Научная статья на тему 'ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТЎПНИ УЗОҚ МАСОФАГА УЗАТИШДА ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТИНИНГ ЎРНИ'

ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТЎПНИ УЗОҚ МАСОФАГА УЗАТИШДА ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
44
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЁШ ФУТБОЛЧИЛАР / қОБИЛИЯТ / ПОРТЛАШ қОБИЛИЯТИ / ЗАРБА БЕРИШ / ТЎП

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Хасанов О.Х.

Ушбу мақолада муаллиф ёш футболчиларни тўпга зарба бериш техникасида портлаш қобилияти аҳамиятини ўрганиб уни илмий асослаб берган. Тадқиқотда 9-13-15 ёшли футболчиларни нафақат мусобақага оид қобилиятларини, балки футболчиларнинг шахсига хос зарур қобилиятларини ривожлантиришни назарда тутган.В данной статье автор исследует важность взрывной способности юных футболистов отбивать мяч и научно обосновывает это. Исследование было направлено на развитие 9-13-15 летних игроков не только с точки зрения их соревновательных навыков, но и с точки зрения навыков, необходимых игрокам лично.In this article, the author explores the importance of the explosive ability of young players to hit the ball and scientifically substantiates it. The study aimed to develop 9-13-15 years old players not only for their competitive skills but also for the players to develop the necessary personal skills.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТЎПНИ УЗОҚ МАСОФАГА УЗАТИШДА ПОРТЛАШ ҚОБИЛИЯТИНИНГ ЎРНИ»

Дневник ЗОЖника Россия Ядров Сергей Соглом турмуш тарзини юритиш кундалиги Кунлик овкатланиш жараёнида калорияларни хисоблаш, 9000 хил таомлар ва уларнинг кимёвий таркиби буйича маълумотлар, индивидуал овкатланиш ва машгулотлар кундалигини юритиш имконияти

Up - Smart Coach for Health Чет эл Jawbone Вазнни меъёрлаш, уйкуни яхшилаш, калорияни йукотиш Кун давомида жисмоний фаолликни, юрак ритмини, машгулотлар сифати ва самарадорлигини, пархезнинг калорияларини, уйку давомийлиги ва фазаларини кузатиш

Sleep time Россия Олег Филимонов Уйку ва фаол вактни оптимал-лаштириш Уйку фазаларини назорат килиш, уйку давомийлиги ва уйгониш вакти статистикаси, уйгонишнинг кулай вактини танлаш.

Waterbalance Чет эл Borjomi international Организмда сув балансини назорат килиш Waterbalance - бу кундалик жадвал ва ре-жаларни хисобга олган холда индивидуал курсатгичлар: буйи, вазни, ёши ва турмуш тарзи асосида сув балансини назорат килишга ёрдам берадиган, фойдаланишга кулай ва функционал мобил дастур.

Kwit Чет эл Kwit SAS Тамаки чекишни ташлашни психологик куллаб кувватлаш Маслахатлар; ишонтириш; тамаки чекувчиларни чекишни ташлашга уйин оркали мотивациясини ошириш

Хулоса. Хулоса килиб шуни таъкидлаш керакки, жисмоний тарбия машгулотлари учун ижобий мотива-цияни ошириш учун мобил гаджетлар ва уларга теги-шли иловалардан кундалик фойдаланиш талабаларнинг жисмоний тарбия ва согломлаштириш фаолиятини сезиларли даражада оширади, уларнинг уз соглигига булган шахсий кизикишини рагбатлантиради.

Google Play ва iTunes хизматларини тахлил ки-лиш асосида [4], куйидаги хулосаларни килишимиз мумкин:

- уз турмуш тарзини узгартирмокчи булган хар бир киши учун соглом турмуш тарзини таргиб ки-лувчи мобил иловалар фойдаланувчилар учун очик

ва мавжуд;

- ушбу тоифадаги мобил иловалар, айникса та-лабалар орасида катта талабга эга булиб, у соглом турмуш тарзининг ривожланиш тенденцияларини акс эттиради;

- ахолининг турли катламлари ва хусусан талабаларнинг соглом турмуш тарзи учун мулжаллан-ган миллий мобил иловаларни яратиш ушбу соха ривожланишига хизмат килади ва ушбу иловаларга эхтиёж мавжуд;

- талабаларнинг согликни саклаш сохасидаги сунгги ютуклардан фойдаланишга булган кизикиши-ни шакллантириш ва куллаб-кувватлаш учун ёшлар уртасида соглом турмуш тарзини оммалаштиришга имкон берувчи мобил иловалар сингари йуналишни ривожлантириш, дастурий махсулотлар сифати ва очиклигини яхшилаш зарур.

