CC BY
2ГЕНДЕР МЕН ЖАЬАНДАНУ АРАСЫНДАГЫ БАИЛАНЫСТЫ ФЕМИНИЗМ
ПРИЗМАСЫНАН ТАЛДАУ
ТУЛЕКОВА Г.К.
Туран университетi Филология гылымдарыныц кандидаты, кауымдастырылган профессор
Алматы к.Дазакстан
М¥САБЕК А.Т.
Ацдатпа. Бул мацалада взектг мэселелердщ цатарына жататын элемдгк жаhандану мен гендердщ арасындагы байланыс феминисток цозгалыстыц объективi арцылы талданган. Гендерлт кемстушшк пен тецЫздт мэселелерi царастырылган. Жаhандану, гендер жэне феминизм угымдарына аныцтама бершген. Тацырыпца байланысты цызыцты гылыми деректер мен фактыер келтiрiлген. Мацала феминисты квзцарас халыцаралыц саясаттыц гендерлт аспекттерт аныцтап, зерттеуге жэне олардыц халыцаралыц цацтыгыстарга, дамуга, цаутЫздтке эсерт багалауга багытталганын аныцтайды.
Клт свздер: Гендер, жаhандану, феминизм, эйелдер цуцыгы, тецЫздт.
АНАЛИЗ ВЗАИМОСВЯЗИ МЕЖДУ ГЕНДЕРОМ И ГЛОБАЛИЗАЦИЕЙ ЧЕРЕЗ ПРИЗМУ
ФЕМИНИЗМА
ТУЛЕКОВА Г.К.
Аннотация. В этой статье анализируется связь между мировой глобализацией и гендером, которые являются одними из наиболее актуальных вопросов, через призму феминистского движения. Рассмотрены вопросы гендерной дискриминации и неравенства. Дается определение концепциям глобализации, гендера и феминизма. Приведены интересные научные данные и факты, связанные с темой. Статья определяет, что феминистский подход направлен на выявление и изучение гендерных аспектов международной политики и оценку их влияния на международные конфликты, развитие, безопасность.
Ключевые слова: Гендер, глобализация, феминизм, права женщин, неравенство.
ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN GENDER AND GLOBALIZATION
THROUGH THE LENS OF FEMINISM
TULEKOVA G.K.
Университет Туран Кандидат филологических наук, ассоциированный профессор г.Алматы Казахстан
МУСАБЕК А.Т.
Turan University Candidate of Philological Sciences, Associate Professor Almaty, Kazakhstan
MUSSABEK A.T.
Abstract. This article analyzes the relationship between global globalization and gender, which are among the most pressing issues, through the prism of the feminist movement. The issues of gender discrimination and inequality are considered. The concepts of globalization, gender and feminism are defined. Interesting scientific data and facts related to the topic are presented. The article defines that the feminist approach is aimed at identifying and studying the gender aspects of international politics and assessing their impact on international conflicts, development, and security.
Keywords: Gender, globalization, feminism, women's rights, inequality.
