52National University of Uzbekistan
Google Scholar indexed
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-290-294
GLOBALLASHUV VA UNING YOSHLARNING ESTETIK TARBIYASIGA
TA'SIRI
G'iyosbek G'ulomjon o'g'li G'aniyev
Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy universiteti magistranti
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada globallashuvning yoshlar estetik tarbiyasiga ta'siri va shu bilan birgalikda yoshlarni jamiyatda aloxida ijtimoiy guruh bo'lgani uchun ularga ommaviy axborot vositalarini ularni tarbiyalashdagi roli to'g'risida so'z boradi.
Kalit so'zlar: Globallashuv, internet-makon, ommaviy axborot vositalari, umumjahon integratsiyasi.
ABSTRACT
This article discusses the impact of globalization on the aesthetic education of young people, as well as the role of the media in the education of young people, since they are a separate social group in society.
Keywords: Globalization, Internet space, mass media, global integration.
O'zbekistonni rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo'nalishlaridan biri jamiyatning ma'naviy yangilanishi jarayonida estetik qadriyatlar integratsiyasini ta'minlashdir. O'zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev ta'kidlaganidek "Biz barcha ma'naviy jonlantirish, urf-odatlarni asrab-avaylash, madaniyat va san'atni rivojlantirish kabi sohalarda ishlar holati, amalga oshirilayotgan islohotlar qanchalik samarali bo'lishini aniq anglashimiz kerak".[1] shuning uchun ma'naviyat muammosi, estetik-axloqiy tarbiya masalasi bugungi kunda alohida ahamiyat kasb etmoqda. Prezidentimizning PF-60-son farmoniga ko'ra ,,2022-2026-yillarga mo'jallangan yangi o'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi''[2]ning „Ma'naviy taraqqiyotni ta'minlash va sohani yangi bosqichga olib chiqish '' deb nomlangan beshinchi yo'nalishida ushbu sohani rivojlantirishga alohida e'tibor berilgan.Uning 75-maqsadi ,,Tasviriy va amaliy san'at hamda dizayn yo'nalishlarini rivojlantirish, aholining badiiy-estetik didini yuksaltirish''deb nomlanib unda atoqli O'zbekiston xalq rassomlari va amaliy san'ati ustalarining namunali hayoti va ijodini keng targ'ib qilish hamda ular xotirasini abadiylashtirish,o'zbekiston tasviriy va amaliy san'atini xalqaro darajada ommalashtirish,tasviriy va amaliy san'at hamda dizayn yo'nalishlarida yetuk mutaxassislarni
April, 2022
290
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-290-294
tayyorlash tizimini takomillashtirish nazarda tutilgan.76-maqsadi esa ,,Madaniyat va san'at sohalarini yanada rivojlantirish, madaniyat muassasalari va obyektlarining moddiy-texnika bazasini yaxshilash'' bo'lib unda madaniyat va san'at sohasi vakillari, ijodkorlar, shuningdek, ushbu sohada faoliyat olib borayotgan professor-o'qituvchi va xodimlarni moddiy qo'llab-quvvatlash hamda ularning yashash sharoitlarini yaxshilash,Teatr san'atini rivojlantirish va uning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash,Madaniyat markazlari faoliyatini takomillashtirish va ular tomonidan aholiga madaniy xizmat ko'rsatish sifatini oshirish, shuningdek, ularning moddiy-texnika bazasini yaxshilash,Hududlarda yangi madaniyat obyektlarini barpo etish va ularning samarali faoliyat olib borishini ta'minlash,O'zbek sirk san'atini yanada rivojlantirish va uning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash,Milliy madaniyatni xalqaro darajada ommalashtirishga qaratilgan tadbirlarni hududlarda o'tkazishni joriy etish,O'zbek xalqi madaniyati va san'atini rivojlantirishga munosib hissa qo'shgan atoqli ijodkor ziyolilar yubileylarini munosib nishonlash, hayoti va faoliyatini keng targ'ib qilish, xotirasini abadiylashtirish,Shuningdek,respublika hududida joylashgan madaniy meros obyektlarini saqlash, restavratsiya va konservatsiya qilish bilan bog'liq kompleks tadbirlarni amalga oshirish ko'zlangan.
