Научная статья на тему 'ГАНДБОЛЧИ ТАЛАБАЛАРНИ ТЕХНИК УСУЛЛАРГА ЎРГАТИШ УСУЛЛАРИ ВА УЛАРНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ ЙЎЛЛАРИ'

ГАНДБОЛЧИ ТАЛАБАЛАРНИ ТЕХНИК УСУЛЛАРГА ЎРГАТИШ УСУЛЛАРИ ВА УЛАРНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

94
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
техник-тактик / гандболчи талабалар / хужум ҳаракатлари / техник усулла / хужум самарадорлиги. / technical-tactical / handball students / offensive actions / technical method / attack effectiveness.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Аброрбек Шавкатович Мўминов

Мазкур мақолада ишида гандболчиларнинг техник ҳаракатларини такомиллаштиришда қўлланиладиган замонавий инновацион технологияларнинг аҳамияти ўрганилиб иш илғор хорижий тажрибалар асосида тайёрланган. Гандболчи талабаларнинг техник ҳаракатларини ўргатишда инавацион техналогияларини қўллаш бўйича маълумотлар атрофлича ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по прочим социальным наукам , автор научной работы — Аброрбек Шавкатович Мўминов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS OF TEACHING HANDBALL STUDENTS IN TECHNICAL METHODS AND WAYS TO CONTROL THEM

This article examines the importance of modern innovative technologies used in improving the technical skills of handball players, and the work is based on advanced foreign experience. Information on the use of innovative technologies in teaching the technical movements of handball students is covered in detail.

Текст научной работы на тему «ГАНДБОЛЧИ ТАЛАБАЛАРНИ ТЕХНИК УСУЛЛАРГА ЎРГАТИШ УСУЛЛАРИ ВА УЛАРНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ ЙЎЛЛАРИ»

ГАНДБОЛЧИ ТАЛАБАЛАРНИ ТЕХНИК УСУЛЛАРГА УРГАТИШ УСУЛЛАРИ ВА УЛАРНИ НАЗОРАТ ЦИЛИШ ЙУЛЛАРИ

Аброрбек Шавкатович Муминов

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети катта укитувчи

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада ишида гандболчиларнинг техник харакатларини такомиллаштиришда кулланиладиган замонавий инновацион

технологияларнинг ахамияти урганилиб иш илFор хорижий тажрибалар асосида тайёрланган. Гандболчи талабаларнинг техник харакатларини ургатишда инавацион техналогияларини куллаш буйича маълумотлар атрофлича ёритилган.

Калит сузлари: техник-тактик, гандболчи талабалар, хужум харакатлари, техник усулла, хужум самарадорлиги.

METHODS OF TEACHING HANDBALL STUDENTS IN TECHNICAL METHODS AND WAYS TO CONTROL THEM

Abrorbek Shavkatovich Muminov

Senior teacher at Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

ABSTRACT

This article examines the importance of modern innovative technologies used in improving the technical skills of handball players, and the work is based on advanced foreign experience. Information on the use of innovative technologies in teaching the technical movements of handball students is covered in detail.

Keywords: technical-tactical, handball students, offensive actions, technical method, attack effectiveness.

КИРИШ

Мамлакатимизда барча сохаларида булгани каби жисмоний тарбия ва спорт сохасида хам шахсан юртбошимиз бошчилигида спортчи ёшлар тарбияси ва уларнинг саломатлиги борасида кенг куламли ишлар амалга оширилиб келинмокда. Давлатимиз рахбари томонидан жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга каратилган юксак эътибор самараси уларок мамлакатимизда спорт турларининг оммавийлиги жадал ошиб бормокда. Узбекистон

Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари т^рисида"ги ПК,-3031 сонли карори асосида жамиятимизда соFлом турмуш тарзини шакллантириш, ахолининг, айникса ёш авлоднинг оммавий спорт билан мунтазам шуFулланиши замон талабларига мос шарт-шароитлар яратиш, спорт мусобакалари оркали мардлик ва ватанпарварлик, она Ватанга садокат тyЙFуларини камол топтириш ва оммавий спортни янада ривожлантириш ишлари амалга оширилмокда (1).

