Научная статья на тему 'Генетикалық паспорт- медицина болашағы'

Генетикалық паспорт- медицина болашағы Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
281
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
фармакогенетика / фармакогенетикалық тестілеу / фармакогенетикалық жауап / мультифакторлық ауру / генетикалық паспорт / дәрілік зат / фармакогенетика / фармакогенетическое тестирование / фармакогенетический ответ / мультифакториальное заболевание / генетический паспорт / лекарственные средства

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Қ. Қҧнанбай, А. А. Жанпеисова, Г. А. Шәкір

Мақалада клиникалық тәжірибеде генетикалық паспорттың қолданылу маңызы қарастырылған

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ГЕНЕТИЧЕСКИЙ ПАСПОРТ- БУДУЩЕЕ МЕДИЦИНЫ

В статье рассмотрено важность использовования генетического паспорта в клинической практике.

Текст научной работы на тему «Генетикалық паспорт- медицина болашағы»

ФАРМАЦИЯ И ФАРМАКОЛОГИЯ PHARMACY AND PHARMACOLOGY

Э0Ж- 575. ББК 52.5

К К^НАНБАЙ, А.А. ЖАНПЕИСОВА, Г.А. ШЭК1Р

С.Ж.Асфендияров атындагы Цазац ¥лттыц Медициналыц Университетi Клиникалыц фармакология, ЕДШ жэне физиотерапия кафедрасы

ГЕНЕТИКАЛЫК ПАСПОРТ- МЕДИЦИНА БОЛАШАГЫ

Мацалада клиникалыц тэжiрибеде генетикалыц паспорттыц цолданылу мацызы царастырылган.

TyüiHÖi создер: фармакогенетика, фармакогенетикалыц тестлеу, фармакогенетикалыц жауап, мультифакторлыц ауру, генетикалыц паспорт, дэрЫк зат

Так;ырыптыц езектЫп:

^аз1рп танда медицина саласында кептеген ;ызыгушылы;тар, пМрталастар жэне зерттеулерге бастама тудырып жат;ан екi мэселе бар- ;артаю жэне генетика мэселелерi. Жана ДНК-технологиялар бiздiн медицина женiнде ойымызды езгертетiндiгi туралы энгiмелердiн ЖYPiп жат;андыгына бiрiншi онжылды; емес. Фармакогенетика дегенiмiз- адамнын генетикалы; аппаратына дэрiлiк заттардын (ДЗ) эсерiн зерттейтiн фармакологиянын бiр белiмi. Сощы уа;ытта ДЗ эсерЫщ атиптiлiгiмен (езге TYPлiлiгiмен) сипатталтын кептеген т^ым ;уалайтын жэне мультифакторлы; аурулар аныцталды. Мультифакторлы; аурулар дегенiмiз- бiр емес, бiрнеше генмен, сонымен ;атар, ;оршаган орта факторларымен аныцталатын аурулар тобы. Фармакогенетиканы зерттеу барлы; аурулардын (сонын iшiнде т^ым ;уалайтын жэне мультифакторлы; аурулар) фармакотерапиялы; тиiмдiлiгiн арттыруга, аурулар мен олардын ас;ынуларын алдын алуга жэне эрбiр адамнын генетикалы; ерекшелiктерiне сэйкес генетикалы; паспорт жасауга MYмкiндiк бередi. «Генетикалы; паспорт» ;аз1рп замангы «брендке» айналды, оны жасауды кептеген елдер, сонын iшiнде ТМД жэне Ресей де ;олга алды. Генетикалы; паспорт дегенiмiз- адамнын генетикалы; ерекшелiктерiн, т^ым ;уалайтын жэне мультифакторлы; ауруларга бейiмдiлiгiн керсететiн ДН^-мэлiметтерiнiн жеке т^лгалы; ;оры. Генетикалы; паспорттын туган жылын 1997 жыл деп есептеуге болады - осы жылы б^л термин Петергоф генетика мектебi баяндамасында ;олданылды. Генетикалы; паспорттын манызы эрбiр адамнын генетикалы; ерекшелiктерiне сай ДЗ TYPiн, мелшерiн тандауга MYMкiндiк бередi. Генетикалы; паспортты клиникалы; тэжiрибеге енгiзу тек медициналы; жагынан емес, экономикалы; жагынан да тиiмдi. вйткеы, генетикалы; паспорт ДЗ кететiн шыгынды темендетiп ;ана ;оймай, жалпы денсаулы; са;тау саласына ж^мсалатын ;аражатты Yнемдеуде манызды орын алма;. Бiздiн елiмiзде генетикалы; тестiлеу мен генетикалы; паспорт мэселес толык зерттелмеген, сондыцтан Сеченов атындагы ММА- мен бiрiккен ж^мыстар жасалуда. Медицинанын б^л мэселесiн зерттеуде бдоыщы ТМД елдерiннiн iшiнде Ресей мен Украина алдыщы ;атарда. Зерттеу ма;саты: Фармакогенетикалы;, гендiк, ^лтты;, этникалы; ерекшелiктерiне байланысты генетикалы; паспорт дайындаудыц мацызын керсету ар;ылы елiмiздегi медицинаны жаца сатыга кетеру.

