CC BY
38
УДК 378 ББК 74.58
ГРАФИКАИ МЩАНДИСИ ВОСИТАИ АСОСИИ ШАКЛГИРИИ ТАСАВВУРОТИ ФАЗОИИ ДОНИШЦУЁНИ МАКТАБ^ОИ ОЛИИ
ТЕХНИКИ
ИНЖЕНЕРНАЯ ГРАФИКА КАК ОСНОВНОЕ СРЕДСТВО ФОРМИРОВАНИЯ ПРОСТРАНСТВЕННОГО МЫШЛЕНИЯ СТУДЕНТОВ ТЕХНИЧЕСКИХ ВУЗОВ
Боев Муродбек Бекма^мадович, унвонцуи Пажууишгоуи рушди маориф ба номи Абдураумони Цомии Академияи таусилоти Тоцикистон (Тоцикистон, Душанбе);
Боев Муродбек Бекмахмадович, соискатель Института развития образования имени А. Джоми Академии образования Таджикистана, (Республика Таджикистан, г. Душанбе)
ENGINEERING GRAPHICS AS THE Boev Murodbek Bekmahmadovich, claimant of
MAIN WAY OF SPATIAL THINKING candidate degree of the Institute of Education
CONFORMA TION IN STUDENTS OF Development named after A. Jomi Academy of
TECHNICAL HIGHER EDUCATIONAL Education of Tajikistan, (Tajikistan Republic,
SCHOOLS Dushanbe), E-MAIL: [email protected]
Вожа^ои калиди: графикаи мууандиси, геометрияи тасвири, нацшаи таълим, системаи кредитии таусилот, гуруу, зергуруу, ташаккулдщии малака
Дар мацола масъалауои ташаккул додани мауорати тасаввуроти фазой ва усулуои самараноки таълими фащои графикаи мууандисй ва уандасаи тасвирй нишон дода шудааст. Муаллифи мацола тарзи таълими инфиродии донишцуёнро вобаста ба донишу малакаи ощо пешниуод менамояд. %амчунин муаллиф диццати асосиро ба яке аз принсищои дидактикй "аз сода ба мураккаб" гузаштан цалб менамояд. Муаллиф бар он ацида аст, ки усулуои пешниуодшудаи таълим бе шубуа ба донишцуёни аз донишандузй цафомонда ёрй мерасонад, ки ощо низ ба цатори хубхощо шомил шаванд. Истифодаи усулуои таълимие, ки аз цониби муаллиф пешниуод шудааст водор месозад, ки муаллим бо донишцу уамкорй намояд ва бо уар як донишцу муносибати алоуида дошта бошад.
Ключевые слова: инженерная графика, начертательная геометрия, пространственное мышление, учебный план, кредитная система обучения, группа, подгруппа, формирование навыков
В статье рассматриваются вопросы формирования навыков пространственного мышления и способы эффективного обучения инженерной графике и начертательной геометрии. Автор статьи предлагает метод индивидуального подхода к студентам согласно их знаниям и навыкам, путём разделения обучаемой группы на подгруппы. Также автор обращает особое внимание такому дидактическому принципу, как "от легкого к сложному". Предлагаемый метод обучения поможет отстающим студентам приобрести уверенность в своих силах и знаниях, в то же время создаст здоровую конкуренцию среди успевающих студентов, побудив их к творческому подходу обучения названных предметов, что, несомненно, повысит эффективность обучения. Отмечается, что использование предлагаемых методов требует от преподавателя тесного сотрудничества и индивидуального подхода к каждому студенту.
Key words: engineering graphics, descriptive geometry, spatial thinking, curriculum, credit system of education, group, subgroups, skills formation.
The article dwells on the issues concerned with spatial thinking skills formation and the effective means of engineering graphics and descriptive geometry teaching. The author suggest the method of individual approach to the students in accordance with their abilities by means of dividing the group into subgroups. As well as, the author pays special attention to such a didactic principle as "from easy to complex". The suggested method of teaching will help "weak" students to become self-confident in their knowledge; at the same time will cause the sound competition among "strong" students making them to be more creative. That will increase the efficiency of education process. Undoubtedly, the use of the proposed methods requires the teacher to work closely and individually with each student.