Жаhандьщ процестердщ каркынды дамуы жYрiп жатккан кдарп элемде феминизм объективi аркылы гендер мен жаhандану арасындагы байланыска назар аудару ете мацызды мэселелердщ 6ipi. Ерлер мен эйелдер арасындагы карым-катынас, сондай-ак олардьщ когамдагы релдерiн ккабылдау жаhандьщ элемге багдарланудыц сэттiлiгiне жэне барлык гендерлер Yшiн тец кукыщтар мен мYмкiндiктердi ккамтамасыз етуге айтарлыкктай эсер етедi. "Егер эйелдердщ дауысы естiлмесе, нагыз демократия болуы мYмкiн емес. Егер эйелдерге ез емiрлерi Yшiн жауапкершiлiктi ез мойнына алу мYмкiндiгi берiлмесе, нагыз демократия болуы мYмкiн емес. Егер барлык азаматтар ез елшщ емiрiне толык ккатыса алмаса, наккты демократия болуы мYмкiн емес" деп 1997 жылдыц 11 шшдесшде Венада еткен Vital Voices Конференциясындагы негiзгi баяндамасында эйгiлi американдыкк саясаткер, А^Ш-тыц 47-шi бiрiншi ханымы, А^Ш-тыц 67-шi хатшысы, 2001-2009 жылдардагы Нью-Йорк штатынан сенатор, Демократиялык партиядан шыкдан 2016-шы жылгы А^Ш президенттшне Yмiткер болган Хиллари Клинтон айтып еткендей феминистiк зерттеулер гендерлiк проблемалар жаhандану нэтижесiнде болатын езгерiстерде мацызды рел атккаратынын керсетедi. [1]
Феминизмге ккатысты гендерлiк мэселелер мен алацдаушылыкктар кдарп жаhанданFан элемде мацызды бола тYсуде. Елдер мен аймактар арасындаFы байланыстар мен езара тэуелдiлiктi ныFайтуFа ыккпал ететiн жаhандану емiрдiц эртYрлi аспектiлерiне, соныц iшiнде экономикаFа, саясаткка, элеуметтiк езара эрекеттесуге, мэдениет пен идеологияFа эсер етедi. Бул процесс к;оFамдаFы гендерлiк тецгерiмсiздiкке экелуi мYмкiн жаца билiк курылымдары мен карым-катынастарды ккалыптастыру аркылы билiк пен ресурстардыц белiнуiне эсер етедi. Жаhанданудыц феминистiк талдауы гендер мен жаhанданудыц езара эрекеттесуiне байланысты бiрнеше мацызды аспектiлердi керсетедi. Жаhандану бYкiл элемдеп эйелдердiц жаFдайына оц жэне терю эсер етедi. Бiр жаFынан, ол феминиспк идеалдардыц таралуына ыккпал ете отырып, бYкiл элемдегi эйелдер арасындаFы достык пен ынтымакктастыккты дамыта жэне жаца акпарат пен мYмкiндiктерге кол жетюзе алады. Алайда, екiншi жаFынан, жаhандану гендерлiк тецсiздiктi, эйелдердi канауды кYшейтiп, коммерцияландыруFа ыккпал етуi мYмкiн, бул кебiнесе гендерлiк стереотиптердiц ^шеюше, сондай-ак эйелдер куккыкктарыныц бузылуына алып соFады. Феминистiк турFыдан алFанда, гендер мен жаhандану арасындаFы байланысты зерттеу к^рп элемдегi езгерiстердi к;озFаушы кYштердi жакксы тYсiнуге жэне жаhандану шецбершде гендерлiк тецдiк пен эдiлеттiлiкке кол жетюзудщ тиiмдi тэсiлдерiн жасауFа мYмкiндiк бередi. Бул талдау ерлер мен эйелдер арасындаFы тецсiздiк, мэдени Yстемдiк, гендерлiк стереотиптердiц таралуы жэне гендерлш сэйкестiкке негiзделген кемсiтушiлiк мэселелерiн ккарастырады.
