Научная статья на тему 'Фронтовые газеты – как ценный источник, освещающий сельское хозяйство Узбекистана в годы Второй Мировой войны'

Фронтовые газеты – как ценный источник, освещающий сельское хозяйство Узбекистана в годы Второй Мировой войны Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
42
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
Вторая Мировая война / узбекские военные соединения / фронтовая газета / «За Родину» / «Суворовец» / «Советский воин» / «Правда красноармейца» / «За честь Родины». / II World War / Uzbek military formations / front-line newspaper / “For the Motherland” / “Suvorovets” / “Soviet Warrior” / “The Truth of the Red Army” / “For the Honor of the Motherland”.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Расулбек Абдурасулов

В статье анализируется значение военные газеты, издававшихся на узбекском языке на различных фронтах в годы Второй мировой войны, как источника информации. Приведены некоторые примеры информации о состоянии сельского хозяйства Узбекистана, опубликованной в этих газетах.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Frontline newspapers – as a valuable source covering the agriculture of Uzbekistan during the Second World War

The article analyzes the importance of military newspapers, published in the Uzbek language on various fronts during the Second World War, as a source of information. Some examples of information on the state of agriculture in Uzbekistan published in these newspapers are given.

Текст научной работы на тему «Фронтовые газеты – как ценный источник, освещающий сельское хозяйство Узбекистана в годы Второй Мировой войны»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Frontline newspapers - as a valuable source covering the agriculture of Uzbekistan during the Second World War

Rasulbek ABDURASULOV1

Andijan State University

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received April 2021 Received in revised form 20 April 2021 Accepted 15 May 2021 Available online 25 June 2021

Keywords:

II World War,

Uzbek military formations,

front-line newspaper,

"For the Motherland",

"Suvorovets",

"Soviet Warrior",

"The Truth of the Red

Army",

"For the Honor of the Motherland".

The article analyzes the importance of military newspapers, published in the Uzbek language on various fronts during the Second World War, as a source of information. Some examples of information on the state of agriculture in Uzbekistan published in these newspapers are given.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Фронт газеталари - Икккинчи Жахон уруши йилларида Узбекистон цишлоц хужалигини ёритувчи мухим манба сифатида

Калит сузлар:

Иккинчи Жахон уруши, узбек харбий кушилмалари, фронт газеталари, "Ватан учун", "Суворовчи", "Совет жангчиси", "Кизил аскар хак;ик;ати", "Ватан шарафи учун".

АННОТАЦИЯ

Ушбу ма;олада Иккинчи Жахон уруши йилларида турли фронтларда узбек тилида нашр этилган фронт газеталари-нинг ахамияти ва умумий мазмуни тах,лил этилган. Газета сахифаларида эълон килинган Узбекистон ;ишло; хужалиги ва унинг умумий холатига доир бир катор ма;ола-лар ва хужжатли материаллар х,а;ида маълумотлар бериб утилган.

Lecturer, Andijan State University. Andijan, Uzbekistan.

Фронтовые газеты - как ценный источник, освещающий сельское хозяйство Узбекистана в годы Второй Мировой войны

Ключевые слова:

Вторая Мировая война, узбекские военные соединения, фронтовая газета, «За Родину», «Суворовец», «Советский воин», «Правда красноармейца», «За честь Родины».

АННОТАЦИЯ

В статье анализируется значение военные газеты, издававшихся на узбекском языке на различных фронтах в годы Второй мировой войны, как источника информации. Приведены некоторые примеры информации о состоянии сельского хозяйства Узбекистана, опубликованной в этих газетах.

1941-1945 йилларда фашистлар Германиясига ;арши олиб борилган урушда СССР таркибида булган Узбекистон ва узбек хал;и хам иштирок этиб, жахон цивилизациясини фашизм балосидан са;лаб ;олишдек буюк галабага жуда катта хисса ;ушди. Иккинчи жахон урушида Узбекистондан 1,5 миллиондан орти; киши жангларда бевосита иштирок этган, улардан 400 мингдан ортиги уруш жанггохларида халок булган, маълум бир ;исми бедарак йу;олган, 200 мингдан урушдан ногирон булиб ;айтган. Уруш бошланиши арафасида ахолиси 614,5 минг киши булган биргина Андижон вилоятидан 97,5 минг киши фронтга олинган ва улардан 43,5 мингтаси урушда ;ахрамонларча халок булган [1].

Иккинчи жахон уруши ва унда Узбекистон хал;ининг иштироки, ватандошларимизнинг фронт ва фронт ортидаги мислсиз жасорати, уруш йилларидаги маша;;атли мехнат фаолияти ха;ида жуда куплаб асарлар ёзилган, илмий тад;и;отлар амалга оширилган [2, 3, 4, 5, 6, 7, 8]. Биро; бунга ;арамай, Узбекистоннинг уруш йилларидаги ижтимоий-и;тисодий ахволи, узбек мехнаткашларининг хал; хужалигининг турли сохаларида олиб борган матонатли мехнат фаолияти, шунингдек. узбек жангчиларининг фронтлардаги жасорати масалалари бугунги кунгача тули; урганилганича йу;. Бу буйича тобора янги манбалар маълум булмо;да, тамоман янги маълумотлар юзага чи;мо;да.

