Научная статья на тему 'Халқ чолғуларида ўқитишда мусиқий асарлар устида ишлаш'

Халқ чолғуларида ўқитишда мусиқий асарлар устида ишлаш Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
724
133
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
халқ чолғулари / мусиқий асар / ижро техникаси / бадиий хусусиятлар / услубиёт / мусиқий жанр / ижро йўналишлари / тоналлик / аппликатура / артикуляция / народные музыкальные инструменты / музыкальное произведение / исполнительская техника / художественные свойства / методика / музыкальный жанр / исполнительские направления / тональность / аппликатура / артикуляция

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Назаров Одилжон

Мақолада замонавий мусиқий таълимда мусиқий асарларни ўзлаштириш масалалари ҳақида сўз боради. Унда ўзбек халқ чолғуларида турли жанрлардаги асарлар ижроси устида ишлашнинг асосий жиҳатларига тўхталиб ўтилган бўлиб, бу борада юзага келадиган камчиликларни бартараф этишда услубий тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РАБОТА НАД МУЗЫКАЛЬНЫМИ ПРОИЗВЕДЕНИЯМИ ПРИ ОБУЧЕНИИ ИГРЕ НА НАРОДНЫХ МУЗЫКАЛЬНЫХ ИНСТРУМЕНТАХ

В статье рассматриваются вопросы усвоения музыкальных произведений различных жанров при игре на узбекских народных музыкальных инструментах, а также даны методические рекомендации по устранению недостатков, возникающих в процессе обучения.

Текст научной работы на тему «Халқ чолғуларида ўқитишда мусиқий асарлар устида ишлаш»

Назаров Одилжон,

Узбекистан давлат консерваторияси доценти, Узбекистан Республикасида хизмат курсатган артист

ХАЛК ЧОЛГУЛАРИДА У^ИТИШДА МУСИКИЙ АСАРЛАР УСТИДА ИШЛАШ

НАЗАРОВ О. ХАЛК ЧОЛ¥УЛАРИДА УЦИТИШДА МУСИЦИЙ АСАРЛАР УСТИДА ИШЛАШ

Мак,олада замонавий мусик,ий таълимда мусик,ий асарларни узлаштириш масалалари х,ак,ида суз боради. Унда узбек халк, чолFуларида турли жанрлардаги асарлар ижроси устида ишлаш-нинг асосий жих,атларига тухталиб утилган булиб, бу борада юзага келадиган камчиликларни бартараф этишда услубий тавсиялар берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: халк чолFулари, мусик,ий асар, ижро техникаси, бадиий хусусият-лар, услубиёт, мусик,ий жанр, ижро йуналишлари, тоналлик, аппликатура, артикуляция.

НАЗАРОВ О. РАБОТА НАД МУЗЫКАЛЬНЫМИ ПРОИЗВЕДЕНИЯМИ ПРИ ОБУЧЕНИИ ИГРЕ НА НАРОДНЫХ МУЗЫКАЛЬНЫХ ИНСТРУМЕНТАХ

В статье рассматриваются вопросы усвоения музыкальных произведений различных жанров при игре на узбекских народных музыкальных инструментах, а также даны методические рекомендации по устранению недостатков, возникающих в процессе обучения.

Ключевые слова и понятия: народные музыкальные инструменты, музыкальное произведение, исполнительская техника, художественные свойства, методика, музыкальный жанр, исполнительские направления, тональность, аппликатура, артикуляция.

NAZAROV O. WORK ON MUSICAL WORKS IN TEACHING ON FOLK MUSICAL INSTRUMENTS

The article deals with the assimilation of musical works in modern musical education on Uzbek folk musical instruments. There is discussed the assimilation of musical works of various genres, as well as methodological recommendations for the elimination of emerging shortcomings in the learning process.

Keywоrds: folk musical instruments, musical work, performing technique, artistic properties, technique, musical genre, performing directions, tonality, fingering, articulation.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

Мамлакатимизда узлуксиз мусиций таълимнинг тулиц шакллантирилганлиги натижасида бугун узбекистонлик ёш мусицачилар уз мацоратларини жацон сацналарида намойиш этиб катта ютуцларни цулга киритиб келмоцдалар. Замо-навий мусиций таълимда халц чолгуларида уцитишнинг узига хосликларидан бири миллий чолгуларда жацон халцлари мусицаларини ижро этиш имкониятининг кенгайганлиги булиб, унда миллий мусица меросимиз намуналари билан бирга жацон композиторлик ижодиёти намуналари ургатиб борилади.