Осы таккырыпты тYсiну Yшiн ец алдымен таккырыптыц негiзгi терминдерiне токталып еткен жен. Жаhандану - бул Fаламдьщ аукымда бiртутас саяси, экономикалыкк, мэдени жэне акпараттык жYЙенiц пайда болуына алып келетiн процесс. Бул уFым эдетте элемдiк еркениеттiц ец мацызды аспектшершщ эмбебап аспектiсi ретшде тYсiнiледi. Жаhандану терминiн алFаш рет 1983 жылы Fылыми эдебиеттерде кещнен тараткан американдык экономист Теодор Левитт болады. [2,б.44]
Гендер тек эйелдер мэселес емес екеш анык. Бул угым адамныц мшез-кулкын жынысына карай реттейтш элеуметтiк нормалардыц жиынтыгын бiлдiредi. Термин 1975 жылы алгаш рет психоаналитик Роберт Джесс Столлердьщ гылыми дискурсында колданылды. Лингвистикалык тургыдан алганда, агылшын тiлiнде "гендер" зат еамнщ грамматикалык жынысын бiлдiредi. Уакыт ете келе бул термин кещрек колданыла бастады жэне элеуметтiк гендерлiк жэне ерлер мен эйелдер арасындагы элеуметпк катынастар угымдарын камти бастады. Элеуметтанушылар ец алдымен Энтони Гидденстщ гендерлш аныктамасына кебiрек CYЙенедi, ол гендер ерлер мен эйелдер арасындагы физикалык айырмашылыктарга емес, еркектiк пен эйелдштщ элеуметтiк тургыдан курылган ерекшелiктерiне непзделгенш айтады. [3,б.22]
Феминизм - бул эйелдердщ кукыктары мен тец мYмкiндiктерi Yшiн кYреспен байланысты когамдык-саяси козгалыс. Алдыцгы урпактардыц феминистершщ ^ш-ж1гершщ аркасында колда калган жетiстiктер: тiптi мундага дейiн эйелдердщ дауыс беруге, колжетiмдi жогары бiлiмге, тургылыкты жерiн немесе мамандыгын тацдау еркiндiгiне немесе ер адамныц бакылауынсыз ез бетiнше саяхаттауга кукыгы болмады. Сондай-ак оларга банкпк шот ашуга немесе мYлiкке иелш етуге руксат етшмеген. Ал казiр бул бiздiц кYнделiктi мYмкiндiктерiмiз. Феминизм - бул мазмуны бойынша бiрыцFaй багдарлама емес, сол багдарламага жету тэсшдерь Феминистер мен феминистiк ойшылдар гендерлiк дифференциацияны мацызды аналитикалык курал ретiнде карастырады, онсыз когамдагы процестер мен езара эрекеттесулердi тYсiну мYмкiн емес едi. Олар ез ю-эрекеттершде эйелдер автономиясы принципiн басшылыкка алады, ейткенi эйелдердщ тэуелсiздiгi - бул негiздеудi кажет етпейтiн кундылык. [4,б.5]
Гендер мен жаhандану арасындагы байланыс - бул элемдегi миллиондаган адамдардыц емiрiне эсер ететiн кYPделi жэне кеп елшемдi процесс. Жаhандану, экономикалык, саяси, элеуметтiк-мэдени жэне технологиялык аспектiлерi бар жаhандык кубылыс гендерлiк катынастарга жэне жыныстар арасындагы тецдшке кол жетюзуге багытталган кYш-жiгерге ■пкелей эсер етедь
Бул карым-катынастыц бiр аспекта - жahaндaну нэтижесiнде ецбек пен жумыспен камту сипатыныц езгеруi. Бул кубылыс эйелдерге эртYрлi жумыс тYрлерiне, соныц iшiнде жогары бiлiктi мамандыктарга кол жеткiзуге мYмкiндiк беру аркылы жумыспен камту курылымындагы езгерiстерге ыкпал етедi. Дегенмен, бул белгiлi бiр секторлардагы, эсiресе олардыц кукыктары еленбейтш бейресми экономикадагы эйелдердщ канауына экелуi мYмкiн. Тагы бiр ескеретiн aспект-жahaндaнудыц эйелдердщ бiлiм мен денсаулыкка кол же^мдшшне эсерi. Экономиканыц жahaндaнуы жагдайында бiлiктiлiк пен бiлiм децгешнщ мацыздылыгы артып келедi, бул эйелдерге бшм алуга жэне кэсiби есуге кебiрек мYмкiндiктер ашады. Алайда, эртYрлi елдердеп эйелдердщ бiлiм беру жэне денсаулык сактау ресурстарына тец емес кол жепмдшш сиякты мэселелер жалгасуда, бул толык гендерлiк тецдiкке кол жетюзуге кедергi келтiруi мYмкiн.
