CC BY
17
Shrazaddinova A.A.
Filosofiya qanigeligi 2-kurs magistranti Berdaq atindagi Qaraqalpaq mamleketlik universiteti
Ozbekstan Respublikasi, Nokis
GLOBALLASIW DÂWIRINDE OZBEKSTAN RESPUBLIKASININ KOP MILLETLI MÂMLEKET SIPATINDAGI RAWAJLANIW
PERSPEKTIVASI
Annotaciya: Bul maqalada globallasiw dâwirinde Ozbekstan Respublikasinin kop milletli mâmleket sipatinda, milliy qatnasiqlardi bekkemlewdegi siyasatinin âmiyeti analizlengen.
Gilt sozler: globallasiw, millet, milletler araliq qarim-qatnaslar, mâdeniyat, koncepciya.
Shrazaddinova A.A.
graduate 2 cource specialty philosophy Karakalpak State University named after Berdakh
Republic of Uzbekistan, Nukus
PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN AS A MULTINATIONAL STATE IN THE PROCESS OF
GLOBALIZATION
Abstact: In this article, the importance of its policy in strengthening national relations as a multinational state in the process of globalization has been analyzed.
Keywords: globalization, nation, international communication, culture, concept.
Magliwmatlarga kore, bunnan 100 jil burin mamleketimiz aymaginda 70 ke jaqin millet wakilleri jasagan. 1926-jili elimizde 90 millet ham elat wakilleri jasagan bolsa, 1959-jilda olardin sani 113ke, 1979-jili 123ke, 1989-jili bolsa 130ga jetti. Respublikamizda jasawshi milletlerdin arasindagi dosliqti, birge islesiwdi, olardin madeniy-ruwxiy talaplarin qanaatlandiriw ham milletler ara tatiw qatnasiqlardi bekkemlew ushin Birinshi Prezidentimiz I.Karimovtin baslamasi menen 1992-jil 13-yanvarda Respublikaliq Baynalmilal madeniyat orayi sholkemlestirildi. Onin tiykargi waziypasin ministrlikler, makemeler, Qaraqalpaqstan Respublikasi Ministrler Kenesi, walayat, qala, rayon hakimlikleri, jamiyetlik sholkemler menen birge milletler ara qatnasiqlar tarawinda birden bir mamleketlik siyasatti amelge asiriwga qatnasiwdan, milliy ruwxiy-madeniy oraylardin iskerligin jetilistiriw ham olardin ozlerine tiyisli
bolgan urp-adet, dasturlerin tiklewge ham rawajlandiriwga jardem beriwden ibarat.
Ozinin qurami ham mazmuni tarepinen har turli xaliqlar birliginen sholkemlesken bizin jamiyetimizde milletler araliq tatiwliqti saqlawga bolek itibar berip kelinbekte. Ozbekstannin bayliqlari kop, biraq bizin en ulken bayligimiz, en ulken qadiriyatimiz, bul - jamiyetimizde hukim surip atirgan tinishliq, milletler araliq dosliq ham birlik bolip tabiladi.1
Ameldegi Prezidentimiz Sh.Mirziyoev ta Birinshi Prezidentimiz belgilep bergen joldan bagdar alip, reformalardi jedel pat penen alip barmaqta. Atap aytqanda, Milletler ara tatiwliq ham dinler ara bawrikenlik maselesininin 2017 -2021-jillar araliginda Ozbekstandi rawajlandiriw boyinsha "Hareketler strategiyasi"nin besinshi bagdarinda aktual waziypa etip belgilep berilgenligi sozimizdin daliyli. Ozbekstanda da usi kunge shekem milletler araliq qarim-qatnaslarlardi jolga qoyiw boyinsha bir qatar qararlar, parmanlar, nizamlar qabil etilgen. Otken 2019-jili 15-noyabr kuni Prezidentimiz Sh.Mirziyoev tastiyqlagan "Milletler araliq qarim-qatnaslar tarawinda Ozbekstan Respublikasi mamleket siyasati koncepciyasi" qabil etildi.2 Bul koncepciyanin ameliy ham tariyxiy ahmiyeti sonda bugan shekem bar bolgan har turli nizam, qarar, parman ham basqa da normativ huqiqiy hujjetler uliwmalastirilip ham tartiplestirilip, sistemali tarizde usi koncepciyada oz sawleleniwin tapti. Koncepciya 6 bap, 12 punktten ibarat bolip, bunda tiykargi tusinikke "Milletler araliq qarim-qatnaslar - bul mamleket aymaginda jasawshi milletler ham elatlar ortasindagi, jamiyet turmisinin barliq tarawlarin qamtip alatugin qarim-qatnaslar"3 dep tariyip berilgen.
