Научная статья на тему 'ГЕОГРАФИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ВОСЕЙСКОГО АДМИНИСТРАТИВНОГО РАЙОНА'

ГЕОГРАФИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ВОСЕЙСКОГО АДМИНИСТРАТИВНОГО РАЙОНА Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
10
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ГЕОГРАФИЧЕСКОЕ ПОЛОЖЕНИЕ / РЕЛЬЕФ / КЛИМАТ / РАСТИТЕЛЬНОСТЬ / ЛАНДШАФТ / НАСЕЛЕНИЕ / ЕСТЕСТВЕННЫ ПРИРОСТ / ПРОМЫШЛЕННОСТЬ / СЕЛЬСКОГО ХОЗЯЙСТВО

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Манзураи Муродмад

В данной статье рассматривается географическое положение, физико -географические, экономико -географические особенности и развитие туризма в этом районе. Цель статьи: Надо отметить, что природа, экономика и социальная инфраструктура района изучены очень слабо. Анализируются развитие и размещение отрасли промышленности сельского хозяйства, социальная сфера за годы независимости Таджикистана. По результатам исследования предлагаются в перспективе развития отрасли сельского, хозяйство и промьшленности района.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GEOGRAPHICAL CHARACTERISTICS OF THE ADMINISTRATIVE OF VOSE DISTRICT

In the article provides information about the nature and farm characteristics of the Vose district. Purpose of the article: The auther emphasizes geography, natural conditions, water, soil, flora and fauna. At the same time it also analyzes the development and location of industry, agriculture and transport. In the article also tells about the demographic characteristics of the district. According to the results of the study: gave a lot of information about the location and development of the services in Vose district and analyzed the future of this sector.

Текст научной работы на тему «ГЕОГРАФИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ВОСЕЙСКОГО АДМИНИСТРАТИВНОГО РАЙОНА»

Истехсоли махсулоти растанипарварй сол аз сол меафзояд. Масалан, соли 2018 дар хамаи хочагихои галлапарварии нохия 61536 тонна галладонагихо (гандум, чав, шолй ва чуворимакка) истехсол шудааст. Дар мукоиса ба солхои пешин ин нишондиханда кам мегардад. Сабаби он дар он аст, ки солхои охир майдони кишти пахтаро (махсусан дар заминахои обй) зиёд намуда истодаанд.

Галларо бештар дар заминахои лалмй бештар кишт мекунанд. Дар байни зироатхои галладонагй гандум бештар пахн шудааст.

Истехсоли пахта соли 2012 21055 тонна ва соли 2018 бошад, 17015 тоннаро ташкил дод. Пахтаро асосан дар води дарёхои Яхсу, Сурхоб ва Кулобдарё кишт мекунанд. Истехсоли картошка солхои охир кам шуд. Агар соли 2012 11160 тонна картошка истехсол шуда бошад, пас соли 2018 ба 5916 тонна расид. Яъне истехсоли картошка 50% кам шуд.

Хушбахтона, дар нохия истехсоли сабзавот сол аз сол меафзояд. Чунончй, соли 2018 дар нохия 51182 тонна сабзавот истехсол гардидааст.

Ч,адвали 2. Истехсоли махсулоти растанипарварй дар соли 2018

Номгуйи махсулоти растанипарварй Истехсол, ба хисоби тонна

Галладона 61536

Пахта 17015

Картошка 5916

Сабзавот 51182

Полезихо 29147

Мева 4245

Ангур 6738

Бояд гуфт, ки истехсоли мева хам дар нохия тамоюли пастравй дорад. Масалан, агар соли 2013 8418 тонна мева гундошта шуда бошад, пас соли 2018 ин ба 4245 тонна расид. Аз хамин сабаб дар бозорхо нархи хариди мевахо гарон аст.

Хосилнокии зироатхо дар солхои аввали истиклолият паст буд. Баъди солхои 2000-ум тадричан боло рафт. Ин аз бехтаршавии коркарди агротехникй, истифодаи нурихои маъданию органикй гувохй медиханд. Масалан, хосилнокии зироатхои галладонагихо дар соли 2018 аз як гектар 34 сентнер, пахта 21,2 сентнер, сабзавот 243 сентнер, полизихо 247 сентнер, мева 94 сентнерро ташкил доданд.