Зерттеу эдктерг С.Ж. Асфендияров атындагы ^азац

^лттыц медициналыц университетшде Орталыц Азия

аумагында бурын-сонды болмаган молекулярлы-генетикалыц зертхана ашылды. Зертханадагы заманауи цурал-жабдыцтар адамнын геын зерттеп цана поймай, ауруларга жана дэрiлердi ойлап табуга да мумкшдт бередi. Мацалада Сеченов атындагы ММА- да жасалган зерттеу жэне эдебиетпк шолу берiлген. Клиникалыц фармакогенетика дегенiмiз-

фармакологиялыц жауапца эсер ететiн науцастын генетикалыц ерекшелiктерiн зерттейтiн клиникалыц фармакологиянын бiр бeлiгi. [7,12]. Дербес фармакологиялыц жауаптын цалыптасуындагы туцым цуалаушылыцтын рeлi бурыннан белгiлi болганымен [4, 8, 9], ДЗ цаутаздт мен т^мдЫпне генетикалыц факторлардын эсер ету механизмдерш (тетiктерiн) TYсiну тек молекулярлы биология мен «Адам геномы» багдарламасы дамуымен гана MYмкiн болды. Науцастардын генетикалыц ерекшелiктерi барлыц цолайсыз фармакологиялыц жауаптардын: ДЗ тиiмсiздiгi немесе цолайсыз дэрЫк эсерлердiн 50% аныцтай алатындыгы белгЫ болды [12,16, 17]. Бул ерекшелттер ДЗ фармакокинетика немесе фармакодинамикасына цатысатын жэне полиморфты маркерлер немесе аллельд нусцалар деп аталатын ацуыз гендердщ полиморфты бeлiктерi арцылы ЖYзеге асады [1, 3, 7]. Фармакологиялыц жауапца эсер ететш нац осы гендердщ аллельд нусцаларын аныцтау фармакогенетикалыц зерттеулердщ негiзi болып табылады [1]. Фармакогенетикалыц тесттеуд клиникалыц тэжiрибеге енгiзу ДЗ тандауына жэне мелшерлеу тэртiбiне, ал кейбiр жагдайларда науцастарды ЖYPгiзу эдктемесше де жекелiк жагынан келуге MYMкiндiк беретiндiгi аныц. Мундай тэсiл дербес деп айтылатын медицина негiзiнде жатыр [17, 18], ал фармакотерпияны Yйлесiмдi цолдану цажеттiлiгi ДЗ кептеген жана TYPлерiнiн пайда болуына, сонымен цатар, клиникалыц тэжiрибеге дэлелдi медицина эдктемеанщ енгендiгiне царамастан бар. Тек цана А^Ш-та жыл сайын 2 млн кеп цолайсыз дэрЫк эсерлер тiркеледi жэне сол себептен 100 000 кеп адам кез жумады. Цолайсыз дэрiлiк эсерлерден экономикалыц шыгын 76,6-дан (1997 год) 177,4 млрд долларга (2001 жыл) дейiн eстi. Сонымен бiрге фармакотерапиянын тиiмдiлiгi жеткiлiксiз денгейде цалып отыр: B.M. Silber мэлiметтерi бойынша, дэрiлiк терапияга эр TYPлi аурулары бар 40% науцас жауап бермейдi [19]. Биотрансформация мен

