Научная статья на тему 'ФОРМИРОВАНИЕ И ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ВЫСШИХ ОРГАНОВ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ВЛАСТИ СОВЕТСКОГО ТАДЖИКИСТАНА'

ФОРМИРОВАНИЕ И ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ВЫСШИХ ОРГАНОВ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ВЛАСТИ СОВЕТСКОГО ТАДЖИКИСТАНА Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
101
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СТАНОВЛЕНИЕ / РЕВОЛЮЦИОННЫЙ КОМИТЕТ / НАРКОМАТЫ / СОВЕТЫ / ЦЕНТРАЛЬНЫЙ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫЙ КОМИТЕТ / УЧРЕДИТЕЛЬНЫЙ СЪЕЗД / СЪЕЗД СОВЕТОВ / ГОСУДАРСТВЕННОЕ УПРАВЛЕНИЕ / СОВЕТ НАРОДНЫХ КОМИССАРОВ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Искандаров Косимшо, Ализода Бахриддини Пирмухаммад

В статье рассматриваются вопросы становления и развития высших органов государственной власти Советского Таджикистана. Авторы подчеркивают, что новые формы государственного управления формировались в результате национално-государственного размеживания в Средней Азии и создания Таджикской АССР, которая была создана Ревкомом как временный высший черезвычайный орган государственной власти республики. В декабре 1926 года на первом Учредительном съезде Таджикской АССР были организованы Центральный Испольнительный Комитет (ЦИК) Советов и Совет Народных Комисаров (СНК)-Правительство и органы государственного управления Таджикской АССР. Авторы подчеркивают, что в дальнейшем после создания отдельной Таджикской союзной республики в составе СССР в системе государственного управления республики особенно в системе исполнительных органов государственной власти произошли существенные изменения и органы управления - наркоматы были приведены в соответствие с требованиями союзной республики. В статье отмечается, что система государственного управления и органы управления республики совершенствовались, и в результате эффективной деятельности всех ветвей власти и особенно представительных и исполнительных органов государственной власти Таджикская ССР достигла больших успехов во всех сферах общественной жизни в 30-е годы ХХ века.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по истории и археологии , автор научной работы — Искандаров Косимшо, Ализода Бахриддини Пирмухаммад

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMATION AND ACTIVITIES OF THE SUPREME BODIES OF STATE POWER OF SOVIET TAJIKISTAN

The article deals with the formation and development of the Council of People's Commissars of the Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic and the governing bodies of the Tajik ASSR. The authors emphasizes that new forms of government were formed as a result of national-state demarcation in Central Asia and tells about the creation of the Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic, which was created by the Revolutionary Committee as a temporary supreme emergency body of state power of the republic. In December 1926, at the first Constituent Congress of the Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic, the Central Executive Committee (CEC) of the Soviets and the Council of People's Commissars (SNK) - Government and government bodies of the Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic were organized. The authors emphasizes that after the creation of a separate Tajik Union Republic within the USSR, significant changes took place in the system of state administration of the republic, especially in the system of executive bodies of state power, and the governing bodies - the people's commissariats were brought into line with the requirements of the union republic. The article notes that the system of government and the governing bodies of the republic has been improved, and as a result of the effective activity of all branches of government and especially the executive bodies of government, the Tajik SSR achieved great success in all areas in the 30s of the last century.

Текст научной работы на тему «ФОРМИРОВАНИЕ И ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ВЫСШИХ ОРГАНОВ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ВЛАСТИ СОВЕТСКОГО ТАДЖИКИСТАНА»

УДК (352/354 (573.3)

ТАША^УЛ ВА ФАЪОЛИЯТИ МАЦОМОТИ ОЛИИ ^О^МИЯТИ ДАВЛАТИ ДАР ТОЧ^ИСТОНИ ШУРАВИ

ИCKАHДАPGB Ц., Академияи миллии илмх,ои Точикистон

АЛИЗОДА Б. П.,

Академияи идоракунии давлатии назди Президенти Ч,умх,урии Точикистон

Таъpихи ташаккули идоpакyнии давлатй ва хизмати давлатй даp замони Ш^авй чузъи чудонашавандаи таъpихи Точикистони навин мебошад. Вокеан, макомоти идоpакyнии давлатй даp xама давpy замон даp таъмини таpтиботy амнияти чомеа ва таxкимy pyшди yстyвоpи иктисодй, ичтимой ва фаpxангии чомеа накши мyxим доpанд. Аз ин хотиp, мавpиди баppасй каpоp додани таъpихи ташаккул ва таxаввyли макомоти олии xокимияти давлатй даp Точикистони Ш^авй яке аз масъалаxои мyxимми илми таъpихнигоpии мyосиpи кишваp мебошад.