Сохаи дуюми кишоварзии нохия - чорводорй махсуб меёбад. Тайи солхои истиклолият саршумори чорво ва махсулнокии он афзоиш ёфт.

Дар соли 2018 саршумори чорво 144423 сар ва паранда 68284 сарро ташкил намуд.

Сохаи асосии чорводории нохия чорвои калони шохдор буда, саршумори он 46206 сарро дар бар мегирад. Аз чумла, саршумори модагов ба 24136 сар мерасад. Чорвои калонро хам дар водй ва хам дар доманакуххо парвариш мекунанд. Аз сабаби нокифоя будани хурок ин навъи чорводорй каммахсул аст.

Добили таваччух аст, ки дар байни сохахои чорводорй бузу гусфандпарварй аз чихати саршумор дар чойи аввал меистад. Тибки маълумоти соли 2018 саршумори бузу гусфанд дар нохия 96305 сарро ташкил додааст. Бузу гусфандпарварй бештар дар кисматхои гарбй ва шаркии норхия (доманакуххо) рушд меёбад. Сохаи мазкур сол аз сол ру ба тараккй менихад.

Парандапарварй сохаи чавон буда, дар холи рушд мебошад. Ин соха дар хамаи хочагихои нохия дида мешавад. Дар айни замон саршумори паранда ба 68284 сар мерасад. Дигар сохаи ояндадор - асппарварй ба хисоб меравад. Саршумори асп сол аз сол меафзояд. Чунончй, саршумори асп соли 2010 1880, соли 2018 бошад, 1912 сарро ташкил дод. Истехсоли махсулоти чорво дар нохия тадричан меафзоянд. Масалан, истехсоли гушт дар соли 2018 4734 тонна, шир 41074 тонна, тухм 3,6 миллион дона, пашм 287 тонна, пила 15,3 тонна ва 37,5 тонна асалро ташкил додаст.

Махсулнокии чорво дар нохия то хануз паст мебошад. Зеро, ки зоти чорво паст буда, базаи хуроки чорво нокифоя аст.

Дар иктисодиёти нохия саноат дар чойи дуюм меистад. ^исми зиёди корхонахои саноатй дар замони шуравй сохта шудаанд. Корхонахои саноатй асосан дар маркази нохия -шахраки Хулбук вокеъ гаштаанд. Дар баъзе дехахои калон (Гулистон, Кадучй, Тугарак, Мехробод...) баъзе корхонахои хурди саноатй бунёд ёфтаанд. Дар нохия асосан сохахои

саноати сабук ва хурокворй инкишоф ёфтаанд. Ба диссаи ондо беш аз 80%-и мадсулоти саноатии нодия рост меояд.

Яке аз корхонадои калони нодия заводи пахтатозакунй ба дисоб меравад, ки соле 980 тонна нахи пахта истедсол мекунад. Х,амзамон дар нодия корхонадои бофандагию дузандагй фаъолият доранд. Ба корхонадои хурокворй - заводи намак, обдои нушокй, орду нон тааллук доранд. Чамъияти садомии «Хочамуъмин» яке аз корхонадои калони намаки Точикистон ба дисоб меравад.

Барои инкишофи саноати намак шароити табий ва игтисодй мусоидат мекунанд. Дар галамрави нодия ду кони бузурги намак мавчуд аст, ки дар боби сарватдои зеризаминии нодия дар ин хусус маълумоти муфассал дода шудааст.

Санчишдои лабораторй гуводй медиданд, ки оби чашмадои ин чо 98% натрий хлор дошта, нисбати дамаи конвои Точикистон ва мамлакатдои чадон бедтарин намаки ошй мадсуб мешавад.

