ФУҚАРОЛИК ҲУҚУҚИДА ВАКИЛ ВА ВАКОЛАТ БЕРУВЧИНИНГ ҲУҚУҚ ВА МАЖБУРИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Право»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(5), May, 2023

ФУКАРОЛИК ХУКУКВДА ВАКИЛ ВА ВАКОЛАТ БЕРУВЧИНИНГ

ХУКУК ВА МАЖБУРИЯТЛАРИ

Суванова Шахноза Эшпулатовна

Узбекистан Республикаси Судьялар олий кенгаши хузуридаги Судьялар олий мактаби тингловчиси

АННОТАЦИЯ

Маълумки, цонун уужжатларида белгиланган асослардан келиб чиццан уолда, ваколат берувчи вакилга муайян ваколат беради, вакил эса шу ваколат доирасида уаракат цилган уолда нафацат ваколат берувчига нисбатан, балки учинчи шахслар учун уам ууцуц ва мажбуриятларни вужудга келтиради.

Хар цандай муносабатларда булгани каби вакиллик муносабатларининг уам энг асосий элементларидан бири - бу тарафларнинг ууцуц ва мажбуриятларидир.

калит сузлар: вакил, ваколат берувчи, вакиллик, ишончнома, цонуний вакиллик, ихтиёрий вакиллик.

ABSTRACT

It is known that, based on the grounds established by law, the person giving authority gives certain authority to the representative, and the representative, acting within the scope of this authority, creates rights and obligations not only for the person giving authority, but also for third parties.

One of the most fundamental elements of representative relations, as in any relationship, is the rights and obligations of the parties.

Keywords: representative, representation, power of representative, legal representation, voluntary representation.

КИРИШ

Маълумки, конун хужжатларида белгиланган асослардан келиб чиккан холда, ваколат берувчи вакилга муайян ваколат беради, вакил эса шу ваколат доирасида харакат килган холда нафакат ваколат берувчига нисбатан, балки учинчи шахслар учун хам хукук ва мажбуриятларни вужудга келтиради.

Х,ар кандай муносабатларда булгани каби вакиллик муносабатларининг хам энг асосий элементларидан бири - бу тарафларнинг хукук ва мажбуриятларидир. Вакиллик муносабатларидан келиб чикадиган хукук ва мажбуриятлар иккига булинади:

1) ваколат берувчи ва вакил уртасидаги хукук ва мажбуриятлар;

2) учинчи шахсларга нисбатан вужудга келадиган хукук ва мажбуриятлар.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

ffly ôunaH Supra, BaKunnuK MyHocaôaTnapugaru xyKyK Ba Ma^Sypuaraap BaKHnnHKHHHr Typnapura ôofhhk xonga xaM xap xun xucoônaHagu Ba afiHu my Me3oHnapgaH, atHu xyKyK Ba Ma^Sypuaraap KuMra HucôaTaH By^ygra KenraHnurura, ynapHHHr BaKunnuKHuHr Kaficu Typura MaHcyônurugaH Kenuô HHKKaH xonga BammuK MyHocaôaTnapugaru xyKyK Ba Ma^SypuaraapHuHr moxh^th ëp^ranagu.

BaKHnnHK MyHocaôaraapuga BaKonaT ôepyBHu Ba BaKH^HHHr xyKyK Ba Ma^Syputfraapu anoxuga axaMuaT Kacô этagн. YnapHHHr Ma3MyH-MOXHtfra BaKHnnHKHHHr TypnapugaH Kenuô hukk^h xonga ôenrunaHagu.

MatnyMKH, BaKHnnHK By^ygra Kenum acocnapu, aManra omupum maKnu, ycynu, MaKcagnapugaH Kenuô HHKKaH xonga, xap xun Typnapra ôynuHagu. ^eKHH KynHHHHK agaôuëTnapga BaKunnuK acocaH yMyMufi Tap3ga Typnapra a^paranraH:

1) KOHyHufi BaKunnuK;

2) mapTHOMaBufi BaKunnnuK;

3) ôhthm acocuga By^ygra KenaguraH BaKunnuK.

eh3 xaM myHgaH Kenuô HHKKaH xonga, ôupuHHu HaBÔaTga, KOHyHufi BaKHnnuKgaru BaKonaT ôepyBHu Ba BaKunHHHr y3apo Ba yHHHHu maxcnapra HucôaTaH xyKyK Ba Ma^SyputfraapuHu ëpuTuô ôepumHu no3HM ôunguK.

^eMaK, KOHyHufi BaKunnuK BaKonaT ôepyBHHHHHr эркнгa ôofhhk ôynMaraH xonga HopMaTHB xy^^araap acocuga BaKunra ôepunraH BaxonaraapgaH Kenuô HHKaguraH BaKunnuK xucoônaHagu. ^OHyHHH Bammap Kyfiugarunap xucoônaHagu:

• OTa-OHanap, $ap3aHgnuKKa onyBHunap;

• xoMufinap Ba Bacufinap;

• lopuguK maxc paxôapnapu.

KoHyHHH BaKunnuKHHHr ymôy maKrnapugaH Kenuô hhkhô, ynapgaru xyKyK Ba Ma^ôypuaraap Typnu xun caHanagu.