Адабиётлар:

1. Васильева Н.И. Использование мобильных приложений в аспекте повышения мотивации обучающихся к занятиям физической культуры и ведению здорового образа жизни. Мир педагогики и психологии: международный научно-практический журнал. Нижний Новгород: Научно-издательский центр "Открытое знание", 2019. №12 (41). 200 с. УДК 37.013.46.

2. Yurieva T. V. Innovative Social Economy: Formation and Development in Russia // Перспективы науки. 2011. № 12 (27). С. 271-273.

3. Фомин Ю. А., Скаржинская Е. Н. Спорт в условиях глобальной информатизации // Теория и практика физической культуры. 2007. № 2. С. 18-19.

4. О. Г. Жигарёва. Мобильные приложения как средство популяризации здорового образа жизни среди студентов. Экономические и социально-гуманитарные исследования № 4 (20) 2018. С. 111-116. DOI: 10.24151/24091073-2018-4-111-115

5. https://play.google.com/store/apps/category/HEALTH_AND_FITNESS

6. https://apps.apple.com/ru/genre/ios- здоровье-и-фитнес/.

УУД (УДК, UDC): 796.012.575.2

Муаллиф билан богланиш учун:

khasanov.sportuz@mail.ru

Спорт психологи О.Х. ХАСАНОВ1

Республика олимпия захиралари коллежи, Тошкент шахри, Узбекистан

футболчиларнинг тупни узо; масофага узатишда портлаш

;обилиятининг урни

Аннотация

Annotation

см о

CN

со

го га ■с о

<п

с

го

В данной статье автор исследует важность взрывной способности юных футболистов отбивать мяч и научно обосновывает это. Исследование было направлено на развитие 9-13-15 летних игроков не только с точки зрения их соревновательных навыков, но и с точки зрения навыков, необходимых игрокам лично.

Ключевые слова: юные футболисты, способность, взрывные способности, эксперимент, дальность удара, мяч.

Ушбу маколада муаллиф ёш футболчиларни тупга зарба бериш техникасида портлаш кобилияти а^амиятини урганиб уни илмий асослаб берган. Тадкикотда 9-13-15 ёшли футболчиларни нафакат мусобакага оид кобилиятларини, балки футболчиларнинг шахсига хос зарур кобилиятларини ривожлантиришни назарда тутган.

Калит сузлар: ёш футболчилар, крбилият; тадцицот, портлаш крбилияти, ривожлантириш, зарба бериш, туп.

In this article, the author explores the importance of the explosive ability of young players to hit the ball and scientifically substantiates it. The study aimed to develop 9-13-15 years old players not only for their competitive skills but also for the players to develop the necessary personal skills.

Key words: young soccer players, ability, explosive ability, experiment, strike range, ball.

Долзарблиги. Ёш футболчиларни тайёрлашда куп йиллик машгулотларнинг барча боскичлари техник усуллар ва тактик харакатларга ургатиш жараёни узлуксиз давом этади. Максадга мувофик техника-нинг барча томонларини биомеханика конунларидан фойдаланиш асосида ва шугулланувчиларнинг индивидуал хусусиятларини хисобга олган холда пухта уз-

лаштириш уйин фаолиятини мураккаб шароитларида техниканинг муваффакиятли кулланишини олдиндан белгилаб беради. Мукаммал уйин куникмаларининг шаклланиши ёш футболчиларнинг юкори даражадаги жисмоний тайёргарлигига асосланади.

Ёш футболчиларнинг имкониятлари оз булганли-ги учун уларда кучлиликни тарбиялашни жуда эхти-

54

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

№3-2021

ёткорлик билан, асосан, динамик характердаги киска вактли зур беришдан фойдаланиб олиб бориш керак.