Hech bir jamiyat o'z nuqtai nazarini odamlarning ongida ma'naviy salohiyatni, estetik va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirish va mustahkamlashsiz ko'ra olmaydi. Bugungi kunda jahon globallashuvining ta'siri, turli mamlakatlar madaniyatining umumjahon integratsiyasi va yaqinlashuvi jarayoni sifatida katta ahamiyatga ega. Globallashuv jarayonida umuminsoniy, universal makon shakllanmoqda, bu zamonaviy jamiyat guruhining tashqi ta'siriga eng sezgir bo'lgan yoshlarning ongiga ta'sir ko'rsatadi. Shu bilan birga, globallashuvning ijobiy va salbiy omillari ham ta'sir ko'rsatadi.P.Kozlovskaya ko'ra "global yoshlar madaniyati shunday hodisaki,unda ommaviylik va induviduallikning gibrid holatda nomoyon bo'lishidir. Uni targ'ib qiluvchi manbalar; filmlar, rasmlar, televideniya, musiqa, Internet va boshqa axborot va kommunikatsiya texnologiyalari,kundalik hayotmizning ko'rinmas bir qismi bo'lib qoldi.»[3] Shuni ta'kidlash kerakki , gibridlikning ayrim elementlari har doim bu madaniyatga xos va zamonaviy texnik-iqtisodiy globallashuv va ayni paytda yangi texnologiyalarga asoslangan jamiyatning texnik jihozlarining ko'tarilishi axborot jamiyatiga o'tishni belgilaydigan yangi dinamik madaniyatni yaratdi.Bunday birlashgan madaniy muhitda global va mahalliy ta'sirlar zamonaviy yoshlarning qarashlari va ijtimoiy kayfiyatini shakllantirib, hayot tarzida doimo nomoyon bo'ladi.
April, 2022
National University of Uzbekistan
Google Scholar indexed
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-290-294
Zamonaviy dunyoda sanoat rivojlangan mamlakatlar rivojlanayotgan mamlakatlarga axborot ta'sirining oqimini boshqarishga harakat qilmoqda. G'arb turmush tarzi odamlarning ongida chuqur o'rnatilgan iste'molchi psixologiyasini targ'ib qiladi. Ma'naviy sohada, madaniyat sohasida globallashuv jahon evolyutsion rivojlanishida eng muhimlaridan biri bo'lib qolmoqda. Keng ko'lamli madaniy aloqalar, muloqot,ijobiy tajriba orttirish imkoniyatlarini kengaytirish, milliy madaniyatlarni boyitish va ularning insoniyatning umumiy madaniyatini rivojlantirishga salmoqli hissa qo'shish imkoniyatlarini kengaytirish bilan bog'liq juda muhim ijobiy omillarni qayd etish lozim. Ammo bu erda an'anaviy milliy madaniyatlarning o'ziga xosligini va boshqa madaniyatlar bilan aloqa qilish natijasida ularning ijodiy rivojlanishini saqlab qolish va himoya qilish choralarini ko'rish zarur. Shuni yodda tutish kerakki, globallashuv va mahalliylashtirish kabi ikki qarama-qarshi dunyo tendentsiyalari ularning barcha o'zaro bog'liqligi bilan ko'pincha nizolarni, ayniqsa, milliy-diniy asosda kuchayishiga olib keladi.
Yoshlar ko'pincha jamiyatning alohida ijtimoiy qismi sifatida belgilanadi, ular yoshi bilan jamiyatning boshqa qatlamlaridan farq qiladi. Ushbu ijtimoiy guruhni global media madaniyatining o'sishi va taraqqiyotining eng faol vositasi sifatida ko'rish mumkin, chunki bu zamonaviy jamiyatning eng katta axborot va texnologik jihatdan rivojlangan qatlami bo'lgan yoshlardir. Shuni yodda tutish kerakki, ommaviy axborot vositalarida tijoriy faoliyatni amalga oshiradigan jahon ko'p millatli korporatsiyalari maqsadli ravishda asosiy auditoriya sifatida yoshlar muhitini tanlaydilar, chunki hozirgi vaqtda jamiyatning bu qatlami tijorat va iste'mol rejasida eng afzal hisoblanadi.
Global yoshlar madaniyati asosan zamonaviy madaniy sanoat kontseptsiyasiga tayanadi, bu esa jamiyatning global birlashuvini sanoatlashgan, ommaviy madaniyat va xatti-harakatlar me'yorlari orqali targ'ib qilish jarayonini o'z ichiga oladi. Shu bilan birga yoshlar ushbu global madaniy tizimning bir qismiga aylanmoqda, chunki u bevosita ishtirok etmoqda va media texnologiyalari sohasida yangi innovatsiyalarning faol ishtirokchisi hisoblanadi. Bu global ommaviy axborot kompaniyalari yoshlarni rivojlangan kapitalistik mamlakatlarning "ommaviy madaniyat" vakillari sifatida o'z yo'nalishlariga jalb qilish, milliy va an'anaviy madaniyatlarni AQSh va G'arb davlatlari kabi mamlakatlarning geosiyosiy maqsadlarini bilvosita qo'llab-quvvatlaydigan universal standart qadriyatlar bilan almashtirish imkonini beradi. Bugungi kunda global yoshlar madaniyatining dolzarb tushunchasi haqida gapirganda, butunlay yangi madaniyatlar shakllana boshlagan Internet tarmog'iga, o'z yorlig'i va
April, 2022
292
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-290-294
dunyoqarashining o'ziga xos sohasiga e'tibor qaratish mumkin emas. Internet nafaqat maxsus aloqa turini, balki yangi ijtimoiy tuzilmalarni ham, virtual deb ataladigan odamlar o'rtasidagi munosabatlarning me'yorlarini ham yaratdi.