тасымалдаушылар ЖYЙесi ДЗ элиминациясы (шыгарылуы) Yшiн цызмет атцарады, ал онын белсендЫп препараттын фармакокинетикасын аныцтайтын негiзгi фактор болып табылады [3, 4]. Бул

жуйенщ «;атысушылары» биотрансфармация I жэне II кезец ферменттерi, сонымен ;атар ДЗ тасымалдаушылары болып табылады [4]. I кезецнщ негiзгi ферменттерi цитохром Р-450-дщ изоформалары болып табылады [4, 12, 15]. Тасымалдаушылар арасында ДЗ сщрту, таралу жэне шыгарылу YPДiстерiнде ец кеп рел ат;аратын MDR1 геымен кодталатын гликопротеин-Р, сонымен ;атар, органикалы; аниондар мен катиондардыц тасымалдаушылары [12].

Биотрансформация (CYP2D6, CYP2C9, CYP2C19) мен ДЗ тасымалдаушылар ЖYЙесi (MDR1, ОАТР-С, ОАТ-1, ОАТ-3, ОСТ-1) гендер полиморфизмi берiлген ДЗ фармакокинетикасы мен фармакодинамикасына айтарлы;тай эсер ете жэне клиникалы; салдарга экеле алады. Айтылган гендердщ аллельдi н^скдларын аны;тау ез кезегiнде, емдеу т^мдЫп мен ;аутаздтнщ жогарылауына алып келетЫ ДЗ жэне оныц мелшерлеу тэр^бш тандау жекелiгiнде шынайы жол болып табылады. Непзшде, б^л тестiлер биотрансформация ферменттерЫ кодтайтын гендер полиморфизмiнiн фенотиптт керiнiстерiн багалайды.

Бiра;, нау;астарды фенотиптеудщ бiр;атар кешiлiктерi бар: 1. Тестт ЖYPгiзу Yшiн ДЗ- маркердi бiр рет ;абылдау керек, осы кезде ;олайсыз эсерлер туындауы MYмкiн; 2. Инвазивттт (;анды бiрнеше рет алу керек) жэне нау;астар Yшiн ыщайсызды; (амбулаторлы ;олданудыц ;иындыгы); 3. ^ан плазмасында ДЗ- маркердiн жэне (немесе) оныц метаболии концентрациясын бiрнеше уа;ытша «HYктелерде» аны;тап отыру ;ажет; 4. Тесттер биотрансформация ферменттерi белсендiлiгiн тек нау;астыц генетикалы; ерекшелiктерiмен гана аны;талмайды, сонымен ;атар, бiрге ;олданылатын ДЗ (ингибитор/индукторлармен), жасты;, жынысты; тэулiктiк биоырга; (CYP3A4 белсендiлiгi тэулiк агымында езгерт отырады), ;оректену сипаты (грейпфрут шырыны жэне т.б.), шылым шегу, алкоголь ;олдану жэне т.б. ерекшелiктерiне байланысты багалайды. 5. Тестiлердi iрi популяциялы; зерттеулерде ДЗ га ^лтты; сез1мталды;ты

багалау Yшiн ;олдану ;иынды;тар тугызады. Фармакогенетикалы; тестiлердiн арты;шылы;тары:

1. Тест ДЗ- маркердщ ;абылдануын талап етпейд^ ягни, фармакологиялы; жауапты препаратты ;абылдаганга дейiн болжауга MYMкiндiк бередi;