Баъд аз анчоми таксимоти миллй-маpзии Осиёи Маpказй ва даp ин замина таъсис ёфтани Ч,yмxypии Мyхтоpи Шypавии Сотсиалистии Точикистон баpои идоpа каpдани ин чyмxypии навтаъсис заpypати ташкили макомоти олии xокимияти давлатии он ба миён омад. Вобаста ба ин, 26 ноябpи соли 1924 даp шаxpи Тошкент Кумитаи инкилобии ^МШС Точикистон-аввалин макомоти фавкулодаи х,окимияти давлатй-Дукумати Точикистони Шypавй таъсис дода шуд [5,375]. Кумитаи инкилобии Ч,yмxypии Мyхтоpи Шypавии Сотсиалистии (Ч,МШС) Точикистон xамчyн макоми фавкулодаи xокимияти давлатй муддати тулонй аpзи вучуд накаpда бошад xам, баpои xалли вазифаxои асосие, ки тайи солxои дyшвоpи 1924-1926 даp назди Точикистони навтаъсис гузошта шуда буданд, накши басо мyxим бозид.

Даp ин маpxала каблан, 6 ноябpи соли 1924 Бюpои Осиёмиёнагии КМ ВКП(Б) макоми муваккатии pоxбаpии xизбии чyмxypй-бюpои ташкилии Х,К(б) Узбекистон даp ^МШС Точикистонpо таъсис дода буд [5,376], ки то соли 1929 амал мекаpд. Аммо баъди беxтаp шудани вазъи сиёсй даp чyмxypии навтаъсиси Точикистони Шypавй бояд аз шакли идоpакyнии фавкулода ба низоми идоpакyнии давлатии осоишта мегузашт.

Бо ин максад, даp моxи октябpи соли 1925 Кумитаи инкилобй каpоp каpд, ки интихобот даp Шypоxои маxаллй ва вакилон ба нахустин Анчумани муассисони Шypои ^МШС Точикистон гyзаpонида шавад [8,6].

Нахустин Анчумани I (муассисони) Шypоxо таъсиси Ч,yмxypии Мyхтоpи Шypавии Сотсиалистии Точикистонpо ба pасмият даpоваpда, ба

давpаи нави таъpихи халки точик -давpаи сохтмони осоиштаи сотсиалистй замина гузошт. Баpгyзоpии Анчумани I (мyассисони) Ш^охо ва гyзаpиш ба хокимияти Ш^охо баpои ташкили нахустин макоми интихобии маpказии хокимият даp худуди чyмхypй-Кyмитаи ичpоияи маpказии (КИМ) Ш^охои Ч,МШС Точикистон асос гузошт. Гyзаpиш аз низоми фавкулодаи идоpакyнй-Кyмитаи инкилобй ба Кумитаи ичpоияи маpказии Ш^охо ва ташкили Ш^охо даp махалхо ба OFOЗи сохтмони васеи идоpакyнии номояндагии Шypавй даp Точикистон замина гузошта, макомоти х,окимияти Шypавиpо ба оммаи халк наздик гаpдонид ва баpои гузаштан ба фаъолияти хамаpyзаи накшавии макомоти идоpакyнии давлатй ва хизбй оид ба сохтмони иктисодию фаpхангии чомеаи Шypавй имконият фаpохам оваpд.

Хамин тавp, даp Анчумани I (муассисони) Ш^охо нахустин макоми интихобии маpказии хокимияти давлатй даp худуди чyмхypй - Кумитаи ичpоияи маpказии (КИМ) Ш^охои ^МШС Точикистон таъсис дода шуд.

Ичлосияи аввалини Кумитаи ичpоияи маpказии Ш^охои ^МШС Точикистон, ки 12 декабpи соли 1926 доиp гаpдид, Пpезидиyми КИМ Ч,МШС Точикистон даp хайати 11 нафаp, 5 нафаp номзад ва Хукумати чyмхypй - Шypои комиссаpони халк (ШКХ^о интихоб намуд [7,375].

Даp мохи октябpи соли 1925 Кумитаи инкилобй каpоp каpд, ки интихобот даp Шypохои махаллй ва вакилон ба нахустин Анчумани муассисони Шypои Ч,МШС Точикистон гyзаpонида шавад.