MYXOKAMA BA HATH^AÏÏAP

MatnyMKu, OTa-OHa y3 ôonanapuHuHr 18 ëmraHa ôynraH gaBpuga KOHyHufi BaKunnapu cu^arnga ynapHuHr Ma^aaraapuHu xumoa Kunagu Ba ynap HOMugaH xapaKaT Kunagu. EyHga ynapgaH xeH KaHgafi xy^^aT Tanaô этнпмaнgн, $aKaT ôonaHuHr TyFunraHnuru TyFpucugaru ryBoxHOMacugaru OTa-OHacu geraH ^ofiga ë3unraH ucMu-mapu^napuHuHr y3u Ku^oa. Ymôy KOHyHufi BaKunnuK maKnuHuHr y3ura xoc tomohu myHgaKu, ôyHga By^ygra KenaguraH xyKyK Ba Ma^ôypuaraap $aKaT yHuHHu maxcnapra KaparnnraH xucoônaHagu, atHu BaKonaT ôepyBHu ôona Ba yHuHr BaKunu oTa-oHacu ypTacuga Sup-Supura HucôaTaH xyKyK Ba Ma^Sypuaraap y3ura xoc KypuHumra эгa. EyHga ôonaga oTa-oHacura, yHuHHu maxcnapra KapaTunraH M^aKaT xyKyKgap ôynagu, oTa- oHaga эca ôonara HucôaTaH

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(5), May, 2023

Ma^Sypuaraap ôynagu, ynuHnu maxcnapra HucöaraH эса xyKyK Ba Ma^Sypuaraapra эгa xucoS^aHagu. EyHu Y3ÔeKHCTOH PecnyônuKacu Ouna KogeKcugaru HopManapgaH aKKon KypcaK öynagu Ba yrnöy HopManapga öonanapHHHr Kyfiugaru xyKyKgapu KypcaranraH:

1) ounaga amam Ba TapôuanaHum xyKyKu;

2) öonaHuHr OTa-OHacu Ba öomKa KapuHgomnapu öunaH Kypumum

xyKyKu;

3) öonaHuHr xuMoara öynraH xyKyKu;

4) öonaHuHr y3 ^uKpuHu u^oga этнm xyKyKu;

5) öonaHuHr UCMU, oTa-oHacuHuHr UCMU Ba ^aMunua onum xyKyKu;

6) öonaHuHr UCMU Ba ^aMunuacuHu y3rapTupum xyKyKu;

7) öonanapHuHr ounagaru xycycufi MynKra эгa öynum xyKyKu;

8) öonaHuHr cyg tomohu^h oTa-oHanuK xyKyKu neKnaHraH oTa-oHa

öunaH Kypumumu;

9) öoöo, 6yBu, aKa-yKa, ona-cuHrun Ba öomKa «kuh KapuHgomnapHuHr

öona öunaH Kypumuô Typum xyKyKu;

BaKHHHHHr (0Ta-0HaHHHr) xyKyKgapu:

1) OTa-OHa y3 öonanapura HucöaraH TeHr xyKyKra эгaпнгн xyKyKu;

2) OTa-OHa xyKyK Ba Ma^SypuaTnapuHuHr TeHrauru xyKyKu;

3) OTa-OHaHHHr öonanapra TatnuM-Tapôua öepum xyKyKu;

4) öonanapHHHr xyKyK Ba MaH^aaraapuHu xuMoa Kunum xyKyK^apu;

5) OTa-OHanuK xyKyKuHu aManra omupum xyKyKu;

6) öonagaH anoxuga amaëTraH OTa (oHa)HuHr OTa-OHanuK xyKyKuHu aManra omupumra öynraH xyKyKu;

7) OTa-OHanuK xyKyKuHu xuMoa Kunumra öynraH xyKyKu;

8) OTa-OHanuK xyKyKuHu TuKnamra öynraH xyKyKu;

9) OTa-OHanuK xyKyKu neKnaHumuHu öeKop KunumHu Tanaö этнm xyKyKu.

OTa-OHaHuHr Ma^SypuaTnapu, acocaH ynuHnu maxcnapHuHr xyKyK^apuHu 6y3MacnuK, ynapHuHr KOHyHufi MaH^aaraapura 3uëH эткaзмaспнк, HOKOHyHufi xapaKaraapgaH y3uHu Tunum Ba y3 öonanapu HOMugaH Ty3unraH örnuMnapgaH Kenuö nuKaguraH Ma^Sypuaraap xucoônaHagu.

Ymöy WKopuga Kypcaraö yranraH xyKyK Ba Ma^SypuaTnapHu Taxgun этagнгaн öyncaK, ouna KOHyHnunuruga öona Ba OTa-OHaHuHr maxcufi HOMynKufi xyKyK Ba Ma^Syputfraapu ynapHuHr MynKufi xyKyK^apura HucöaraH KeHrpoK ëpuranraH Ba KynpoK этн6op öepunraH. O.M.OTaxy^aeBHuHr ^uKpuna, KOHyHHunuKga ^ofiganaHunraH «öonanapHuHr maxcufi xyKyKgapu» fiurMa

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

xycycuaTra эгa ôynuô, TypnuHa Ma3MyHHu u^oganafiguraH ôup xun ôynMaraH MaKcagnapHu Ha3apga TyTagu. Boara eTMaraHnapHuHr maxcufi xyKyKnapu Kyfiugaru ôupuHHu gapa^anu Ba MycTaKun maxcufi xyKyKnapra Synum MyMKuH:

- ounaga amam Ba TapôuanaHum xyKyKu;

- oTa-oHacu Ba ôomKa KapuHgomnapu ôunaH Kypumum xyKyKu;

- y3uHu xuMoa Kunumra ôynraH xyKyKu;

- y3 ^uKpuHu эpкнн u^oga этнm xyKyKu;

- ucm, oTa ucmu Ba ^aMunua onum xyKyKu.1

H.AmypoBa эca ouna KogeKcura xaMga ^yKaponuK KogeKcura cuxaT-canoMaTnuKKa ôynraH xyKyKHu maxcufi HoMynKufi xyKyK cu^araga Kymum MaKcagra MyBo^uK, geô TatKugnafigu2. OuKpuMroHa, Myannu^HuHr ymôy TaKnu^u ypuHnu. ^yHKu unMufi agaôuëTnapga cuxaT-canoMarauKKa ôynraH xyKyK maxcufi HoMynKufi xyKyK cu^araga Kypunagu3.