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Гандболчиларнинг мусобака фаолиятида хужум самарадорлигини урганиш ва тахлил килиш масалалари купгина мутахасислар томонидан урганилган. Буларга В.И.Изаак, М.А.Годик, Клусов Н.П, Корягин В.М, Игнатаева В.Я, Тхорев В.Н, Овчинникова А.Я, Ривкин А.А, Пашев В.Б, Акрамов Ж.А, Павлов Ш.К, Абдурахмонов Ф.А, Набиев Т.Э, узининг илмий ишларида гандболчиларнинг самарали уйин курсатишлари учун мусобакага тайёргарлик куришдаги хар бир боскичида (тайёрлов, умум, махсус) жисмоний техник-тактик хужум харакатларини тyFри йуналтириш кераклигини эътироф этади (2,3,4,5,6)

Юкори малакали гандболчиларни тайёргарлигини оширишда купгина мутахассислар томонидан илмий тадкикот ишлари олиб борилган. Мутахассислар гандболчиларнинг майдонда ута самарали тарзда уйин курсатишлари учун машFулот утиш жараёнини, назарий ва услубий тyFри ёндошиш кераклигини таъкидлашади(4,5).

Гандболчиларнинг умумий тайёргарлик сифатларини тарбиялашда учрашувларда юкори даражадаги харакатларга эришишда, хар бир укув-машFулотида муайян бир тайёргарликни ривожлантириш максадига каратилмоFи лозимлиги мухимдир (3,5).

Узбекистон гандболида хал этилмаган муаммолар хали анчагина. Бугунги кунда аввало гандбол жамоаларидаги укув машFулотлари жараёни ва тарбиявий ишлар сифатини кескин яхшилаш керак булади. Спорт илмий вакиллари -педагогика фанлари доктори: Э.Сейтхалилов, педагогика фанлари номзодлари: В.Изаак, М.Жуков, Ж.Акрамов, Л.Хасанова, И.Шелягина, С.Азизов, доцентлар: Ф.Абдурахманов, В.Лемешков, Ш.Павловлар уз тажрибалари асосида гандболга доир кандай янгилик ва илFор усулларни ва таклиф ёки тавсия этадиган булсалар, хаммаси билан куролланиш лозим. Шуларга амал

килгандагина энг яхши жамоаларимиз жахон гандболида етакчи мавкега эга булишлари мумкин (2,4,5,).

1. Ургатиш боскичида кулланилаётган восита ва усулларни урганиш.

2. Гандболчиларнинг техник харакатларни узлаштириш даражасини тадкикотдан олдин ва кейинги холатларини бахолаш.

3. Тадкикот давомида гандболчиларни техник усулларга ургатишда тавсия этилган восита ва услубларни машFулот жараёнида куллаш.

Тад^и^от ишида куйидаги илмий услублардан фойдаланилди.

1. Илмий адабиёт манбаларини тахлил килиш.

2. Педагогик назорат (Укув-машFулот жараёнини).

3. Тестлар кабул килиш.

4. Математик-статистик усуллар.

Биз тадкикотимизни Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетининг гандбол мутахассислигида тахсил олувчи талабалардан 12 нафари танлаб олинди ва тадкикот ишлари олиб борилди.

Гандболчилар тайёргарлигининг "мажбурий" талаблари 50 балл килиб бахоланади. Тайёргарлик талабларининг умумий балл йотиндиси 350 баллни ташкил этади. Аммо болалар ривожланиши бир хил булмаслигини хисобга олиб, умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик буйича комплекс тестларни кабул килишда гавда узунлиги сабабли талаблар бир хил булмалиги мумкин. Жадвалда гандбол билан шуFулланувчилар учун асосий сифатлар келти-рилган.

Дарвозабон уйинчини назорат килиш хам шу тестлар оркали амалга оширилади, аммо комплекс машклар ихтисослашган машк-лар билан алмаштирилади. Бундан ташкари, малакали булиш учун бир катор хусусиятлар мавжуд, бу амплуадаги уйинчи тайёр-гарлигини назорат килиб туриш зарур.