Интихобот ба Шypохои махаллй баpои дехконон мактаби сиёсие махсуб меёфт, ки даp ин мактаб онхо бо талаботи демо^атияи Шypавй ва сохтмони давлатй ошно шуданд. Пас аз маъpакаи интихоботй коpхои бyзypг оид ба тахкими Дастгохи давлатии Шypавй анчом дода шуданд. Кумитаи инкилобй ба вилоятхо ва нохияхо намояндагони комиссияхои махсус, даp навбати аввал намояндагони комиссияи интихоботиpо фиpистод. Даp ин давpа тозакунии сафхои Ш^охо ва кумитахои инкилобй, интихоби кадpхои нав аз хисоби мутахассисони баландихтисос гyзаpонида шуданд.

Гyзаpиш ба хокимияти Шypохо, баpгyзоpии Анчумани I (муассисони) Ш^охо баpои ташкили нахустин макоми интихобии маpказии хокимият даp худуди чyмхypй-Кyмитаи ичpоияи маpказии (КИМ) Ч,МШС Точикистон асос гузошт. Гyзаpиш аз низоми Кумитаи инкилобй ба Ш^охо даp махалхо ба OFOЗи сохтмони васеи Шypавй даp Точикистон замина гузошта, макомоти Хокимияти Шypавиpо ба оммаи халк наздик гаpдонид ва баpои гyзаpиш ба коpхои хамаpyзаи накшавй аз pyи сохтмони иктисодию фаpхангии Шypавй имконият фаpохам оваpд.

Макоми олии хокимияти давлатии Ч,МШС Точикистон Анчумани умумиточикии Шypохо ба шyмоp меpафт. Даp давpаи байни анчуманхо ба хокимият Кумитаи ичpоияи Маpказии Шypохо pохбаpй мекаpд, ки он даp нахустин Анчумани умумиточикии Ш^охо даp мохи декабpи соли 1926

ташкил ёфта буд. Шурои комиссарони халкй дар асоси Катьномаи оид ба таъсиси Ч,ШС Точикистон амал мекард, ки он дар якум (таьсисдихднда), Конститутсияи Ч,ШС Узбекистан, анчуманх,ои Шурох,о ^МШС Точикистон кабул карда шуда буд.

Кумитаи ичроияи Марказии Шурох,о масьалах,ои таксимоти маъмурй-хочагидории ^МШС Точикистон ва Вилояти Бадахшони Кух,иро хдллу фасл карда, барои чаласаи Анчумани умумиточикй ва ичлосияи КИМ маводи зарурй омода карда, ихтилофандеширо дар байни кумитах,ои халкй бартараф намуд [4,51].

Пас аз кабули Конститутсияи (Конуни асосии) Ч,ШС Узбекистон аз 18 августи соли 1927 барои ташкили макомоти олии х,окимият ва идоракунии Ч,МШС Точикистон заминах,ои конунй фарохдм оварда шуданд.

Дар фасли якуми (мукаррароти умумии) Конститутсияи Ч,ШС Узбекистон дар моддаи 5 омадааст: «Тибки майлу хох,иши мехдаткашони Ч,умх,урии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Точикистон чихдти ба расмиятдарории давлати худ дар хдйати Ч,умх,урии Шуравии Сотсиалистии Узбекистон, ки катъан дар анчуманх,ои нахустини умумиузбекй ва умумиточикй ифода ёфтааст, Ч,умх,урии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Точикистон ва вилояти Мухтори Бадахшони Кух,ии он ба хдйати Ч,умх,урии Шуравии Сотсиалистии Узбекистон шомил мебошанд».

Фасли 4, боби 8 Конститутсияи Ч,ШС Узбекистон аз соли 1927 пурра ба Точикистон бахшида шуда, ба тарики зайл ифода ёфтааст: «Дар бораи Ч,умх,урии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Точикистон» [5,376]. Боби мазкур аз 9 модда оид ба танзими масъалах,ои идоракунй ва муносибатх,ои чамъиятии Ч,МШС Точикистон иборат мебошад.

Дар моддаи 62 Конститутсияи Ч,ШС Узбекистон зикр ёфтааст: «Ч,умх,урии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Точикистон дар ташкили макомоти олии х,окимияти Ч,умх,урии Шуравии Сотсиалистии Узбекистон тавассути вакилони худ дар анчуманх,ои умумиузбекии Шурох,ои Ч,ШС Узбекистон иштирок менамояд» [5,378].