2. ^ан немесе бас;а биологиялы; материалды (мысалы, беттiн iшкi жагынан жагынды) кез келген уа;ытта бiр рет алу ;ажет;

3. Тест полимеразды тiзбектi реакцияга негiзделген жэне бiрнеше уа;ытша <^ктелерде» аны;тауды ;ажет етпейдi;

4. Нэтижелер бYкiл емiр бойында езгермейдi, ал б^л нау;астыц «фармакологиялы; паспортын» жасауга негiз тудырады;

5. Тестiлер тек ;ана фармакологиялы; жауап;а эсер ететiн «генетикалы; кдоаушы белiктi» багалайды;

6. Тесттер салыстырмалы TYPДе ;ымбат емес жэне полимеразды тзбект реакцияныц орындалуына ;осымша к^рылгыларды талап етпейдi;

7. Б^л тестiлердiн кемегiмен iрi популяциялы; зерттеулердi ЖYPгiзуге болады.

Сощы бiрнеше онжылды;та биотрансформация жэне ДЗ тасымалдаушылары ЖYЙесi гендерiнiн эртYPлi аллельдi н^с;аларын тасымалдаущылы; пен ;олайсыз фармакологиялы; жауап арасындагы ассоциацияларды аны;тау бойынша зерттеулер белсендi ЖYPгiзiлуде (1—3 кесте). Мысал ретЫде Сеченов атындагы ММА зерттеу нэтижелерш ^сынамыз. Бiздiн мэлiметтер бойынша, ЖYрекшелер жыбырыныц (фибрилляция) т^ра;ты TYрiмен ауыратын нау;астарда (MDR1 генi С3435Т полиморфты маркерiнiн — ТТ генотипi бойынша гомозиготтар), аталган генотип (СТ жэне СС генотиптерО жо; нау;астармен салыстырганда дигоксиндi 0,25 мг/тэул мелшерде ^за; ;абылдаганда гликозидтi улану белгiлерi ж^рек бай;алады (1 сурет). Б^л феноменнщ негiзгi себебi - ТТ генотипт адамдардыц ;ан плазмасында СТ жэне ТТ генотипт адамдардыц ;ан плазмасымен салыстырганда ДЗ тепе тендiк концентрациясы айтарлы;тай жогары болуы (2 сурет) [2].

CYP3A5

P N

3 с

W

N

о Ä -i en

"ТЗ ÛJ

ÜU IE > <

Ln I

* HC U) о Pi ûj

н сл -е- -о

I M ¿ 5 5 Р ¿Я

! ГО

S i

-й-

Cn

CYP3A4

о > Ä -< N1 СП ÛJ

° 3 о •<

I

►W о Pi

ш >

н СЛ -е- "О

ï M ¿

Mis

X Ф S и

ьг î

m -Е н

►С s Е => го о 5 I

CYP2B6

СП

0 о < <

"О "U

NI NJ СП СП <

01 Ol I

* *

Ol Ln о

PI ûj

н и

S M ¿

Mis

X Ф S u

í г î

ГО -5 H

1 9

S s

S" S

ä. t. ^

i"

Я H ~ u H с

2 го S ь

ГО ti

о

-e-

o

го

-e-

CYP2C19

en

о о

< <

"О "О

NI NJ

О О <

h-* h-* I

ID ID j<;

* * о

Ш NJ pi

H СЛ -G- "О

ï M ¿

Mis

X Ф S u

1г î

ГО -5 H

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

=!. О

IS

CYP2C9

en

о о < <

"О "О

NI NJ

О О <

ID ID I

* * ►w

Ш NI п

Pi

ÛJ

н сл -е- -о

S го Го i,

Mis

I ф is

1г î

ГО -Е Ij

л

CYP2D6

о о ш &

< -< 5 <

"D "D Ь J

M M [» т

О О ^ J=

ai ai -F s * * J?