KoHyHufi BaKunnuK maKnnapugaH aHa ôupu xucoônaHraH ropuguK maxc paxôapnapuHuHr y3 paxôapnuru ocTugaru ropuguK maxc HoMugaH aManra omupaguraH BaKunnuru y3ura xoc xycycuaTra эгa. Ymôy BaKunnuKHu KoHyHufi BaKunnuKHuHr ôup KypuHumu cu^arnga ôaxonaHumu ôupuHHugaH, ropuguK maxc paxôapu xeH KaHgafi umoHHHoMacu3 ropuguK maxc HoMugaH xapaKaT Kunum xyKyKura эгanнгн, atHu KopxoHa paxôapu KopxoHa HoMugaH ôomKa cyôteKTnap ôunaH MyHocaôaTnapra KupumraHga Maxcyc ë3Ma BaKonaraoMacro um ropuramra xaKnu4, uKKuHHugaH, BaKonaT ôepyBHu cu^arnga ropuguK maxc y3 paxôapura y3 xoxнm-эpкнgaн Kenuô hukksh xonga эмac, ôanKu MyafiaH KoHyH xy^^araapu acocuga, ^aonuaT MaKcagnapugaH, ycTaB Ba HrooMugaH Kenuô HuKKaH xonga BaKonaT ôepMoKga. Ymôy BaKunnuK maKnuga paxôap Ba ropuguK maxc ypTacugaru xyKyK Ba Ma^ôypuaTnapra, uKKuHHugaH paxôapHuHr yHuHHu maxcnap ôunaH ôynraH MyHocaôaraapugaru xyKyK Ba Ma^ôypuaTnapra TyxTanaguraH ôyncaK, ôu3 acocaH paxôapHuHr yHuHHu maxcnap ôunaH MyHocaôaraapugaru xyKyK Ba Ma^ôypuaTnapu эtтнôop KaparnmuMro 3apyp. ^yHKu ropuguK maxc Ba paxôap ypTacugaru xyKyK Ba Ma^ôypuaTnap MexHaT KoHyHHunuru HopManapu ôunaH TapTuôra conuHagu. ffly ôouc ôu3 paxôap Ba yHuHHu maxcnap ypTacugaru xyKyK Ba Ma^ôypuaTnapu xaKuga $uKp ropuramHu no3uM TonguK.

KoHyHufi BaKunnuK maKnnapugaH aHa ôupu BacufinuK Ba xoMufinuK xucoônaHagu. BaKunnuKHuHr ôy maKnu KoHyHufi BaKunnuKHuHr энг acocufi Ba

1 OTaxy^aeB ®.M. Y36eKMcToH PecnyônnKacn ouna xyKyK«. flapcnuK -TomKeHT, TflTOH 2005. 161 6.

2AmypoBa.H. Boara eTMaraHnapHuHr ^yKaponuK-xyKyKufi MyHocaôaTnapgaru umTupoKu. flucc. m.^.h.-TomKeHT, 2008.

3 ®egopoBa M.M. Meg^rncKoe npaBo. M.: Bnagoc. 2003. 96 ô. (320).

4 3oKupoB. H.E. ®yKaponnKxyKyK0. lKncM.TomKeHT.:2006. -ô 176.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

MyxuM maKggapugaH Supu xucoSgaHuS, yHu TapTuSra cogum gaBgaT Ba ^aMuaT puBo^gaHumuga MyxuM axaMuaT Kac6 этagн. ^yHKu 6y BaKugguK SeBocura ycuS KegaëTraH ëm aBgog TapSuacu, puBo^gaHumu, ygapHuHr KaMog TonuS ^aMuaTga y3 ypHuHu TonuS, gaBgaT puBo^gaHumura y3 xuccacuHu Kymumu, my SugaH Supra, ^aMuaTgaru afipuM MyoMaga gaëKaTu neKgaHraH Ba gaëKaTcu3 maxcgapra ëpgaM KypcaTum KaSu uHcoHnapBapguK, Mexp-oKuSaT SugaH SoFguK xucoSgaHagu. ffly Souc 6y BaKugguKKa oug xyKyKufi MyHocaSaTgap Y3SeKucTOH PecnySguKacuHuHr "OyKapoguK" KogeKcu, "Ouga" KogeKcu, Y3SeKucToH PecnySguKacu Ba3upgap MaxKaMacuHuHr 1999 nun 12 anpeggaru "BacufiguK Ba xoMufiguK TyFpucuga "ru hu3omu, 2014 nun 2 aHBapgaru YsSeKucTOH PecnySguKacuHuHr "BacufiguK Ba xoMufiguK тyFpнcнga"гн KoHyHu SugaH TapTuSra coguHagu. ^oHyHHuguK coxacuga afiHuKca "BacufiguK Ba xoMufiguK тyFpнcнga"гн aHru KoHyHHuHr KaSyg KuguHumu gaBgaTuMu3HuHr Sogagapra FaMxypguruHuHr ëpKuH ucSoTugup. fflyHuHrgeK, ymSy KoHyHga BacufiguK Ba xoMufiguK uHcTuTyTgapu uhcoh MaH^aaTgapuHu TatMuHgamHuHr MyxuM Bocuracu экaнgнгн SegrugaHgu5.

