Научная статья на тему 'ФАРҒОНА ВИЛОЯТИ АНОРЗОРЛАРИДА КАСАЛЛИКЛАРНИ ТАРҚАЛИШИ'

ФАРҒОНА ВИЛОЯТИ АНОРЗОРЛАРИДА КАСАЛЛИКЛАРНИ ТАРҚАЛИШИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

24
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Анор / фитопатоген / замбуруғ / тарқалиши / альтернариоз / антракноз / фузариоз / касаллик / касалликнинг ривожланиши / мева чириши

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Асрор Ахрорович Рахматов, Нодиржон Хакимжон Ўғли Туропов, Рустам Шухрат Ўғли Каримов

Мақолада 2021 йил Фарғона вилояти анорзорларида анор касалликларини тарқалиши бўйича тадқиқотлар олиб борилган. Тадқиқот натижаларига кўра, анорнинг альтернариоз касаллиги билан барг, новда ва меваларда касалланиши 5,0 % дан 33,6% гача, мева чириши касаллиги 24,1 % дан 35,1% гача, фузариоз касаллиги 3,0 % гача зарар етказиши аниқланган. Ушбу анор навларида антракноз ва церкоспороз касалликларини аъломатлари ва зарари аниқланмаган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФАРҒОНА ВИЛОЯТИ АНОРЗОРЛАРИДА КАСАЛЛИКЛАРНИ ТАРҚАЛИШИ»

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^

ФАРГОНА ВИЛОЯТИ АНОРЗОРЛАРИДА КАСАЛЛИКЛАРНИ

ТАРКАЛИШИ

Асрор Ахрорович Рахматов

к.ф.х.н., етакчи илмий ходим

Нодиржон Хакимжон уFли Туропов

Усимликлар карантини ва хдмояси илмий тадкикот институти

таянч докторанти,

Рустам Шухрат уFли Каримов

ТошДАУ магистранти

АННОТАЦИЯ

Маколада 2021 йил Фаргона вилояти анорзорларида анор касалликларини таркалиши буйича тадкикотлар олиб борилган. Тадкикот натижаларига кура, анорнинг альтернариоз касаллиги билан барг, новда ва меваларда касалланиши 5,0 % дан 33,6% гача, мева чириши касаллиги 24,1 % дан 35,1% гача, фузариоз касаллиги 3,0 % гача зарар етказиши аникланган. Ушбу анор навларида антракноз ва церкоспороз касалликларини аъломатлари ва зарари аникланмаган.

Калит сузлар. Анор, фитопатоген, замбуруг, таркалиши, альтернариоз, антракноз, фузариоз, касаллик, касалликнинг ривожланиши, мева чириши.

Кириш. Анор - анордошлар (аноргулдошлар) оиласига мансуб, субтуропик мева тури буйи 2-10 м дарахт ёки бута. Ватани Урта Осиё, Эрон ва Афгонистон ёввойи турлари Урта денгиз атрофи, Урта Осиёнинг жанубида, Эрон, Афгонистон ва Догистонда учрайди. Узбекистонда кадимдан экиб келинади. Кува, Наманган, Денов ва Китоб (Варганза) туманлари аъло сифатли анорлари билан машхур. Анорнинг барглари майда наштарсимон, шохлари тиканли (ширин мевалисида тикани камрок). Июн-июлда гуллайди. Гуллари икки жинсли, йирик (диаметри 8 см гача), оч кизил шохи учида битта, иккита, баъзан бештагача жойлашади. Уругчиси (оналиги) нормал ривожланган, кузачасимон гулли мева тугади, уругчиси киска, кунгироксимон гуллари, одатда, мева тугмайди. Анор четдан чангланади. Меваси йирик, думалок, кизгиш (кизил пуст) ёки

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

403

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^

окиш (ок пуст), огирлиги 250-1000 г келади. Меваси 6-12 уя (хона) ли, дони оч пушти ёки тук кизил. Таъми ширин, чучук-нордон ва нордон сершарбат (4060%), таркибида 14-21% канд, 0,3-9% лимон кислотаси, таннин, Б,С витаминлари бор. Пусти 29-50%, дони 10-20% ни ташкил этади. (3) Анор усимлигида бир канча фитопатоген замбуруглар паразитлик килади ва турли хил касалликларни келиб чикишига сабаб булади. Булардан асосий замбуругли касалликлари антракноз, алътернариоз ва мева чириши касалликлари хисобланади. Бу касалликлар анор хосилдорлигига катта зарар етказади, уз вактида карши кураш чоралари олиб борилмаса буткул хосилдорликни йукотилишига олиб келади.