Жисмоний сафатлар ривожланиши талаблар ёрдамида 50 балл килиб аникланади. Агар гандболчи тест курсаткичларига биноан 346 дан 354 баллгача тупласа, у холда унинг тайёргарлигини коникарли урта деб хисобласа булади, 354 дан зиёди уртадан юкори, 346 дан паст булса уртадан паст хисобланади. Гандболда уйинчилар турли уйин амплуаларига булинади.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Спорт такомиллаштируви боскичида уйинчи тайёргарлиги асосий мусобака фаолиятидаги ютуклар билан аникланади. Аммо малакани такомиллаштириш учун жисмоний тайёргарлик даражаси жуда мухим, барча ёшдаги гандболчилар хар бир тест вазифаси жадвалда курсатилган натижалар даражаси 40 баллдан кам булиши мумкин эмас. Бу холда комплекс

курсаткичлар х,ар хил ёшдаги эркак ва аёл, х,ар хил уйин амплуадаги етти хил тестдан ани^ланган талабларга жавоб бериши шарт(2,4,5,).

Ёш гандболчиларнинг техник тайёргарлигини ба^олашнинг меъёрий

талаблари. 1-жадвал.

30 мтупни устунлараро ерга уриб олиб югуриш, с 30 м тупни ерга уриб олиб югуриш, секунд. Маълум нишонга (деворга) туп узатиш (30 секунд). Гандбол тупини узокликка отиш м Дарвоза бурчакларидаги нишонга туп отиш (12 марта) Комплекс машклар, с Очколар

Унг Чап

15,0 16,0 7,0 4 10 2 25,0 40

14,5 15,5 6,8 5 11 3 24,7 42

14,0 15,0 6,6 6 12 4 24,4 44

13,5 14,5 6,4 7 13 5 24,1 46

13,0 14,0 6,2 8 14 6 23,8 48

12,5 13,5 6,0 9 15 7 23,5 50

12,0 13,0 5,8 10 16 8 23,2 52

11,5 12,5 5,6 11 17 9 21,9 54

11,0 12,0 5,4 12 18 10 21,6 56

10,5 11,5 5,2 13 19 11 21,3 58

10,0 11,0 5,0 14 20 12 21,0 60

Баланд буйлилар учун талаблар - 330, уртадан баландлар учун - 350, урта буйлилар учун - 320.

Гандболчиларнинг техник тайёргарлиги буйича кабул килинган меъёрий тестларнинг натижалари. (тадкикотдан олдин) 2-жадвал.

№ Ф.И.О 30 мтупни устунлараро ерга уриб олиб югуриш, с 30 м тупни ерга уриб олиб югуриш, секунд. Маълум нишонга (деворга) туп узатиш (30 секунд). Гандбол тупини узокликка отиш м Дарвоза бурчакларидаги нишонга туп отиш (Л ^ я«пптл\ Комплекс машклар, с Очколар

Унг Чап

1. А-в Н 15,5 0 16,5 0 6,0 50 5 42 11 42 4 44 24,0 48 226

13,0 16,0 6,8 4 10 4 25,0

2. Д-в Р 294

48 40 42 40 40 44 40

16,0 17,5 7,0 6 12 3 24,6

3. В-в Ж 214

0 0 40 44 44 42 44

В-в О 14,5 16,0 6,2 4 15 4 24,1

4. 318

42 40 48 48 50 44 46

12,5 15,0 6,9 4 10 3 25,0

5. Б-в К 300

54 44 40 40 40 42 40

16,0 18,0 6,4 5 12 3 23,9

6. Ф-в П 220

0 0 46 42 44 42 46

15,0 16,5 6,8 4 14 4 23,5

7. Р-в Д 264

40 0 42 40 48 44 50

И-в А 12,5 14,0 7,0 7 12 5 24,4

8. 318

50 48 40 46 44 46 44

15,5 17,0 7,0 5 12 3 23,5

9. Ж-в Р 218

0 0 40 42 44 42 50

13,0 15,5 6,5 5 11 3 24,7

10. Н-в Г 302

48 42 44 42 42 42 42

14,0 16,0 6,9 6 10 4 24,2

11. Ш-в К 296

44 40 40 44 40 44 44

13,5 16,0 7,0 4 10 4 25,0

12. М-в Р 290

46 40 40 40 40 44 40

Х 14,2 16,1 6,7 4,9 11,5 3,6 24,3 271,6

Изо%: Суръатда тест натижалари, махражда баллар акс эттирилган.