YsSeKucTOH PecnySguKacu OKHuHr 32-Moggacura Kypa, BacufiguK Ba xoMufiguK MyoMagara gaëKaTcro ëKu MyoMagara TyguK gaëKaTgu SygMaraH ^yKapogapHuHr xyKyK Ba MaH^aaTgapuHu xuMoa Kugum ynyH SegrugaHagu. Boara eTMaraHgapra BacufiguK Ba xoMufiguK ygapHu TapSuagam MaKcaguga xaM SegrugaHagu. Y3SeKucTOH PecnySguKacu OK 173-Moggacuga эca BacufiguK Ba xoMufiguK oTa-oHa KapoBucro KograH Sogagap ycTugaH ygapHu TapSuagam, TapSuagam Ba TatguM Sepum MaKcaguga, myHuHrgeK, ygapHuHr maxcufi Ba MygKufi xyKyK Ba MaH^aaraapuHu xuMoa Kugum ynyH SegrugaHagu, geS KypcaTugraH. X,. P.PaxMaHKygoB ^uKpuna, BacufiguK Ba xoMufiguK oTa-oHacro KograH ëKu ygapHuHr ëpgaMugaH, xoMufigurugaH MaxpyM SygraH SogagapHu TapSuagamHuHr, ygapHuHr xyKyK Ba MaH^aaTgapuHu xuMoa KugumHuHr MyxuM BocuragapugaH uSopaT6. AfipuM agaSuëTgapga BacufiguK Ba xoMufiguK y3 xyKyK Ba MaH^aaraapuHu y3gapu MycTaKug xuMoa Kugumra KufiHagaguraH ëKu эngafi ogMafiguraH ^yKapogapHu xuMoa Kugum ycygu экaнgнгн, Boara eTMaraHgap ynyH эca BacufiguK Ba xoMufiguK ygapHu ougaga TapSuagaHumu ynyH uMKoHuaTu экaнпнгн Kafig этнпгaн7. ffl.P.rongameBaHuHr TatKuggamuna эca, BacufinuK Ba xoMufinuK oTa-oHaHuHr KapaMoFugaH MaxpyM SygraH Sonanapra xaMga cyg TapTuSuga MyoMagara gaëKaTcu3 Ba MyoMaga gaëKara neKgaHraH geS TonugraH maxcgapra HucSaTaH TatMuHoT Sepum, ygapHu TapSuagam, TatguM Sepum Ba

5 Py3MHa3apoB.^.

6 PaxMoHKygoB. ®yKapoguK xyKYKKHuHr cyöteKTgapu. -TomKeHT:, 2008.-6 36.

7 Myaggu^gap ^aMoacu. Уз6eкнcтoн PecnySguKacu OyKapoguK KogeKcura mapx I-^ugg.-TomKeHT:Vektor-press,2010.-6 86.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

napBapumnam, myHuHrgeK maxcufi xaMga MynKufi xyKyK Ba MaH^aarnapuHu xuMoa Kunumra KaparunraH ^aonuaTgup8.

fleMaK, MyoManara naëKarcro, MyoMana naëKaru HeKnaHraH ëKu MyoMana naëKarau ôynca ga Kacan maxcnapra KoHyHga ôenrunaHraH TapTuôga Bacufi Ba xoMufinap ôнpнктнpнnraннgaн KefiuH KoHyHufi BaKunnuKra oug xyKyKufi MyHocaôaTnap By^ygra Kenagu. Ey MyHocaôaraap ôupuHHu, BaKonaT ôepyBHu ôunaH BaKun ypTacugaru xyKyK Ba Ma^ôypuaTnap, ukkuhhu, yHuHHu maxcnapra HucôaTaH By^ygra KenaguraH xyKyK Ba Ma^ôypuaTnapgaH uôopargup.

Y3ôeKucToH PecnyônuKacuHuHr "BacufinuK Ba xoMufinuK TyFpucuga^ru KoHyHga Ha^aKar Bacufi Ba xoMufinapHuHr xyKyK Ba Ma^ôypuaTnapu, ôanKu BacufinuK Ba xoMufinuKgaru maxcnapHuHr xyKyKnapu xaM anoxuga HopMaga KypcaTunraH.

Ymôy KoHyHHuHr 37-Moggacuga Ha3apga TyrunraH xonnapga BacufinuKgaru ëKu xoMufinuKgaru maxcnapHuHr MynKufi xyKyKnapura gaxn KunaguraH xapaKaTnapHu aManra omupumga BacufinuK Ba xoMufinuK opraHnapuHuHr pyxcarnapuHu onumu, atHu Bacufi Ba xoMufinap afipuM ôuTuMnapHu Ty3umHu ^aKaT BacufinuK Ba xoMufinuK opraHnapuHuHr pyxcarnapu ôunaHruHa aManra omupa onagu, aKc xonga ôy ôutum xaKuKufi эмac geô Tonunumu MyMKuH. E.A.CyxaHoBaHuHr ^uKpuHa Bacufi Ba xoMufi Kyfiugaru ôuTuMnapHu Ty3a onMafigu:

• Afiupôomnam, xaga, rapoB Ba x.k;

• Bacufi ëKu xoMufinuKgaru maxcHuHr Mon-MynKuHuHr ôynнннmн, MatnyM ôup KucMuHuHr fiyKonumu ëKu KaMafiumura onuô KenaguraH mapTHoMa Ba ôuTuMnap9.

Xp3upru KyHgaru aHrugaH Kaôyn KunuHraH "BacufinuK Ba xoMufinuK TyFpucuga^ru KoHyHHuHr axaMuaTnu TaMoHu, yHga BacufinuK Ba xoMufinuKgaru maxcnapHuHr xaM xyKyKnapu aHuK Tap3ga anoxuga HopMaga KypcaTunraHnuru xucoônaHagu, atHu KoHyHHuHr 33-Moggacuga Bacufi Ba xoMufi maxcnapHuHr xyKyKnapu ôenrunaHraH.