«Хар кандай мусика асари бу бадиий асар. Уни бадиий асар даражасида ижро этиш созандадан пухта билим ва юксак мах,орат талаб килади. Укитувчи б^уси созандани тарбиялар экан, унда шу чолFуга нисбатан мех,р уЙFота олиши керак. Бунинг учун уки-тишнинг дастлабки даврлариданок имкони борича шу чолFуда яхши жаранглайдиган, укувчига ёкадиган асарларни укув режаси таркибига доимий киритиб бориши лозим»1.

Маълумки, халк чолFуларида укитиш услу-биёти маълум даражада шаклланган булиб, бу борада етакчи мутахассислар талай ишларни амалга оширганлар. Бундай ишлардан С.Таха-ловнинг «АфFон рубобида чалишга ургатиш методикаси», Н.Шариповнинг «Рубоб примада ижро этишни ургатиш методикаси» каби куплаб кулланмалар, шунингдек, Р.Косимов-нинг олиб борган илмий изланишларини айтиб утиш жоиз. Юкорида кайд этилган х,амда шунга ухшаш бир канча ишларда айнан бир турдаги чолFу ижрочилиги масалаларига тухталиб утилган булиб, уларда узига хос уму-мий жих,атлар кузга ташланади.

Бугунги глобаллашув жараёни мусикий ижрочилик санъати сох,асини х,ам четлаб утмаган. Шу сабаб ижрочилик кулами тобора кенгайиб, ижро этилаётган асарларнинг жанр ва ижро йуналишларини узлаштириш маса-ласи замонавий мусикий таълимда, айникса, халк чолFуларида укитишда долзарб ах,амият касб этиб бормокда. «Агар узбек халк чол-Fулари ижрочиларининг х,озирги пайтдаги репертуарига назар ташласак, унда турли даврга мансуб булган авторларнинг х,ар хил асарлари ва халк куйларини куришимиз мум-кин. Бу эса уз навбатида тарбияланаётган ёш

1 Назаров О. Кашкар рубобида укитиш услубиёти. - Т.: «Ofset Print» МЧЖ, 2008. -77-б.

созандаларнинг чукур илмий-назарий билимга эга булишларини, ижро этиш куникмаларини кун сайин такомиллаштириб боришларини такозо этади»2.

Маълумки, халк чолFуларимиз тури жих,ати-дан хилма-хил булиб, уларнинг х,ар биридан дарс берадиган укитувчи укув режасида бел-гиланган талаблар асосида чолFу ижроси учун мусика танлаш ва ургатишда куйидаги бир неча жих,атларга эътибор бериши лозим:

• укувчи ёки талабанинг индивидуал имко-ниятлари;

• ижрочида мавжуд камчиликлар;

• мусикий асар жанри;

• мусика асарини ижро этиш услубиёти;

• ижрочилик йуналиши ёки мактаблари.

Купчиликка маълумки, мусикий асар одатда

муайян бир чолFу учун махсус ёзилса-да, ама-лиётда бундай асарлар турли чолFуларда ижро этилиб келинади. Бунинг натижасида кейинги пайтларда мусикий асарни бирор чолFу ижроси учун мослаштириш кенг омма-лашди. Бундай асарларини урганиш, узлаштириш ва уни меъёрига етказиб ижро этиш масаласи мух,им ах,амиятга эга. Бу масалада аввало, биз мусикий асарни теран тушуниб олиш мух,имлигини алох,ида таъкидлаб утмок-чимиз. Мусикашуносларнинг таъкидлашича3, мусикани урганиш ва узлаштириш, уни тулик идрок килиб олишдан бошланади. Бунинг учун мусикий асар мазмунида куйидагилар булишини тушуниб олиш лозим:

1) объектни ифодалаш; (x1ис-туЙFу, вокелик, кайфият, х,олат);

2 Шарипов Н. Рубоб примада ижро этишни ургатиш методикаси. - Т.: F.Fулом номидаги адабиёт ва санъат нашриёти, 1990. -15-б.

3 Круглов В. Школа игры на домре. - М.: Издательство РАМ им. Гнесиных, 2003. -С. 109.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

2) субъектни акс эттириш (муаллиф шах-сини ифодалаш);

3) Fояни ифодалаш.

Буларга эътибор бериш чолFу учун махсус басталанган мусикий асарларни етарли дара-жада идрок килиб олиш имконини беради.