Дар нодияи Восеъ яке аз корхондои калонтарини намаки Точикистон вогеъ буда, ки доло «Хамъияти саддомии Хочамуъмин» ном гирифтааст. Заводи намаки Восеъ дануз соли 1938 ба кор шуруъ намуда буд. Дар солдои шуравй корхона соле то 45 дазор тонна намак истедсол мекард. Дар айни замон (соли 2018) корхона дамагй 11490 тонна намак истедсол мекунад. Х,оло корхона мушкилоти зиёд дорад.[1, с. 78]

Дар замони шуравй корхона барои истедсоли намак 59 га заминро дар ихтиёр дошт, доло бошад 5,8 га заминро истифода мебараду халос. Дигар мушкилоти корхона куднаю фарсуда шудани тачдизоти техникии завод аст. Барои баланд бардоштани игтидори истедсолии корхона ворид намудани технологияи муосир ба магсад мувофиг мебошад. Соли 2013 бо ибтикори содибкори мадаллй Файзов Мадмуд корхонаи хурди намак ба кор шуруъ намуд, ки истедсоли шабонарузиаш 3 тонна намак ва солонааш ба 1080 тонна баробар аст. Дар корхона кариб 20 нафар коргарон фаъолият доранд. Х,амин тарик, саноати намаки минтака ояндаи дурахшон дорад. [1, с.69]

АДАБИЁТ

1. Баротов ЧД-, Географиям минтакаи Кулоб. / ЧД- Баротов // Душанбе: Бухоро, 2015.- 120 с.

2. Китоби Сурхи Точикистон. // Душанбе: Ирфон, 1997-336 с.

3. Мухаббатов Х.М., Рахимов М.Р. Географияи Точикистон./ Х.М.Мухаббатов, М.Р.Рахимов // Душанбе: Маориф ва фарханг, 2011.-120 с.

4. Мухаббатов Х.М., Географияи / иктисодй ва ичтимоии Точикистон. Х.М.Мухаббатов, Р.Д. Диловаров М.Р.Рахимов // Душанбе:офсет, 2011-312 с.

5. Назриев Д. Обхои Точикистон: Дар бораи онхо чй медонед? / Д. Назриев, Т. Салимов // Душанбе, 2000.80 с.

6. Нурназаров Хочагии халки Точикистон. / М. Нурназаров, М.Рахимов //Душанбе, 1994-168 с.

7. Омори солонаи вилояти Хатлон- Бохтар, 2018.- 180с.

8. Fафуров O.F. Геологияи конхои канданихои фоиданок./ O.F. Fафуров, Б.А. Алидодов //Душанбе: Мир издателей, 2010-210 с.

9. Талбаков ЧХ. Таксимоти маъмурй - территориявии вилояти Кулоб. Солхои 1939-1955./ ЧХ. Талбаков// Кулоб, 1991.-368 с.

10. Таксимоти маъмурии Чумдурии Точикистон.//Душанбе, 2017.-580 с.

УДК: 33873 (575.3) ЩТИДОР^ОИ САЁ^ИВУ-РЕКРЕАТСИОНИИ ВИЛОЯТИ МУХТОРИ КУ^ИСТОНИ БАДАХШОН (ДАР МИСОЛИ НОДИЯИ ИШКОШИМ)

ИБОДОВ ШУ^РАТ МА^МАДИЕВИЧ,

омузгори калони кафедраи географияи ицтисодй-ичтимоии Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни E-mail: Shuxrat.ibodov.90@mail.ru Тел: (+992) 915666683 ГУРУКОВА ОЗОДА ВАЛИЕВНА, омузгори калони кафедраи географияи ицтисодй-ичтимоии Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Дар мацола ицтидори туристй ва рекреатсионй дар нодияи Ишкошим барраси ва тавсиф карда шудааст. Муаллиф нуцтаи назари худро дар бораи рощои истифодаи неруи рекреатсионии нодияи Ишкошим бо мацсади рушди соуаи сайёщ пешниуод менамояд.

Истифодаи оцилонаи щтидори мавцудаи сайё%и ва рекреатсионй имкон меди%ад, ки но%ияи Ишкошим %амасола %азорон сайё%и дохилию хорици цабул ва хидматрасонй намуда, ба ин васила цощои нави кори таъсис дода, сат%и зиндагии сокинони ин минтацаи ку%истонии кишвар бе%тар гардад.

Мацсади мацола: тадцицот ва омузиши ицтидор%ои саё%иву-рекреатсионии Вилояти мухтори ку%истони Бадахшон. (дар мисоли но%ияи Ишкошим) мебошад.

