CC BY
29
st. kpt. mgr inz. Jacek ZBOINA Kierownik Jednostki Certyfikuj^cej CNBOP
ISTOTNE ZMIANY W SYSTEMIE OCENY ZGODNOSCI
WYROBOW.
Streszczenie
Artykul jest czwartym z cyklu 4 artykulow poswieconych zmianom w systemie dopuszczen wyrobow wprowadzanych do uzytkowania i wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpozarowej w Polsce. W powyzszych artykulach przedstawione zostaly nowe podstawy prawne, zasady wydawania dopuszczen dla wyrobow i problemy ich dotycz3.ce.
Summary
This article is the fourth of the four articles concerning changes in the approval system of products used for fire protection units in Poland. New law regulations, principles for issuing approvals for products and different concerning their problems are presented in this articles.
Znaczenie systemu dopuszczen wyrobow sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia dla Panstwowej Strazy Pozarnej i ochrony przeciwpozarowej w Polsce.
Wst^p
Ponizszy artykul jest ostatnim z cyklu czterech artykulow poswieconych problematyce nowego systemu dopuszczen wyrobow sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobow do uzytkowania. W ponizej wymienionych, opublikowanych we wczesniejszych numerach kwartalnika CNBOP „Bezpieczenstwo i Technika Pozarnicza", artykulach:
1. „Zmiany podstaw prawnych do prowadzenia oceny / dopuszczania wyrobow sluzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zmiany zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobow do uzytkowania."
2. „Praktyczne aspekty wdrozenia systemu dopuszczen wyrobow sluzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia."
3. „Wybrane zagadnienia i problemy dotyczqce systemu dopuszczen wyrobow sluzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobow do uzytkowania."
kompleksowo przedstawiono zagadnienia dotycz^ce systemu dopuszczen wyrobow. W niniejszym, czwartym artykule pt. „Znaczenie systemu dopuszczen wyrobow sluzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia dla Panstwowej Strazy Pozarnej i ochrony przeciwpozarowej w Polsce." przedstawione zostalo, praktyczne znaczenie systemu dopuszczen wyrobow dla Panstwowej Strazy Pozarnej, a takze dla ochrony przeciwpozarowej w Polsce.
Tematyka dotycz^ca oceny zgodnosci, certyfikacji czy dopuszczania wyrobow jest tematyka bardzo wazn^, ale bez w^tpienia trudn^, mi^dzy innymi dlatego niezbyt popularn^ a czasem wr^cz bagatelizowan^.. Tematyka ta wymaga, celem wlasciwej interpretacji i uzytecznosci, dogl^bnej analizy, w tym analizy wlasciwych przepisow, dokumentow normatywnych i wymaga znacznej praktyki w ich wlasciwej interpretacji. Jednym z glownych celow cyklu artykulow CNBOP, poswi^conych tematyce zmian w systemie dopuszczen wyrobow, bylo przedstawienie w mozliwie syntetyczny i zrozumialy sposob nowego systemu dopuszczen wyrobow.