Бизнинг ёндашувимизга кура, мусикий асарларнинг куп турларини узлаштириш ва янги асарлар яратишга эътибор бериш мак-садга мувофик булади. Хар бир созанданинг мусикий асарни узлаштириши узига хос булиб, ушбу жараёнга х,ар ким индивидуал равишда ёндашади. Аммо мусикий асарлар устида ишлаш жараёнининг йиллар давомида шакл-ланган барча учун умумий томонлари мавжуд. Буни асосан уч боскичга таксимлаш мумкин.

Биринчи боскич - мусикий асар билан танишув ва ижрочилик режасини шаклланти-риш булиб, устозона тажрибага асосланадиган булсак, дастлаб асар билан танишиб умумий тасаввур х,осил килинади. Ундан кейин эса асарни тулик тахлил килиш режаси шаклла-нади ва у куйидагиларда уз аксини топади.

Объектив ёндашув:

а) асарнинг кайси жанрга мансублиги (оддий куй, рапсодия, поэма, романс, марш, вальс, ракс ва х.к.);

б) асар тонлигини аниклаш;

в) унинг шакли (бир кисмли, куп кисмли, соната аллегроси, рондо, вариация, канон, фуга, инвенция ва х.к.);

г) кисмларининг киёфаси (образи) ва харак-тери (кувнок, Fамгин, кахрамонона, хазил ва Х.к.);

д) кайси даврда ёзилганлиги, оханг ва гармоник тили, услуби;

е) мазкур асарни чалишда шаклланган анъаналар.

Субъектив ёндашув:

а) ижрочининг ижрочилик темпераменти (лирик, романтик, каЙFули, меланхолик харак-тердаги асарларни ижро этишга мойиллиги);

б) ижрочининг образли фикрлаши ва ижо-дий хаёлоти;

в) ижрочининг асар муаллифи хакидаги билимлари (унинг хаёти ва ижоди билан кизикиши);

г) ижрочининг ижро имкониятлари (яъни, унинг мазкур асар ижро йуналишини канчалик узлаштирганлиги).

Бу боскичда юкоридагиларни узлаштириш учун замонавий педагогик технологиянинг «тоифалаш жадвали»дан фойдаланишни тав-сия этиш мумкин. Тоифа - хусусият ва муноса-батларнинг мухимлигини намоён килувчи аломат. Ажратилган аломатлар асосида олин-ган маълумотларни бирлаштиришни таъмин-лайди1. Масалан, узлаштирилаётган асар муаллифи хакидаги билимларини тизимлаштириш ва уларни мустахкамлаш максадида тоифалаш жадвалини мустакил топширик сифатида бериш мумкин. Узбек композитори М.Бафоев-нинг «Поэма» асари мисолида 1- ва 2-жадвал-лардаги каби тоифалаш жадвалини тузиш мумкин.

Халк чолFуларида янги мусикий асарни узлаштиришнинг дастлабки тахлил жараёнида юкоридаги каби жадвал ёки ёзма топшириклар укувчида мустакил изланишни шакллантириб-гина колмай, балки урганилган маълумотларни ёдда саклашда яхши самара беради. Бу жараёнда, яъни янги асарни урганишда уки-тувчи укувчининг фикрини бир максадга туFри йуналтира олиши энг асосий омиллардан бири хисобланади.

Иккинчи боскич асарни ижро килиш режасини амалга оширишга каратилган булиб, энг мухим боскич хисобланади. Бунда куй матни аникланади, асосий ижрочилик ва бадиий воситалар куриб чикилади. Чунки уша восита-лар ёрдамида асар мазмуни ва образи очиб берилади. Мусикий асарлар устида ишлашда куй ривожи ва ундаги жумлалар, давриялар, авжлар (кульминация), куй кисмлари ва бошка таянч нукталар аник белгиланади. Уларнинг кайси бири етакчи ёки ёрдамчи булиши мусиканинг характери ва вазифаларига боF-лик. Шунингдек, асарнинг техник жих,атдан садоланиши, мураккаб ва кийин жойлари бел-гиланиб олинади ва булакларга булиб нота билан хусусийликдан умумийликка ва уму-мийликдан хусусийликка караб хатосиз урга-нилади.

Композитор Махмуд Саутовнинг кашкар рубоб ва фортепиано учун ёзилган «Кушик ва ракс» асари мисолида иккинчи боскич жараё-нини куриб чикамиз. Асарнинг биринчи кисми -

1 Исакулова Н., Боховуддинова З., Махмудова С. Укув жараёнида таълим технологияларидан фойдаланиш услубияти. - Т.: «Фан», 2013. -24-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

2-жадвал. Асарнинг ижро штрихлари тах,лили.

