Научная статья на тему 'ФИЗИКАНИНГ ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДАГИ АҲАМИЯТИ'

ФИЗИКАНИНГ ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДАГИ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
52
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
agrophysics / biophysics / agrometeorology / inertion / elektrostimulation.

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Чори Тошпўлатов, Нафиса Нурмуродова

The article “The Importance of Physics in Agriculture” examines how physical laws, phenomena and physical instruments affect the development of agriculture, increase in yield, and the application of new innovative technologies in this field of the national economy. An example is the application of the laws of mechanics in various agricultural machines. When teaching physics to future specialists in agriculture, in each lesson the topic should be associated with agricultural processes and objects.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФИЗИКАНИНГ ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДАГИ АҲАМИЯТИ»

Удалить Водяной Знак

Wondershare PDFelement

Хулоса: Усимликнинг усиши ва ривожланишидан келиб чи;иб шуни таъкидлаш мумкинки, Иштихон тумани шароитида экма индовнинг усув даври 3 ой-гача, генератив фазаси 38 кунни ташкил килди. Туман шароитида усимликнинг барча вегетатив ва генератив фазаларини уташи унинг исти;болли кукат — ози;-

ов;ат экини эканлигидан далолат беради. Экма индовнинг ер устки кисми ва уруглари таркибидаги асосий биокимёвий - хужалик курсаткичларини белгиловчи хом протеин, хом ёглар, хом клетчатка, кул, азотсиз экстрактив моддалар (АЭМ) усимлик таркибида бундай моддаларни куп са;лаши билан ажралиб туради.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. А.Н.Рукола - Деликатесное салатное растение /А.Н.Папнов//Картофель и овощи. 2004. №2. С.15.

2. Флора Узбекистана. Ташкент. АН РУз, 1955. Т.З. С.183.

3. Чернышева Н.Н. Практикум по овощеводству/Н.Н.Чернышева, Н.А.Колпаков.-М.: Форум, 2012. 288 ст.

4. Melakeberhan,H.,Xu.A.,Kravchenko A.,Mennan S.Potential use arugula as atrap crop for Meloidogyne hapla/H. Melakeberhan,A.Xu,A. Kravchenko, S.Mennan//Nematology 8.-USA.-2013.-P.793-799.

5. Ширикин В.Н. Интродукция рукколы, ее агробиологические и технологические особенности при возделывании в Пермском крае. Автореф. дисс. канд. с.-х. наук: 06.01.01/Ширкин Виктор Николаевич. Пермь. 2012. 18 с.

6. Петросян О.А. Удобрения подкормка/О.А.Петросян. М.: Вече. 2004. 176 с.

7. Хожиматов К.Х., Хожиматов О.К., Собиров У.А. Сборник правил пользования объектами лекарственных, пищевых и технических растений. Ташкент, Изд-во «Янги аср авлоди». 2009 г.

Интернет сайтлари:

8. www. ziyonet.uz

9. www. uforum.uz

10. www.fizrast.ucoz.ru

11. www.interchopen.com

ФИЗИКАНИНГ КИШЛОЦ ХУЖАЛИГИДАГИ

А^АМИЯТИ

Чори ТОШПУЛАТОВ,

доцент.

Нафиса НУРМУРОДОВА,

катта уцитувчи, "Табиий, илмий ва гуманитар фанлари" кафедраси,

СамВМИ Тошкент Филиали.

Annotation. The article "The Importance of Physics in Agriculture" examines how physical laws, phenomena and physical instruments affect the development of agriculture, increase in yield, and the application of new innovative technologies in this field of the national economy. An example is the application of the laws of mechanics in various agricultural machines. When teaching physics to future specialists in agriculture, in each lesson the topic should be associated with agricultural processes and objects.

The keywords: agrophysics, biophysics, agrometeorology, inertion, elektrostimulation.

Цишло; хужалигини ривожлантириш, хосилдорликни ошириш, инновацион технологи-яларни жорий килиш, бу тармо;ни янада ривожлантириш учун физика фани мухим ахамиятга эга. Машхур олим И.М.Комов ;ишло; хужалик фанла-рини бош;а табиий фанлар билан айни;са физика

фани билан боглаб ургатиш лозимлигини таъкид-лаган. И.М.Комов узининг 1788 йилда чоп этилган «Дехкончилик ха;ида» номли китобида физиканинг дехкончиликдаги ахамияти ха;ида шундай фикрлар-ни ёзиб колдирган: «Дехкончилик олий фанларни даволаш фани, шу билан биргаликда кимё, механика

16

AGRO INFORM MAXSUS SON [1] 2021

Удалить Водяной Знак

Wondershare PDFelement

ва деярли барча табиий фанлар билан чамбарчас боглангандир» деб курсатган.

Физик, академик А.Ф.Иоффе куп йиллар давомида физиканинг агрономияда кулланилишини кучайти-риш зарурлигини таргиб килган. Унинг ташаббуси билан Россиянинг хозирги Санкт-Петербург шахрида 1932 йилда Агрофизика илмий-тадкикот институти ташкил килинган ва бу институт хозиргача фаолият курсатмокда.