Натицахри тадцицот: мушкилот%ои, ки дар ицтидор%ои саё%иву-рекреатсионии Вилояти мухтори ку%истони Бадахшон. (дар мисоли но%ияи Ишкошим) цой дошт муайян карда шуданд, ки нокифоя будани ширкат%ои саё%и дар минтаца мебошад.

Калидвожахо: туризм, рекреасия, захира%ои табии, ицтидори туристи, минтацаи сайё%и, макон%ои туристи.

ТУРИЗМ И РЕКРЕАЦИОННЫЙ ПОТЕНЦИАЛ ГОРНОГО РЕГИОНА ГБАО. (НА ПРИМЕРЕ ИСКАШИМСКОГО РАЙОНА)

ИБОДОВ ШУХРАТ МАХМАДИЕВИЧ,

старший преподаватель кафедры экономико-социальной географии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, E-mail: Shuxrat.ibodov.90@mail.ru Тел: (+992) 915666683 ГУРУКОВА ОЗОДА ВАЛИЕВНА, старший преподаватель кафедры экономико-социальной географии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни

В данной статье рассмотрен и охарактеризован туристический и рекреационный потенциал Ишкашимского района. Автор предлагает свое видение относительно путей использования рекреационного потенциала Ишкашимского района в целях развития туристической отрасли. Рациональное использование имеющегося туристско-рекреационного потенциала позволяет Ишкашимскому району ежегодно принимать и обслуживать тысячи отечественных и иностранных туристов, тем самым создавая новые рабочие места и повышая уровень жизни жителей этого горного региона страны.

Цель статьи: исследование и изучение туристско-рекреационного потенциала Горно-Бадахшанской автономной области. (на примере Ишкашимского района).

Результаты исследования: проблемы туристско-рекреационного потенциала Горно-Бадахшанской автономной области. (на примере Ишкашимского района) были выявлены как дефицит туристических компаний региона.

Ключевые слова: туризм, рекреация, природные ресурсы, туристический потенциал, туристический регион, туристические объекты.

TOURISM AND RECREATIONAL POTENTIAL OF THE MOUNTAIN REGION OF GBAO. (ON THE EXAMPLE OF ISKASHIM DISTRICT)

IBODOV SHUHRAT MAHMADIEVICH,

Senior Lecturer at the Economic and Social Geography at the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, E-mail: Shuxrat.ibodov.90@mail.ru tel: (+992) 915666683

GURUKOVA OZODA VALIEVNA, Senior Lecturer at the Economic and Social Geography at the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini,

This article is researched the touristic and recreation potential of Ishkashim district. The author suggested his idea about the using of the touristic and recreation potential in Ishkashim district for the purpose to develop the tourist industry. Rational use of the existing tourist and recreational potential allows the Ishkashim region to receive and serve thousands of domestic and foreign tourists annually, thereby creating new jobs and improving the living standards of the residents of this mountainous region of the country.

The purpose of the article: research and study of the tourist and recreational potential of the Gorno-Badakhshan Autonomous Region. (on the example of the Ishkashim district).

Research results: problems of the tourist and recreational potential of the Gorno-Badakhshan Autonomous Region. (on the example of the Ishkashim district) were identified as a shortage of tourism companies in the region.

Keywords: tourism, recreation, natural resources, touristic potential, touristic region, tourist fecilities.

Му^аддима. дар чадони муосир содаи туризму сайёдй бо суръати баланд рушд меёбад ва дар давлат кушиш менамояд, ки дар микёси бозори чадонии туристй мавкеи худро пайдо намуда ба ин васила рушди иктисодию ичтимоии кишвари хуро то андозае таъмин намояд.

Мушодидадои чандинсолаи олимон ва мутахасисони содои туризм исбот намудааст, ки инкишофи туризм ва рекратсия дар дудуди ин ё он минтака на тандо аз мусоидии омилдои иктисоди -ичтимой,демаграфи, фардангй ва сиёсй вобастаги дорад [4, с. 90].

Аз ин лидоз рекреатсия дар солдои наздик ба як содаи мудими манфиатбахшу сердаромад табдил ходад ёфт. Дар айни дол туризм, яке аз содадои инкишофёбандаи иктисодиёти чадони башумор меравад [5, с. 109].

