Научная статья на тему 'ФУТБОЛ ТЎГАРАКЛАРИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ 4-5 СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ОШИРИШ'

ФУТБОЛ ТЎГАРАКЛАРИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ 4-5 СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
74
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МАКТАБ ЎқУВЧИЛАРИ / ФУТБОЛ ТЎГАРАГИ / СТАРТ ТЕЗЛИГИ / ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАР / ЁШГА ОИД ХУСУСИЯТЛАР / ФУТБОЛ ЎЙИНИ ЭЛЕМЕНТЛАРИ / КОМПЛЕКС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Игамбердиев О.Р.

Мақолада умумтаълим мактабида ташкил этилган футбол тўгарагида шуғулланувчи 4-5 синф ўқувчиларининг жисмоний тайёргарлигини комплекс ривожлантириш тадқиқ этилган. Олиб борилган тадқиқотда ўтказилган машғулотларни самарали эканлиги назорат ва тажриба гуруҳларининг солиштирма қийматлари орқали асосланган.В статье исследуется комплексное развитие физической подготовленности учащихся 4-5 классов, занимающихся в футбольном кружке, организованном при общеобразовательной школе. Эффективность обучения в исследовании основывалась на сравнительных значениях контрольной и экспериментальной групп.The article examines the complex development of physical fitness of students in grades 4-5, who are involved in a football club organized at a secondary school. The effectiveness of learning in the study was based on the comparative values of the control and experimental groups.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФУТБОЛ ТЎГАРАКЛАРИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ 4-5 СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ОШИРИШ»

Детско-юношеский спорт

Муаллиф билан богланиш учун:

Obidjonigamberdiyev.@gmaH.com

У^итувчи

О.Р. ИГАМБЕРДИЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчи^ шахри, Узбекистон

ФУТБОЛ ТУГАРАКЛАРИДА ШУГУЛЛАНУВЧИ 4-5 СИНФ УЦУВЧИЛАРИНИ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ОШИРИШ

Аннотация

Annotation

В статье исследуется комплексное развитие физической подготовленности учащихся 4-5 классов, занимающихся в футбольном кружке, организованном при общеобразовательной школе. Эффективность обучения в исследовании основывалась на сравнительных значениях контрольной и экспериментальной групп.

Ключевые слова: школьники, футбольный кружок, стартовая скорость, физические качества, возрастные характеристики, элементы игры в футбол, комплексная физическая подготовка.

Маколада умумтаълим мактабида ташкил этилган футбол тугарагида шугулланувчи 4-5 синф укувчиларининг жисмоний тайёргарлигини комплекс ривожлантириш тадкик этилган. Олиб борилган тадкикотда утказилган машгулотларни самарали эканлиги назорат ва тажриба гурухларининг солиштирма кийматлари оркали асосланган.

Калит сузлар: мактабуцувчилари, футбол тугараги, старт тезлиги, жисмоний сифат-лар, ёшга оид хусусиятлар, футбол уйини элементлари, комплекс жисмоний тайёргарлик.

The article examines the complex development of physical fitness of students in grades 4-5, who are involved in a football club organized at a secondary school. The effectiveness of learning in the study was based on the comparative values of the control and experimental groups.

Key words: schoolchildren, football club, starting speed, physical qualities, age characteristics, elements of playing football, complex physical training.

CM О CM Ю

ro та t О Q. w

Долзарблиги. Сунгги йилларда мамлакатимизда мактаб таълими тизимини давлат таълим стандарт-ларига мослаштириш, унинг асосий талабларини бажариш учун макбул ечимларни излаш билан боглик жиддий узгаришлар амалга оширилмокда. Маълум-ки, инсоннинг жисмоний ривожланиши, биринчи навбатда, согликни саклаш, жисмоний баркамоллик ва соглом одамни тарбиялашда уз эхтиёжларини кондириш учун жисмоний тарбия воситаларидан фойдалана олиш билим ва куникмаларининг дара-жаси билан белгиланади. Ёш организмни тизимли жисмоний тарбия билан шугуллантиришни бошлаш бошлангич мактаб ёшидаёк автоматлашган холда, ёшга боглик кизикишларни ривожлантириш асо-сида фаол содир булади. Бу мактаб укувчиларини мустакил жисмоний тарбия ва спортга, уз соглигини мустахкамлашга ва соглом турмуш тарзининг турли шаклларига жалб килиш бугунги кунда мактабдаги жисмоний тарбияни ривожлантиришнинг замонавий максади сифатида намоён булмокда [1,2].