Гендер мен жahaндaну арасындагы байланыс такырыбы салыстырмалы тYPде жакында зерттелiп жатканына карамастан, осы такырыптагы зерттеулерден бiрнеше кызыкты гылыми фaктiлер мен мысалдар бар: жahaндaнудыц гендерлiк катынастарга эсер етушщ негiзгi aспектiлерiнiц бiрi - ецбект белу. Зерттеулер жahaндaну процестерi эртYрлi елдердегi ерлер мен эйелдер арасындагы жалакы тецсiздiгiнiц артуына экелуi мYмкiн екенiн керсетедi.
Тец жалакы дегенiмiз, барлык жумысшылар бiрдей кунды жумыс кYшi Yшiн бiрдей сыйакы алуга кукылы. Тужырымдаманыц тiкелей болуына карамастан, "тец телем" угымыныц накты магынасы жэне оны iс жYзiнде колдану киын болды. "Бiрдей кунды ецбек" угымы бiрдей немесе уксас жумысты, сондай-ак бiрдей емес, бiрaк бiрдей кундылыгы бар жумысты бiлдiруi мYмкiн. Бул айырмашылык ете мацызды, ейткеш эйелдер мен мужчин жумысы Бшкттктщ, дагдылардыц, мiндеттердiц немесе ецбек жагдайларыныц эр тYрлi категорияларын камтамасыз ете алады, бiрaк сонымен бiрге бiрдей кундылыкка ие болады, сондыктан бiрдей жалакы алуга лайык.
Халыкаралык кэсшодактар конфедерациясыньщ тецдш департаментшщ директоры жэне мБ¥¥-эйелдерм ^урылымы мен Халыкаралык ецбек уйымыныц "тец жалакы чемпиондары" бастамасыныц мYшесi Чиди Кинг, мысал ретiнде, негiзiнен ер адамдар жумыс iстейтiн курылыс секторындагы жумыс бiрдей немесе уксас болуы мYмкiн негiзiнен эйелдер жумыс ютейтш бала кYтiмi секторында жумыс ютеу объективтi кундылык болып табылады. Дегенмен, бала кYтiмi бойынша жумыс теменде тeленуi мYмкiн.
2020 жылдыц шшдесшде Жаца Зеландия "тец жалакы туралы" Зацга тYзетулер енгiздi, дегенмен колданыстагы зац эйелдер мен мужчины уксас жумыс Yшiн бiрдей жалакы алуын камтамасыз етедi. Жаца зац эйелдер мен мужчин бiрдей емес, бiрак бiрдей кундылыгы бар жумыс Yшiн, соныц iшiнде эйелдер ецбегi басым созылмалы жалакысы темен салаларда бiрдей жалакы тeлеудi карастырады.
Еркектер мен эйелдердщ алатын жалакысындагы айырмашылык аймак пен кэсшке тiкелей катысты болса да, кYллi элемде бул мэселе жалпы алганда 20% кeрсеткiштi курайды. Бул шегi жок жYЙелiк мэселенщ болуын кeрсетедi. Экiнiшке карай, элi бiр мемлекет те эдiлетсiз гендерлш жалакы айырмашылыгын жеце алмады. Алайда бiздiц елiмiз ецбекакыдагы гендерлiк эдшетаздшт азайтуда жаксы нэтижелер кeрсетiп оны 2018 жылгы 34,2%-ды, 2021 жылы 21,7%-га дейiн тeмендеттi. Бiрак айырмашылык 2022 жылы 25,2% - га дешн eстi, ягни бул мэселеш шешу Yшiн косымша ^ш салу кажеттiлiгi элi кYнге дешн туындауда.