Татби;и технологияи нави инноватсионии педагогии таълим дар мактабх,ои олй, ки айни замон гузариш ба низоми кредитй идома дорад, такозо менамояд, ки хдма фанх,о муфассал ва дар сатх,и баланди методй таълим дода шаванд. Ин талабот хдм ба маводи таълим ва хдм пахлух,ои чараёни таълим: ба на;шах,ои таълим, барномах,о, маводи дидактикй, усул ва восита^ои омузиш дахл дорад. На;шах,ои таълим бояд ин нуктах,оро фаро гиранд ва донишчуён
- 172 -
бояд тиб;и талаботи бозори тагирёбандаи мехнат ва бо назардошти муносибати инфиродй бар хар як донишомуз тарбия карда шаванд. Хдмчунин ба тайёрии базовй ва фановарихои иттилоотй бояд робитаи кавй дошта бошад.
Афзалияти низоми кредитии таълим дар он аст, ки омузгорро водор месозад, то ки махорати омузгории худро доимо такмил дихад, сатху дарачаи чараёни таълимро баланд бардошта, хамаруза тачрибаи пеш;адами педагогиро дар фаъолияти худ татбик намояд.
Бояд ;айд кард, ки хандасаи тасвирй ва графикаи мухандисй яке аз фанхои асосии сикли умумй - мухандисй махсуб меёбад. Ин фан хангоми омода намудани бакалаврхо ва мухандиси умумй мав;еи такягохиро касб мекунад.
Хдндасаи тасвирй ин алифбои илми мухандисй хисоб меёбад. Асосгузори ин алифбои мухдндисй Госпар Монж аст.
В.И. Курдюмов зикр кардааст: «Накша агар забони техника бошад, хандасаи тасвирй сарфу нахви ин забон аст, чунки он моро ба дуруст хондани фикри дигар кас ва фикри худро баён кардан ба сифати сухан хатхо ва нуктахоро хамчун унсурхои хама гуна тасвирхо истифода бурдан равона мекунад»(9, 56). Аз ин гуфтахои олим бармеояд, ки хандасаи тасвирй воситаи бехтарини ташаккули тасаввуроти фазоии донишчуён мебошад, бе тасаввуроти фазоии ба дарачаи зарурй ташакулёфта ягон эчодкории техникию лоихакашй имконпазир нест.
Дар асл барои мухдндисон проексияи комплексии нукта, ки дар адабиёти таълимию методии амалкунанда дарч гардидаасту онро хамчун нуктае, ки дар охири чумла мегузоранд, таълим дода мешавад. Ин ну;та аз нуктаи буда куллан фарк дорад.
Барои дарк кардани ин фарк бояд ба чунин савол чавоб ёфт.
Оё проексияи нукта дорои шакли хандасавй аст ё на? Тачрибаи мо нишон дод, ки ин савол донишчуёнро ба фикр кардан водор месозад. Одатан аз чониби донишчуён ду вариант чавоб баён мегардад: давра ва доира.
Яъне донишчуён дарк карданд, ки чисми хандасавие, ки проексияаш доира мебошад, ин кура аст, аниктараш курачае, ки дар нуги ручка чойгир аст. Нуктае, ки дар охири чумла гузошта мешавад ин доирача аст, лекин чавоб дар варианти даврача низ ба хакикат наздиктар мебошад. Бояд ;айд кард, ки барои мухдндисон нукта ин доирача аст ва шаш проексияи курача, ки дар сатххои куб тасвири худро ёфтааст ин даврачахо мебошанд. Яъне аз кадом пахлуи куб ба курача нигох накунем, проексияи он даврача асту бас.
Маълум шуд, ки ба суи графикаи мухандисй гузаштем. Яъне дар хусуси намудхо харф зада истодаем. Ин амал, албатта табий аст. Яъне ин ду фан: хандасаи тасвирй ва графикаи мухандисй ба хамдигар сахт алокаманд буда, яке бе дигаре вучуд дошта наметавонад.
Бояд зикр кард, ки харфи аввалини хандасаи тасвирй ин бо назари мо проексияи комплексии нукта барои ташаккулдихии тасаввуроти фазоии донишчу асос мегузорад. Яъне, метавон гуфт, ки факат дар мавриди пурра дарк кардани донишчу проексияи нуктаро хамчун доирача (А1,А2,Аз) ва дар фазо бошад курача (А) ба мавзуи дигар гузарем. Зеро хати рост, хамворй, табдил додани накша, бисёруяхо, хатхои качу сатххо хамааш аз нукта ва аз нуктахои махсус (хос) иборат асту бас.