Академик А.Ф. Иоффе уша йилларда физиканинг агрономияда кулланилиши жуда ёмон холатда экан-лигини кайд килиб куйидагини айтган: «Агрономлар физикани билмайдилар, физика агротехник таълим амалиётида деярли иштирок этмайди, физиклар эса агротехникани билмайдилар ва кизикмайдилар, кишлок хужалик ходимларининг орасида физиклар йук, агар уларга физик тадкикотлар зарур булиб колса, уни физик билимлар асоси билан кам таниш булган кишилар томонидан утказилади»[1].

Хозирги вактда орадан карийиб бир аср утган булса-да, физиканинг кишлок хужалиги сохасидаги ахамиятини тушунтириш ва куллаш етарли деб булмайди. Бу сохадаги камчилликларни бартараф килишга физика фанини укитишда агрофизика, биофизика ва агрометеорология каби контакт фанларни укитиш ёрдам беради.

Хозирги замон тажрибасидан маълумки физикани факатгина тиббиётга кулланиши натижа„-ма бу соханинг диагностикаси, даволаш усуллари алча юкори даражада ривожланиб кетди. Айни даврда тиб-биётни, ултратовуш диагностикаси, рентген, флюро-графия, МРТ, ПЕТ, электрокардиография, УВЧ, УФО, электрофорез, дарсенвализация, лазер терапияси каби куплаб ташхиз куйиш ва даволаш усулларисиз тасаввур этиб булмайди.[2]

Физик конуниятлар ва ходисаларни усимликлар ва хайвонлар тузилиши, физиологияси ва хужайрасига тадбики кучайтирилса бу сохада хам катта-катта узгаришларни амалга ошириш мумкин булади. Цуйида физиканнг факат механика кисмига тегишли ходисалар ва конунлардан кишлок хужалигида фой-даланилаётган холатларга тухталиб утилади.

Цишлок хужалигида инерция конуни яъни жисм-ларнинг тинч ёки тугри чизикли текис харакат холатини саклаш хоссаси кишлок хужалигида кенг кулланилади. Масалан, оддий тракторнинг ён томо-нига урнатилган, хаво сурувчи калпокли тозалагичи

бор. Двигател нормада ишлаши учун унга берилув-чи хаво таркибида чанг ва хар хил ифлосликлар булмаслиги керак. Тракторнинг хаво тозалагич курилмаси хаво инерцияси конунига асосан ишлайди.

Сепараторларнинг ишлаш принципи хам ноинер-циал санок системасида вужудга келувчи инерция кучларига асосланган.[3,4,5]. Сепараторларнинг айланма харакатида хам сутга нисбатан енгилрок булган каймок айланиш уки якинида тупланади ва алохида найча оркали идишга окиб тушади.

Шунигдек куритиш машиналари иш принципида хам инерция конунидан фойдаланилади Кишлок хужалиги сохасида донларни тозалаш ва навларга ажратиш учун мулжалланган машиналарда огирлик кучи таъсирида тушаётган дон зарраларига хаво окими таъсир килади. Хаво окимининг таъсир кучи хар хил массали дон зарраларига турлича тезланиш беради. Массаси катта, йирик дон заарралари нисбатан кичик тезланиш олади ва якинрокка тушади. Массаси кичик, майда дон зарралари эса катта тезланиш н^ижасида узокрокка тушади, натижада доннинг майда бу^аклари алохида, йирик булаклари алохида йигилади.

К^ттик жисмларнинг айланма харакати конунлари. а биноан машина ва айланувчи кисмлари укларининг йуналиши, масса марказидан утувчи геом^тьик уки йуналиши билан устма-уст тушадиган к'*.иб ясалади. Чунки бу машиналарнинг, масалан, комбайн барабанининг айланиш тезлиги минути-га мингтадан ошади. Агар геометрик ва айланиш уклари устма-уст тушмаса, бурчак тезликнинг катта кийматларида айланиш укига ва укнинг подшипник хамда шарнирларига катта динамик нагрузка тушади.

Динамик нагрузкани камайтириш максадида, тез айланувчи массив механизмлар ва ишчи гилдираклар эгилувчан, эластик валга урнатилади. Катта айла-нишларда валнинг эгилиши натижасида айланув-чи жисм огирлик маркази унинг геометрик укига якинлашади. Жисмнинг масса марказидан утувчи ук атрофидаги айланиши энг баркарор булади.

Хулоса. Юкорида келтирилган маълумотлардан шундай хулосага келиш мумкинки, Республикамизда бир-бирига узвий богланган биосферадаги физик жа-раёнларни мохиятини чукур тушуниш, ундан бу соха ривожи учун физика фанини кишлок хужалиги сохаси билан боглаб мукаммал урганишни тавсия этамиз.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Х.Абдуллаев, Х.Аргинбоев, Т.Хушвактов "Агрофизика" услубий кулланма. Тошкент 2003. -198 b.

2. Э.Исмаилов, Н.Маматкулов, ЕХоджаев, Н.Норбоев."Биофизика" Тошкент. 2012 й. -249 b.

3. Тургунов Т.Т. Амалий физика. Тошкент. "Узбекистон" 2003 й. - 480 b.

MAXSUS SON [1] 2021 AGRO INFORM

17

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.