Тупга зарба бериш футбол уйнашнинг асосий воситаси дисобланади. Шуни таъкидлаш жоизки, ёш футболчиларни ушбу техникага ургатиш муш-кулрок саналади. Сабаби, тупга зарба бериш катта куч шиддатини талаб этади. Шуни инобатга олиб, ёш футболчиларни тупга зарба беришда портлаш кобилиятининг адамияти урганилди.

Ёш футболчиларни техник жидатдан тайёрлаш, керакли булган жисмоний сифатларни ривожлан-тириш машгулотларда алодида адамият касб этади. Олиб борилган илмий ишларда тезкорлик сифати бир канча кисмлардан иборат булиб, улардан бири портловчи кобилият деб номланади [3]. Портловчи кобилият муаммоси дозирги кунда чукур урганил-ган десак муболага булмайди. З.Гаппаров дамда Ж.Иштаевнинг изланишлари жараёнида махсус "СПОРК" мосламаси яратилди [4,5,6].

Тадкикот максади. Ёш футболчиларни тупга зарба бериш техникасида портлаш кобилиятининг адамиятини аниклаш ва янгича усуллар билан зарба шиддатини оширишдан иборат. Машгулот жараёнида кам вакт ва кам куч сарфлаб спортчиларда тупни узок масофага узатиш техникасини такомиллаштириш.

Тадкикот вазифалари. "СПОРК" мосламаси портлаш кобилиятини осон ва аник улчаш ва шу билан бирга, ушбу кобилиятга кам куч, кам вакт сарф-лаб ривожлантиришга каратилган. Ушбу тадкикотда ёш футболчиларни тупни узок масофага узатишда портлаш кобилияти билан богликлиги асосий вазифа деб олинди.

Тадкикот натижалари ва унинг мудокамаси.

Тадкикот Миробод туманидаги 2-сонли БУСМда утказилди, тадкикотда дар хил ёшдаги спортчилар иштирок этди. Жами иштирок этган спортчилар сони 57 нафар, жумладан 9 ёшли спортчилар 24 нафар, 13 ёшли спортчилар 16 нафар ва 15 ёшли спортчилар 17 нафарни ташкил этди.

Ёш футболчиларни портлаш кобилияти "СПОРК" мосламаси ёрдамида улчанди. Сунгра спортчиларга бир кадам ташлаб илгор оёк билан тупга максимал зарба бериш вазифаси куйилди. Спортчиларни уму-мий натижаларини уртача курсаткичлари куйидаги жадвалда уз аксини топган.

Жадвал

Тупни узо^ масофага узатишда портлаш кобилиятининг адамияти

Спортчилар сони Тупни узок масофага тепган спортчиларнинг уртача курсаткичлари Вертикал сакраган спортчилар-нинг уртача курсат-кичлари Спортчилар сони Тупни киска масофага тепган спортчиларнинг уртача курсаткичлари Вертикал сакраган спортчиларнинг уртача курсаткичлари

9 ёшли футболчилар (сони 24 нафар)

14,1 (м) 24,6 (см) 14 7,28 (м) 18,8 (см)

13 ёшлилар (сони 16)

8 23,3 (м) 34,7 (см) 8 16 (м) 25,7 (см)

15 ёшлилар (сони 17)

29,9 (м) 40,1 (см) 6 21,5 (м) 31,8 (см)

Ушбу жадвалда 9-13-15 ёшли футболчилардан олинган натижаларни уртача курсаткичлари уз ак-сини топган. 9 ёшли футболчиларнинг умумий сони 24 нафар булиб, улардан 10 нафари узок масофага

туп узатди (14,1 метр) дамда вертикал сакраш буйича (24,6 см) натижаларни кайд этди. Долган 14 нафар спортчилар эса киска масофага туп узатди (7,28 метр) дамда вертикал сакраш буйича (18,8 см) натижаларни курсатишди.

13 ёшли футболчиларнинг умумий сони 16 нафар булиб, улардан 8 нафари узок масофага туп узатди (23,3 метр) дамда вертикал сакраш буйича (34,7 см) натижаларни кайд этди. Крлган 8 нафар спортчилар эса киска масофага туп узатди (16 метр) дамда вертикал сакраш буйича (25,7 см) натижаларни курсатишди.