Бояд ба хотир овард, ки дар синфи якум алифбо омузонида мешавад, ки хамаги 35 харф дорад. Х,арфхои хандасаи тасвирй бошад аз 16 харф ва графикаи мухандисй низ аз 16 харф иборат мебошад. Яъне дар якчоягй 32- то мебошад, ки онро дар илми педагогикаи муосир модул меноманд.
Дар илми забоншиносй фарзияе мавчуд аст, ки барои озод харф задан ба ин ё он забони бегона (хоричй) 300 калимаи асосии онро бояд ёд гирифт.
Вобаста ба ин мо чунин фарзияро пешниход менамоем: барои пурра азхуд кардани донишу малакахои хандасаи тасвирй ва графикаи мухандисй вобаста ба хар як модули таълимии ин ду фан, ки шумораи умумии онхо 32 ададро ташкил медихад, ба хар як донишчу лозим меояд, ки 10- той накшаро хонда тавонад.
Барои аз худ кардан ва ё тасаввуроти фазоии пурра ба даст овардан аз ин ду фан кофист, ки 320 накшаи графикиро вобаста ба хар як модул 10 - той тартиб дода шудааст, донишчу хонда тавонад. Ин, албатта шумораи тестхое, ки барои санчишхои хотимавй (имтихонхо) ба маркази бакайдгирй пешниход карда мешаванд.
Корхои озмоишие, ки аз чониби мо ташкил ва гузаронида шуд имкон фаро хам овард, ки ба консепсияи таълими тафри;авии хеш соди; бошем. Зеро, мо дар гузашта таълими тафри;аро илмй асоснок карда, барои татби;и он дар мактабхои кишвар исрор варзидем. Имруз бошад, ин а;идаи илмии хешро барои пойдор намудани низоми кредитии таълим
равона месозем. Инак, аз шумораи умумии тестхои мувофики хар як модул тартибдода шуда, бояд 3 - тояш барои донишчуи аълохон, 3 - тои дигараш барои донишчуи хубхон ва 4 - тои бокимондааш барои донишчуи сустхон дар назар дошта шавад. Яъне, дар чараёни тахия намудани тестхо низ бояд ба асоси мураттабсозй принсипи таълими тафри^авиро вогузор намоем.
Х,адди авдали соатхои таълимии хандасаи тасвирй, ки 48 соатро ташкил медихад, баробари 3 кредит аст. Дар акси хол самаранокии омузиши ин фан барои мухандисони чавон (донишчуёни муассисахои олии техникй дар назар аст) хело кохиш меёбаду таъсири манфии хешро ба донишандузии шогирдон аз фанхои тахассусй мерасонад.
Чи тавре ки илми муосири педагогика ва тачрибаи педагогй собит менамояд, пас аз омузиши хатмии хандасаи тасвирй графикаи мухандисиро низ на кам аз 48 - соат барои донишчуёни муассисахои олии техникй таълим додан шарт ва зарур аст.
Аз ин нуктаи назар хам ба хандасаи тасвирй ва хам ба графикаи мухандисй 3 кредитй ва дар мачмуъ ба хар ду ин фан 6 кредит дар накшаи таълим бояд чой дода шавад.
Дар ин маврид, таълими хар як фанни дар боло зикр гардида аз 16 - модул иборат мешавад ва хар як модул 10 - тогй тестро дар бар мегирад. Дар мачмуъ 320 тест накшаро ташкил мекунад, ки барои халли онхо хам дониши назариявй ва хам тасаввуроти фазоии донишчу зарур аст ва аз талаботи барномаи таълимии фанхои мазкур ва хам истехсолоти замони хозира бармеояд.
Аз гуфтахои боло метавон хулоса кард, ки мо фарзияи хешро аз чихати назариявй бо такя ба тачрибаи илмии - педагогии хеш исбот намудем. Акнун вакти он расид, ки дар хусуси ташкил ва гузаронидани дарс бо назардошти дастовардхои илми педагогикаи муосир, яъне бо усули фановарихои нав сухан ронем.
1Дисми назариявии дарс барои хамаи донишчуёни гурух баробар мебошад. Яъне онро хама якхела мешунавад ва вобаста ба кобилияти хеш дарк менамояд.
2. ^исми амалй ва КМРО, КМД ба таври инфиродй ба донишчуёни гурух гузаронида мешавад, ки дар ин маврид хамаи машку масъалахо дар се вариант ба онхо пешниход карда мешавад. Яъне, а) барои аълохонхо; б) барои хубхонхо; в) барои сустхонхо.