NI

ГО

" oj

т: Ъ

Ф i

Е Е

эе а* -е- -а

0 го го

1 si S

Iii

OJ Ь —

■s J=

5

QJ о ÛJ

I I го I

H -1 тз H

S s о s

i сл H il

ГО s о ro

^ H I ^

тз о s T3

го тз I ÛJ

о ь ro

ÛJ QJ о

I тз ÛJ

0" го I

tu -g =1

тз ÛJ

0" T3

►w

о ь o\ с

►С Е

J=

о о о о о о о О о

-< -< -< -< -< -< -< -< -<

"D "D "D "D "D "D "О "D "D

NJ NJ NJ NJ NJ NJ NJ NJ NJ

о о о о о о О О О

ai ai ai ai ai ai ai ai ai

* * * * * * * * *

ID 00 ai Ln Ш

о

н СЛ -е- "D I ГО ГО ¿

Mis

I ф is iiî ГО -E Ij

эе

►с

тз го

st

I

-<

£

£

Го S

en

13

« -1

st s

Pi =1

О" о

È 5

CT I 11

о

СП ÛJ

ь

эе -<

-e-

ro

I

0

1

СП T3

0

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1

X

о

л

ï ° 1

ÛJ ^

о ""

q 4

О "a ь s s о ro го

I

en

i! с ^

3 -Ä а s

тз il ь s О- Я

1-е- i-»

эе

о

Pi

I Го

-е-

о

©

I il

2 я

о J=

го

■Я

I*

о il

-g ь'

о

Pi

ф -Ö

ш V

ь il

Pi о ь

00 0) о H Z

s

TZ

7Z ш w

IO INJ

INJ

о

M

р N

3 с

¡V N

и л

Ш О) о

£ го

■ Д го

О «

СП

о

N1 Ш N1

Ь

ь го

ь £ ^

►к

о X ш ь

о о

Е X

36 ^

ш

Ь го

ьн' ^ ^ ГО

^ £ ш Е

тз X

о I -< ш

За ш ш тз

и л' к

N1 , .

о 8

ш тз о ►< " Е х'

Е ш

О- -<

и За

: ТЗ "

01

о и =1

■< го 73

-о го О

N1 Н

О I О

_ о

§

го

I

х' Я'

53

ь

36

ш

-<

36 и

I

го

^ ТЗ

за го

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

го о го

° 36 2 -■ 5 -а

и

О 73

-1. ш ГО го

СП

* 8 о за о ь

го ш

За 13 го Е

ТЗ

ш

ш За ь Е ь го ь сг за

О <

ш ш

73 5

13 £

и Л)

я а

за

О! Ь >!

>

л Е

ш Л)

N1

"ё I Й о= 2 ^

сл^ -ё я го = 2

-а 8 =!. Я 3 ® ^

2 ® -1 =■ -

5 Й *

0 тз н _, Е ш

я 1 ё

Ч 01 ш

Ь' I "< го сг

1 X ^

5 36

го

в *

о> ^ Й

: Ч

5'

го

^ "а го ^

X Ч СЛ

4 £ Ь го Е г

-о г

5 Ь и го —

2* х

ь

N1 ГО

га О! Ф

Ь Н --

ш

С Ш ТЗ I

ш п ^

О)

О)

ф

о ф 1 ч я

% г 1

н & 1

Го ш *

1С . О

ГО О

=!. X

Ь ш

го I

ТЗ ш

го ?

Г1

сп т:

Ф

_ ш

I. ё

го

3 36 го ш п ч За ш

Л

ТЗ

ч 1

_ ГО с

►к

36 ^ Го г

Ш XI

' "< ь

ш ш Е

X Ь X

1 го > к;