Znaczenie systemu dopuszczen wyrobow sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia dla Panstwowej Strazy Pozarnej
Na wst^pie warto przypomniec, iz przepisy - rozporz^dzenia MSWiA [1] i [2] wprowadzaj^ce system dopuszczen wyrobow, dotycz^. wyrobow wprowadzanych do uzytkowania w jednostkach ochrony przeciwpozarowej oraz wykorzystywanych przez te jednostki do prowadzenia dzialan ratowniczo-gasniczych. Dla Panstwowej Strazy Pozarnej przedmiotowy system dopuszczen wyrobow jest szczegolnie wazny w odniesieniu do sprz^tu i wyposazenia strazy pozarnej, z punktu widzenia dzialan operacyjnych PSP, a takze wybranych wyrobow stanowi^cych elementy technicznych systemow zabezpieczen przeciwpozarowych instalowanych w obiektach budowlanych, istotnych z punktu widzenia
prowadzenia dzialan ratowniczo-gasniczych i zadan prewencyjnych realizowanych przez PSP. Warto rowniez przypomniec na wstçpie, iz przedmiotowy system dopuszczen wyrobow odnosi siç do wyrobow uzytkowanych i/lub wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpozarowej w Polsce do prowadzenia dzialan ratowniczo-gasniczych i nie stanowi ograniczenia, w zakresie ogolnie rozumianego, obrotu wyrobow na rynku. Istot^ systemu dopuszczen jest fakt, iz dla wskazanych wyrobow, niezaleznie od wymagan zasadniczych (wynikaj ^cych z postanowien dyrektyw „nowego podejscia" UE), okreslono wymagania dodatkowe, od ktorych spelnienia uzalezniono mozliwosc ich stosowania w ochronie przeciwpozarowej w Polsce. System dopuszczen wyrobow jest niezwykle wazny dla PSP. Wieloletnie doswiadczenia PSP, swiadcz^. o koniecznosci bezwzglçdnej troski i dbalosci
0 zapewnienie najwyzszego, mozliwego - wlasciwego poziomu ochrony „biernej" ratownikow i ratowanych podczas prowadzenia dzialan, a takze wlasciwego poziomu bezpieczenstwa pozarowego budynkow. Môwi^c o spelnieniu przez wyrob wymagan nalezy pamiçtac, iz istota systemu dopuszczen wyrobow oparta jest na zasadzie postawienia dodatkowych wymagan (istotnych dla PSP) niezaleznie od innych regulacji prawnych, ktore nakiadaj^ obowi^zek spelnienia przez wyrob wymagan zasadniczych (tzw. i w istocie -podstawowych). Warto w tym miejscu podkreslic fakt, iz w dyskusji o bezpieczenstwie ratownikow, ratowanych a takze bezpieczenstwie przeciwpozarowym obiektow budowlanych, spelnienie przez wyroby stawianych im wymagan jest pierwszym i „fundamentalnym" elementem istotnym dla ochrony przeciwpozarowej. Wydaje siç calkowicie bezzasadne prowadzenie rozwazan o wlasciwym poziomie ochrony przeciwpozarowej bez rozumienia, promowania i stosowania logiki systemu dopuszczen wyrobow istotnych dla tego obszaru bezpieczenstwa. Faktyczne spelnienie przez wyroby istotnych wymagan z punktu widzenia ochrony przeciwpozarowej jest koniecznym warunkiem do budowania wlasciwego poziomu bezpieczenstwa przeciwpozarowego. Jak pokazuje to praktyka organizacji ochrony przeciwpozarowej w innych krajach europejskich, a takze na swiecie, system dopuszczen wyrobow i jego stosowanie jest jednym z najwazniejszych elementow w budowaniu wlasciwego poziomu ochrony zdrowia, zycia i mienia. Warto ponadto dodac, iz w wielu krajach element dopuszczen wyrobow jest tylko jednym z wielu elementow istotnych w polityce panstwa w zakresie bezpieczenstwa pozarowego. Nie ulega dyskusji rowniez fakt, iz system dopuszczen wyrobow jest elementem niezbçdnym, koniecznym do „projektowania"
1 wdrazania innych elementow w polityce kraju w zakresie ochrony przeciwpozarowej, takich jak miedzy innymi nadzor: rynku, utrzymanie wlasciwego stanu zabezpieczen, certyfikacja uslug, prowadzenie dzialan prewencyjnych, analiza ryzyka pozarowego, modernizacja
i transformacja sluzb ratowniczych, transfer wiedzy z zakresu bezpieczenstwa przeciwpozarowego. Aby bardzo wyraznie przedstawic rolç systemu dopuszczen wyrobow dla PSP wystarczy odpowiedziec sobie na pytanie - jak funkcjonowalby ten obszar bezpieczenstwa panstwa (ochrona przeciwpozarowa) bez regulacji w postaci systemu dopuszczen wyrobow? Odpowiedz na przedmiotowe pytanie jest najlatwiejsza poprzez wskazanie przykladôw organizacji ochrony przeciwpozarowej w krajach nie posiadaj^cych systemu dopuszczen wyrobow. Nie s^. to dobre przyklady zarôwno od strony organizacyjnej, technicznej jak rôwniez taktycznej, czy tez z punktu wiedzenia mozliwosci prowadzenia dzialan ratowniczo-gasniczych a takze oceny ich skutecznosci. Mjc na uwadze powyzsze, nalezy pamiçtac, iz system dopuszczen wyrobow jest przede wszystkim istotny z punktu widzenia obszaru dla jakiego jest dedykowany. Pamiçtac nalezy rôwniez o logice kazdego systemu dopuszczen czy oceny zgodnosci:
• system oceny zgodnosci / system dopuszczen to - „informacja" o wyrobie,
• system oceny zgodnosci / system dopuszczen to przede wszystkim - „potwierdzenie" spelnienia wymagan przez wyrob,
• system oceny zgodnosci / system dopuszczen to takze „narzçdzie" dla uzytkownika, zamawiajqcego, producenta, dostawcy, nadzoru rynku, etc.