Муаллим ба хар як зергурух вобаста ба дониши шогирдонаш корхои мустакилона ташкил менамояд. Максади асосй, пеш аз хама он аст, ки сустхонхои дар гурух буда, ки 50 % - ро ташкил мекунанд,ба сафи хубхонхо шомил гарданд. Дар акси хол, яъне ин гуна таълими тафрикавиро ташкил нанамоем сарбории (нагрузкаи) аълохонхо, хубхонхо ва сустхонхоро дар вакти ичрои корхои мустакилона баробар мемонад, дар ин маврид сустхонхо «маъюб» мешаванд. «Маъюбй» маънои аз хондан дилхунук шудани сустхонхоро дорад. Х,оло ин гуна вазъият дар парвариши мухандисони оянда хисоботи маънавиро ба миён оварда истодааст.
Ягона рохи халли мушкилоти таълими сустхонхо ин амалй сохтани принсипи дидактикии таълим аз сода ба мураккаб мебошад. Яъне, ба дониши хадди авдале, ки онхо доранд, такя карда, ин ё он мисолу машкхои содаро дар якчоягй хал карда, шавки онхоро ба донишандузй бедор кардан зарур аст, то ки онхо ба кобилияти донишазхудкунии худ боварй хосил намоянд. Дар ин маврид бешубха дар замири сустхонхо хавас ба омузиши фанхои таълимй бедор мешавад ва чараёни омузиши онхо огоз меёбад. Муаллим ба максади худ мерасад, яъне чй тавре ки тачрибаи мо нишон дод, сафи шогирдони сустхон кохиш ёфта, шумораи хубхонхо зиёд мегардад.
Бар замми ин таълими тафрикавй ба зергурухи аълохонхо имкон фарохам меорад, ки онхо боз хам амиктар дониш андузанд. Зеро дар мобайни худи аълохонхо ракобат ба миён меояд ва ин холат онхоро водор месозад, ки барои пеш рафтан боз хам мустакиломузиро пурзур намоянд. Албатта, барои ин зарурати хамкории донишчу бо муаллим лозим аст. Ин вазъиятро муаллим дар навбати худ сари вакт бо тарзи ёрй расодан ба хар як аълохон хал карданаш зарур аст. Ва нихоят метавон гуфт, ки ба низом даровардани ин гуна тарзи таълим сифати донишро баланд бардошта, имкон барои чамъияти муосир ва истехсолоти замони кунунй мухандис -лоихакаш (конструкторхоро) - ро бо усули технологияхои инноватсионии педагогй тарбия карданро ба миён меорад. Бояд зикр кард, ки бо ёрии ин принсипи нави дидактикии таълим, яъне тафрика дар дохили гурух ва ё зергурух дар шахсияти хар як аълохон мухандис -лоихакашхоро ташаккул дихем, ки онхо дар бозори мехнат ракобат карда тавонанд.
Бояд зикр кард, ки коркарди алгоритмхои халли масъалахои метрикй ва позитсионй имкони дидани объектхои лоихашаванда, заминаи маводи илмию методй мусоидат менамояд ва барои мукаммалсозии таълимот асос мегирад. Бинобар ин барои коркарди усулхои самараноки азхудкунии фанни графикаи мухандисй пешниходоти мухаккик И.Б. Кордонская (7) басо мухим
аст, дар масъалаи инкишофи неруи эчодй бошад акидауои назарраси олимон Б.А. Гаврилюк, В.А. Гервер, Ю.Ф. Катхонова. (1,2,3,4) диккати моро чалб намуданд. Х,амзамон, бояд кайд кард, ки тадкикоти онуо асосан ба масъалауои алоуида дар инкишофи шахс аз кабили инкишофи фикрронии фазой ва тасаввурот, рагбати дарккунй, фаъолнокй ва гайра бахшида шудаанд, ки ба тадкикоти мо наздик буда, мавкеи такягоуиро доро аст.
Ташаккули тасаввуроти фазовии мууандиси оянда чун субъекти худвусъатдиуандаи неруи касбй, маънавй ва зеунй имруз зарурати гузаришро ба стандартуои нави таълим - стандартуои насли сеюм пеш овард. Аммо бо усулуои мавчудаи анъанавии тайёр намудани мууандисони оянда дар сатуи касбй ин масъаларо уал намудан имконнопазир аст. Дар ин бора олимон Е.А. Климов, Н.В. Кузмина, Ю.Н. Кулюдкин., А.К. Маркова., Л.М. Митина низ дар китобу маколауои илмии хеш кайд кардаанд (5,6,8,10,11).