V_/

1-жадвал. Асарнинг умумий та^лили.

М.Бафоевнинг х,аёти ва ижоди М.Бафоевнинг халк чолFулари учун яратган асарлари «Поэма» асари жанри, шакли ва тахлили «Поэма» асарининг ижрочилик хусусиятлари

М.Бафоев 1946 йилда Бухоро вилояти Когон шахрида туFилган. Мусик,ий жанрларнинг барчасида асарлар ёзган ва х.к. «Поэма», «Афсона», «Уд учун Концерт», «К,онун наFмаси», «Мавриги» ва х.к. Мураккаб уч кисмли шакл, к,ашк,ар рубоб учун махсус асар, ва х.к. Ижро жихатидан мураккаб, йирик пассажлар, узлуксиз тремлололи жумлалар ва х.к.

Асар кисмларидаги ижро штрихлари Каденция Аппликатура Пастга-тепага зарблар, тремоло, легато

Штрихларни аниклаш, уларнинг узига хосликлари, кисмларда штрихлар хилма-хиллиги, ва х.к. Улчов, санок,, группировка, товуш, фразировка, синкопа, ва х.к. Мураккаб пассажлар аппликатураси, каденцияда бармоклар ва х.к. Зарблар кучи, уни туFри йуналтириш, тремолонинг турли кисмлардаги фарки ва хк.

«Кушик» лирик характерда булиб, Lento animato суръатида тремоло штрихида чали-нади. Ижро воситаси сифатида санок,, аппликатура, штрих ва динамикани айтиб утиш мум-кин. Айнан шу жихатларни бажаришда укув-чиларда жумлалар охиридаги ноталар сано-Fини чалкаштириб юбориш, тремоло штрихи характерини топа олмаслик, товушни туFри бошкара билмаслик ва нотуFри бармоклар билан чалиш каби камчиликлар кузатилади. Бундай камчиликларни бартараф этиш учун узок чузимли ноталарни овоз чикариб санаш, куйни чалиб куйлаш, унг кул учун эса махсус триол штрихида ёки forte-piano динамикасида мунтазам тремолони машк килиш яхши самара бериши тажрибада аникланган.

Иккинчи - «Ракс» кисмида эса куй суръати уйноки, ракс характерида давом этиб, ижрода товушлар аниклигига эришиш кийинлашади. Бунда жумлалар охирида тескари зарб усулла-рининг товушлари турли торларга туFри келиши унг кул учун кийинчилик туFдиради. Буни узлаштириш учун амалиётда бундай усулларнинг турли комбинацияларидан ибо-рат булган машклар тавсия этилади. Кисмнинг 77-тактидан бошлаб унг кул учун мураккаб булган метро-ритмик усулли жумлалар пайдо булади. Бунда асосан пастга-тепага зарблар-нинг туFри танланиши ва лига билан боFланган ноталар тремолосининг тепага узилиши асо-сий омил хисобланади. Чунки айнан шу зарб-ларнинг нотуFри кулланиши ижронинг мукам-маллигига путур етказади. Шунингдек, 93-такт-дан бошланадиган жумлаларда тактнинг

охирги саккизталигига ун олтиталик триол-нинг туFри келиши асар ижросидаги энг кийин булак хисобланади. Укувчилар ушбу триолни пастга-тепага штрихида чалиб кетиши, устоз-ларнинг бунга етарлича ахамият бермаслик тенденцияси энг долзарб муаммолардан биридир. Кези келганда таъкидлаш жоизки, халк чолFуларида укитиш услубиётини тако-миллаштириш масаласининг долзарблиги хам айнан шундай камчиликларнинг бартараф этилмаётганлиги хисобланади.

Ушбу жараёнда уз ижросини эшитган холда танкидий бахолаш, кийин жойларини секин суръатда чалиш тавсия этилади. Айникса, техник жихатдан мураккаб булакларини турли штрих ва артикуляциялар воситасида чалиш катта ёрдам бериши мумкин. Шу уринда укитиш жараёнида кузга ташланадиган асосий камчиликларга тухталиб утмокчимиз. Улардан бири аппликатура масалаларига риоя этмас-лик булиб, бунда асарниниг техник жих,атдан узлаштира олмаслик ^олати вужудга келади. Ёки айнан нотуFри аппликатура туфайли асарнинг миллий безаклари нотуFри, баъзан ноурин талкин этилиши окибатида асар ижроси тулаконли жарангламайди. «ТуFри танланган бармоклар куплаб бадиий вазифа-ларни амалга оширишга ва мураккаб техник кийинчиликларни тузатишга имкон яратади»1. (тарж. О.Н.) Кейинги камчиликлардан бири ижро штрихларини туFри куллай олмаслик булиб, бунинг окибатида куйнинг мазмун-мо-