Жаhандану отбасылардыц курылымына жэне элеуметпк нормаларга да эсер етедь Мысалы, зерттеулер элемдiк экономикага интеграция рeлдiк стереотиптердiц eзгеруiне экелуi мYмкiн екенiн кeрсетедi, бул eз кезепнде отбасылар мен когамдардагы гендерлiк катынастарга эсер етедi. ¥лттык статистика бюросыныц деректерiне CYЙенсек, 2022 жылы эйелдер eте сирек жагдайларды коспаганда, барлык дерлiк экономикалык салаларда жэне кэсштерде ер азаматтарга караганда элдекайда аз акша тапкан. [5]
Жалакы айырмашылыгын аныктайтын тагы бiр фактор - бул кэаби сегрегация. Эдетте, эйелдер медбикелер, окытушылар жэне хатшылар секiлдi жалакысы тeмен кэсiптерде кызмет етуде, ал машина жасау жэне каржы сиякты жогары акы тeленетiн салаларда ер адамдар басым. Мысалы, ^азакстандагы статистикага жYгiнсек экономикага тиесiлi отыз Yш саласада ер хатшыларды табу мYмкiн емес. Бул жумыс толыгымен дерлiк эйелдермен жасалуынуда. Осы фактшер мен зерттеу мысалдары гендерлiк жэне жаhандану арасындагы катынастардыц кYPделi жэне жан-жакты сипатын, сондай-ак осы процестердi тYсiну жэне тиiмдi баскару Yшiн осы салада косымша зерттеулер жYргiзу кажеттiлiгiн кeрсетедi.
Жаhандану сонымен катар ерлер мен эйелдердщ когамдагы eзара эрекеттесу тэсiлдерiне эсер етедi жэне ерлер мен эйелдердщ рeлi туралы мэдени туашктерге эсер етедi. Жаhандык коммуникациялардыц кецеюi жэне букаралык акпарат куралдарыныц таралуы аркылы гендерлiк мэселелер туралы хабардарлык артып келедi, бул eз кезегiнде стереотиптердi жоюга жэне жыныстык кемсiтушiлiкке ыкпал етедi. Осылайша, феминизм объективi аркылы гендер мен жаhандану арасындагы байланыс талдау мен зерттеу Yшiн мацызды сала болып табылады, eKr^m ол жаhанданудыц эйелдер мен еркектер eмiрiне калай эсер ететшш жэне гендерлiк тецдiкке умтылуда кандай проблемалар мен перспективалар ашатынын тYсiнуге мYмкiндiк бередi. Гендерлiк eзара эрекеттесу мен жаhанданудыц кызыкты аспектшершщ бiрi жаhандык децгейде эйелдер козгалысыныц дамуымен байланысты. Жаhандану эйелдер уйымдары мен желiлерiнiц ныгаюына ыкпал етш, эртYрлi елдердегi эйелдер арасында тэжiрибе мен бiлiм алмасуды жецiлдеrтi. Эйелдер мен феминиспк козгалыстар Б¥¥-ныц Эйелдерге катысты кемспушшктщ барлык тYрлерiн жою туралы Конвенциясы сиякты халыкаралык кауымдастык мойындаган зацнаманы кабылдауды жактай отырып, эйелдер кукыктары туралы жаhандык тюрталаска белсендi катысады. [6]
Жаhандану сонымен катар жаhандык аукымдагы эйелдерге катысты гендерлш тецаздш пен зорлык-зомбылык мэселесiн ашып, осы мэселелермен ^ресудщ мацыздылыгы туралы пiкiрталасты ынталандырды. Бул эйелдерге катысты зорлык-зомбылыкка карсы халыкаралык жэне улттык саясат пен шараларды кабылдауга жэне бшм беру, жумыспен камту жэне денсаулык сактау салаларында тец мYмкiндiктердi камтамасыз етуге экелдi. Сондай-ак, жаhандану эйелдердi ез елдерiнiц саяси жэне экономикалык iстерiне белсендi катысуга ынталандыруы мYмкiн екенiн атап еткен жен. Эйелдер саналы, тэуелсiз бола бастайды жэне ез кезкарастарын бiлдiруге жэне шешiм кабылдау процестерiне жаhандык децгейде эсер етуге кебiрек мYмкiндiктерге ие болады.