Футбол ёш авлод орасида энг машхур спорт турларидан бири сифатида тан олинган. Натижада, куплаб мутахассислар уни мактаб укувчиларининг хар томонлама жисмоний ривожланиши, асосий жисмоний тайёргарликларини комплекс ривожлан-тириш воситаси сифатида ишлатишни таклиф ки-лишади. Шу билан бирга, мактаб укувчиларининг жисмоний тарбия ёрдамида жисмоний сифатларини ривожлантириш муаммосига багишланган илмий ишларнинг куплигига карамай, ушбу муаммони хал килиш учун футбол уйинидан максадли фойдаланиш тугрисида етарли маълумот йук. Умумтаълим макта-блари учун жисмоний тарбия буйича таълим мазму-нининг давлат стандартлари купрок спорт уйинлари материалларини уз ичига олади. Бирок, ёш мактаб

укувчиларига футбол уйнашнинг техник элементлари ва техникасини узлаштириш учун нисбатан кичик вакт берилади [3,4].

Бошлангич мактаб укувчиларининг жисмоний тайёргарлигини ошириш, асосий жисмоний сифат-ларни ривожлантириш воситаси сифатида футбол уйинидан фойдаланишнинг янги ёндашувларини ишлаб чикиш ва асослаш жисмоний тарбия назарияси ва амалиёти учун хам долзарб хисобланади. Бундан ташкари, сохага оид адабиёт маълумотларидан кури-ниб турибдики, дарсларнинг мазмуни укувчиларнинг ёшга боглик кизикишларини хисобга олган холда ишлаб чикилса, бу муаммоларни хал килиш самара-дорлиги сезиларли даражада ошади [5].

Тадкикотнинг максади. 4-5 синф укувчиларининг футбол тугаракларида шугуллантириш оркали жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш.

Тадкикотнинг вазифалари:

- танланган мавзу буйича мавжуд адабиётлар ва килинган илмий ишларни урганиш;

- 11-12 ёшли футболчиларни тайёргарлигида жисмоний тайёргарликни ривожлантириш усуллари;

- жисмоний тайёргарликни ривожлантирувчи восита-лар орасидан энг самаралисини амалиётга тадбик этиш.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Адабиётлар тахлилидан аникланган маълумотлар жисмоний тарбия ёрдамида ривожланиш имкониятла-ри хакидаги билим ва гоялар тизимини тулдирилиши лозимлигини курсатди. Хусусан, футбол уйнаш оркали мактаб укувчиларининг жисмоний сифатларини ривожлантиришга эхтиёж мавжудлиги аникланди. Жисмоний ривожланиш жисмоний тарбия фаолия-тини узлаштириш ва футбол спортининг бир тури сифатида урганиш бирлиги асосида куриш максадга мувофиклиги исботланган [4,5].

54

www.fansports.uz

№6-2021

Детско-юношеский спорт

Бугун футбол - энг машхур спорт турларидан биридир. Балки, шунинг учун хам куп муаллифлар ёшларнинг жисмоний тайёргарлигини ошириш учун футболдан фойдаланиш зарур деб хисоблайдилар, футбол билан мунтазам шугулланиш ёшларга хар томонлама таъсир килади, бу эса мактабда жисмоний тарбия дарсидан ташкари тугаракларни хам яхши шакллантириш лозимлигини курсатади [6].

Шу билан бирга, бу ёшдаги болаларнинг ёшга боглик ривожланишининг узига хос хусусиятларини хисобга олиш, тананинг ва унинг индивидуал тизим-ларининг ушбу спорт билан шугулланишга тайёрли-гини бахолаш зарур. Маълумки, болалар бошлангич мактабда укиётган 7 ёшдан 12 ёшгача турли жисмоний фазилатларни ривожлантириш учун кулайдир.