Ammo ymôy KoHyHga BacufinuK Ba xoMufinuKgaru maxcnapHuHr Ma^ôypuaTnapu KypcaranMaraH. Arap MaHTuKaH $uKp wpuTaguraH ôyncaK, BacufinuKgaru maxcnap Ma^ôypuaTnapHu ôa^apumu MyMKuH эмacnнrн TyFpu, neKuH xoMufinuKgaru maxcnap ôunaH BacufinuKgaru maxcnap ypTacuga Ha^aKar aKnufi xonaT ôyfiuHa, ôanKu ropuguK xonaT ôyfiuHa xaM $apK ôop.^yHKu

8 rongameBa ffl.P. ®yKaponnK Ba ouna xyKyKuga BacufinuK Ba xoMufinuKHuHr MoxnaTn, yHu aManra omupum ycynnapu. ABTope$. flncc...ro.$.H. -TomKeHT, 2005. -6 ô.

9 Tpa^gaHcKoe npaBo. YHeôHuK, I tom, 3- oe rogahne nog peg E.A.CyxaHoBa. -MocKBa, Bonrepc KnyBep, 2005, c

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

P.^.MaTKypSaHoB TatKuggaraHugeK, Boara eTMaraHgap ^yKapoguK xyKyK cySteKTguguruHuHr Taxgugu yHuHr puBo^gaHuS Sopum xycycuaTuHu aHuKgaS Sepagu. ^yHKu Boara eTMaraH maxcgapHuHr puBo^gaHumu gaBoMuga ygapHuHr xyKyK cySteKTguguru KoHyHnuguKga SegrugaHraH MyafiaH ëmra eTum SugaH MyoMaga gaëKaTu xa^MuHuHr KeHrafiumu эвaзнгa Sup Hena MapoTaSa y3rapagu. EuHoSapuH, MyafiaH ëmra eTum SugaH Boara eTMaraH maxcgapHuHr xyKyK cySteKTguguru aHru xyKyKgap SugaH SofiuS Sopagu10. Ha3apuMu3ga, afiHaH my Souc xoMufiguKgaru maxcgapHuHr Ma^SypuaTgapu KoHyHga y3 u^ogacuHu Tonca MaKcagra MyBo^uK Sygap эgн. CaSaSu, Y3SeKucTOH PecnySguKacu OKHuHr 27, 31-Moggagapuga MyoMaga gaëKaTuHu neKgaHraH maxcgap Ba yH TypT ëmgaH yH caKKu3 ëmrana SygraH Boara eTMaraHgap Boara eTMaraHgap y3gapu eTKa3raH 3apap ynyH ymSy KogeKcra MyBo^uK ^aBoSrap Sygumu KypcaTugraH. CoFguFuHuHr xogaTura Kypa, xoMufiguK SegrugaHraH Boara eTraH MyoMagara gaëKaTgu ^yKapogapra эca y3-y3ugaH ^aBoSrap экaнgнгн MatgyM. ^yHKu xoMufiguK BacufiguKgaH ^apKgu ygapoK, acocufi Ba3u$acu maxcra KyMaKgamum Ba ëpgaM SepumgaH uSopaTgup. ffly Souc ^uKpuMrona, ymSy KoHyHHuHr 331- Moggacu KymuguS, yHga xoMufiguKgaru maxcgapHuHr Ma^SypuaTgapu cu^araga Kyfiugarugap KypcaTugumu go3uM:

1) xoMufiHu xypMaT Kugumu;

2) xoMufiHuHr maHu, Kagp-KuMMaTuHu KaMcuTMacguru;

3) ^aMoaT ogguga Ba SomKa ^ofigapga xoMufiHuHr oSpycura nyTyp eTKa3aguraH, yHuHr HoMura ucHog KegTupaguraH xapaKaTgapgaH y3uHu Tufiumu;

4) xoMufiHuHr maxcufi, ougaBufi Ba y3u SugaH xoMufi ypTacugaru MyHocaSaTgapra oug MatgyMoTgapHu cup TyTumu;

5) xoMufiHuHr y3 xyKyK Ba Ma^SypuaTgapuHu aMagra omupumura TycKuHguK KugMacguK Ba yHra SygapHu Sa^apumga ëpgaMgamum;

6) xoMufiHuHr MacgaxaT Ba KypcaTMagapura aMag Kugum;

7) xoMufiHuHr coFguFura Ba Mog-MygKura 3uëH eTKa3MacguK.

^eMaK, BacufiguK Ba xoMufiguK TyFpucugaru KoHyH xy^^araapuHu Taxgug этagнгaн SygcaK, myHu TatKuggam KepaKKu, xo3upru KyHgaru KoHyHnuguKga BacufiguK Ba xoMufiguKgaru maxcgapHuHr Ha^aKaT maxcufi HoMygKufi xyKyKgapu my SugaH Supra, ygapHuHr MygKufi xyKyKgapura xaM agoxuga axaMuaT SepugraH, SyHra aKKog Mucog cu^araga YsSeKucTOH PecnySguKacuHuHr "BacufiguK Ba xoMufiguK тyFpнcнga"гн KoHyHu VII SoSu "BacufiguKgaru ëKu xoMufiguKgaru maxcgapHuHr MygKufi xyKyKgapuHu xuMoa Kugum" geS SegrugaHraHguruHu

10 MaTKypSaHoB P.®. npoSgeMbi npaBocySteKTHocTu rpa^gaH (^ronhecknx gu^) b ipa^gaHcKoM npaBe. ABTope$. gucc...g.M.H. -TamKeHT, 2008. - c 14 .