1 Доржиева Э.Н. Методика обучения игре на ятаге. -Улан-Уде: «Нова принт», 2006. -С. 51.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

хияти^ путуp eтaди. Чунки acapлap юкopидa тaъкидлaнгaнидeк, бoшкa чoлFу ёки бoшкa биp ижpo учун (мacaлaн, кУшик, poмaнc, opкecтp ёки мaълум биp туpдaги aнcaмбл учун) ёзил^нлиги caбaбли, opигинaл ижpoни тaъминлaш aйнaн тyFpи тaнлaнгaн ижpo штpиxлapи opкaлигинa aмaлгa oшиpилaди. Бундaй acapлap aйникca жaxoн кoмпoзитop-лapи ижoдиëти нaмунaлapини Уpгaнишдa куп учpaйди. Мacaлaн, cкpипкa, виoлoнчeль чoлFулapи учун ëзилгaн acapлap ёки cyнгги пaйтдa oзapбaйжoн, туpк, эpoн, pуc кoмпoзи-тopлapининг туpли ижpoлap учун яpaтгaн acapлapини caнaб утиш мумкин.

Сoзaндa кичик бyлaклap уcтидa кaнчa вaкт кунт билaн ишлaмacин, acapни биp бутунли-гини xeч кaчoн эcдaн чикapмacлиги кepaк вa бaъзидa бутуничa чaлиб тacaввуpини янaдa бoйитиб бopиши мaкcaдгa мувoфикдиp. Бутун ижpo дaвoмидa эca мeъëp тушунчacи уcтoз вa шoгиpднинг дик^т мapкaзидa бyлмoFи лoзим.

Учинчи бocкич - муcикий acap уcтидa ишлaшнинг якуний бocкичи булиб, acapнинг бaдиий мaкcaдлapи, унинг киcмлapи, жyp булувчи куп oвoзлapини чукуp Уpгaнгaн xoлдa ёд oлиш, бaдиий вaзифaнинг пиpoвapд нaти-жaлapини aниклaш вa Уpгaнилгaн киcмлapни биp бутун xoлгa кeлтиpиш «йиFиш» вa ижpo ифoдacини тaкoмиллaштиpишдaн ибopaт. Айникca acapни бapчa apтикуляция тaлaблa-pигa тулик pиoя кил^н xoлдa ижpo этиш мухим oмил xиcoблaнaди. Бундa фopтeпиaнo жypлиги, aйникca жУpнaвoз билaн xaмoxaнг биp-биpини чукуp xиc килгaн xoлдaги умумий биp бутун ижpoни aмaлгa oшиpувчи бocкич Xиcoблaнaди. Бу бocкичдa aнcaмбл жypлиги, acap динaмикacи, жумлaлapнинг тулик oчиб бepилиши, acap тeзлиги уcтидa дикк^т билaн ишлaш энг acocий жиxaтлapдaн xиcoблaнaди.

Му^кий acap уcтидa ишлaшдa муaллим Узлaштиpилaëтгaн acapни чукуp билиши, унинг бaъзи муpaккaб жoйлapини eнгиллaш-тиpишгa xapaкaт килмacлиги лoзим. Чунки бaъзи Укитувчилap acapнинг мaълум биp муpaккaб ^ми ёки пaccaжини укувчи yзлaш-тиpa oлмaca oлиб тaшлaйдилap. Бундaй ижpo-ни тyлaкoнли биp бутун acap ижpocи дeб бул-мaйди.

Аcapни ёд oлиш жapaëнидa му^кий xo™-paнинг бapчa туpлapи - эшитиш, кypиш, ceзги, xapa^, мaнтик вa кaлбдaн ёд oлиш туpлapи

ишгa coлинaди. Ёд oлингaндaн кeйин эca янaдa ишoнчли булиши учун acapни мaгнит ёзувини эшитиш opкaли xoтиpaдa ^^ш xaмдa нoтa мaтнидaн фoйдaлaниб янa биp кaйтa тeкшиpиб ижpo этиш мaкcaдгa мувo-фикдиp. Шунингдeк, ижpoчи узини cинaш мaкcaдидa acapни туpли киcмлapидaн бoшлaб ижpo этиши xaм acapнинг xoтиpaдa муа^^м-лaнишигa xизмaт килaди.