Жисмоний фазилатларнинг ривожланиш дара-жаси В.И.Лях томонидан такдим этилган меъёрий тестлар ёрдамида бахоланди [4].

Синов тестлари куйидаги назорат машкларини уз ичига олади:

- 30 м.га югуриш;

- 4х10 м масофада югуриш;

- турган жойидан узунликка сакраш;

- 6 дакика югуриш;

- 1000 м югуриш.

^уйида у^ув-машгулотининг намунаси келтирилган

Укув-машгулот № 10 Мураббий: Игамбердиев О.Р.

2021 йил "20" апрел Вакти: 17:00.

Еши: 11-12 ёш Утказилиш жойи: 293-мактаб спорт зали

Давомийлиги: 90 дакика Шугулланувчилар сони: 16 нафар

Вазифалар: 1) Старт тезлигини ривожлантириш 2) Оёк кафтининг ички кисми билан тупни узатишни ургатиш 3) Хужумда гурух тактик харакатларини ургатишни давом эттириш

Машгулот йуналиши: комплекс Юклама хажми: урта

Жихозлар: туплар, фишкалар, устунчалар, манишкалар.

1-жш)в<т

Машгулот кисмлари

Мазмуни

Меъёрлаш

Ташкилий-услубий Курсатмалар

Сафланиш, саломлашиш, дарс _рини тушунтириш

2

дакика

Гурухни 2 жамоага булиш

1. Кул тупи 9х9.

- тупни икки кул билан узатиш;

- чузилиш машклари;

- худди шу тупни ерга урган холда;

- чузилиш машклари;

- худди шу тупни думалатган холда;

- чузилиш машклари;

- оёк билан тегиниш сонини чеклама-ган холда узатмалар.

2. Дам олиш оралиги

16 дакика

3 дакика 1 дакика 3 дакика 1 дакика

3 дакика 1 дакика

4 дакика

Уйин 40х20м майдонда булади.

Дам олиш, Футбол махорат мактаблари ва академияларда шугулланувчи

13-15 ёшли футболчилар учун мусобака давридаги уйинлар орасидаги хафталик циклининг намунавий режаси оралигида, мураббий курсатмаси билан чузилиш машклари бажарилади. Туп билан югуриш мумкин эмас, тез харакатланиб буш худудни кидириш. Асосий мушак гурухларини чузиш.

Кейинги машк учун майдонни олдиндан белгилаш

Машгулотнинг асосий кисмига утиш

Жамоани хар бири 9 нафар футболчидан иборат 2 гурухга булиш

1. Тезкорлик учун машклар

- фишкалар орасидан олдинга караб оддий югуриш;

- оёклар ишлаши суръати, хар бир фишкадан сунг;

- худди шу харакат унг томон билан;

- худди шу харакат чап томон билан;

- олдига караб тиззаларни баланд кутариб югуриш;

- худди шу харакат унг томон билан;

- худди шу харакат чап томон билан;

- тезликни ошириб олдинга югуриш.

2. Дам олиш оралиги

3. Старт тезлиги учун харакатли уйин

Икки жамоа бир-бирига карама-карши 5 м масофада жойлашади. Мураббий-нинг сигналига кура бир чизикдаги жамоа иккинчи чизикдаги жамоадан кочади. Иккинчиси уларни 10 м масофада ушлаши керак.

4. Дам олиш оралиги

3. Оёк кафтининг ички кисми билан жуфтликларга тупни узатиш (Венгерка)

- шерик жойида туриб, пас беради, бошка уйинчи тупни кабул килиб уни ён тсмонга кадамлар билан харакатланиб кайтаради;

- худди шу шерикни узгартириб;

- худди шу чалиштирма кадамлар билан харакатланиб;

- худди шу шерикни узгартириб;

- худди шу тупни тиззага ташлаб берган холда, уйинчи тупни тиззаси билан кабул килиб, уни пастга туширади ва тупни кайтаради;

- тупни бир-бирига узатиш, бири олдинга, иккинчиси эса ортга харакатланган холда;

- шерик бир жойда туриб, тупни куллари билан ташлайди, уйинчи ён томонга кадамлар билан тупни яна унинг кулларига оёгининг ички тарафи билан тепиб кайтаради;

- худди шу шерикни узгартирган холда.