Тавре, ки маьлум аст, макоми олии х,окимият - Кумитаи инкилобй ва макомоти идоракунии Ч,МШС Точикистон хднуз дар мохдои ноябр-декабри соли 1924 таьсис ёфта буданд. Дар мо^и декабри соли 1926 дар анчумани нахустини таъсисдихдндаи шурох,ои Точикистон Кумитаи Марказии ичроияи (КИМ) Шурох,о ва Шурои комиссарони халкии ^МШС Точикистон ташкил ёфта буданд. Конститутсияи Ч,ШС Узбекистон аз 18 августи соли 1927 низоми макомоти х,окимияти Ч,МШС Точикистонро расман ба х,укми конун даровард.

1 сентябри соли 1926 Президиуми КИМ дастурамали махсус оид ба Шурох,ои вилоятиро кабул кард, ки санади мазкур х,укукх,ои ин шурох,оро ба х,укми конун даровард [2,11]. Макоми амалкунандаи Шурох,ои дех,от дар давраи байни чаласах,о президум ба шумор мерафт ё вазифаи уро

раиси Шуро ба чо меовард. Шурохои дехот хукук доштанд, ки шуъбахои алохида-кишоварзй, обу обёрй, ободонй ва сохтмони роххо, маориф, тандурустй ва дигар шуъбаю бахшхоро бо салохдиди Шуро ташкил диханд. Ба хайати шуъбахо аъзои шурохои дехот ва дехконон-фаъолон шомил буданд.

Ба маъракаи интихоботии солхои 1928-1929 Анчумани дуюми Шурохои ^МШС Точикистон хусни анчом бахшид, ки аз 21 то 28 соли 1929 дар шахри Душанбе гузаронида шуд. Дар ин анчуман аввалин Конститутсияи ^МШС Точикистон ва дуюмин Конститутсия дар таърихи хал^ и точик кабул гардид.

Анчуман ба КИМ супориш дод, ки Конститутсияи Ч,МШС Точикистон барои баррасй ва тасдик ба Анчумани сеюми Ч,ШС Узбекистон пешниход карда шавад, аммо ба рузномаи анчумани мазкур масъала оид ба Конститутсияи ^МШС Точикистон ворид карда нашуд [2,11], зеро дар ин давра аллакай омодагихо барои таъсиси Ч,умхурии Иттифокии точикон чараён доштанд.

Шурои комиссарони халкй масъалахои рушди маъмурй-хочагидории Ч,МШС Точикистон ва Вилояти Мухтори Бадахшони Кухиро баррасй карда, ихтилофоти байни комиссариатхои халкиро халлу фасл менамуд.

Соли 1926 дар нахустин анчумани Точикистон ба чойи Кумитаи инкилобй КИМ-и Шурохо ва Шурохои комиссариатхои халкии Точикистон таъсис ёфтанд. Конститутсияи Ч,ШС Узбекистон аз 18 августи соли 1927 низоми макомоти хокимияти ^МШС Точикистонро расман ба хукми конун даровард.

18 июни соли 1928 чаласаи навбатии Комиссияи таксимоти нохиявии ^МШС Точикистон доир гардид. Комиссия муштаракан бо КИМ Узбекистон дар корхои оид ба шомил гардонидани округи Хучанд ба хайати Ч,МШС Точикистон дар мохи сентябри соли 1929 иштирок дошт. Дар миёнаи соли 1929 комиссия оид ба таксимоти нохияхо ба амалй гардонидани тадбирхо оид ба таъсиси Ч,умхурии Шуравии Сотсиалистии Точикистон шуруъ намуд.

Дар мохи ноябри соли 1928 ва январи соли 1929 дар Точикистон маъракаи васеи интихобот ба Шурохо гузаронида шуд. Президиуми КИМ дастурамали махсус оид ба Шурохои вилоятхоро тасдик намуд, ки ин санад ба хукукхои онхо конунан тахким бахшид [8,83].

Дар ин мархала Шурохо ба мухлати як сол интихоб карда мешуданд. Макоми кори Шурохои дехот дар давраи байни мачлисхо президиум ба шумор мерафт ё вазифаи онро раиси Шуро ичро мекард. Шурохои махаллй метавонистанд аз руйи салохдид шуъбахои худ: кишоварзй, обу обёрй, ободонй ва сохтмони роххо, маориф, тандурустй ва гайрахрро таъсис диханд. Ба хайати шуъбахо фаъолон-аъзои Шурои махаллй ва дехконон шомил мегаштанд.