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

Kypcaraô yTumuMro MyMKuH. Anôarra, ôy ôe^rora эмac, caôaôu BacufinuK Ba xoMufinuKgaru maxcnap xaM ^yKaponuK xyKyKuHuHr ôapHa cyôteKTnapu KaTopu MynKgop ôynum xyKyKura эra. H.AmypoBaHuHr ^uKpuHa, xap KaHgafi ^yKapo ëmugaH KaTtu Ha3ap MynKgop ôynumra xaKnugup. EomKaHa afiTraHga, Boara eTMaraHnapHuHr MynKKa эranнк xyKyKu Boara eTraHnapHuHr xyKyK naeKarugaH ^apKnaHMafigu. OaKarruHa MynK xyKyKuHu aManra omupum uMKoHuaTu Boara eTraH Ba Boara eTMaraH ^yKaponapga ^apKnaHumu MyMKuH. Boara eTMaraHnap MynKKa эranнк xyKyKuHu aManra omupumga y3napu эмac, BaKunnapu opKanu MyHocaôaTra Kupumumagu11. AfipuM unMufi agaôuëTnapga xaM MynKgopHu y3 Mon-

MynKugaH ^ofiganaHum xyKyKu yHuHr ToMoHugaH ëxyg y ToMoHugaH TafiuHnaHraH

12

maxcnap ToMoHugaH aManra omupunumu Ha3apga TyrunraH , atHu BacufinuK Ba xoMufinuKgaru maxcnap xaM y3 Mon-MynKuHu Tacappy^ этнmga afiHaH y3 BaKunnapugaH ^ofiganaHagunap. ffly ôunaH ôupra, H.AmypoBa TatKugnamuHa, Boara eTMaraH MynKgop ôeBocura y3u ëKu BaKunnapu KyMaruga TatcucHu cu^araga wpuguK maxcnapHuHr TagôupKopnuruga umTupoK этнmnapн MyMKuH 13 . ^.rongameB эca ^ucMoHufi maxcnap MyoMana naeKarura эгa ôyncanap ëKu BaKunnapu opKanu Myaccuc ôynumnapu MyMKuHnuruHu TatKugnaô yTraH 14 . Ha3apuMu3ga, Myannu^ ôy xonarga BaKunnuKHuHr xapKaHgafi TypuHu Ha3apga TyTraH. AfipuM agaôuëTnapga xo3upru KyHga aManuëTga Boara eTMaraHnapHuHr Mon-MynKnapuHu Typnu Tu^opar TamKunoTnapura xucca cu^aruga Kymum xonarnapu yHpaëTraHnuru KypcarunraH 15 . Ammo H.AmypoBaHuHr ^uKpuHa, KoHyHHunuKga Boara eTMaraHnapHuHr Tu^opaTHu ropuguK maxcnap ^aonuaraga umTupoKu, MynKufi ôagannap, xuccanap Kymum uMKoHuaTuHuHr MaB^ygnuru xaKuga HopManap MaB^yg эмac. Ymôy MyaMMonu MacanaHu Mon-MynKHu umoHHnu ôomKapumra ôepum uHcTuryTuHu Kynnam opKanu xan Kunum xaM MyMKuH16. E.P.TonungueB xo3upru KyHga BacufinuK Ba xoMufinuKgaru maxcnap Mon-MynKuHu umoHHnu ôomKapumra ôepumHuHr mapTHoMaBufi тapтнôннн ^opufi этнmra anoxuga эtтнôop Kaparum, ôyHga BacufinuK Ba xoMufinuK opraHnapuHuHr xyKyKufi caBogxoHnuruHu omupum no3uMnuru, my ôunaH ôupra, OKra Ba '^ôeKucTOH PecnyônuKacuga BacufinuK Ba xoMufinuK тyFpнcнga"rн HrooMra "BacufinuK Ba

11AmypoBa.H. Boara eTMaraHnapHuHr ^yKaponnK-xyKyKnfi MyHocaôaTnapgaru umTupoKu. flncc. ro.^.H.- TomKeHT, 2008.

12 EapaToB. M. X. MynK xyKyKu.T:.2009.-ô 58.

13 AmypoBa.H. Boara eTMaraHnapHuHr ^yKaponnK-xyKyKnfi MyHocaôaTnapgaru umTupoKu. flucc. ro.^.H.- TomKeHT,

14 rongameB ®.H. AKqnagopnnK ^aMnaraapn - ^yKaponnK xyKyKKHnHr cyôteKTu cn^araga. -TomKeHT, TflTOH.

15 TonungueB E.P. Mon-MynKHu umoHHnu ôomKapumHuHr By^ygra Kennm acocnapu. -TomKeHT, ®anca$a Ba xyKyK nHcTuTyru HampueTu. 2007. 57 ô.

16 AmypoBa.H. Boara eTMaraHnapHuHr ^yKaponnK-xyKyKnfi MyHocaôaTnapgaru umTupoKu. flucc. ro.^.H.- TomKeHT,

2008.

2004. -78 ô.