2017 йилда тани;ли тарихшунос олим Р. Шамсутдиновнинг 3 жилддан иборат "Иккинчи Жахон уруши ва фронт газеталари" номли китоби нашр этилди [9]. Ушбу асарда уруш йилларида турли фронтларда жанг ;илаётган узбек жангчилари учун узбек тилида "Ватан учун", "Суворовчи", "Совет жангчиси", "Цизил аскар ха;и;ати", "Ватан шарафи учун", "Душманга ;арши олга", "Фронт ха;и;ати", 'Талаба байроги", "Цизил армия", "Бонг" каби газеталар чоп этиб борилган. Ушбу газеталар тахририяти бевосита уруш харакатлари кетаётган худудларда фаолият курсатган, газеталарнинг мухаррирлари, мухбирлари ва бош;а ходимларининг аксарияти узбеклар булган.

Фронт газеталарида хизмат ;илган узбек журналист ва ёзувчиларининг бир ;исми армия сафига ча;ирилганидан кейин, дастлаб уларга Тошкентда очилган харбий мактабларда харбий таълим берилган, шундан кейин улар фронтга

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Бойе1у а^ тпоуайош Брейа! ¡ББие - 5 (2021) / ¡ББЫ 2181-1415

юборилган. Аксар журналист ва ёзувчилар эса тугридан-тугри уруш майдонларига юборилган, улар ута огир шароитларда, душман снарядлари тинимсиз портлаб турган жойларда ишлаб, жасорат намуналарини курсатганлар.

Фронт газеталарида эълон цилинган материаллар билан танишиш шундан далолат берадики, газеталар сахифаларида муайян фронтлардаги харбий цушилмаларда жанг цилаётган узбекистонлик жангчиларнинг жасоратлари билан бир цаторда Узбекистонда кечаётган сиёсий, ижтимоий-ицтисодий жараёнлар ва узгаришлар хацида хам купгина материаллар эълон цилиб борилган. Айницса, газеталарда Узбекистонда барпо этилаётган янги саноат корхоналари ва уларнинг фаолияти, узбек мехнаткашларининг цишлоц хужалигида эришаётган ютуцлари каби мавзуларда нихоятда мухим ва цизицарли маълумотлар, очерк ва мацолалар бериб борилган. Узбек жангчилари юртдошларининг фронт орцасида курсатаётган мехнат жасоратларидан мунтазам равишда воциф булиб туришган.

Фронт газеталарида уруш йилларидаги Узбекистон цишлоц хужалиги, узбек цишлоц мехнаткашларининг уруш йилларидаги мехнати ва буюк галабага цушган хиссасига доир куплаб мацолалар чоп этилганки, улар бугунги кунда илмий нуцтаи назардан жуда цимматлидир. Чунки уларда муайян вилоят ёки районда цишлоц хужалиги сохасида эришилган ютуцлар, пахтачилик, галлачилик, пиллачилик, сабзавотчилик, мева-чева етиштириш борасида узбек цишлоц мехнаткашлари томонидан яратилган мул хосил, фронтга юборилган турли цишлоц хужалик махсулотлари мицдори хацида аниц рацамлар берилганки, бу маълумотлар бугунги кунда фойдаланилаётган Иккинчи Жахон уруши мавзусидаги мавжуд дарсликлар, уцув цулланмаларни янгидан яратишда, фактик жихатдан цайта ишлаш ва тулдиришда мухим урин тутади.

Гарбий-Шимолий фронтда чоп этилган "Ватан учун" газетасининг 1942 йил 5 ноябрь сонида Андижондан махсус вагонларда Цизил армия жангчилари учун 15 вагон совгалар жунатилгани хабар цилинган. Вагонларда жангчилар учун 47 тонна гуруч, 450 та цуй, 3,5 тонна ун, 10,3 тонна бугдой, 6730 литр вино, 280 килограмм асал, 11635 килограмм цуруц мева, 19 тонна хул мева, 7,3 тонна сабзавот, 10.5 тонна цовун-тарвуз ва бошца махсулотлар юборилган [10. Б. 34].