Ягни, гендер мен жаhандану арасындагы байланыс казiргi элемдiк дамудыц кYPделi жэне мацызды аспектiсiн бiлдiредi, ол гендерлiк тецдiк кагидаттарын тиiмдi iлгерiлету жэне бYкiл элемде эйелдердщ кукьщтарын камтамасыз ету максатында назар аударуга жэне одан эрi зерттеуге лайык. Феминизм гендерлiк тецдiкке кол жетюзуге жэне эйелдердiц кукыктарын шгершетуге багытталган когамдык козгалыс ретiнде халыкаралык катынастар мен гендерлiк саясатты дамытуга айтарлыктай эсер етедi. Халыкаралык ютер мен жаhандык саясатта феминистiк идеялар мен кундылыктардыц таралуы барган сайын кернектi жэне ыкпалды факторга айналуда. [7]
Халыкаралык катынастарга феминиспк кезкарас халыкаралык саясаттыц гендерлiк аспектiлерiн аныктауга жэне зерттеуге жэне олардыц халыкаралык кактыгыстарга, дамуга жэне кауiпсiздiкке эсерш багалауга багытталган. Халыкаралык катынастар саласындагы феминистiк гылым ерлер мен эйелдердщ саяси кешбасшылыктагы релiне катысты стереотиптердi сыни тургыдан талдауга, сондай-ак гендерлш тецдiктiц кактыгыстарды шешу, мемлекетаралык ынтымактастык жэне жаhандык турактылыкты сактау сиякты бейбiтшiлiк процестерiне эсерiн талдауга баса назар аударады. Гендерлiк тецдiк жэне эйелдердщ мYмкiндiктерiн кецейту жаhандану жагдайында феминистiк кYн тэртiбiнiц мацызды курамдас белiгi болып табылады. Бул багдарлама эйелдерге де, мужч де тец мYмкiндiктер беруге жэне халыкаралык катынастардагы эйелдердiц адам кукыктарын коргауга ыкпал ететiн жагдайлар жасауга багытталган. Гендерлш аспектiлердi жаhандык даму жоспарларына енгiзудi жэне бYкiл элемдегi эйелдерге катысты кемсггушшк пен зорлык-зомбылыкка карсы туруды жактай отырып, феминистiк уйымдар мен козгалыстар осы максатка жетуге ез Yлестерiн косуда.
ЖаhандануFа феминистiк кезкарас халыкаралык децгейде ужымдык кYш-жiгерсiз тиiмдi шешiлмейтiн гендерлiк тецсiздiк пен зорлык-зомбылык мэселелерiн шешудiц мацыздылыFын мойындайды. Гендерлш аспектiлердi экономика, саясат, мэдениет жэне технология сиякты емiрдiц эртYрлi аспектшерше бiрiктiру аркылы феминистер тец жэне эдш элем куруFа умтылады. Жаhанданудыц бул тэсiлi елдер мен коFамдар арасындаFы ынтымактастык кажеттiлiгiн керсетедi, барлы^ы Yшiн неFурлым инклюзивтi жэне туракты болашакка кол жеткiзу. Осылайша, феминизм халыкаралык децгейде гендерлш саясатты калыптастыруда мацызды рел аткарады жэне жаhанданудыц гендерлiк тецдiкке кол жеткiзу, эйелдердщ кукыктарын корFау жэне толык инклюзивп коFамныц дамуына жаFдай жасау женшдеп кYш-жiгерiне шешушi фактор болып табылады.
