Научная статья на тему 'Фитофармакологияның дамуы'

Фитофармакологияның дамуы Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
297
67
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
фитохимия / фитофармакология / фитофармация / фитотерапия / фитопрепараттар / phytochemistry / phytopharmocology / phytopharmation / herbal drugs.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — К Д. Рахимов, Т Н. Парманқұлова, Э М. Темірғалиева, Н А. Бхат, А Сатаев

Қандайда болсын дамушы елдің экономикалық тұрақтылығы мен тәуелсіздігі оның жеке фармацевтикалық өнеркәсібінің дамуымен тығыз байланысты. Қазіргі таңда Қазақстандағы отандық дәрілік заттардың үлесі шамамен 15%-ды құрайды және фармацевтикалық өнімдердің көлемінің өсуі: импорт субстанциясы және олардан дәрілік заттарды дайындау есебінен жүргізіліп жатыр. ДДСҰ-ның болжамы бойынша дәрілік терапиядағы фитопрепараттар үлесі алдағы 10 жылдықта: фитопрепараттар 60% және синтетикалық препараттар 40% құрайды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — К Д. Рахимов, Т Н. Парманқұлова, Э М. Темірғалиева, Н А. Бхат, А Сатаев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF PHYTOPHARMOCOLOGY

Economic stability and independence of any developing country are indissolubly related to development of its own pharmaceutical industry. Currently the Share of domestic medicines in Kazakhstan is 15%, and the growth of pharmaceutical products is mainly due to the import of substances and making from them the prepared medicinal forms. The WHO predicts the share of herbal remedies in drug therapy for the next 10 years will be: 60% of herbal and synthetic drugs 40%.

Текст научной работы на тему «Фитофармакологияның дамуы»

www.kaznmu.kz

Ш.Т. ЗИЯЕВА, С.Д. АМИНОВ, Г.А. КАРИМОВА, К.Т. МИРЗААХМЕДОВА

Ташкент педиатриялыцмедицина институты, фармакология кафедрасы

ГИПОЛИПИДЕМИЯЛЫК ФИРУТАС ПРЕПАРАТЫНЬЩ АНТИОКСИДАНТТЫК БЕЛСЕНД1Л1Г1

Тушн: Фирутас кепкомпонентного препаратыныц антиоксидант никотин ;ышк;ылы мен эксперименттi атеросклерозды салыстыра аны;талды. Кряндарда атеросклероз Аничкова-Холатова эдiсiмен аньщталды. Зерттеу нэтижесi бойынша сына; тобыпта 90 аралыгында холестерин бергенде ПОЛ процесс жиiлейдi жэне липидтердщ антиоксидантты; белсендiлiгi темендейдi. Зерттеудщ барлы; TYрiнде ПОЛ бiрiншiлiк ешмшщ кебейюш керемiз, соцгы енiм- МДА ;ан сывородкасы. Бiр уа;ытта ПОЛ га тэуелдi YPДiстердiц аскорбатизиялы; жэне НАДФ-Н белсендiлiгiн керемiз. Зерттеудщ осы сатысында каталаза мен СОД белсендiлiгiн темендеуш байкэдык;. Фирутастыц емдiк жэне профилактикалы; ;асиет керсетедi, фирутас пен никотин ;ыш;ылы ПОЛ бiрiншiлiк енiиiн азайтады, каталаза мен СОД ты жогалатады, антиоксидантты ;асиет керсетедi. Фирутас антиоксидантты; ;асиет бойынша никотин ;ыш;ылынан жа;сы эсер керсетедi.

ТYЙiндi сездер: атеросклероз, липидтер, тотыкдан ;ыш;ыл, рутин, фитин, аскор ;ыш;ылы.