Маълумотдои оморй нишон медиданд, ки солдои охир Хукумати Чумдурии Точикистон содаи туризмро дамчун яке аз содадои афзалиятноки иктисодиёти мамлакат баррасй намуда, чидати истифодаи самараноки иктидордои туристй, бедтар намудани долати инфрасохтори мавчудаи туристию санаторий, бунёд кардани медмонхонадои замонавй як катор тадбирдо андешида истодааст.

Аз дамин нуктаи назар омухтани сарвату иктидордои табиию таърихии дар як нодия ва дар заминаи ондо ташкилу тараккй додани содаи туризм ва бунёд намудани як катор иншоотдои туристй, санаторию курортй барои кишвари мо адамияти зиёди илмию амалй низ дорад.

Ишкошим яке аз нодиядои кудии кишвар буда, бо мавкеи географй, манзарадои нотакрори табий, обдои маъдании шифобахш ва таърихи кадимааш аз дигар шадру нодиядои чумдурй фарк менамояд.

Аз нигоди географй нодияи Ишкошим дар кисмати чанубии Вилояти Мухтори ^удистони Бахшон дар содили дарёи Панч чойгир буда, аз самти шимол бо нодияи Шугонон ва Рошткалъа, аз шарк бо нодияи Мургоб ва аз чануб бо Чумдурии Исломии Афгонистон дамсардад мебошад. ^исми зиёди дудуди нодияро каторкуди Шоддара ва водидои Горону Вахон ишгол кардаанд.

Нодияи Ишкошим 27 октябри соли 1922 ташкил шуда, масодати умумии он ба 3656 км баробар аст. Фосилаи байни маркази нодия то маркази вилоят - шадри Хоруг 105 км ва то шадри Душанбе 652 км-ро ташкил медидад.[1, с. 8]

Сохти сатди нодия нидоят муракаб буда, баландии мутлаки он аз 2200 то 3600 метро ташкил медидад. ^улладои баландтарини он куллаи Карл Маркс (6723 метр) ва куллаи Маяковский (6096 метр) мебошанд.

Иклими нодия хушки континенталй буда, дарорати миёнаи даво дар моди январ -8,30С ва моди июл +19,80С дадди боришти миёнаи солона 99 мм мебошад.[2, с. 4]

Вобаста ба хусусияти мавкеи географй ва релеф дар каламрави нодияи Ишкошим олами наботот ва дайвонот нобаробар падн шудаанд. Дар доманаи куду водидо дарахтони зардолу, себ, тут, бед, сафедор, ар-ар, дар баландидои 2000-4000 метр арча меруяд. Дар минтакадои кудии он бошад аз дайвонот гург, рубод, харгуш, паланги кудй, сугур, оду, аз парандагон кабк, кабутар, кабки дилол, укоб, шодин ва аз хазандадо мор, калтакалос ва гайраро вохурдан мумкин аст.

Дар каламрави нодия канданидои фоиданок, сангдои кимматбадо, ороишию сохтмонй аз чумла лаъл, лочувард, абрак, булури кудй, талк, биотит ва захирадои зиёди санги мармар мавчуд аст.

Инчунин дар дудуди нодия манбадои зиёди обдои маъданй ба хусус чашмадои шифобахш мавчуданд, ки барои рушди минбаъдаи содаи туриз ва рекреатсия имконияти васеъ дорад.

Содаи сайёдй дар нодияи Ишкошим яке аз содадои асосй ва афзалиятнок ба дисоб меравад. Чойгиршавии географй, ёдгоридои машдури таърихй, ландшафтдои зебои табий метавонад дар рушди минбаъдаи нодияи Ишкошим дамчун як минтакадои сайёдй мусоидат намояд.

Солдои охир дар ин нодия инфросохтори сайёдй рушд ёфта ба яке аз марказдои рушдёфтаи чумдуриявии содаи туризми табобативу фарогатй табдил ёфта истодааст.