Иккинчи Болтицбуйи фронтида чоп этилган "Суворовчи" газетасининг 1944 йил 12 февралдаги 10 (93) сонида Узбекистон ССР Халц Комиссарлари Совети раиси А. Абдурахмоновнинг нутци келтирилган булиб, унда 1943 йилда Узбекистон халц хужалиги эришган ютуцлар, фронт эхтиёжлари учун ишлаб чицарилган саноат махсулотлари, яъни цурол-яроц ва уц-дорилар, цишлоц хужалигида етиштирилган турли махсулотлар мицдори хусусида цимматли рацамлар келтирилган. Жумладан, 1943 йилгача Узбекистонда 72 минг кВт цувватга эга булган туртта электростанция цуриб ишга туширилган, яна 185 минг кВт цувватга эга булган 10 та гидростанция, шу жумладан йирик Фарход ГЭС цурилиши нихоясига етказилган. Цишлоц хужалиги сохасида эса 1943 йилда 1940 йилга нисбатан давлатга 9 миллион 300 минг пуд купроц галла, 475 минг пуд купроц гушт ва 1 миллион 128 минг пуд ортиц сабзавот топширилган. Умуман, 1941-1943 йилларда Узбекистонда катта ирригация тармоцларининг барпо этилиши натижасида 800 минг гектардан ортиц янги экин майдонлари яратилган [10. Б. 142-144].

Биринчи Украина фронтида 1944-1945 йилларда чоп этилган "Ватан шарафи учун" газетасининг 1944 йил 23 февраль №15 (204) сонида "Х,имматли колхозчилар" сарлавхаси остида Самарканд област Галлаорол райони колхоз мехнаткашларининг уруш давридаги мехнат фаолияти ва фронтдаги жангчи оилаларига курсатган бегараз ёрдами ха;ида маълумот берилган. Чунончи, колхозчилар февраль ойида 126центнер галла. 386 та исси; кийим, 110 минг сум пул, 80 метр газлама, 260 бош ;уй-эчки ва сигир, чорва учун 200 ;анордан орти; сомон ва 24 центнер турли хил сабзавотларни туплаб, мухтож оилаларга тар;атган. Галлаорол районидаги Чкалов номли колхоз мехнаткашлари жангчи оилаларига мол-;уй, курпа-тушак, 4 центнер галла берганлар, бригадир Царшибоев бир ;уй, бир эчки, 2 та курпа-ёсти;, 5 метр газлама, бир этик, 1000 сум пул ва 100 килограмм галлани шахсан мухтож фронтчилар оилаларига хадя ;илган [11. Б. 59-60].

Ю;оридаги маълумот узбек миллатининг юксак инсонпарварлигидан далолат беради. Урушнинг огир кунларида етишмовчилик. Та;чиллик барчани бирдек ;ийин ахволга солиб ;уйган вазиятда хам, фарзандлари фронтда жанг ;илаётган мухтож оилаларга курсатилган бу каби ёрдамлар ха;ида жуда куплаб мисоллар келтириш мумкин.

Фронтларда узбек тилида чи;;ан газеталар фронт ва фронт ортидаги Узбекистон хал;ининг галабага ;ушган улкан хиссасини тула;онли ёритишда нихоятда ;имматли, ноёб манба булиб хизмат ;илади. Умуман, бу харбий газеталардаги ма;олалар, очерклар, хабарлар, сухбатлар, ахборотлар, фронтларга йулланган хатлар, жангчиларнинг ота-оналари, турмуш урто;лари, фарзандлари ва бош;а я;инларига ёзган хатлари, харбий кумондонликлар томонидан узбек жангчиларига берилган турли фахрий ёрли;лар, орден-медаллар, жангчиларнинг суратлари Узбекистоннинг Иккинчи Жахон уруши давридаги тарихини янада кенгро; ёритишда нихоятда ;ул келади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Хотира. Андижон вилояти. 1-3-китоблар. 1941-1945 йиллардаги урушда халок булган ва бедарак йу;олган жангчилар. - Тошкент: Узбекистон, 1994.

2. Узбекистан в годы Великой отечественной войны. - Ташкент: 1966.

3. Вклад трудящихся Узбекистана в победу в Великой Отечественной войне. -Ташкент: 1975.

4. Узбекская ССР в годы Великой Отечественной войны 1941-1945 гг. Том 1. -Ташкент: 1981.

5. Коммунистическая партия Узбекистана в годы Великой Отечественной войны. Летопись событий. - Ташкент: 1980.

6. Узбекистон ССР тарихи. Турт томлик. Туртинчи том. Бош мухаррир И.М. Муминов. - Тошкент: Фан, 1972.

7. История Великой Отечественной (1941-1945 гг.). Том 1-2. - Москва: 1993.

8. Узбекистоннинг янги тарихи. Иккинчи китоб. Узбекистон совет мустам-лакачилиги даврида. - Тошкент: Шар;, 2000.

9. Шамсутдинов Рустамбек. Иккинчи Жахон уруши ва фронт газеталари. 1-3-китоблар. - Тошкент: Академнашр, 2017.

10. Шамсутдинов Р. Иккинчи Жахон уруши ва фронт газеталари. Биринчи китоб. - Тошкент: Академнашр, 2017.

11. Шамсутдинов Р. Иккинчи Жахон уруши ва фронт газеталари. Иккинчи китоб. - Тошкент: Академнашр, 2017.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.