Х,амин тавр, таулили адабиёти махсуси психологиву педагогй нишон дод, ки дар онуо масъалауои парваришу омузиши мууандисон, уамчунин баъзе масъалауои компютеркунонии таусилот, ба таври васеъ дида баромада шуданд. Бо вучуди ин ба масъалауои беусозй ва таквияти омодасозии мууандисони оянда бо роуи инкишофи тасаввуроти фазоии онуо аз тарафи олимон - педагогон дар доираи самти фаъолияти худ диккати зарурй дода нашудааст. Коруои муаллифон, чун коида, бо чабуауои умумии методологии омодасозии мууандисон маудуд гардидаанд. ^исме аз мууаккикон дар коруои худ имкони истифодабарии технологияуои компютерй ва ташаккулёбии аклиро дар омузиши фануои алоуида, таути тадкик карор диуанд.
Мутаассифона, масъалаи ташаккулёбии мууандисон аз чиуати тасаввуроти фазоии инкишофёфта ба тачрибаи истифодабариву татбики он дар фаъолияти таълимй, ки ба касбй ояндааш нафъ меораду саумгузор мегардад, уалли худро наёфтааст. Бинобар ин мо кушиш ба харч медиуем, ки дар тадкикоти илмии хеш, уам аз чиуати назариявй ва уам аз чиуати амалй ба ин масъала равшанй андозем. Дар такя ба ну;тауои дар боло зикршуда метавон чунин натичабардорй намуд:
1. Дар замони муосир таълими фануои уандасаи тасвирй ва графикаи мууандисй фа;ат посух ба саволуои таълимй, ки аз руи чавоби шогирдон ба донишу малакаи онуо то гузаштан ба низоми кредитй бауо монда ва ё уалли маш;у масъалауои метрикию позитсионй набуда, уал намудани саволномауои тестие, ки дар ва;ти чавоби дуруст ёфтан ба уар савол аз донишчу талаб карда мешавад, ки на;шаи пешниуодшударо хонда, донишу малакаи хешро ошкор созад, яъне то кадом дарача тасаввуроти фазоиаш ташаккул ёфтааст.
2. Фануои уандасаи тасвирй ва графикаи мууандисй ба уам "дугона" мебошанд. Яъне, асоси фанни на;шакашии мууандисй ва графикаи компютериро донишуои назариявии курси уандасаи тасвирй ва стандартуои давлатй СЯ^К (ЕСКД) ташкил мекунад. Аз ин чо кас ба чунин хулоса меояд, ки онуо ба уам тавъам буда, яке бидуни дигаре вучуд дошта наметавонад.
3. Яке аз хусусиятуои назаррраси низоми таълими замони уозира ин ба коруои муста;илонаи донишчуён ди;;ати асосиро чалб кардан аст, ки мауорати махсуси мууандисро-омухтани "як умр"- ро талаб менамояд.
Возеу аст, ки сифати касбии мууандиси замони муосирро то чй андоза ташаккул ёфтани тасаввуроти фазоии у муайян месозад. Ва ;обилияти ра;обати уар як мутахассис аз салоуиятнокии таълимии фануои сикли графикаи мууандисй вобастагии калон дорад.
Хддафи асосии таусилоти касбй тарбияи мутахассисони сатуи баланд ва дар сатуи мушаххасоти муносиб, ра;обатпазир дар бозори меунат, омода барои рушди уамешагй, уаракати ичтимой ва касбй аст.Инкишофи касбии мутахассис ба омилуои хеле гуногун вобаста буда, чараёни тулони, мураккаб ва пурталотум аст. Он бояд аз курсии, бо фарогирии донишуои лозима шуруъ шавад, ки таълими дурусту ма;саднок яке аз онуост.
Он чи дар боло изуор шуд, бояд асоси таълими графикаи мууандисй гардад, зеро тануо бо усули ташаккул додани тасаввуроти фазоии мууандиси оянда метавон моуияти азхудкунии шуурноки фануои тахассусиро дар мууандис ба роу монд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Гаврилюк, Е.А. Развитие умений репродуктивной и творческой деятельности студентов при изучении начертательной геометрии в вузе: дис. к-та пед. наук. - Хабаровск, 2006.-195 с.
2. Гервер, В.А. Развитие творческой графической деятельности школьников (на примере обучения черчению). [Текст]: дис.... в виде научного доклада на соискание ученой степени доктора педагогических наук. [Текст] /В.А. Гервер - М., 1992. - 34 с.