Jezeli bardzo uproscimy logikç systemu oceny zgodnosci / systemu dopuszczen wyrobow, w dyskusji o znaczeniu i roli systemu, mozna przyj^c trzy zasadnicze slowa definiuj^ce ten system - informacja, potwierdzenie i narzçdzie. Prôbuj^c w ten sposôb zdefiniowac system dopuszczen warto d^zyc do takiej transformacji systemu dopuszczen, ktôra zapewni, iz: informacja - bçdzie wystarczaj ^ca, bçdzie uzyteczna i trafiac bçdzie do wlasciwego adresata,
potwierdzenie - bçdzie zrozumiale, uzyteczne i nie bçdzie stanowic nieuzasadnionej bariery dla uzytkownika, producenta, dostawcy,
narzçdzie - bçdzie proste, uzyteczne, skuteczne i perspektywiczne.
Przedstawiaj^c powyzsze warto podkreslic, iz brak systemu dopuszczen to bez w^tpienia brak powyzszych elementôw (informacji o wyrobie, potwierdzenia jego zgodnosci z wlasciwym dokumentem odniesienia, brak narzçdzia uzytecznego przy zakupie, uzytkowaniu, kontroli wyrobu etc.). W tym miejscu warto posluzyc siç praktycznym przykladem. Aktualnie w trakcie badan wyrobôw (prôbek wyselekcjonowanych z seryjnej produkcji), przy pelnej transparentnosci i jawnosci wszystkich wymagan (okreslonych w zal^czniku nr 2 do rozporz^dzenia MSWiA [1]) stwierdza siç statystycznie, niejednokrotnie od kilku do kilkunastu niezgodnosci, na etapie badan kwalifikacyjnych wyrobu. Podkreslic tu warto, iz
czçsto wyroby te s^. konstruowane pod konkretne zamowienia PSP w oparciu o wymagania jw. zal^cznika 2, a mimo to stwierdzane s^. niezgodnosci wyrobu z wymaganiami na etapie badan. Powyzsze jest niejako konkluzj^. w odpowiedzi na pytanie dotycz^ce jaki wplyw na spelnienie przez wyroby wymagan ma system dopuszczen czy ich certyfikacji. Calkowicie odrçbnym zagadnieniem pozostaje kwestia nadzoru rynku, wyrobow wprowadzanych do obrotu.
Znaczenie systemu dopuszczen wyrobow sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia dla ochrony przeciwpozarowej w Polsce.