Маъракахои интихоботй ва чорабинихои дар онхо гузаронидашуда

дастгохи давлатиро хеле фаъол намуда, барои чалби оммаи дехдонони захматкаш ба идоракунии давлатй, фаъолияти амалй дар Шурохо мусоидат мекарданд.

Чдмъбасти маъракахои интихоботии солхои 1928-1929 Анчумани дуюми Шурохои ^МШС Точикистон ба шумор мерафт, ки аз 21 то 28-уми апрели соли 1929 дар шахри Душанбе гузаронида шуд. Дар анчуман Конститутсияи Ч,МШС Точикистон дабул карда шуд. Анчуман ба КИМ супориш дод, ки Конститутсияро барои баррасй ва тасдид ба Анчумани сеюми Шурохои Ч,ШС Узбекистон пешниход намояд, аммо ба рузномаи анчуман масъала оид ба Конститутсияи Ч,МШС Точикистон ворид карда нашуд, зеро дар ин давра аллакай омодагихо ба таъсиси Ч,ШС Точикистон чараён дошт. Пас аз таъсиси Ч,ШС Точикистон Конститутсия ба мадоми дахлдори чумхурии иттифодй мутобид гардонида шуд. Конститутсияи ^МШС Точикистон муддати кутох амал карда бошад хам, дорои ахаммияти бесобида буд; ин хуччати мухим тамоми дастовардхои халди точикро дар давраи Докимияти Шуравй ба хукми донун даровард.

Анчумани дуюми Шурохо иродаи мехнаткашони округи Хучандро ба эътибор гирифта, ба Анчумани сеюми Шурохои Ч,ШС Узбекистон бо чунин хохиш мурочиат намуд: округи Хучанд ба хайати ^МШС Точикистон ворид карда шавад. 4 сентябри соли 1929 округи Хучанди Ч,ШС Узбекистон бо санади махсус ба Ч,МШС Точикистон дода шуд.

Бо дарназардошти дастовардхои Ч,МШС Точикистон дар сохахои хочагй ва фарханг, мавдеи чугрофй, сиёсй ва этнографии он ва ба хотири рушди минбаъдаи миллй, сиёсй ва хочагии кишвар, 12-уми июни соли 1929 Президиуми КИМ ИЧ,ШС ва 13-уми июли соли 1929 Президиуми Ч,ШС Узбекистон «Дар бораи таъсиси Ч,умхурии мустадили Шуравии Сотсиалистии Точикистон ва аз хайати Ч,ШС Узбекистон баровардани он» [10,193], дарор дабул карданд.

КИМ Шурохо ба муносибати таъсиси Ч,ШС Точикистон дарор дабул кард, ки дар мухлати кутохтарин Анчумани сеюми фавдулодаи Шурохои Ч,МШС Точикистон даъват карда шавад. Анчуман 15-19-уми октябри соли 1929 дар шахри Душанбе баргузор гардид. Дар анчуман «^атънома оид ба таъсиси Ч,ШС Точикистон» дабул карда шуд.Анчуман ба хукумат супориш дод, ки лоихаи Конститутсияи Ч,ШС Точикистонро тахия намояд. 5-уми декабри соли 1929 КИМ ИЧ,ШС дар бораи таъсиси Ч,умхурии Шуравии Сотсиалистии Точикистон дарор дабул кард. Ба хайати он Вилояти Мухтори Бадахшони Кухй ва округхои зерин: Хучанд, Дисор, Еарм, Кургонтеппа, Кулоб, Панчакент шомил гаштанд.

Бо таъсиси Ч,ШС Точикистон ваколати КИМ ва ШКХ Ч,МШС Точикистон хамчун макомоти олии хокимияти давлатй датъ гардид.