Koncepciyanin 2-babinda milletler araliq qarim-qatnaslarlar tarawinda Ozbekstan Respublikasi mamleket siyasatinin tiykargi principleri etip tomendegiler belgilengen:4
- Puqaralardin ten huqiqligi;
- Jamiyetlik adillik;
- Nizam ustinligi;
- Millet ham elatlardin madeniy, til ham diniy qadriyatlari, tradiciya ham urp-adetlerin oz-ara hurmet etiw;
- Ozbekstan Respublikasi puqaralarinin, sonin menen bir qatarda shet ellerde jasawshi puqaralardin huqiq ham erkinliklerin qorgaw;
- Ozbekstan Respublikasi mamleket suvereniteti ham aymaqliq bir putinligi principlerinen ibarat.
1 Каримов И.А. Республика байнамилал маданият маркази ташкил этилганининг 10 йиллигига багишланган тантанали мажлис катнашчиларига табрик. // Каримов И.А. Х,авфсизлик ва тинчлик учун курашамиз. 10-жилд.- Тошкент: Узбекистон, 2002.-Б.181
2 http://uza.uz/uz/documents/millatlararo-munosabatlar-sohasida-o-zbekiston-respublikasi--18-112019
3 Миллатлараро муносабатлар со^асида Узбекистон Республикаси давлат сиесати концепциясини тасдщлаш тугрисида Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони. ПФ-5876-сон 15.11.2019.
4 https://lex.uz/docs/4597662
Sonday-aq, Ozbekstan aymaginda jasawshi basqa milletler ham elatlardin madeniyati, tili, ürp-adet ham dastürlerin saqlap qaliw, üyreniw ham rawajlandiriw maselesine mamleket siyasati darejesinde diqqat awdariliwi, sonin menen birge jamiyette jüzege keliwi mümkin bolgan milletler ara kelispewshilikler ham konfliktlerdin erte aldin aliw profilaktikasi ushin tarawda effektiv monitoring mexanizmlerin qaliplestiriw, milletshilliktin harqanday formalarina jol qoymaw bizin mamleketimizdin milletler araliq qarim qatnaslar madeniyati maselesinde ozine tan jol tanlaganin anlatadi. Bul bagdarda milliy-madeniy oraylardin is alip bariwina mamleket tarepinen har tarepleme qollap -quwatlaw ham siyliqlaw is-ilajlari nazerde tutilgan.
Koncepciyada berilgen quramali waziypalardi orinlaw oz gezeginde metodologiyaliq tiykarlardi, ilimiy-teoriyaliq derekler ham izertlewler natiyjelerinin boliwin talap etedi. Oytkeni, milletler araliq qarim-qatnaslar maselesi bul tajiriybe otkeretugin darejede apiwayi qatnaslar jiyindisi emes. Bunda algi ilimiy izertlewler natiyjeleri, tariyx güwa bolgan jagdaylar, ham milletler araliq qarim-qatnaslarlardin endigi keleshegi boyinsha boljawlardi teren izertlep, sogan bola iykemlesiw, jagdaydi duris ham obyektiv bahalap, usi tiykarda is-ilajlardi dawam ettiriwdi talap etedi.