Солдои охир бо сармоягузоридои ширкати «Талко» ва содибкорони мадаллй дар дудуди нодия як катор иншоотдои туристй сохта ба истифода дода аст, аз чумла медмонхонаи сеситорадори «Сомон ТМ» дар дедаи Гармчашма, медмонхона дар шифохонаи «Биби Фотимаю Зудро», медмонхона дар дедаи Шитхарв ва медмонхона дар дедаи Андароб).

Нодияи Ишкошим дорои чашмадои гарму шифобахши Гармчашма, Авч, Биби Фотимаи Зудро ва гайра мебошад, ки сол то сол таваччуди сайёдон ва рафту омади ондо ба ин минтака зиёд шуда, дар давоми сол зиёда 3000 нафар сайёдон ба ин истиродатгоддо ва чойдои таърихй ташриф оварданд. [1, с. 36]

Дар баробари тамошо кардан аз ин мавзеъ, сайёдон боз барои табобат гирифтан низ аз ин сарчашмаи шифобахш истифода мебаранд. Илова бар ин, шахсони синну соли гуногун аз гушадои дурдасти кишвар барои табобат ва баркарор намудани саломатии худ ба ин мавзеъ сафар менамоянд. Барои пешбурди сиёсати сода ва татбики самараноки он дар нодия бахши чавонон, варзиш ва сайёдй амал намуда истодааст, дар он 12 нафар мутахассисон фаъолият менамоянд.

Дар фасли тобистон сайёдони зиёд на тандо аз минтакадои гуногуни кишвар, балки аз тамоми собик давлатдои Иттидоди Шуравй ва дигар давлатдои хоричй аз мавзеъдои гуногуни нодия дидан менамоянд. Инкишофи содаи варзишй - куднавардй барои сайёдони хоричй ва дар ин замина чалб намудани чавонони нодия яке аз самтдои афзалиятноки содаи мазкур ба дисоб меравад.

Мутассифона дар нодия, ташкилоту муассисадои муаррификунандаи туризм фаъолият намекунанд. Дар ин самт бахши чавонон, варзиш ва сайёдии нодия аз чидати надоштани водиди корй ва маблаггузорй нагардидани сода танкисии зиёд мекашад. Илова бар ин, доло давасмандии корхонадои муштараки туристии хоричй барои дар ин минтака кушодани намояндагии худ эдсос карда намешавад. Дар солдои наздик ба накша гирифтани сохтмони фарогатгод ва медмонхонадо дар назди чашмадои Ширгин ва Зонг мувофики максад мебошад.

Рушди содаи туризм дар нодияи Ишкошим на тандо адамияти зиёди ичтимоию иктисодй дорад, балки он яке аз воситадои асосии дар микъёси чадон муаррифи намудани маданияту фарданги пургановати мардуми ин минтака ба шумор меравад.

Вобаста ба ин маълумотдо имконияту шароитдои кабули хизматрасонии сайёдони дохилию хоричй дар каламрави нодияи Ишкошим бояд мавриди омузишу баррасии дамачонибаи олимону мутахассисон карор гирифта, роддои истифодаи окилонаи ондо чустучу карда шаванд.

Дар сурати аз байн бурдани нуксондои чойдошта, нодияи Ишкошим дар оянда ба яке аз бедтарин минтакадои туристию сайёдй табдил хохад ёфт. Х,ангоми ба низом овардани ифрасохтори туристии нодия имконият дорад, ки чунин роддои саёдатро пешкаш намояд:

- туризми экологй;

- истиродату табобат дар шифохонадои;

- туризми куднавардй, алпинизм ва сайёдат ба чойдои таърихй ва ёдгоридои табий.

Хулоса, дар охир даминро кайд кардан зарур аст, ки истифодаи окилонаи иктидордои

туристию рекреатсионии мавчуда имкон медиданд, ки нодияи Ишкошим дамасола дазор нафар туристони дохилию хорихиро кабул ва хизмат расонида ба васила чойдои нави корй ташкил карда, сатди некуадолии сокинони ин минтакаи кудии кишварро баланд шавад.

АДАБИЁТ

1. Барномаи рушди ичтимоию иктисодии нодияи Ишкошим барои солдои 2015-2019. ш. Душанбе, 2015. Ч.ДММ «Констраст». 75 с.

2. Ишкошим. Китоби роднамо. // Душанбе, 2001. «Нодир», 492 с.