Дар баробари ин, аз соли 1924 то соли 1929 намояндагии доимии Ч,МШС Точикистон дар Ч,ШС Узбекистон ташкил ёфта амал мекард. Намояндагии доимй вазифадор буд, ки ба Дукумати Ч,ШС Узбекистон

маводу маълумоти мухталифи баpои xалли пpоблемаxои маpбyт ба Ч,yмxypии мyхтоpи Точикистонpо пешниxод намояд ва мутассил даp назди Дукумати Ч,ШС Узбекистон масъалаxои сохтмони иктисодию фаpxангй даp Точикистонpо ба миён гyзоpад. Намояндагии Точикистон оид ба пешниxодоти конyнгyзоpиxои Дукумати Точикистон тавассути макомоти олии Ч,ШС Узбекистон сypат мег^ифт ва бо xy^^H овози машваpатй даp коpи Пpезидиyми КИМ Ч,ШС Узбекистон ва ШКХ Ч,ШС Узбекистон шиpкат меваpзид. Даp баpобаpи ба Ч,ШС табдил ёфтани Ч,МШС Точикистон намояндагии доимии Ч,МШС Точикистон даp Ч,ШС Узбекистон баpxам дода шуд.

Дамзамон Точикистон даp xайати Шypои иктисодии Осиёимиёнагй намояндагии хyдpо дошт. Даp соли 1927 намояндагии Точикистон ибоpат буд аз pаис, муовини y (иктисодчй) ва котиб [3,2].

30 апpели соли 1927 даp ^мх^ии Точикистон шуъбаи Суди Олии Ч,ШС Узбекистон ба коpи худ шypyъ намуд, аммо 20-уми ноябpи соли 1927 бо сабаби таъсис ёфтани Суди Олии Ч,МШС Точикистон фаъолияти хyдpо катъ намуд. Суди Олй, ки ба xайати Комиссаpиати халкии адлияи Ч,МШС Точикистон шомил буд, ичpои назоpатpо оид ба фаъолияти мyассисаxои судии чyмxypй таъмин мекаpд ва суди кассатсионй (аpзy шикоятxо) ба шyмоp меpафт.

Коpxои намояндагй давpа ба давpа аз чониби шуъбаи ташкилии КИМ ва комиссаpиатxои дахлдоp мавpиди тафтишот каpоp мегиpифтанд. Ваки-лон ба кyмитаxои ичpоия оид ба xамаи чоpабиниxои гyзаpонидашyда маълумот дода, коpxоpо даp ин самт тащо даp мувофика бо кумш^ои ичpоияи вилоятй пеш мебypданд. Даp асоси талаботи Кумитаи ичpоия ва даp мавpиди мухолиф набудани ин талабот ба дастypамалxои аз маpказ дастpасшyда, намояндагон ба коpxои анчомдодашаванда ислоx медаpо-ваpданд [1,65].

Бюpои Осиёимиёнагии Дизби Коммунисти болшевикии Шypавй баpои таpбияи ташаккули миллй оид ба тайёp каpдани xайати фаpмондеxй аз Xисоби бошандагони таxчой каpоp кабул каpд. Номзадxои дахлдоp баpои омузиш ба Мактаби Осиёимиёнагии xаpбй фиpистода мешуданд.

Макомоти олии xокимияти давлатй ва идоpакyнии Точикистон даp даp муддати кyтоxи мавчудияти худ pоxи бyзypги pyшдy такомyлpо тай каpданд. Точикистон аз кишваpи нимфеодалии сохти ^xra ба чyмxypии сотсиалистй бо гyзаpиш ба дастгоxи Ш^авии давлатй табдил ёфт.

Ташкили дастгоxи давлатии Точикистонpо даp мачмуъ, омузиши тачpибаи сохтмони давлатии чyмxypиxои баpодаpи умумииттифокй сабук гаpдонид. Соли 1929 макомоти олии xокимияти Точикистон ба сохтоpи намунавии идоpакyнй, ки даp ИЧ,ШС кабул каpда шуда буд, наздик rap-донида шуд. Чунончи, Точикистон сохтоpи КИМ ва якчанд комиссаpи-атxои халкиpо аз pyи бисёp таpxxои худ пазиpyфт. Аммо xам даp сохтоp ва xам даp yсyлxои коpбаpии макомоти давлатии Точикистон даp ин

мархалаи таърихй баъзе фаркиятхо мавчуд буданд, ки ба талаботи шаро-итхои махаллй ва хусусиятхои миллй асос ёфта буданд.

Макомоти давлатй рафъи кафомонии иктисодй ва фархангиро таъмин намуда, мутассил такмил ёфтанд. Тахкими макомоти давлатй аз бисёр чихат ба милликунонии дастгохи давлатй, яъне тарбияи кадрхои идораку-нанда аз хисоби мардуми махаллй, мунтазам шуравикунонии ^МШС Точикистон, густариш ва такмили демократияи Шуравй, чалби васеи оммаи мехнаткашон ба идоракунии давлатй мусоидат намуд.