SH.T. ZIYAEVA, S.D. AMINOV, G.A. KARIMOVA, K.T. MIRZAAKHMEDOVA

Tashkent pediatric medical institute, department of pharmacology

ANTIOXIDANT ACTIVITY OF GIPOLIPIDEMICHESKY PREPARATION FIRUTAS

Rezume: It was researched antioxidant activity of multicomponent firutas at experimental atherosclerosis in comparison with nicotinic acid. Atherosclerosis was caused by Anichkov- Cholatov method in the rats. The results of study showed that in the series of control trials at introduction cholesterin to rats for 90 days the POL processes are accelerated ; and antioxidant lipid activity is reduced. At all stages of study it is marked the increase of primary POL products, conjugates diens, dienketons and final product of blood serum MDA. The activity of ascorbic and NADPh depending POL activity are simultaneously accelerated. At these stages of study catalase activity and SOD are reduced. Prophylactic and curable introduction firutas and nicotinic acid witness on that firutas and nicotinic acid, reducing the content of primary POL products conjugated diens and dienketons, and, final product malondialdehyde, the activity of enzymastic and nonenzymastic lipid oxide, and, also, raising activity of ferments for COD , make antioxidant expressed action. By the antioxidant effect firutas suprassed the well-known hypolipidemic nicotinic acid.

Keywords: atherosclerosis, lipids, oxidization, Phytinum, ascorbic acid.

УДК:615.32:615.322.001.5-078

К.Д. РАХИМОВ, Т.Н. ПАРМАНЦ¥ЛОВА, Э.М. ТЕМ^АЛИЕВА, Н.А. БХАТ, А. САТАЕВ

С.Ж. Асфендияров атындагы Казак ¥лттыц Медицина Университету Казацстан - Ресей Медицина Университетi

ФИТОФАРМАКОЛОГИЯНЫН, ДАМУЫ

Кандайда болсын дамушы елдщ экономикалык турацтылыгы мен тэуелаздт оныц жеке фармацевтикалык енеркэабшц дамуымен тыгыз байланысты. Казiргi тацда Казацстандагы отандык дэршк заттардыц улей шамамен 15%-ды курайды жэне фармацевтикалык ешмдердщ келемтщ eqyi: импорт субстанциясы жэне олардан дэршк заттарды дайындау есебтен жyргiзiлiп жатыр. ДДС¥-ныц болжамы бойынша дэршк терапиядагы фитопрепараттар улеа алдагы 10 жылдыцта: фитопрепараттар 60% жэне синтетикалык препараттар 40% курайды.

Tyümdi сездер: фитохимия, фитофармакология, фитофармация, фитотерапия, фитопрепараттар.

Гылыми - техникалык; прогресс синтетикалык; дэршк заттар енд1рюшщ есуше ы;пал жасаса, ал жанама эсершщ жишп шиелешсл дамуда. ДДС¥-ныц а;параты бойынша жер шарындагы халы;тыц 12%-ы аллергиядан зардап шегедi екен. Жагымсыз жанама эсерлершщ салдарынан АКШ-та 5-8,8 миллионга дешц, Францияда 1,3 миллион наук;астар аурухана тесепне тацылады. Буныц барлыгы жасанды синтетикалык дэршк заттардан адам агзасына туыстас табиги еамдж дэршерше кешу керекттн керсетедь Элемдж фармпрепарат нарыгындагы еамдж тектес дэршк заттардыц улеа керсетшен: Жапонияда еамдж препараттарыныц

сатылымы 15 есе ескен, АКШ-та жазылган рецепт курамында еамдж препараттары бар, Кытайда еамдж препараттарыныц сатылымы жылына 2,5 млрд. долларды курайды. Каза;станда дэрiханаларда сатылатын дэрiлiк заттардыц 80%-ы импорт тауарлары болып есепетеледi, соныц iшiнде еамдж препараттары да карастырылады. Каза;стан флорасы пайдалы есiмдiктерге, оныц iшiнде ерекше мацызды болып саналатын, туймеда; мия, туйежанта; кэдiмгi адыраспан, дэрiлiк сэлбен, ;ала;ай сия;ты дэрiлiк есiмдiктерге ете бай. Булардан жасалатын препараттардыц тшмдшкке айналганы белгiлi. \Соныц нэтижесiнде бул кунде