3. Гервер, В.А. О некоторых задачах, связанных с мысленным преобразованием форм и их изображений. [Текст] / В.А.Гервер // Новые исследования в педагогических науках. - М.: Педагогика, 1970. - № 1, С. 141-146.
4. Катханова, Ю.Ф. Развитие творческих способностей школьников и студентов художественно-графического факультета в графической, деятельности. [Текст]: дис... док. пед. наук. /Ю.Ф. Катханова - М., 1994. - 502 с.
5. Климов, Е.А. Образ мира в разнотипных профессиях / Е.А. Климов. - М.: МГУ, 1995. - 222 с.
6. Кузьмина, Н.В Системный подход в педагогических исследованиях [Текст]: / Н.В.Кузьмина // Методология педагогических исследований /ред. А.И. Пискунов, Г.В. Воробьев. - М.: НИИ ОП АПН СССР, 1980. -165 с. - С.82-117.
7. Кордонская, И.Б. Теоретико-методологические основы базисного изучения графических дисциплин [Текст]: дис... д-ра пед. наук. /И.Б.Кордонская - М., 2004. - 353 с.
8. Кулюткин, Ю.Н. Моделирование педагогических систем/Ю.Н. Кулюткин- М., 1981.- 321 с.
9. Курдюмов, В.И. Курс начертательной геометрии: Проекции ортогональные; [Текст] / В.И. Курдюмов. - СПб., 1895.-86с.,
Ю.Маркова, А.К. Психологические проблемы повышения квалификации [Текст] / А. К. Маркова // Сов. педагогика. -1991. - №9-10. - С. 65.
11. Митина, JI.M. Личностное и профессиональное развитие человека в новых социально-экономических условиях [Текст] / Л.М. Митина //Вопросыпсихологии. -1997. - №4. - С.28 -38.
12.Монж, Г. Начертательная геометрия. [Текст] / Г. Монж / Комментарии и редакция Д.И. Каргина. - М.: АН СССР, 1974. - 291 с.
REFERENCES:
1. Gavriljuk E.A. The Development of Reproductive and Creative Activity of Students on Learning the Descriptive Geometry in the Higher Education Institute. [text]: candidate dissertation on pedagogy.
- Khabarovsk, 2006 — 195p.
2. Gerver V.A. The Development of Creative and Graphic Activity of Pupils (on example the learning of drawing). [Text] V.A. Gerver- М, 1992. - 34p.
3. Gerver V.A. Conerned with Certain Tasks Which Are Connected with Mentally Reformation and their Views. [Text] / V.A.Gerver // New investigation on pedagogical science. - М.: Pedagogy, 1970.
- № 1, - P. 141-146.
4. Katkhanova Ju.F. The Development of Creative Skills of Pupils and the Students of Fiction -Graphic Faculty in Graphic Activity. [Text]: docoral dissertation on pedagogy./Katkhanova Ju.F. -М., 1994. - 502p.
5. Klimov E.A. The View of World on Various Professions [Text] /E.A. Klimov - М.: MSU, 1995. -222 p.
6. Kuzmina N.V. The System Approach in Pedagogical Investigation [Text]: / N.V.Kuzmina // the methodology of pedagogical investigation. Under the editorship of А.1. Piskunov, G.V.Vorobjov. -М, 1980. -165 p. - P.82-117.
7. Kordonskaja I.B. The Theoretical-Methodical Basis of Learning Graphics Subjects. [Text]: docoral dissertation on pedagogy /I.B.Kordonskaja - М., 2004. - 353 p.
8. Kuljutkin Ju.N. The Modeling of Pedagogical System. [Text] / Ju.N. Kuljutkin- М.: Pedagogy, 1981.
9. Kurdjumov V.I. The Course of Descriptive Geometry: Orthogonal Projection; [Text] / 9. V.I. Kurdjumov., 1895.- 86p.
10. Markova A.K. The Psychological Problems of Increasing of Qualification [Text ] / A.K. Markova // Gen. Pedagogy. -1991. - №9-10. - P. 65.
11. Mitina L.M. Personal and Professional Development of Human Beings under the New Social-Economical Conditions. [Text] / L.M. Mitina // The Problems of psychology -1997. - №4. - P.28 -38.
12. Monzh G. Descriptive Geometry. [Text] / G. Monhz/ the comment and edit. D.I.Kargina. - М.: АS USSR, 1974. - 291 p.