Феминиспк зерттеушiлер элеуметтiк жэне жеке езгерютердщ аркасында эйелдердiц емiрiн жаксы жакка езгерте алатын пайдалы бiлiмдi куру бойынша саяси мiндеттемелерден бастайды. Олар зерттелетш такырыптарFа да, зерттеулердiц калай жYргiзiлетiнiне де катысты негiзгi зерттеулерде Yнсiздiктi бузFысы келедi. [8]
"Эйел деген кiм?м бул соцFы феминиспк ортада кептеген кызу пiкiрталас тудырFан алдамшы карапайым сурак. Феминистер эйелдер туралы кате жэне ерекше болFан ескi жалпылауларFа карсы туруFа тырысты. Олар мунда мацызды" эйел " тулFасы жок деп мэлiмдейдi. Олар эйел болуды аныктайтын кажеттi жэне жеткшкп сипаттамалардыц жоктыFын бiлдiредi. Бiрде-бiр сипаттаманы барлык эйелдерге жаткызуFа болмайды. [9]
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
^аз1рп феминистер эйелдердщ улты, жасы, элеумеrтiк таптары, этникалык тегi, отбасылык жагдайы, жыныстык багдары жэне дiнi сиякты айырмашылыктарды бiлуге тырысады. Осы айырмашылыктарга байланысты кейбiр эйелдер баскаларга караганда артыкшылыкты сезiнуi мYмкiн. Бiрде-бiр "типтiк" эйел болмагандыктан, эйелдер туралы жалпылау кезшде абай болу керек, eйткенi олар кейбiр адамдардыц ерекшелiктерiн жокка шыгаруы мYмкiн. Бейбiтшiлiк, eркендеу, демократия, коршаган ортаны коргау жэне нэсiлшiлдiк пен этникалык алалаушылыктан арылу - бул гендерлш ерекшелiкке ие болмауы керек улы мураттар. Бiрак бул заттардыц эркайсысы эйелдер Yшiн eте мацызды мэселе. ^теген когамдар ерлер мен эйелдерге эртYрлi рeлдер мен артыкшылыктар беретiн гендерлiк кундылыктар жYЙесiне непзделгендштен жэне "еркек" жэне "эйел" деп саналатын кейбiр нэрселер болгандыктан, элеуметпк мэселелердiц кeпшiлiгi эйелдерге мужчин караганда баскаша эсер етедi. Жаhандык неолиберализмдi эйелдердiц мYДделерiне тым колайлы емес жYЙе ретiнде карастыруга болады. Бул эйелдердщ бейбгтшшкке, eркендеуге жэне демократияга жету мYмкiндiгiн тeмендетiп, коршаган ортаны коргауды жэне нэсiлшiлдiк пен этникалык кематушшкп жоюды киындатады. [10]
"Адам кукыктары" терминi бiр уакытта эртYрлi нэрселердi бiлдiредi. Бул адамгершiлiк тш, улттык жэне халыкаралык ережелер мен зацдар жиынтыгы жэне бYкiл элемдеп ерлер мен эйелдерде болып жаткан жаман нэрселердi талдау жэне олармен ^ресу тэсiлi. Кейбiр саяси феминиспк философтар жаhандану эйелдердiц адам кукыктарыныц бузылуынан каншалыкты зардап шегетiнiне эртYрлi эсер етедi деп санайды. ^теген саяси феминистiк философтар жаhандану эйелдерге катысты адам кукыктарыныц бузылуына ыкпал етедi деп санайды. Неолибералдык саясат накты элеумеrтiк жэне экономикалык кукыктардыц бузылуына экелетiнi анык. Мысалы, жумыссыздык, ауру, мYгедектiк, жубайынан айырылу немесе картайган кезде лайыкты eмiр суру жэне каушаздш кукыгы (адам кукыктарыныц жалпыга бiрдей Декларациясында кeрсетiлгендей). [11]