Фаъолияти макомоти олии хокимияти давлатй ба устуворй, баъдан тачдиди иктисодиёт ва тамоми низоми хаёти ичтимой-сиёсй дар мабдаи сотсиалистй равона гардида буд.

Хдмин тарик, макомоти олии хокимияти давлатии Точикистони Шуравй дар давраи солхои 20 ва ибтидои солхои 30-юми асри ХХ таъсис дода шуда, фаъолияти самарабахшро анчом доданд. Макомоти олии намояндагй, ичроия ва идоракунии давлатй, ки аз чихати ташкилй ва хукукй пурра ташаккул ёфтанд, идоракунии тамоми сохахои хочагии халки Точикистони Шуравиро дар амал татбик намуданд ва усулхои кору фаъолияти макомоти давлатй аз бисёр чихат суръати сохтмони чомеаи сотсиалистиро дар чумхурй таквият бахшиданд.

АДАБИЁТ

1. Бойгонии давлатии марказии Ч,умхурии Точикистон. Х. 9. Оп. 1. П. 36. В. 65.

2. Бойгонии давлатии марказии Ч,умхурии Точикистон. Х. 9. Оп. 1. П. 258. В.11.

3. Бойгонии давлатии марказии Ч,умхурии Точикистон, Х. 10. Оп. 1. П. 36. В. 2.

4. ЦГА Республики Таджикистан. Ф. 10. Оп. 1. П. 175. В. 51.

5. Конституция (Основной Закон) Узбекской Советской Социалистической Республики от 11 июля 1927 г. // Хрестоматия по истории Отечественного государства и права. М. : Юрайт, 2014.- 698с.

6. История Коммунистических организацией Средней Азии,-Ташкент: Узбекистан, 1967. - 450 с.

7. История таджикского народа / под ред. академика Р.М. Масова. Том V. (Новейшая история 1917-1941). -Душанбе, 2004.-750 с.

8. Мавлянов А. Представительные органы государственной власти Таджикистана в период строительства социализма /А. Мавлянов -Душанбе, 1973.-219 с.

9. Митюкова, К.Д. Опыт государственного строительства Таджикской АССР (1924-1929 гг.) /К.Д. Митюкова. Душанбе: "Дониш". 1988.-68с.

10. Раджабов, С.А. Таджикская ССР - суверенное советское государство/ С.А. Раджабов. - Сталинабад, 1957.-193 с.

ТАШАККУЛ ВА ФАЪОЛИЯТИ МАКОМОТИ ОЛИИ ХОКИМИЯТИ ДАВЛАТИ ДАР ТОЧИКИСТОНИ ШУРАВИ

Дар макола масъалахои ташаккул ва фаъолияти макомоти олии хокимияти давлатй дар Точикистони Шуравй ва макомоти идоракунии он мавриди баррасй карор дода шудааст.

Муаллифон кайд менамоянд, ки шаклхои нави идоракунии давлатй дар натичаи таксимоти миллй-марзии Осиёи Миёна ва ташкили ^МШС Точикистон бв вучуд омаданд, ки дар мархдлаи аввал Кумитаи инкилобй хдмчун макомоти олии фавкулодаи хокимияти давлатй таъсис дода шуд. Дар мохи декабри соли 1926 дар Анчумани якуми муассисони Ч,МШС Точикистон Кумитаи ичроияи Марказии (КИМ) Шурохо ва Шурои комиссарони халкй (ШКХ)-Хукумати Точикистон ва макомоти идоракунии Ч,МШС Точикистон ташкил карда шуданд.

Муаллифон кайд менамоянд, ки минбаъд пас аз ташкили чумхурии алохидаи иттифокии Точикистон дар хайати ИЧ,ШС дар низоми идоракунии давлатии чумхурй, ба вижа дар низоми макомоти ичроияи хокимияти давлатй тагйиротхои чиддй ба вучуд омад ва макомоти идоракунй-комисариатхои халкй ба талаботи чумхурии иттифокй мутобик гардонида шуданд.

Дар макола кайд мешавад, ки низоми идоракунии давлатй ва макомоти идоракунии давлатй такмил дода шуданд ва дар натичаи фаъолияти самарабахши хамаи шохахои хокимият, махсусан макомоти ичроияи хокимияти давлатии Ч,ШС Точикистон дар солхои 30-юми асри ХХ дар тамоми сохахои хаёти чамъиятй ба дастовардхои бузург ноил гардид.