15 ёшли футболчиларнинг умумий сони 17 нафар булиб, улардан 11 нафари узок масофага туп узатди (29,9 метр) дамда вертикал сакраш буйича (40,1 см) натижаларни кайд этди. Колган 6 нафар спортчилар эса киска масофага туп узатди (21,5 метр) дамда вертикал сакраш буйича (31,8 см) натижаларни кур-сатди. Юкорида келтирилган натижаларни куйидаги расмдан яккол куриш мумкин.

18,8 СМ

■ ТКМУ (М) ■ ВСК (СМ) ■ ТУМУ (М) ■ ВСК (СМ)2

24,6 СМ

40,1 СМ

9 ёшли футболчилар

13 ёшли футболчилар

15 ёшли футболчилар

1-расм. Тупни узо^ масофага узатиш ^амда портлаш кобилиятининг узаро богликлиги

Олинган ва кайд этилган натижалардан шуни куриш мумкинки, ёшликдаги тажриба усиши би-лан футболчиларнинг тупни узок масофага узатиш кобилияти усар экан. Спортчиларни ёши, малакаси, куникмалари бир хил булгани билан уларнинг туп-ни узок масофага узатиши техникаси дар хиллиги аникланди. Демак, тупни узок масофага узатиш техникаси юкорида санаб утилган омилларга боглик эмас экан.

Машгулот жараёнида машкларни куп маротаба та-крорлаш оркали дам ушбу кобилият йиллар давомида аста-секин ривожланади. Лекин бизни максадимиз жамоадаги барча футболчиларни кам куч, кам вакт сарфлаб тупни узок масофага узатиш кобилиятини ривожлантиришдан иборат. Бундан куриш мумкинки, тупни узок масофага узатиш икки кисмдан иборат, биринчиси техника кисми, иккинчиси портлаш коби-лияти дисобланади. Машгулот жараёнида мураббий барча футболчиларни уйинга керакли булган коби-лиятларини ривожланишига алодида эьтибор бериб бориши лозим.

Спортчида нафакат мусобакага оид кобили-ятлар балки футболчи шахсига хос кобилиятлар дам ривожлантирилса максадга мувофик булади. Булардан уз-узини бадолаш, шахсни интилиш да-ражасини устириш, тезкор идрок килиш, куз улчо-вини ривожлантириш, куриш майдон чегараси каби

см о см

со

го га

0 а ю

1

с го

№3-2021 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz

Жисмоний тарбия ва спортнинг тиббий-биологик ва ижтимоий-психологик асослари

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

кобилиятларни шакллантириш лозим. Машгулотда мураббий футболчи техникасини шакллантиришда уйин шароити билан боглаш керак. Дар бир уй-инчи машгулотнинг узида узини масъулиятини, яьни аник бажардими ноаник бажардими узи дис килиши лозим.

Хулоса. Хулоса урнида шуни таъкидлаш жоизки, ёш футболчиларда тупни узок масофага узатишни биринчи элементи техника дисобланса, иккинчи эле-менти портлаш кобилияти дисобланар экан. Демак ёш футболчиларнинг дар машгулотда тупни узок масофага узатишини ривожлантириш учун тупга куп маротаба такроран тептирмасдан, дар машгулотдан олдин 5 маротаба "СПОРК" мосламасида сакратилса, портлаш кобилияти ривожланиб тупни узок масофага тепиш шиддати ошади дамда ушбу малакани эгаллаш вакти кискарар экан.

"СПОРК" мосламасини яна бир афзаллиги шун-

дан иборатки, спортчи дар бир даракати натижаси хакида тез ва аник кайта маълумот олади. Мураббий томонидан эса спортчига максадли курсатма куйиш оркали спортчилар натижаларини доим назорат ки-либ боради. Максадли курсатма куйилганда спортчи уз даракатларини англаши натижасида портлаш кобилияти кескин усади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 4 декабрдаги "Узбекистонда футболни ривожлантиришни мутла^о янги бос^ичга олиб чи^иш чора-тадбирлари т^рисида"ги ПФ-5887-сон Фармони.

2. Расулов Б. Спорт бу - харакат, харакат эса хаёт демакдир. "SPORT TIME" журнал, 2018 йил июл. Б-3.

3. Акрамов Р.А. Футбол дарслик Тошкен 2006 й. 323 б.