Юкоридаги жадвалга назар соладиган булсак гандболчиларниг тест меъёрлари буйича туплаган баллари, тест талабларига кура 346 баллга етмаган уларнинг туплаган баллари 346 баллдан паст яъни бу натижаларни коникарсиз дея бах,олашимиз мумкин.

Гандболчиларнинг техник тайёргарлик даражасини ва техник харакатларини ривожлантириш максадида биз тадкикот жараёнида бир канча машклар мажмуасини амалда кулладик, тадкикот сунгида гандболчилардан юкоридаги тестларни такроран кабул килдик.

Гандболчиларнинг техник тайёргарлиги буйича кабул килинган меъёрий тестларнинг натижалари. (тадкикотдан кейин) 3-жадвал.

№ Ф.И.О 30 мтупни устунлараро ерга уриб олиб югуриш, с 30 м тупни ерга уриб олиб югуриш, секунд. Маълум нишонга (деворга) туп узатиш (30 секунд). Гандбол тупини узокликка отиш м и г агд уп а ид т зи оз р га ш м в а г и м р л н ар кл о от =а? а £ О Я ^ р ун б Комплекс машклар, с Очколар

Унг Чап

1. А-в Н 13,0 48 14,5 46 5,6 54 8 48 16 50 10 52 23,2 52 350

2. Д-в Р 12,2 50 15,0 44 6,0 50 9 50 10 40 6 48 23,8 48 330

3. В-в Ж 14,4 42 15,0 40 6,1 48 10 52 16 52 7 50 23,2 52 336

4. В-в О 13,3 46 14,2 46 5,7 52 10 52 16 52 6 48 23,4 50 346

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5. Б-в К 12,5 54 13,7 48 6,2 48 8 48 13 46 6 48 23,5 50 342

6. Ф-в П 14,5 42 15,3 42 5,7 52 9 50 15 50 7 50 23,0 52 338

7. Р-в Д 13,0 48 15,4 42 6,0 50 8 48 16 52 8 52 21,8 54 346

8. И-в А 11,3 54 13,0 52 6,2 48 9 50 14 48 7 50 23,8 48 350

9. Ж-в Р 14,0 44 15,0 40 6,2 48 8 48 15 50 6 48 23,2 52 330

10. Н-в Г 12,0 52 14,0 48 5,8 52 8 48 14 48 7 50 23,5 50 348

11. Ш-в К 12,5 50 15,0 44 6,1 48 9 50 13 46 8 52 23,5 50 340

12. М-в Р 12,5 50 14,5 46 6,3 46 7 46 14 48 7 50 24,1 46 332

Х 12,9 14,5 5,9 8,5 14,3 7,0 23,3 340,6

Изох;: Суръатда тест натижалари, махражда баллар акс эттирилган.

Юкорида келтирилган жадваллардаги натижаларни умумий тахлил киладиган булсак гандболчилар тадкикотдан олдин тест талабларига кура кайд этган натижалари буйича туплаган балларининг уртача хдсобдаги курсатгичи 270,6 баллни ташкил этган.

ХУЛОСА

Тадкикотдан кейинги олинган тест натижаларига кура гандболчиларнинг туплаган баллари 340,6 баллни ташкил этди.

Ушбу натижаларни узаро таккослайдиган булсак тадкикотдан олдинги натижага нисбатан тадкикотдан кейинги натижа уртача хисобда 70 баллга усган, бу натижани фоиз хисобида хисобласак 25,7 % га усганлигини кузатишимиз мумкин.

К,айд этилган натижаларга асосан гандболчиларнинг техник харакатларни узлаштириш даражаси тадкикотдан олдин жуда паст эди, тадкикотдан сунгги олинган маълумотларга уларнинг узлаштириш яъни тайёргарлик даражаси коникарли даражага келганлигини гувохи булдик.