3. Давлатмамадов Ш. Чашмадои шифобахши Бадахшон Ш. Давлатмамадов //Душанбе Нодир 2016, 62 с.

4. Истифодабарии манбадои об дар шароити таъгирёбии иклим. (маводи конфронси умумичумхуриявй бахшида ба дадсолаи байналхалкии амалиёти) «об барои даёт» // Душанбе: матъбааи ДДОТ-2015-114 с.

5. Маводдои конфронсй-амали Ч.умдуриявй «Вазъи кунуй, проблема дурнамо дифз ва истифодаи окилонаи сарватдои табиии Точикистон» бахшида ба ифтихори 100 солагии ходими хизматнишондодаи илм, узви вобастаи АИ Ч,умдурии Точикистон, прафессор, Шукуров О.Ш. Душанбе, 2008 - 154 с.

ИЛМ^ОИ ЩТИСОДЙ / ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ

К ВОПРОСУ О ПРИМЕНЕНИИ ФИЗИЧЕСКИХ МОДЕЛЕЙ В ЭКОНОМИКЕ СФЕРЫ УСЛУГ

ЗУБАЙДОВ САИДАХМАД,

кандидат экономических наук, доцент Таджикского государственного университета коммерции.

734061.Таджикистан, г. Душанбе, ул. Дехоти V2, Тел.: (+992) 900201157; E-mail: zubaydov57@,mail.ru.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

В статье рассмотрены вопросы применении физических моделей в экономике сферы услуг в условиях углубления рыночных отношений.

Ключевые слова: рыночная экономика, сфера услуг, развитие, применение физических моделей.

ОИД БА МАСЪАЛАИ ИСТИФОДАИ МОДЕЛХ,ОИ ФИЗИКИ ДАР СОХДИ ХИЗМАТРАСОНИИ ЩТИСОДИЁТ

ЗУБАЙДОВ САИДАХМАД, н.и.т., дотсенти Донишго%и давлатии тицорати Тоцикистон.

734061.Тоцикистон, ш. Душанбе, куч. Де%оти V2, Тел.: (+992) 900201157; E-mail: zubaydov57@mail.ru.

Дар мацола масъалауои истифодаи модещои физики дар со%аи хизматрасонии ицтисодиёт дар шароити амици муносибатуои бозори омухта шудааст.

Вожахои калидй: ицтисодиёти бозоргони, со%аи хизматрасони, рушд, истифодаи модел%ои физики.

THE QUESTION OF THE APPLICATION OF PHYSICAL MODELS IN THE ECONOMY OF THE SERVICES SPHERE

ZUBAIDOV SAIDAKHMAD,

Ph.D., Tajik State University of Commerce.

734061. Tajikistan, Dushanbe, V2 Dekhoti Street Phone: (+992) 900201157; E-mail: zubaydov57@mail.ru

The article discusses the use ofphysical models in the service economy in the conditions of deepening market relations.

Keywords: market economy, services, development, the use of physical models.

Введение. в современных условиях сфера услуг занимает ведущее место в структуре национальной экономики. Для решении проблем этой сферы следует использовать различные инструменты, в том числе экономико-математические модели и особенно физические модели. Физические модели являются основой для изучения природы, строения мира и общества. Поскольку человек является частью природы, то все что творится в природе, непосредственно отражается на нем и на его поведение в обществе. Поэтому на формирование и развитие общества непосредственную роль играет как физические, так и биологические, климатические и другие процессы.

Основной часть, Опыт показывает, что направления формирования и развития жизни на земле, так или иначе, способствуют развитию общей экономики человечества. В связи с тем, что важным является использовании физических моделей, то надо отметить, что эти модели в экономике использовались очень давно, еще в доисторические времена. Человек старался увидеть, услышать, обонять и т.д. физику природы и окружающих и принять решения по улучшению условий своей жизни. При этом важным считаем принятие управленческих решений, как новый осознанный предмет экономики.

На наш взгляд, развития науки принятия управленческих решений придал переход нашей экономики от централизованной к рыночной системе. Еще при советской власти профессор Царев О.П. писал [1] если понятие «экономика» освободить от марксистко-ленинской философии и

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.