Znaczenie systemu dopuszczen dla ochrony przeciwpozarowej najkrocej mozna zdefiniowac, podobnie jak dla PSP, maj^c na uwadze znacznie szerszy zakres zastosowania tych wyrobow. Gdyby zatem postawic nastçpuj^ce pytanie - W jakim stopniu zalezy bezpieczenstwo pozarowe w obiekcie budowlanym od zastosowanych wyrobow? Nie bçdzie niczym odkrywczym jezeli stwierdzimy, iz zastosowane wyroby s^. wazne, albo bardzo wazne dla bezpieczenstwa pozarowego obiektow budowlanych. Nie przypadkiem w zapisach dyrektywy budowlanej 89/106/EEC, implementowanej do prawodawstwa RP przepisami krajowymi, na drugim miejscu, po „nosnosci konstrukcji", w zakresie najwazniejszych wymagan zasadniczych wymienia siç bezpieczenstwo pozarowe. Pamiçtac nalezy jednak, iz przedmiotowe przepisy deflniuj^ tylko i wyl^cznie wymagania zasadnicze (podstawowe z punktu widzenia ochrony przeciwpozarowej). Zatem szczegolowa organizacja i sprecyzowanie wymagan w zakresie bezpieczenstwa pozarowego obiektow spoczywa na dodatkowych regulacjach krajowych. Jak pokazuje praktyka najlepsze podstawy (wymagania zasadnicze) nie zapewni^. poz^danego efektu - wlasciwej ochrony przy braku szczegolowego, dodatkowego sprecyzowania wymagan z duz^. dbalosci^. o istotne, z punktu widzenia lokalnego, szczegoly. Tym samym warto podkreslic w tym miejscu, iz projektowanie bezpieczenstwa rozpoczyna siç na etapie projektowania wymagan dla wyrobu. Zle zaprojektowany wyrob lub wyrob nie spelniaj^cy zakladanych wymagan z definicji uniemozliwia realizacjç powierzonej funkcji. Dlatego, poprzez analogie do technologii budowy, zasadne jest stosowanie przenosni dotycz^cej fundamentalnego znaczenia wymagan zasadniczych i szczegolowych spelnianych przez wyrob z punktu widzenia ochrony przeciwpozarowej obiektu.
Podsumowanie
Bez w^tpienia nowe zasady prowadzenia oceny/dopuszczania wyrobôw stosowanych w ochronie przeciwpozarowej s^. w tym obszarze istotn^. i wazn^. zmian^.. Proces dopuszczen wyrobôw istotnie rôzni siç od wczesniejszego systemu oceny zgodnosci na podstawie rozporz^dzenia Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie wyrobôw sluz^cych do ochrony przeciwpozarowej, ktôre mog^. byc wprowadzane do obrotu i stosowane wyl^cznie na podstawie certyfikatu zgodnosci.(Dz. U. Nr 55, poz. 362). [4] Podkreslic nalezy, iz proces dopuszczen obejmuje zmieniony wykaz wyrobôw, zmianie ulegly rôwniez wymagania techniczno-uzytkowe dla wyrobôw, jak rôwniez tryb wydawania swiadectw dopuszczenia. Dodatkowe szczegôlowe informacje dotycz^ce trybu, zasad, sposobu postçpowania w procesie dopuszczenia wyrobu dostçpne s^. na stronie www.cnbop.pl. W podsumowaniu calego cyklu artykulôw poswieconych systemowi dopuszczen nalezy stwierdzic, iz system zostal wdrozony. Jednostka badawczo-rozwojowa PSP (CNBOP) rozpatruje wnioski o wydanie swiadectw dopuszczenia zgodnie z trybem i na zasadach wskazanych w rozporz^dzeniach [1] i [2] i wydaje swiadectwa dopuszczenia. (wykaz swiadectw dostçpny na stronie www.cnbop.pl) Nowy system dopuszczen wyrobôw jest istotn^. zmian^ w sposobie wprowadzanych do uzytkowania i wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpozarowej wyrobôw. Nowe przepisy [1] i [2] stawiaj^. wymagania dodatkowe, techniczno-uzytkowe dla wyrobôw, niezaleznie od wymagan podstawowych okreslonych poprzez normy zharmonizowane. Postawienie dodatkowych wymagan dla wyrobôw wi^ze siç bezposrednio z wyzszym poziomem ochrony strazaka-ratownika, a takze bezpieczenstwa uzytkowanego i wykorzystywanego sprzçtu i urz^dzen. Znaczna liczba