Узбeк xaлк чoлFулapидa Укитишдa му^кий acapлap ижpocи бopacидa бaъзaн мутaxaccиc-лap тoмoнидaн «му^кий acapни xap биp coзaндa узининг xиc-туЙFулapи opкaли уз тaл-кинидa ижpo этaди. Шу caбaбли унгa ^^ий тaлaб куйилиши мумкин эмac», дeгaн эьтиpoз-лap билдиpилиб кyпгинa тaнлoвлapдa жиддий мунoзapaлapгa caбaб бyлaди. Дapxaкикaт, му^кий acap уcтидa ишлaш индивидуaл xуcу-^ят^ эгa вa бу жapaëн xap биp укувчининг Koбилияти, унинг ижpo имкoниятлapи xиcoбгa oлингaн xoлдa укитувчининг уз уcлуби aco-cидa aмaлгa oшиpилca-дa, acapнинг мaзмун-мoxиятини oчиб бepиш, шунингдeк, муcикий acapнинг бapчa тaлaблapигa тулик мoc paвишдa ижpo этиш бapчa учун биpдeк ^гьий тaлaб булиб кoлaвepaди.

Юкopидaги фикpлapдaн вa укув xaмдa ижpoчилик aмaлиëтидa мунтaзaм йул кУйилa-дигaн кaмчиликлapдaн xулoca килap экaнмиз, тaклиф cифaтидa xaлк чoлFулapидa муcикий acapлap уcтидa ишлaшнинг acocий мeзoнлa-pидaн бул^н куйидaги мухим жиxaтлapгa aлo-xидa эьтибop кapaтиш зapуpлигини янa биp 6OP тaькидлaб yтмoкчимиз:

• чoлFудa ижpo xoлaтини тyFpи шaкллaн-тиpиш;

• тoвуш xocил килиш вa уни бoшкapиш кyникмaлapи уcтидa ишлaш;

• aппликaтуpa тaлaблapигa тулик pиoя килиш;

• apтикуляция кoидaлapини бaжapиш;

• acapнинг ижpo йyнaлиши (а"ил)ни yзлaш-тиpиш;

• тaлaбa-yкувчилapдa бaдиий ижpo вa ижpo мaдaниятини шaкллaнтиpиш бopacидa жиддий иш oлиб бopиш;

• туpли миллaт вa xaлклap муcикaлapидa муcикий бeзaклapни уз Уpнидa тyFpи кУллaш мaxopaтини мунтaзaм oшиpиб бopиш;

• тaлaбa-yкувчилapдa муcтaкил ишлaш кyникмaлapини тaкoмиллaштиpиш;

• ижpo тexникacи уcтидa ишлaш.

ЗAMOHAВИЙ TAЪЛИM I COВPЕMЕHHOЕ OБPAЗOВAHИЕ 2G18, 3

Халк, чолFуларида мусик,ий асарлар устида ишлашда укитувчилар кандай асар булишидан катъий назар унинг барча жих,атлари устида кунт билан ишлашлари зарурлиги бугунги кун талабидир. Бунда аввало мутахассислар уз устида мунтазам ишлаб узларининг билим ва мах,оратларини оширишлари х,амда замона-вий чолFу ижрочилик санъати ютукларидан

бохабор булиб боришлари зарур. Шунингдек, замонавий ахборот технологиялари асосида малака ошириш, илFор тажрибаларни узларининг фаолиятларида умумлаштирган х,олда дарс жараёнларини ташкил этиб боришлари халк чолFуларида ижрочилик санъатини янада ривожлантиришда асосий омил булиб хизмат килади.

Адабиётлар руйхати:

1. Шарипов Н. Рубоб примада ижро этишни ургатиш методикаси. - Т.: F.Fулом номи-даги адабиёт ва санъат нашриёти, 1990.

2. Доржиева Э.Н. Методика обучения игре на ятаге. - Улан-Уде: «Нова принт», 2006.

3. Назаров О. К,ашк,ар рубобида укитиш услубиёти. - Т.: «Ofset Print», 2008.

4. Исакулова Н., Бох,овуддинова З., Махмудова С. Ук,ув жараёнида таълим техноло-гияларидан фойдаланиш услубияти. - Т.: «Фан», 2013.

5. Круглов В. Школа игры на домре. - М.: «Издательство РАМ им.Гнесиных, 2003.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.