www.kaznmu.kz

фитотерапия айтарльщтай дамып отыр. Жергшжт дэрiлiк eсiмдiктер шикiзатынан дайындалатын арзан да ;олайлы емдiк дэрiлердi усынатын фармацевтикалы; зауыттар ашылуда. Кызылордада Мия тамырын eн,дейтiн зауыт, Атырауда дэрьдэрмек шыгаратын жан,а eндiрiстiн, ;урылысы басталды. Зауытта жылына 800 миллион таблетка, 300 миллион капсула мен 78 миллион ампула туршдеп дэр^ 3 миллион ;ораптагы жа;па май, 12 миллион пластикалы; кутыдагы ерiтiндi секiлдi 50-ден астам фармацевтикалы; eнiм турлерш шыгару кeзделiп отыр. Бул зауыттын, ;урылысы Кдзак;станнын, Yдемелi индустриялы;-инновациялы; дамуынын, екiншi бесжылды; стратегиясын iске асыруда жэне элемнщ бэсекеге ;абылетп 30 елшщ ;атарына кiруi Yшiн жасалынган ман,ызды ;адам.

Зерттеу аппараты жэне эдiстерi

Елбасынын, Казахстан халы;тарына жолдауында халы;ты дэрiлiк заттармен ;амтамасыз етуше аса назар аударды, сонымен ;атар елiмiзге келетiн медициналы; препараттардын, ;атан, ба;ылауымен жэне олардын, сапасын, ;ундылыгын к;адагалап жэне де инвестициянын, белсендi турде жумыс ЖYргiзiп, елiмiздегi отанды; фармацевтикалы;

фабрикалардын, eсуi керектiгiн ескердь Отанды; фармацевтикалы; жэне медициналы; енд1рютщ жа;ын болаша;тагы мiндетi: фитопрепараттарды eндiру техникасында жан,а гылыми эдiстердi енпзу болып табылады. Елiмiздегi отанды; дэршк препараттар: фармакологиялы;, клиникага дейiнгi, клиникалы; тэжiрибелерден eтiп, ;олдануга ру;саты бар жэне Кр-нын, Мемлекеттiк реестрiне ^ркелгеш ;уантады.

Арглабин ФЭ: iсiкке ;арсы д.з. бкпе idri, CYт бездерi, еркек жыныс MYшелерiнiн, iсiгiнде, гепатоцеллюлярлы бауыр обырында ;олданылады. Шыгарылу mypi - Сублимациялык унтац туртде, флаконда.

Калиор ФЭ: пародонтитте, жатыр мойын эрозиясында, гайморитте, жедел отитте ;олданады . Шыгарылу mypi - Цырмызы гyлi цосылган жаща май.

Карипаин ФЭ: жумса; тш ¡рщдеушде жэне бiр ;атар жараларда ;олданады. Шыгарылу mypi - Цырмызы гyлi цосылган жаща май.

Шипалы май Ф6: пародонтитте, жатыр мойын эрозиясында, гайморитте, жедел отитте ;олданады . Шыгарылу mypi - Цырмызы гyлi цосълган жаща май.

Кызыл май ФЭ: иммуномодулятор, емдж-профилактикалы; зат. Шыгарылу mypi - Квптеген ecÍMdÍK дэрыертен жасалатын - май.

Кызыл майдын, кeптYрлiлiгi ФЭ: гинекологиялы; ауруларда, бауыр жэне тыныс алу MYшелерi ауруларында, ^йж жэне y^ кезшде ;олданады. Шыгарылу mypi - Олеогель, суппозиторилер, бал фито коспасы, шырын.

Гамма-плант ФЭ: жедел жэне созылмалы буын ауруларында, агзанын, иммунды; ЖYЙесiн ;айта ;алпына келтiру Yшiн ;олданады . ШыFаpылу mypi -Жас каpmоп myйнегiнен жасалынады.