5. Дам олиш оралиги

6. Дарвозабонлар билан 2 та дарвозага 8х8 уйин. Хужумда "девор", "югуриб кириш" гурух комбинацияларидан фойдаланиш

Булимлар уртасида дам олиш

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Секин югуриш, нафас олишни рослаш машклари, машгулот хулосалари, топшириклар бериш.

5

дакика

1

дакика 10

дакика 2

дакика 10

дакика 1

дакика 1

дакика 1

дакика 1

дакика 1

дакика 1

дакика 1

дакика 1

дакика

30 мин (2 булим х15 дак) 5 дакика

Бир-биридан 40-50 см масофада 10 та фишкани жойлаштириш. Оким усулида бажариш.

Харакат жараёнида оёк ва куллар максимал суръатда ишлайди.

Кулларни ён томонга

эмас, олдинга, юкорига

харакатлантириш.

Сунгги фишкадан устунчага 5

метрга максимал куч ишлатиб

югуриш.

Секин югуриб стартга кайтиш.

Кайтишда юриб

40-45 сониягача танаффус

килиш.

Хар бир гурух 5 та такрорлашни амалга оширади. Югуриш максимал тезликда бажарилади.

Фишкаларни 2 м интервал билан

2 каторга жойлаштириш.

Машк фронтал усулёрдамида бажарилади.

Биринчи булиб унг оёкда, кейин чап оёкда узатиш.

20 м масофа

Майдон улчами 40х20м. Тупга тегиш чеклови йук. Уйин соддалаштирилган коидаларга асосан утказилади. Уйин вазиятларини тушунтириш

Футболчиларнинг тартиби ва фаоллигини бахолаш. Уй вазифаси бериш

5

дакика

2

дакика

о со

га та

о о.

с га

№6-2021 www.fansports.uz

55

2-жадвал

Педагоги« тажриба бошида назорат (НГ) ва тажриба (ТГ) гуру\л;]ри синапувчиларининг танланган тестлар буйича курсатган натижаларининг статистик тащили

№ Синов тест лари Назорат гуру^и (н=12) Тажриба гурух;н (н=12) Фарк;и

X о В X б В Абсолют Нисбий

1 Турган жойдан узунликка сакраш, см 157,44 18,64 11,84 155,68 18,54 11,91 -1,76 1,12

2 6 дак;. югуриш, м 1160,36 159,97 13,79 1179,74 164,74 13,96 19,38 1,67

3 Моккисимон югуриш 4x10, с 12,83 1,38 10,76 12,98 1,42 10,94 0,15 1,17

4 30 м.га югуриш, с 6,14 0,66 10,75 6,26 0,68 10,86 0,12 1,95

5 1000 м югуриш, с 404,24 55,87 13,82 401,14 55,89 13,93 -3,1 0,77

Нисбий усишларнинг уртача арифметик ^иймати 1,34 %

12 3 4 5 уртача

тестлар

1-Расм. Педагогик тажриба бошира НГ ва ТГ гурурлари синапувчиларининг танланган тестлар буйича курсатган натижаларининг нисбий фаркрари

3-жадвал

Педагоги« тажриба охирида НГ ва ТГ гуру\л;]ри синалувчиларининг танланган тестлар буйича курсатган натижаларининг статистик та^лили

№ Синов тестлари Назорат гуруз^и Тажриба гурух;и Нисбий фарк;и % т Р

X о В X о В

1 Турган жойдан узунликка сакраш, см 174,17 20,04 11,51 191,63 20,96 10,94 10,02 2,09 <0,05

2 6 дакща югуриш, м 1277,64 167,94 13,14 1452,84 192,58 13,26 13,71 2,38 <0,05

3 Моккисимон югуриш 4x10, с 11,88 1,24 10,44 11,05 1,14 10,32 6,99 1,71 >0,1

4 30 м.га югуриш, с 5,69 0,59 10,37 5,34 0,57 10,67 6,15 1,48 >0,1

5 1000 м югуриш, с 373,64 51,74 13,85 342,96 46,72 13,62 8,21 1,52 >0,1

Нисбий усишларнинг уртача арифметик ^иймати 9,02 % 2-расм. Педэгогик тажриба охирира НГ ва ТГ гуру.рпари синапувчиларининг танланган тестлар буйича курсатган натижапари статистик хара^сристикапарининг нисбий фаркрни тарпили