^ с

ГО ГО с

01 ь В Е ш го

" I т т 3 У: го

ш о ш

I Н ТЗ

а Е ш

¡75 ТЗ

Я Ч а>

ш ш о

ь I Е

■й и г

Е I

п ш ™ §

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3? п о

-л> ш ^ сл тз

- и

щ оГН

-е. 5 го

° го -а

ь -3

го о- го

5 Ь 5

5 2* Е

Го ">

ь "а

л Ь г

"5. Б

я уЧ

™ I

Ь 8 ш Й Е

а* ш тз' ш

и

!■>! н г

о

ш го Й

ш ш

П И

< н

Ь Е ш

■е- ■

Е — Го X ~

I 3

я

=1 я ш

3

о ь ь ш ►с 3 ^

I

СГ

ь

-<

СЛ

I го

ш тз

го

ч

х"

I 36

го о

-1 ч

и/ ш

ь тз

го £

ь

-1 ч

го СГ

I ч

СГ

ь

СГ

►к I ч £

ь ш 3

^

тз

о

X

X X

X

ч

ч го

го тз

тз ь

ь я'

го

ь го

ГО ш

о

го

г ¡;

СП го

о 3

го >

^ О! -2- тз'

I

1 ь

§ го

X о

ь <

ей

Ь 8.

го тз Я ■■

ш' Ь СП о'

X 36

§ I.

Ь ш

г эб

^ 15

Ш у*.

I е

О'

Л ш

►< Е

ь' 3 ш

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

го Й -К

^ - X

Ш ш

х i ф -а

ф

2 I

го За

п 5'

го ^

о

Ь Го

Я 5

го '

О СП

11

Е Iл

5 13

3 X го §

Ь

т: ш

ш

го

< го

I г

Я ш

X ч о

ш ш ь

тз СЛ ш

о СГ тз

СГ ь ь

ь ш £

СГ ь

X ^ ш

т: ф & ь

тз (1) СГ

о тз

го — I

ч ф

го ч. тз ь ш

т' ф 01

36 тз

го ф ь

тз 1

ь го о" о с ш -1 I

го о

I (Л ч

ч 3

го ^

тз з' ш

3 о т ь ш

X I сл' -<

СЛ ш го 3

тз сл' I*

Г+ го и ь

СП го

01'

ч го

го 1 СЛ

тз го о

3 я ь

X ш £

I ш 3

I

»I

-<

тз

ш тз

о тз Й

СГ X

ГО 01

1 о

01

о

2! тз'

е

Ш 01

тз <

СБТМ! СБТТ! ТРМТ ЫАТ2 1ЮТ1А1 Ген

Нелдт аллельдер Нелдт аллельдер -Ч -Ч -Ч я "О "О "О СП -ч -ч -ч < ш о X ш ь ш тз м 2 2 2 2 2, о > > > > ?? Цинний 36 м м ы м 3 -< * * * * ^ СГ И Ч О! 1Л I я ^ 36 ш и ь I ш го тз СЛ ш о X ш С С С я СП СП СП ¡Л н н н ^ £ > > > ^ I-1 I-1 I-1 £, * * * т ю и Й О 00 СП 2 ь ш тз Г ь го ь СГ I ►к о X ш ь ш тз

Глутатион-трансфераза 6елсендт1гшщ темендеу1 Глутатион-трансфераза 6елсендт1гшщ темендеу1 Тиопуринметил-трансфераза 6елсендт1гшщ темендеу1 Ацетил-трансфераза-2 6елсендт1гшщ темендеу1 Глюкуронил- трансфераза-1 изофермент1 6елсендт1гшщ темендеу1 Фермент белсендт1гшщ езгеру1

Р- пеницилламин Троглитазон Троглитазон 6- меркаптопурин, азатиоприн Прокаинамид Гидралазин Сульфасалазин Изониазид Иринотекан & и тз ь' т:' ш 01 01 тз

Ревматоидты артрит терапиясы ти1мдш1г1нщ жогарылауы Гепатотоксикалык; Гепатотоксикалык; М иел ото кси кал ык; Л СГ ш СГ ь 36 го -1 а' тз ш' 0 X 1 ь тз о 3 Л СГ ш СГ ь 36 го -1 а' тз ш' 0 X 1 ь тз о 3 Диспепсия полиневриттер Гипербилирубинемия, диспепсия Фармакология лык; жауаптыц езгеру1