2008.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

xoMufiguKgaru maxc Mog-MygKuHu SomKapumHuHr mapTHoMaBufi TapTuSu" HoMgu Mogga KupuTugumuHu MaKcagra MyBo^uK экaнgнгннн TatKuggafigu17. ^eKMH ^uKpuMu3Ha, ymSy Myaggu^gapHuHr TaKgu^gapura TyguK KymuguS SygMafigu, caSaSu SupuHHugaH, Y3SeKucTOH PecnySguKacuHuHr "BacufiguK Ba xoMufiguK тyFpнcнga"гн KoHyHra MyBo^uK BacufiguKgaru Ba xoMufiguKgaru maxcgapHuHr Mog-MygKu BacufiguK Ba xoMufiguK opraHgapuHuHr Ha3opaTu ocTuga Bacufi Ba xoMufigap ToMoHugaH Tacappy^ этнgagн. CaSaSu, ^.M.MuxeeBa TatKuggaraHugeK, BacufiguKKa oguHyBHuHuHr maxcu Ba MygKu w3acugaH FaMxypguK Kugum вaзн$acннн Suira maxc (Bacufi ëKu xoMufi) Sa^apumu MyMKuH. Y Sy coxaga Terumgu uMKoHuaTra эгa SyguS, Ha^aKaT Soga TapSuacu SugaH, SagKu yHuHr capMoacu ycumu SugaH xaM myFyggaHumu MyMKuH. ffly SugaH Supra, BacufiguK ocTugaru maxcHuHr Mog-MygKu MaB^yg SygMacguru MyMKuH, SyHga эca yHu KypuKgam SugaH SoFguK MyaMMo xaM SygMafigu18. EyHgaH TamKapu, BacufiguK Ba xoMufiguK opraHgapura BacufiguK Ba xoMufiguKgaru maxcgap Mog-MygKuHu umoH^nu SomKapumra SepumgaH Kypa ygapHu y3 Ha3opaTu ocTuga Bacufigapra ëKu xoMufigapra Tacappy^ эттнpнm xap ToMoHgaMa Kygafi xucoSgaHagu Ba Sy Mog-MygKHuHr fiyK SyguS KeTumuHuHr ogguHu ogagu. HKKuHnugaH, MacagaHuHr uKTucogufi tomohu SugaH SoFguK, atHu BacufiguKgaru Ba xoMufiguKgaru maxcgapHuHr Mog-MygKu BacufiguK Ba xoMufiguK opraHgapuHuHr Ha3opaTu ocTuga Bacufi Ba xoMufigap ToMoHugaH Tacappy^ этнm, ygapHuHr Mog-MygKuHu umoH^nu SomKapumra SepumgaH Kypa ap3oH. ^yHKu, X,.PaxMoHKygoB TatKuggaraHugeK, Bacufi Ba xoMufi Sygum ^axpgu Ba3u$a Ba ogaMufiguK, KapuHgom-ypyFHuguK Sypnu cu^araga TaH oguHagu. fflyHuHr ynyH xaM Bacufira Ba xoMufira ygapHuHr xu3MaTu ynyH KaHgafigup Sup maKgga SygMacuH MyKo^oT KoHyHga Ha3apga

" 19 TyTugMafigu19.

BaKugguK uHcTuTyTuga KoHyHufi BaKugguKgaH TamKapu, mapTHoMaBufi BaKugguK, yHgaru BaKogaT SepyBnuHuHr Ba BaKugHuHr xyKyK Ba Ma^SypuaTgapu xaM MyxuM axaMuaT KacS этagн. fflapHoMaBufi BaKugguKga энг Kyn SygaguraH BaKugguK Sy - TonmupuK mapTHoMacu acocuga aMagra omupugaguraH BaKugguKgup.

Y3SeKucToH PecnySguKacu OKHuHr 817-Moggacura Kypa, TonmupuK mapTHoMacu Syfiuna Sup Tapa$ (BaKug) ukkuhhu Tapa$ (TonmupuK SepyBHu)HuHr HoMugaH Ba yHuHr xucoSugaH MyafiaH ropuguK xapaKaTgapHu cogup этнm

17 TonuggueB B.P. Mog-MygKHu umoH^gu SomKapumHu ^yKapoguK-xyKyKnfi TapTuSra cogum. ABTope$. flucc...M.$.H. -TomKeHT, 2008. -19 S.

18 MuxeeBa .H.ro. goBepmegbHoe ynpaBgeHue b geaTegbHociu opraHoB oneKu u nonenmegbcTBa. YneSHo-npaKTnnecKoe nocoSue.-BapHayg, 1998.-C.133-134.

19 PaxMoHKygoB. X,. ®yKapoguK xyKyKKHuHr cySteKigapu. -TomKeHT:, 2008. -S 40 .

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(5), May, 2023

мa«:ôypнaтннн onagu. BaKun Ty3raH ôutum ôyfiuHa xyKyK Ba Ma^ôypuaraap ôeBocura TonmupuK ôepyBHuga By^ygra Kenagu.

TonmupuK BaKun ToMoHugaH ôup ëKu ôup HeHa MyafiaH ropuguK xapaKaTnapHu cogup этнm xaKuga ëKu TonmupuK ôepyBHuHuHr umnapuHu yHuHr KypcaTManapura MyBo^uK ropuram xaKuga ôepunumu MyMKuH.

Ha3apuMu3ga, y3ôeKucToH PecnyônuKacu OyKaponuK KogeKcu 820-Moggacugaru BaKunHuHr Ma^ôypuaTnapu Kyfiugarunap ôunaH Tyngupunca MaKcagra MyBo^uK ôynap эgн:

1) TonmupuKHu TonmupuK ôepyBHuHuHr KypcaTManapu goupacuga ôa^apum;

2) yзôomнмнanнк ôunaH KypcamanapgaH HeTra HuKMacnuK, arap Ba3uaT TaKo3o этca HuKum Ba BaKonaT ôepyBHura xaôap ôepumu mapT;

3) y3ura ôoFnuK ôonMaraH xonaTnapga, вaзнaтнннr ^uggufi y3rapumu, BaKonaT ôepyBHuHuHr MaH^aaru xaB$ ocruga KonraHnuruHu oroxnaHTupum;

4) y3ura MatnyM axôopoTnapHu cup caKnam.

ffly ôunaH ôupra, Kyfiugaru xyKyKnap:

1) KypcaTManapHuHr aHuK KypcaTunumuHu, тymyнтнpнnнmннн Tanaô этнm;

2) KypcaTMa ôepunMaca BaKonaT ôepyBHuHuHr MaH^aarnapuHu Ky3naô xapaKaT этнm;

3) Ba3uaT TaKo3o этca HeTra HuKum;

4) TonmupuKHu ôa^apumHu y3 ypuHôocapura Tonmupum;

5) mapHoMagaH Bo3 KeHum xyKyKnapu;

6) TonmupuK, Ba3uaT xaKuga BaKonaT ôepyBHu ôunaH Macnaxarnamum Ba y3 ^uKupuHu ôungupum.

y3ôeKucToH PecnyônuKacu OKHuHr 821-Moggacuga TonmupuK ôepyBHuHuHr Ma^ôypuaTnapu cu^aruga Kyfiugarunap KypcarnnraH:

- BaKunHu TonmupuKHu ôa^apum yHyH 3apyp MaônaFnap ôunaH TatMuHnamu;

- BaKun mapTHoMara MyBo^uK ôa^apraH umHu KeHuKTupMacgaH Kaôyn Kunuô onumu;

- BaKun TonmupuKHu ôa^apum yHyH KunraH 3apyp xapa^arnapHu Tynamu;

- TonmupuK ôa^apunraHugaH KefiuH, arap KoHyH xy^^araapuga ëKu mapTHoMaga Ha3apga TyTunraH ôynca, BaKunra xaK Tynamu mapT.