4. Гаппаров З.Г., Иштаев Ж.М. "СПОРК"- спортчининг портловчан кучини янгича улчаш ускунаси //Фан - спортга, №4, 2011,С.37-39.

5. Иштаев Ж.М. Развитие взрывной способности у юных тяжелоатлетов// II International Book Edition of the countries of the Commonwealth of Independent States "BEST YOUNG SCIENTIST-2020" г. Нур-Султан, Казахстан, 28 сентября 2020г. Ст-6-10.

6. Ishtayev J.M. Explosive activity school performance by age indicators// European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. Volume 8 number 8, 2020 part II. Pages-161-163.

УУД (УДК, UDC): 796.015.868:61

Муаллиф билан богланиш учун:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

xurwid89_89@mail.ru

Катта укитувчи Х.Х. УМАРОВ1

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт ^университета, Чирчик шадри, Узбекистон

15-18 ёш уцувчиларнинг жисмоний ва морфофункционал тайёргарлик курсаткичларини циёсий тахдили

Аннотация

Annotation

В представленной статье рассматривается проблема повышения профессионально-прикладной физической подготовленности учащихся колледжа обусловленной все возрастающими требованиями к учебной и последующей трудовой деятельности выпускников специализированных учебных заведений сельскохозяйственной направленности. Повышение уровня специально-двигательных качеств, с учетом их будущей трудоёмкой профессиональной деятельности способствует не только укреплению здоровья, но и продлению работоспособности.

Ключевые слова. специально-двигательные качества, контрольные упражнения, контрольные тесты, антропометрические и морфофунк-циональные показатели.

Маколада ихтисослаштирилган, жумладан кишлок хужалиги йуналишидаги таълим муассаса-лари битирувчиларининг укув ва кейинги мехнат фаолиятига талаблар тобора ортиб бораётганлиги сабабли коллеж укувчиларининг касбий амалий жисмоний тайёргарлигини ошириш муаммоси куриб чикилган. Уларнинг булажак мураккаб касбий фаолиятини инобатга олган холда, махсус-харакат кобилиятлари даражасини ошириш, нафакат согликни мустахкамлаш, балки ишчанликни оширишга сабаб булади.

Калит сузлар: махсус-царакат цобилиятлари, назорат машцлар, назорат тестлар, антропо-метрик ва морфофункционал курсаткичлар.

The article deals with the problem of improving the professional and applied physical fitness of college students due to the ever-increasing requirements for the educational and subsequent work activities of graduates of specialized educational institutions of agricultural orientation. Increasing the level of special-motor qualities, taking into account their future extreme professional activities, contributes not only to improving health, but also to prolonging performance.

Key words: special-motor qualities, control exercises, control tests, anthropometric and morphofunctional indicators.

Долзарблиги. Инсоннинг жисмоний ривожла-ниши тугрисидаги асосий назариёт таълимотчила-ридан бири булмиш [1], жисмоний ривожланишни организмнинг жисмоний кучлари захирасини бел-гилайдиган морфофункционал хусусиятлари мажму-аси сифатида тушунади. Жисмоний ривожланиш, онтогенезнинг алодида боскичларида генотипни фенотипга кайта узгариши содир булаётган даврдаги организмни усиши ва ривожланиши жараёнини акс этади. Маълумки, генетик дастурни ва ташки мудит омилларини жисмоний ривожланишга таъсири тур-ли ёшга оид боскичларда дар хил булади. Тананинг тотал катталиклари, унинг узунлигига ва массасига,

кукрак кафасининг айланасига богликлиги курса-тилган [1,4,5,7].

Тадкикотнинг максади. 15-18 ёшли укувчилари-ни морфофункционал имкониятлар даражасини укув машгулотларида рационал таксимлаш воситасида ошириш.

Тадкикотнинг ташкил килиниши. Тадкикотда куйилган максадни амалиётга жорий килиш жидати-дан асосий тажриба иккита урта махсус, касб-дунар таълим муассасаларида ташкил килинди ва амалга оширилди. Укувчилар сони 120 нафардан иборат булиб, тажрибалар 2018-2019 йилларда утказилди.

15-18 ёшли касб-дунар коллежининг укувчилари

56

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.