wyrobôw w celu uzyskania swiadectwa dopuszczenia wymaga dodatkowych badan i/lub sprawdzen. Niejednokrotnie koniczne s^. modyfikacje lub zmiany konstrukcyjne wyrobôw. Warto rôwniez zwrôcic uwagç, iz w wykazie wyrobôw podlegaj^cych aktualnie procesowi dopuszczenia na podstawie rozporz^dzenia [1], znajduje siç w odniesieniu do wykazu wyrobôw rozporz^dzenia zastçpowanego [4], znacznie mniej wyrobôw, bçd^cych wyrobami budowlanymi. Aktualny wykaz wyrobôw zgodnie z rozporz^dzeniem [1] zostal ograniczony tylko do wyrobôw uzytkowanych i/lub wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpozarowej. Zwrôcic jednak nalezy uwagç, iz w ramach delegacji ustawowej, w powyzszym wykazie znalazly siç rôwniez nowe wyroby, nie ujçte dotychczas w rozporz^dzeniu [4] tj. elementy systemôw ostrzegania i ewakuacji w tym centrale kontroli dostçpu. Podkreslic nalezy rôwniez, iz przedmiotowe przepisy a w szczegôlnosci wymagania
techniczno-uzytkowe dla wyrobów, bçd^ podlegac cyklicznym przegl^dom i modyfikacji, nowelizacji i/lub zmianie. Zmiany te winny byc spójne i nad^zyc za zmianami wymagan zasadniczych, ale przede wszystkim za potrzebami wynikaj^cymi ze zmiany w taktyce i sposobie prowadzenia dzialan operacyjnych jednostek ochrony przeciwpozarowej, jak równiez zmiany wymagan i potrzeb w ochronie przeciwpozarowej budynków. W cyklu czterech artykul publikowanych w kolejnych numerach kwartalnika CNBOP przekrojowo przedstawiono nowy system dopuszczen wyrobów. Koncz^c powyzszy cykl poswiçcony najwazniejszym zagadnieniom dotycz^cym zmian w systemie dopuszczen wyrobów sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia nalezy podkreslic, iz CNBOP w kolejnych kwartalnikach bçdzie publikowac wyjasnienia i komentarze dotycz^ce interpretacji poszczególnych wymagan dla wyrobów, a takze na biez^co bçdziemy zamieszczac informacje o planowanych zmianach i kierunkach nowelizacji przepisów dotycz^cych dopuszczen wyrobów. Do zapoznania siç ze szczególowymi wyjasnieniami, interpretacjami i komentarzami specjalistów CNBOP zapraszamy na lamach kolejnych numerów kwartalnika CNBOP „Bezpieczenstwo i Technika Pozarnicza".
Literatura
1. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 2G czerwca 2GG7 r. w sprawie wykazu wyrobów sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania (Dz. U. Nr 143 poz. 1GG2)
2. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 2G czerwca 2GG7 r. w sprawie szczególowych czynnosci wykonywanych podczas procesu dopuszczenia, zmiany i kontroli dopuszczenia wyrobów, oplat pobieranych przez jednostkç uprawnion^. oraz sposobu ustalania wysokosci oplat za te czynnosci (Dz. U. Nr 143 poz. 1GG1)
3. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej. Dz. U. Nr 147 poz.1229 z pózniejszymi zmianami
4. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie wyrobów sluz^cych do ochrony przeciwpozarowej, które mog^. byc wprowadzane do obrotu i stosowane wyl^cznie na podstawie certyfikatu zgodnosci.
(Dz. U. Nr 55, poz. 362)
5. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881)
6. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.2006 Nr 156, poz. 1118 z pôzniejszymi zmianami)
7. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodnosci. (Dz. U Nr 166, poz. 1360 )
8. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektôrych ustaw w zwi^zku z uzyskaniem przez Rzeczpospolit^ Polsk^ czlonkostwa w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 96, poz. 959 )
9. Informator CNBOP o swiadectwach dopuszczenia, edycja pierwsza, 22 sierpnia 2007