■в-

го

ч

о ГО

ь

0 1

5 51

Е °

X -а

36 ^

< I-

=1 о

ш 1

тз ^

01 £ о

СГ X

5 Е

ч Я

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

СГ

о

го

т'

о

►к

о

ь

о ь

РРОб

> о >

■< 1/1

(га сл тз

СО Ю ш

00 ^ ^

СЛ > 1-1

г ¿з >

I ¡4

го я Й 1 5 I ? Й I 1>

го I. I о

< Ь Й =1 =;■ хх

тз

00 0)

0 ч

1

зс

X

ш и

ю

о

саныныц вариацияларын (езгеше TYрлерiн) аны;тауга да MYMкiндiк бередi. Эзiрше, бул эдк багасы геномды толы; секвенирлеу багасынан арзан эрi толы; а;парат бередГ GWAS кемегiмен 2010 жылы 300 жуы; мультифакторлы; аурулар сканирленiп (аны;талып), ондаган жаца маркер- гендер аны;талды. ^азiр клиникага варфарин, тиопурин, цитостатиктер жэне де бас;а ДЗ мелшерЫ дурыс тагайындау Yшiн фармакогенетикалы; тесттер енпзтуде. Мысалы, варфарин - эсерi жогары ;ан уюына ;арсы препарат. Б1ра;, метаболизм ерекшелiктерiнен агзасында варфарин концентрациясы ете кеп мелшерде жина;талатын адамдар бар, ал бул ез кезепнде кептеген ;ан к^йылуларга экеледГ Егер, варфарин тагайындамас бурын осы нау;ас;а генетикалы; тестiлеу ЖYPгiзсек, жогарыда айтылган ;олайсыз жагдайларды алдын алуга болады. Адам геномын зерттеу мэселелершде А^Ш Ресейден элде;айда алга шы;ты. ЖYздеген ауруларга Yмiткер гендер аны;талды, жэне олардыц саны есуде. 2010 жылы А^Ш 213 ауруга генетикалы; бейiмдiлiк тестiлеуi ЖYPгiзiлдi. Олардыц ;атарында то; iшек, екпе, сут без^ ;уы;асты безi ;атерлi iсiгi, екшшл типтi ;ант диабетi, глаукома, инфаркт, шашыранды склероз,

семiздiк, торлы ;абы; дегенерациясы, тромбофилия

жэне тагы бас;а аурулар кiредi.

^орытынды.

^аза;стан кепултты елдер ;атарына жатады. Елiмiзде 130-га жуы; улт екiлдерi турады. ^аз1рп танда елiмiздегi эрбiр этникалы; топтын ерекшелiктерiне сай генетикалы; паспортын жасау керек деген улкен мэселе кетеру ;ажет. Фармакогенетикалы; зерттеу эдiстерiн клиникалы; тэжiрибеде ;олдану жэне генетикалы; паспорт мэселесш жолга ;ою Yшiн елiмiздегi медициналы; жогары о;у орындары студенп^ мен тэжiрибелiк дэрiгерлер арасында фармакогенетика непздерш о;ытып Yйретсек, елiмiздiн медицина саласын бiр сатыга жогарылатпа;пыз. Клиникалы; фармакогенетика ;олданбалы гылым болуы, фармакогенетикалы; тесттер клиникалы; тэжiрибеде KYнделiктi жасалатын зерттеулер болуы жэне генетикалы; паспортты халы; арасында кенiнен тарату Yшiн заннамалы; негiз керек. Бул мэселен ^Р Парламентi мен Денсаулы; Са;тау Министрлiгi шенберiнде ;арастыру керек. Осы мэселен ^Р Парламентiнде отырган халы; ;алаулары болаша;та ;олына алады деп кэмт сенемiн.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Бочков Н.П. Клинические исследования лекарственных средств в России. — 2002. — № 2. — С. 4—6.