Салсоколин ФЭ: гепатопротектор. Гепатитте, созылмалы тассыз холецеститте, ет шыгару жолдарынын, дискинезисында ;олданады. ШыFаpылу mypi - Соpац швбтен биологиялык белсендi щспа mypmde жасалынаmын mаблеmкалаp.

Тагансорбент ФЭ: гастроэнтероколитте жэне энтероколитте ;олданылады. ШыFаpылу mypi - Таган жеpдi мекешнен алынган mазаpmылFан к¥PFакmалFан балшы^ан алытан yнmакmаp. (Шы^ыс ^зак^ан облысы)

Пантокрин ФЭ: зат алмасу бузылысында жэне жыныс MYшелерiнiн, функциясынын, стимулизациясында ;олданады . ШыFаpылу mypi - Маpал суйегтен жасалаmын rn^m эксmpакmысы.

Карафил ФЭ: гинекологиялы; ауруларда, ;абынуларда, y^ алуда, ^йж, жараларда ;олданады. ШыFаpылу mypi - Тypлi фаpмакопеялык всшдж дэpiлеpiнiц коспасынан жасалаmын эксmpакmы, жаща май.

Алхидин ФЭ: иммуномодулятор, гастропротектор. Ас;азан-шек жолдары ауруларында, жараларда, Yсiкте ;олданылады, жануарларга тэжiрибе кезiнде iсiк регрессиясын ша;ырады. ШыFаpылу mypi - Туйе miкендеpiнен жасалаmын mаблеmкалаp, жаща май, сиpоп, myнба, балауыздаp.

Алхимин ФЭ: ;абынуга ;арсы эсерге ие, жануарларга тэжiрибе кезiнде iсiк регрессиясын ша;ырады. ШыFаpылу mypi - Тянъ-Шань бeктерiнде есетш ;ызгылт ту;ымдас ГYлдерден алынган: жа;па май, унта;, шырын жэне тунба.

Биалм ФЭ: жараны eн,деушi д.з. Буын ауруларында, ^йжте, ара, маса ша;;анда ;олданады. ШыFаpылу mypi - ^аpапайым каpаFай mеpпеноид шайыpынан еpекше mехнологиямен жасалаmын, жаща майы.

Рамон ФЭ: ;абынуга ;арсы д.з ШыFаpылу mypi - Тянь-Шань шалфешнщ mамыpынан жасалFан, 2%-ды жаща майы.

Гаухар ФЭ: ;абынуга ;арсы д.з ШыFаpылу mypi - Туйе жанmакmан жасалFан myнба.

www.kaznmu.kz

АВС ФЭ: радиопротектор. Шыгарылу mypi - Шыргана^тан ерекше технологиямен жасалады.

Тополин ФЭ: бактерицидтерге карсы жэне iсiкке карсы д.з. Шыгарылу mypi - Бальзамды флавоноидтар, терек бypшiкmеpmен жасалган жаща майы жэне тунба.

Рувимин ФЭ: иммуномодуляциялы жэне кабынуга карсы д.з.

Цорытынды

Фармацевтикалык; ешмдердщ елiмiзге экелуш шектеу жэне ендiрiс KYшiн арттыру максатында «К^Р-да фармацевтикалык жэне медициналык ендiрiстщ дамуынын, Мемлекеттiк багдарламасы» бекiтiлдi жэне де «Халыкка денсаулык» багдарламасына орай Кдзакстанда фармацевтикалык кэсшорындардын, есуiн келер 10 жылдыкта 5 % -дан 35%-га дейiн есущ жоспарлап отыр.