Калидвожах,о: ташаккул, Кумитаи ищилобй, Шурохо, Кумитаи ицроияи Марказй, Ащумани муассисон, Ащумани шурохо, комиссариатуои халцй, мацомоти идоракунй, Шурои комиссарони халцй.

ФОРМИРОВАНИЕ И ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ВЫСШИХ ОРГАНОВ

ГОСУДАРСТВЕННОЙ ВЛАСТИ СОВЕТСКОГО ТАДЖИКИСТАНА

В статье рассматриваются вопросы становления и развития высших органов государственной власти Советского Таджикистана.

Авторы подчеркивают, что новые формы государственного управления формировались в результате национално-государственного размеживания в Средней Азии и создания Таджикской АССР, которая была создана Ревкомом как временный высший черезвычайный орган государственной власти республики. В декабре 1926 года на первом Учредительном съезде Таджикской АССР были организованы Центральный Испольнительный Комитет (ЦИК) Советов и Совет Народных Комисаров (СНК)-Правительство и органы государственного управления Таджикской АССР.

Авторы подчеркивают, что в дальнейшем после создания отдельной Таджикской союзной республики в составе СССР в системе государственного управления республики особенно в системе исполнительных органов государственной власти произошли существенные изменения и органы управления - наркоматы были приведены в соответствие с требованиями союзной республики.

В статье отмечается, что система государственного управления и органы управления республики совершенствовались, и в результате эффективной деятельности всех ветвей власти и особенно представительных и исполнительных органов государственной власти Таджикская ССР достигла больших успехов во всех сферах общественной жизни в 30-е годы ХХ века.

Ключевые слова: становление, Революционный комитет, наркоматы, Советы, Центральный Исполнительный Комитет, Учредительный съезд, Съезд Советов, государственное управление, Совет народных комиссаров.

FORMATION AND ACTIVITIES OF THE SUPREME BODIES OF STATE POWER OF SOVIET TAJIKISTAN

The article deals with the formation and development of the Council of People's Commissars of the Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic and the governing bodies of the Tajik ASSR.

The authors emphasizes that new forms of government were formed as a result of national-state demarcation in Central Asia and tells about the creation of the Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic, which was created by the Revolutionary Committee as a temporary supreme emergency body of state power of the republic. In December 1926, at the first Constituent Congress of the Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic, the Central Executive Committee (CEC) of the Soviets and the Council of People's Commissars (SNK) - Government and government bodies of the Tajik Autonomous Soviet Socialist Republic were organized.

The authors emphasizes that after the creation of a separate Tajik Union Republic within the USSR, significant changes took place in the system of state administration of the republic, especially in the system of executive bodies of state power, and the governing bodies - the people's commissariats were brought into line with the requirements of the union republic.

The article notes that the system of government and the governing bodies of the republic has been improved, and as a result of the effective activity of all branches of government and especially the executive bodies of government, the Tajik SSR achieved great success in all areas in the 30s of the last century.

Key words: Soviets, formation, revolutionary committee, people's commissariats, state administration, Council of People's Commissars, governing bodies, government, executive bodies.

Сведения об авторах: Искандаров Косимшо-доктор исторических наук, главный ученый секретарь Национальной академии наук Таджикистана, 734025, Душанбе, пр. Рудаки, 33 тел: (+992 37) 221 50 17. E-mail ikas_53@inbox.ru

Ализода Бахриддини Пирмухаммад-кандидат филологических наук, доцент, ведущий научный сотрудник НИИ государственного управления и государственной службы Академии государственного управления при Президенте Республики Таджикистана. Адрес: Таджикистан, 734003, Душанбе, ул. Саид Носира, 33, тел: (+992 37) 228 91 51. E-mail b.p.alizoda63@mail.ru

Information about the authors: Iskandarov Kosimsho - doctor of Historical Scinces, Scintific secretary of National Academy of Sciеnces of Tajikistan. Adress: 33, even. Rudaki, Dushanbe, (+992 37) 221 50 17. E-mail ikas_53@inbox.ru

Alizoda Bahriddini Pirmuhammad - candidate of Philology Scinces, Main Specialist of the Research Institute of public Administration and public service affairs of the Academy of public Administration under the President of the Republic of Tajikistan. Adress: 33, str. Said Nosir, Dushanbe, 734003, Tajikistan^: (+99237)2289151. E-mail b.p.alizoda63@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.