Yoshlar madaniyatini globallashtirish jarayonida Internetning muhim rolini inkor etish mumkin emas. Internet-jamiyat a'zolari yangi madaniyatni yaratadilar chunki ularning ishtirokchilari o'rtasidagi muloqot Internet-makon doirasida ijtimoiy ovoz sifatida qaralishi mumkin. Ushbu o'zaro ta'sirlarning o'ziga xosligi bilan bog'liq ravishda madaniy va ma'naviy o'zgarishlar yuz beradi.Bugungi kunda zamonaviy jamiyat oldida turgan eng muhim vazifalardan biri madaniy merosni asrab-avaylash va ijtimoiy ongni modernizatsiya qilish, ayniqsa, yoshlar o'rtasida o'zaro manfaatli konsensusni izlash va o'rnatishdir.Madaniyat sohasidagi globallashuv zamonaviy madaniyatning keng spektrini shakllantirishning asosiy jarayonlarini jadallashtirishga olib keladi- "iste'mol madaniyati" bu qiymatlarning ko'payishi va baholash qarorlarining etishmasligi,barcha tanish narsalarni yangi shartlar bilan qayta yozish bilan tavsiflanadi.
Madaniy globallashuv G'arb qadriyatlariga asosan dunyodagi bugungi inqiroz hodisalarini keltirib chiqarishi mumkin yoki u yangi ma'naviy inqilob natijasida yangi qiymat tizimini ishlab chiqishga olib kelishi mumkin va keyinchalik bu yangi qiymat tizimi asosida amalga oshiriladi.
Shunday qilib, biz madaniyatlarni birlashtirish global muammoga aylanib borayotganini tushunamiz jiddiy tahdidlar o'tmishda insoniyatga folklor va etnografik xilma-xillikni bergan ko'plab urf-odatlar, marosimlar, marosimlar,xatti-harakatlar shakllari, jamiyatning asosiy qismi hayotning yangi standart shakllarini o'zlashtirganidek, asta-sekin yo'qoladi. Globallashuvni hisobga olgan holda, unga madaniyatimiz va ommaviy G'arb madaniyatining ideali mentalitetiga ma'naviy-madaniy immunitetni rivojlantirish zarur. Internet-makon va ommaviy axborot vositalarida milliy mafkura, milliy o'zlikni anglash g'oyalari, o'ziga xos madaniyatini targ'ib qilish zarur. Barkamol taraqqiyotga erishish, ma'naviyat darajasini oshirish va yot mafkuraga qarshi immunitetni shakllantirish maqsadida milliy istiqlol g'oyalarini oila,maktab, mahalla va oliy ta'lim muassasalarida targ'ib qilish zarur bo'ladi. Bundan tashqari, ushbu masalalarni jamiyatning barcha darajalarida olimlar, yozuvchilar, advokatlar va siyosatchilarni jalb qilish orqali ommaviy axborot vositalarida yoritish kerak.
April, 2022
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-290-294
REFERENCES
1. Shavkat Mirziyoyev. Qonun ustuvorligi va inson manfatlarini taminlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. - T.: O'zbekiston, 2017.- 48 b. 2.O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 — 2026 yillarga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risidagi PF-60-son farmoni. T:2022-yil 28-yanvar.
3.Zinovyova N. B. Shaxsiyatning axborot madaniyati / Ed. -Krasnodar: Krasnodar, davlat nashriyoti. akademiya. madaniyat, 1996.
4. Qaxxarova, M., & Raximshikova, M. (2020). MORAL CONTINUITY IS A SOCIAL-PHILOSOPHICAL, HISTORICAL PHENOMENON. The Light of Islam, 2020(3), 103-112.
5. THE APPEARANCE OF NEW AESTHETIC CRITERIA IN MODERN ART Авторы Dilbar Salihovna Kadirova Дата публикации 2019 Журнал Scientific Bulletin of Namangan State University Том 1 Номер 12 Страницы 72-78
6. Мухамеджанова Л.А. (2021). РОЛЬ НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ В РАЗВИТИИ ЛИЧНОСТИ. Вестник Евразийского национального университета имени Л. Н. Гумилева. Серия: Исторические науки. Философия. Религиоведение, (2 (135)), 123-133.
April, 2022