2 Игнатьев И.В., Сычев Д.А., Андреев Д.А. и др. Медицинская генетика. - 2005. - Т.4. - № 12. - С. 568-572.

3 Кукес В.Г. Метаболизм лекарственных средств:клинико-фармакологические аспекты. — М. : Реа-фарм, 2004.

4 Лакин К.М., Крылов Ю.Ф. Биотрансформация лекарственных веществ. — М.: Медицина, 1981.

5 Лильин Е. Т. Введение в современную фармакогенетику. — М.: Медицина, 1984.

6 О совершенствовании деятельности врачей — клинических фармакологов : приказ Минздрава РФ от 22 октября 2003. -№ 494.

7 Середенин С.Б. Лекции по фармакогенетике. — М.: МИА, 2004.

8 Скакун Н.П. Клиническая фармакогенетика. — Киев : Здоровье, 1981.

9 Соради И. Основы и педиатрические аспекты фармакогенетики. — Будапешт : Издательство Академии наук Венгрии, 1984.

10 Сулейманов С.Ш., Маркова С.М., Шепелева Е.Н. и др. // Здравоохранение Дальнего Востока. — 2003. - №2. - С. 11-14.

11 Chou W.H., Yan F.X., de Leon J., Barnhill J. / / J . Clin.Psychopharmacol. - 2000. - Vol. 20. - P. 246-251.

12 Evans W.E., McLeodH.L.//N. Engl. J. Med. - 2003. -Vol. 348. - No. 6. - P. 538-549.

13 Fruech FW. // http://www.fda.gov/cder/genomics/presentations. htm [электронный ресурс].

14 Gaikovitch E.A., Cascorbi I., Mrozikiewicz P.M. et al. //Eur. J. Clin. Pharmacol. - 2003. - Vol. 59. - No. 4. -P. 303-312.

15 Gardiner S.J., BeggE.J. // Pharmacogenet. Genomics. —2005. - Vol. 15. - No. 5. - P. 365-369.

16 Kalow W. //Methods Mol. ВЫ. - 2005. - Vol. 311. -P. 3-16.

17 Kirchheiner J., Fuhr U., Brockmoller J. // Nat. Rev.Drug. Discov. - 2005. - Vol. 4. - No. 8. - P. 639-647.

18 Pharmacogenomics / ed. by Rothstein M.A. — New Jersey: Willy-liss, 2003.

19 Silber B.M. //Pharmacogenomics / ed. Kalow W., Meyer U., Tyndale R.F. — New York: Marcel Dekker, 2001.

20 Thorn C.F., Klein T.E., Altman R.B. // Methods Mol. o l . - 2005. - Vol. 311. - P. 179-192.

21 Wedlund P.J. // Pharmacology. - 2000. - Vol. 61. -P. 174-183.

22 Xie H.G., Prasad H.C., Kim R.B., Stein C.M. //Adv.DrugDeliv. Rev. - 2002. - Vol. 54. - P. 1257-1270.

23 You J.H., Chan F. W., Wong R.S., Cheng G. // Thromb. Haemost. - 2004. - Vol. 92. - No. 3. - P. 590-597.

К. КУНАНБАЙ, А.А. ЖАНПЕИСОВА, Г.А. ШАКИР

ГЕНЕТИЧЕСКИЙ ПАСПОРТ- БУДУЩЕЕ МЕДИЦИНЫ

Резюме: В статье рассмотрено важность использовования генетического паспорта в клинической практике.

Ключевые слова: фармакогенетика, фармакогенетическое тестирование, фармакогенетический ответ,

мультифакториальное заболевание, генетический паспорт, лекарственные средства

К. KUNANBAI, A.A. ZHANPEISOVA, G.^ SHAKIR

GENETIC PASSPORT IS THE FUTURE OF MEDICINE

Resume: In the article the importance of genetical passport in clinical practice is considered.

toywords: pharmacogenetics, pharmacogenetic testing, pharmacogenetic response, multifactorial diseases, genetic passport, medicaments

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.