OuKpuMu3Ha, ôy Moggagaru Ma^ôypuaraapra Kyfiugaru Ma^ôypuaTnapHu xaM KymcaK ôynaцн:

1) KypcaTManapHu aHuK Ba TyFpu Kypcarum;

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

2) TonmnpHK Syfinna Sapna MatnyMoraapHn TaKgnM этнm Ba SomKa Ma^SypnaTnapHn KypcarnmnMro MyMKMH.

Xynoca cn^araga myHH TatKngnam ho3hmkh, xo3Hprn KyHga KOHyHHHnnrHMH3ga BaKHnnHK HHCTHTyTH cySteKraapKHKHr xyKyKufi MaKOMH MycTaxKaMnurura KapaMafi, xannaM afipnM KaMHHnHKnap ce3Hnagu, afiHMKca ynapHHHr xyKyK Ba Ma^ôypuaraapH aHHK, TynuK Tap3ga KypcaranMaraH. AfipuM BaKunnuK maKrnapnga эca 6omKa HopMaraB xy^®araapra xaBona KH^um KypuHurnuga SepEnnS yranraH. By эca ymSy MyHocaSaraapga HanKamnnKnapHn Ba okcok xonaraapHn By^ygra KenTEpEmn MyMKMH. myHKHr ynyH WKopngarn TaKnn^nap KoHyHnnnnKga y3 aKCKHn Tonca BaKKmnK xyKyKufi

TapTMÔra connHnmn aHaga MycTaxKaMnaHraH Synap эgн.

OOH^A^AHH^rAH A^ABHËT^AP: (REFERENCES)

1. OTaxy^aeB O.M. y3SeKncTOH PecnySnnKacn onna xyKyKu. ^apcnnK -TomKeHT, T^TOH 2005. 161 S.

2. AmypoBa.H. Boara eTMararaapHKHr ^yKaponnK-xyKyKufi MyHocaSaraapgara MmTMpoKn. ^ncc. TO.^.H.- TomKeHT, 2008.

3. OegopoBa M.TO. Meg^nHCKoe npaBO. M.: Bnagoc. 2003. 96 S. (320).

4. HSpoxuMOB, A. A. y. (2021). KOPПOPAЦH£НH BOm^APHm^A OHAУЦHAP MA^ByPH^T^AP BA y^APHH yiBEKHCTOH^A KV^^Am HMKOHHflT.nAPH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 7(10), 841-853.

5. 3oKnpoB. H.B. OyKaponKK xyKyKu. I KucM.TomKeHT.:2006. -S 176.

6. PaxMOHKynoB. X,. OyKaponnK xyKyKKHKHr cySteKraapn. -TomKeHT:, 2008.-S

7. Ibrohimov, A. A. M. O. G. L., & Nechaeva, E. V. (2022). XALQARO INVESTITSIYA HUQUQIDA MILLIY REJIM VA ENG QULAY SHARTLAR REJIMI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(2), 414-425.

8. Myaggu^gap ^aMoacu. y^SeKucTOH PecnySguKacu OyKapoguK KogeKcura mapx I-^Mgg.-TomKeHT:Vektor-press,2010.-S 86.

9. Ibrohimov, A. A. O., Koryogdiyev, B. U. O., & Tojiboyev, S. Z. (2022). KORPORATIV NIQOBLARNI OLIB TASHLASH KONSEPSIYASI VA UNI O'ZBEKISTON KORPORATIV HUQUQIDA TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(1), 1068-1082.

36.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

10. Юлдашева Ш.Р. Фукаролик ва оила хукукида васийлик ва хомийликнинг мохияти, уни амалга ошириш усуллари. Автореф. Дисс...ю.ф.н. -Тошкент, 2005.

11. O'G'Li, A. A. M. (2022). KORPORATSIYA USTAV KAPITALI FUNKSIYALARI VA UNGA OID MILLIY QONUNCHILIK NORMALARINI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI. Academic research in educational sciences, 3(8), 109-113.

12. Гражданское право. Учебник, I том, 3- ое издание под ред Е.А.Суханова. -Москва, Волтерс Клувер, 2005, с 189.

13. Azimjon, I. (2022). ZARAR-YURIDIK SHAXS ISHTIROKCHILARI VA BOSHQARUV ORGANLARI FUQAROLIK-HUQUQIY JAVOBGARLIGINING ZARURIY SHARTI SIFATIDA.

14. Маткурбанов Р.Ж. Проблемы правосубъектности граждан (физических лиц) в гражданском праве. Автореф. дисс...д.ю.н. -Ташкент, 2008. - с 14 .

15. Юлдашев Ж.И. Акциядорлик жамиятлари - фукаролик хукукининг субъекти сифатида. -Тошкент, ТДЮИ. 2004. -78 б.

16. Ibrohimov, A. A. M. O. G. (2023). IJARA MUNOSABATLARIDA IJARA HAQINI TO'LASH BILAN BOG'LIQ MASALALAR. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 3(2), 607-612.

17. Михеева Л.Ю. Доверительное управление в деятельности органов опеки и попечительства. Учебно-практическое пособие.-Барнаул, 1998.-С.133-134.

-6 б.