REFERENCES

1. Тошпулатов, Х. М., Ибрагимов, Ф. З., & Исмаилов, Д. Х. (2019). Профессионально-прикладная физическая подготовка. Среднее профессиональное и высшее образование в сфере физической культуры и спорта: современное состояние и перспективы развития, 71-72.

2. Ашуркова, С. Ф. (2019). Установочно-профилактическая начимость предсоревновательной разминки у волейболистов разной квалификации. Фан-тортга, 37-40.

3. Maxkamov, I. (2020). Oliy ta'lim muassasalari o'qituvchilarining jismoniy tarbiyada kasbiy mahoratini rivojlantirish moduli. Xalq-Ta'limi, 83-85.

4. Tajibayev, S. S. (2016). Use of innovative technologies in registration and processing of indicators of special efficiency of athletes. European Journal of

Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 4(2).

5. Жахонгиров, Б. Б. (2020). Научно-технические связи Узбекистана с зарубежными странами. Бюллетень науки и практики, 6(8).

6. Кдырова, М. А., & Назарова, Г. О. (2016). Профессионально -педагогическая подготовленность тренеров и возможности её совершенствования с использованием обучающих тестов. In Актуальные проблемы физической культуры и спорта (pp. 165-170).

7. Кдырова, М. А., & Абатова, Г. Н. (2021). Прессо-депрессорная разминка как эффективное средство настройки психофункциональной готовности спортсменов к соревнованиям. Academic Research in Educational Sciences, 2.

8. Пулатов, А. А. (2017). Явление укачивания при занятиях волейболом и его влияние на результативность подач. In ЛУЧШАЯ НАУЧНАЯ СТАТЬЯ 2017 (pp. 215-218).

9. Сафарова, Д. Д., Алиева, К. К., & Серебряков, В. В. (2017). Об особенностях компонентного состава массы тела у спортсменок, специализирующихся в спортивных единоборствах. Наука и спорт: современные тенденции, 15(2).

10. Abduraxmonova, J. N., & Xolisov, B. A. (2020). Turkiston iqtisodiy kengashining o'lka ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga ta'siri. Утмишга назар, (2), 63-73.

11. Xolisov, B. A. (2020). Sovet hokimiyatini o'rnatilishi va boshqaruv siyosati. Oriental art and culture, 115-118.

12. O'tayev, A. Y. L. (2020). Zаmonаviy tа'limdа bo,lаjаk boshkng'ich sinf o,qituvchilаrining siyosiy tarbiyasi. Science and Education, 1(Special Issue 4).

13. O'tayev, A. Y., & Eshmanova, N. N. (2020). Tа'lim tаrаqqiyotidа renаssаnsning o'rni. Academic research in educational sciences, 1(4), 788-794.

14. Арипов, Ю. Ю. (2021). Умумий урта таълим муассасаларида дарсдан ташкари жисмоний тарбия-соFломлаштириш ва оммавий тадбирларини ташкил этишнинг узига хос хусусиятлари. Academic Research in Educational Sciences, 2.

15. Эштаев, С. А. (2020). Значимость координационных способностей в рамках учебно-тренировочного процесса. Фан-Спортга, 67-69.

16. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги ПК,-3031-сонли «Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги карори.

17. Узбекистон Республикаси "Жисмоний тарбия ва спорт туFрисида" ги конун янги тахрири 04.09.2015 йил.

18. Акрамов Ж.А. Гандбол: Дарслик 2008 й.

19. Абдурахмрнов Ф.А, Павлов Ш.К. "Гандбол" тип.Уз ГИФК-2005г.

20. Павлов Ш.К., Абдурахманов Ф.А. "Подготовка гандболистов". Тошкент УзГИФК. 2006 г.

21. Игнатьева В.Я., Портнов Ю.М. "Гандбол". Учебник для физ вузов. М. ФОН. 1996г.

22. JOURNAL OF CRITICAL REVIEWS, ISSN- 2394-5125 VOL 7, ISSUE 5, 2020,1699 «INJURIES IN HANDBALL PLAYERS AND WAYS TO PREVENT THEM» SH. F. Tulaganov1, F.A. Abdurakhmonov2, SH. K. Pavlov3, P.P. Karieva4, P.I. Isroilov5, A. Sh. Muminov6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.