Usi maqsette Ozbekstanda "Milletler araliq qarim-qatnaslar ham shet mamleketler menen dosliq baylanislari" komiteti janinda "Milletler araliq qarim
qatnaslarlar boyinsha ilimiy-ameliy izertlewler orayi" sholkemlestirildi5. Oraydin tiykargi waziypalari qatarinda:
• milletler araliq qarim-qatnaslarlar tarawinda sistemali tiykarda ilimiy, atap aytqanda, socialliq izertlewler, sonin menen birge, usi bagdardagi processlerdi rawajlandiriwdin monitoringin jolga qoyiw;
• milletler araliq qarim-qatnaslarlar tarawinda ilimiy maqalalar, kitaplar, ilimiy izertlew materiallari, informacion-analitikaliq sholiwlar tayarlaw ham jariyalaw;
• jetekshi jergilikli ham shet el ilimpazlari, ekspertler ham qanigeler qatnasiwinda milletler araliq qarim-qatnaslarlar tarawinda ilimiy-teoriyaliq ham ilimiy-ameliy konferenciyalar, seminarlar, sawbetler, lekciyalar ham basqa ilajlardi sholkemlestiriw ham otkeriw;
• milletler araliq qarim-qatnaslarlar tarawindagi mashqalalardi üyreniw ham olardi sheshiwde shet el tajiriybelerin analizlew hamde Ozbekstan sharayatinda ane sol tajiriybelerden paydalaniw boyinsha usinislar islep shigiw ;
• milletler ara tatiwliqti bekkemlew, jamiyette milletshillik aqibetinde jüzege keliwi mümkin bolgan tartisli jagdaylar ham kelispewshiliklerdin aldin aliw ham olardi profilaktika etiw, sonin menen birge, usi tarawdagi qawipsizlikke qawip ham qawip-qaterlerge qarsi güresiw boyinsha usinislar tayarlaw maseleleri keltirip otilgen.
5https://www.norma.uz/oz/qonunchilikda_yangi/millatlararo_munosabatlar_buyicha_ilmiyamaliy_tadqiqotlar_m arkazi tashkil etildi
Juwmaq sipatinda soni aytiwimiz mümkin, bul koncepciyanin ameliy ham tariyxiy ahmiyeti sonda, bugan shekem bar bolgan har türli nizam, qarar, parman ham basqa da normativ-huqiqiy hüjjetler uliwmalastirilip ham tartiplestirilip, sistemali tarizde usi koncepciyada oz sawleleniwin tapti. Ozbekstan aymaginda jasawshi basqa milletler ham elatlardin madeniyati, tili, ürp-adet ham dastürlerin saqlap qaliw, üyreniw ham rawajlandiriw maselesine mamleket siyasati darejesinde diqqat awdariliwi, sonin menen birge jamiyette jüzege keliwi mümkin bolgan milletler ara kelispewshilikler ham konfliktlerdin erte aldin aliw profilaktikasi ushin tarawda effektiv monitoring mexanizmlerin qaliplestiriw, milletshilliktin harqanday formalarina jol qoymaw bizin mamleketimizdin milletler araliq qarim qatnaslar madeniyati maselesinde ozine tan jol tanlaganin anlatadi.
Paydalanilgan adebiyatlar dizimi:
1. Каримов И.А. Республика байнамилал маданият маркази ташкил
этилганининг 10 йиллигига баFишланган тантанали мажлис катнашчиларига табрик. // Каримов И.А. Хдвфсизлик ва тинчлик учун курашамиз. 10-жилд.- Тошкент: Узбекистон, 2002.-Б.181
2. Миллатлараро муносабатлар сохдсида Узбекистон Республикаси давлат сиёсати концепциясини тасди^лаш тyFрисида Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони. ПФ-5876-сон 15.11.2019.
3. https://lex.uz/docs/4597662
4. https://www.norma.uz/oz/qonunchilikda_yangi/millatlararo_munosabatlar_bu yicha_ilmiyamaliy_tadqiqotlar_markazi_tashkil_etildi.