Олинган натижалардан куриниб турибдики, тажриба гурухида олиб борилган тадкикотлар уз самарасини берди. Тадкикотда кулланилган барча ^ тестларнинг нисбий усиш самарадорлиги тажриба ^ гурухида юкори эканлигини куришимиз мумкин. 2 Жумладан, турган жойидан узунликка сакраш тажри-щ ба бошида 155,68 см булган булса, тажриба охирига

■е келиб 191,63 см.ни ташкил килди. Олинган натижа-

0

^ лар статистик характеристикаларининг нисбий фарки

1 10,02 % ни курсатди.

£ 6 дакикаликюгуришдатадкикотданолдин 1179,74

Детско-юношеский спорт

метрни ташкил килган булса, тадкикотдан кейин олинган натижаси 1452,84 метрни ташкил килди. Олинган натижалар статистик характеристикаларининг нисбий фарки 13,71 % ни ташкил килди.

Навбатдаги назорат тести 4x10 м югуришда тадкицотдан олдинги натижаси 12,98 с булса, шу тестни тадкикот охиридаги натижаси 11,05 с.ни ташкил килди. Олинган натижалар статистик характеристикаларининг нисбий фарки 6,99 % ни ташкил килди.

30 метрга югуриш тестида тажриба бошида олинган натижа 6,26 с булса, тажриба охирига келиб 5,34 с.ни ташкил килди. Олинган натижалар статистик характеристикаларининг нисбий фарки 6,15% ни ташкил килди.

Тестларнинг тажриба гурухидаги статистик характеристикаларининг нисбий фарки тажриба бошидагига нисбатан 17,41 % га яхшиланганини, тажриба ва назорат гурухлари орасидаги нисбий фарки умумий олинган натижалар статистик характеристикаларининг нисбий фарки уртача 9,02% ни курсатди.

Хулоса. Юкорида келтирилган фикрларга асос-ланадиган булсак, футбол спорт тури ва унинг эле-ментларидан фойдаланиш жисмоний тайёргарликни комплекс ривожлантиришга якиндан ёрдам беради, жисмоний тайёргарликни ривожлантиришда \ар бир жисмоний сифатнинг узак кисми аник бир манщлар мажмуасига таянади. Шундай экан, хар кандай жисмоний сифатларни ривожлантиришда олдинги уринларга машкларни мувофиклаштиришга эъти-борни каратиш лозимдир. Шу сабабдан болаларни дастлабки жисмоний манщларга ургатишда шу ма-салага жиддийрок эътибор каратилса, ёшга нисбатан комплекс ривожланишига эришилади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2019 йил 4 декабрдаги "Узбекистонда футборни ривожлантириш-ни мутлакр янги босричга ориб чириш чора-тадбиррари тугрисида'ти ПФ-5887-сонри фармони. Хапрсузи газетаси. 6-декабр 252-сон. (1-2-бет}

2. "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожрантириш чора-тадбиррари тугрисида'ти ПКГ3031-сонри к^рори. Хапр сузи газетаси 4-июн 119-сон. (1-бет)

3. Бапьсевич В.К. Пути повышения эффективности педагогического процесса физического воспитания в общеобразоватерьной шкоре / В сб. материа-ров Всероссийской научной конференции: '-Методология- современной общей и спортивной педагогики-. /Под общ. ред. С.Д. Неверковича. В.В. Гожина. Л.Д. Квиртия. - М.: РГАФК, 2004. - С. 27.

4. Комплексная программа по физическому воспитанию. 1-11 класс / Авторы: В.И. Лях. А.А. Зданевич. — М.: Просвещение. 2005. — 127 с.

5. Швыков И.А. Футбол в школе. - М.:Терра и спорт. Олимпия Пресс 2002. - 144 с.

6. П.Варюшин В.В. Тренировка юных ф)утболистов. - М.: Физкультура и спорт. 2007. - 112 с.

56

www.fansports.uz

№6-2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.