^орытындылай келе, эйелдердiц экономикалык каушаздшн тeмендету аркылы бул саясат гендерлш тецсiздiк пен зорлык-зомбылыктыц бар турлерш кYшейтедi, эйелдер мен кыздарды баска адам кукыктарыныц бузылуына одан да осал етедь Екiншi жагынан, кейбiр феминистер жаhандану эйелдерге эмбебап адам кукыктары идеясы мацызды жаца кещспктер мен институттар куру аркылы eз кукыктарын талап етуге кeмектестi деп санайды. Олар сондай-ак жаhанданудыц аркасында бiз жаца халыкаралык уйымдар мен эйелдер кукыгы козгалыстарыныц пайда болуына куэ болдык дейдi. Муныц бэрi эйелдердiц тец кукыкты козгалысын ныгайтуга кeмектестi. "Эйелдер кукыгы - адам кукыгы" козгалысы эйелдерге зиян келпретш нэрселермен кYресу Yшiн адам кукыктары тшн колданады. Кейбiр адамдар бул гендерлш тецдiкке жетудiц ец жаксы жолы деп санайды. Олар турмыстык зорлык-зомбылык, "ар-намысты eлтiру" жэне дэстур бойынша зорлык-зомбылык сиякты кубылыстармен ^реседь Муныц бэрi жаhандану эйелдердiц кукыктары Yшiн кYрестi калай жецiлдеткенiнiц мысалдары. [12]
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Hillary Clinton - quotes - [Электронды ресурс], 2024.URL: https://en.wikiquote.org/wiki/Hillary Clinton
2. Т14 Жаhандану жэне геосаясат: Ок;у-эдютемелш курал/ А.Б.Тайженбетова -Алматы: «Туран» Университетi, 2020. - 70б.
3. Лушников А.М., Лушникова М.В., Тарусина Н.Н. Гендер в законе : монография. — Москва : Проспект, 2015. — 480 с.
4. Краткая история феминизма в евро-американском контексте / Антье Шрупп, Пату. — М. : Ад Маргинем Пресс, 2019. — 88 с. : ил. —ISBN)
5. Устранение гендерного неравенства в оплате труда: более подробный взгляд на проблему -[Электронды ресурс], 2023.URL: https://www.undp.org/ru/kazakhstan/blog/ustranenie-gendernogo-neravenstva-v-oplate-truda-bolee-podrobnyy-vzglyad-na-problemu
6. Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (CEDAW) for Youth
- [Электронды ресурс], 2016.URL: https://www.unwomen.org/en/digital-library/publications/2016/12/cedaw-for-
youth#:~:text=The%20Convention%20on%20the%20Elimination,women's%20and%20girls'%20eq ual%20rights.
7. Chandra, M. (2003). Feminism without borders: Decolonizing theory, practicing solidarity. Durham & London: Duke University Press.
8. Letherby, G. (2003). Feminist research in theory and practice. Philadelphia: Open University Press.
- [Электронды ресурс], 2003.URL: https://xyonline.net/sites/xyonline.net/files/2019-09/Letherby%2C%20Feminist%20Research%20in%20Theory%20and%20Practice%20%282003% 29.pdf
9. «Is Globalization Good for Women?» Alison M. Jaggar Comparative Literature, Vol. 53, No. 4. (Autumn, 2001), pp. 298-314. - [Электронды ресурс], 2008.URL: https://www.uvm.edu/~jwaldron/articles/isglobalizationgoodforwomen.pdf
10. Universal Declaration of Human Rights - [Электронды ресурс],ЦКЬ: https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights
11. The Stanford Encyclopedia of Philosophy: Feminist Perspectives on Globalization - [Электронды ресурс], 2020.URL: https://plato.stanford.edu/entries/feminism-globalization/
12. ИЗДАНИЕ ОРГАНИЗАЦИИ ОБЪЕДИНЕННЫХ НАЦИЙ В ПРОДАЖЕ ПОД № R.14.XIV.5 -[Электронды ресурс],ЦИ^: https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Publications/HR-PUB-14-2 ru.pdf