Зерттеудi талдау жэне цорытынды:

К^Р-да негiзгi басымдык ¥лттык дэрiлiк саясатта болган жэне бола беред^

• зан,ды базаны толыктыру, курастыру жэне жан,аландыру;

• непзп (емiрiлiк -ман,ызды) ДЗ-ды жинау;

• олардын, каушаздтн, тиiмдiлiгiн жэне сапасын бакылайтын Мемлекеттiк бакылауды iске асыру;

• фармацевтикалык нарыкты жэне ДЗ-ды рациональды колдануын кадагалау;

• жан,а, каушаз, тиiмдi, сапалы жэне шынайы отандык ДЗ-ды зерттеу, фармацевтикалык енеркэсiптi ашудагы фармакологиялык гылыми зерттеулердi ЖYргiзудi дамыту;

• фитопрепараттарды жан,а технология тэсiлдерiмен ендiру;

• отандык фармацевтикалык енд1р1стердщ жэне К^Р-да гылыми фармакологиялык ассоциациялардын, ЖYргiзiлуiнiц дамуы;

• ДЗ-тар туралы акпараттык базанын, кен,ею1 (мониторинг, кауiпсiздiк жэне т.б).

Осындай максатта, елiмiздегi отандык галымдар: жан,а, шынайы, экспорттаушы дэрiлiк заттарды ендiрiп, олардын, фармакологиялык эсерiн, TYрлi патологиялык емдеуделерде колдану аясын кецейтш, жан,а MYмкiндiктердi ашуда.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:

1 1 Кукенов М.К., Рахимов К.Д., Аверина В.Ю. Лекарственные растения Казахстана и их использование. - 1-е изд. -Алматы: Жания-Полиграф, 1996. - 341 с.

2 Рахимов К.Д. Фармакологическое изучение природных соединений Казахстана. - 1-е изд. - Алматы: Жания-Полиграф, 1999. - 270 с.

3 Рахимов К.Д., Сикымбаева Л.М., Темиргалиева Э.М. Фитофармакология жэне фитотерапия негiздерi . - 1-е изд. -Алматы: Нурай Принт Сервис, 2010. - 356 с.

4 4 Азембаев А.А., Тегисбаев Н.Е., Кусниева А.Е. Лекарственные растения Казахстана, применяемые в восточной академической медицине. - 1-е изд. - Алматы: Жания-Полиграф, 2010. - 174 с.

5 Парманкулова Т.Н. Казакша-латынша медициналык сездж. - 1-е изд. - Алматы.: ARNA-B, 2012. - 150 с.

К.Д. РАХИМОВ, Т.Н. ПАРМАНК¥ЛОВА, Э.М. ТЕМ^АЛИЕВА, Н.А. БХАТ, А. САТАЕВ

Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендияров, Казахстанско-Российский медицинский университет

РАЗВИТИЕ ФИТОФАРМАКОЛОГИИ

Резюме: Экономическая стабильность и независимость любой развивающейся страны неразрывно связана с развитием собственной фармацевтической промышленности. В настоящее время доля отечественных лекарственных средств в Казахстане составляет приблизительно 15% и рост объема фармацевтической продукции идет в основном за счет импорта субстанций и изготовления из них готовых лекарственных форм. По прогнозам ВОЗ доля фитопрепаратов в лекарственной терапии в ближайшие 10 лет будет составлять: фитопрепараты 60% и синтетические препараты 40%.

Ключевые слова: фитохимия, фитофармакология, фитофармация, фитотерапия, фитопрепараты.

K. RAKHYMOV, T. PARMANKULOVA, E. TEMYRGALYIEVA, N. BKHAT, A. SATAEV

Asfendiyarov Kazakh National medical university, Kazakh-Russian medical university

DEVELOPMENT OF PHYTOPHARMOCOLOGY

Resume: Economic stability and independence of any developing country are indissolubly related to development of its own pharmaceutical industry. Currently the Share of domestic medicines in Kazakhstan is 15%, and the growth of pharmaceutical products is mainly due to the import of substances and making from them the prepared medicinal forms. The WHO predicts the share of herbal remedies in drug therapy for the next 10 years will be: 60% of herbal and synthetic drugs 40%. Keywords: phytochemistry, phytopharmocology, phytopharmation, herbal drugs.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.