Тадкикот усуллари. Касалликларни таркалиши ва хисоб китоб килиш ВИЗР (1985) йилги (1) ва Давлат Кимё Комиссиястнинг (2004) йилги услубий кулланмаларига асосан бажарилди. (2)

Тадкикот натижалари. 2021 йилФаргона вилояти анорзорларида анор экинларида касалликларни таркалиш ва келтирадиган зарари буйича тадкикотлар олиб борилди. Фаргона вилояти Тошлок тумани "Анор агрофирмаси" га карашли 800,0 га майдондаги Кора дон ширин анор нави куздан кечирилганда альтернариоз касаллиги билан касалланиш баргларда 22,0%, новдаларда 5,0% ва меваларида 33,4% ни, касалликнинг ривожланиши эса 0,9% дан 10,2% гачани ташкил килди. Анор меваларида мева чириш (Mucor, Aspergillus niger, Botrytis cinerea) касаллиги билан касалланиш 26,1% дан 35,1% ни, касалликнинг ривожланиши эса 7,6% дан 12,4% гачани ташкил килди. Фузариоз касаллиги билан касалланиш 3,0% ни, касалликнинг ривожи эса 0,8% ни ташкил этди. Бу навда церкоспорозва антракноз касалликлари учрамади.

Фаргона вилояти Кува тумани Анор савхози "Ориф Шамол Йулдошали Акромжон" фермер хужалигига карашли 3,8 га майдондаги Кора дон аччик анор навида кузатувлар олиб борилди. Анорзорлар кузатилганда, альтернариоз касаллиги билан касалланиш баргларда 21,5%, новдаларда 5,3% ва меваларида 26,8% ни, касалликнинг ривожланиши эса 3,1% дан 9,6% гачани ташкил килди. Анор меваларида мева чириш (Mucor, Aspergillus niger, Botrytis cinerea) касаллиги билан касалланиш 24,1% ни, касалликнинг ривожланиши эса 9,4% ни ташкил килди. Фузариоз касаллиги билан касалланиш 1,1% гача касалликнинг ривожи эса 0,2% гачани ташкил этди. Бу навда хам церкоспорозва антракноз касалликлари аъломатлари кузатилмади.

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

404

ytadq^

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 MEVACHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

Фаргона вилоятиКува тумани Анор савхози "Саидсултон Абдуикбол" фермер хужалигига карашли 12,0 га майдондаги Кора кайин анор навида кузатувлар олиб борилди. Анорзорлар куздан кечирилганда альтернариоз касаллиги билан касалланиш баргларда 23,0%, новдаларда 3,6% ва меваларида 33,0% ни, касалликнинг ривожланиши эса 1,0% дан 8,9% гачани ташкил килди. Анор меваларида мева чириш (Mucor, Aspergillus niger, Botrytis cinerea) касаллиги билан касалланиш 26,4% ни, касалликнинг ривожланиши эса 7,6% ни ташкил килди. Бу навда фузариоз, церкоспорозва антракноз касалликлари кузатилмади.

Фаргона вилоятиКува тумани Анор савхози"Намуна Солижон Иброхим Халил"фермер хужалигига карашли 10,0 га майдондаги Жайдари анор навида кузатувлар олиб борилганда, альтернариоз касаллиги билан касалланиш баргларда 20,9% ни, новдаларда 5,3% ни ва меваларида 26,8% ни, касалликнинг ривожланиши эса 1,5% дан 10,4% гачани ташкил килди. Анор меваларида мева чириш касаллиги (Mucor, Aspergillus niger, Botrytis cinerea) билан касалланиш 26,1% ни, касалликнинг ривожланиши эса 9,0% ни ташкил килди. Бу навда фузариоз, церкоспорозва антракноз касалликлари учрамади. Фаргона вилоятии Кува тумани Анор савхози "Нур Исломбек Боходиржон"фермер хужалигига карашли 7,0 га майдондаги Кора дон аччик анор навида альтернариоз касаллиги билан касалланиш баргларда 22,9%, новдаларда 5,6% ва меваларида 33,6% ни, касалликнинг ривожланиши эса 1,2% дан 9,4% гачани ташкил килди. Анор меваларида мева чириш(Mucor, Aspergillus niger, Botrytis cinerea) касаллиги билан касалланиш 27,4% ни, касалликнинг ривожланиши эса 8,6% ни ташкил килди. Бу хужалик анорзорларида фузариоз, церкоспорозва антракноз касалликлари учрамади.

Хулоса. 2021 йил Фаргона вилояти анорзорларида олиб борилган тадкикот натижаларига кура, анорнинг альтернариоз касаллиги билан барг, новда ва меваларда касалланиши 5,0 % дан 33,6% гача, мева чириши касаллиги 24,1% дан 35,1% гача, фузариоз касаллиги 3,0% гача зарар етказиши аникланган. Ушбу анор навларида антракноз ва церкоспороз касалликлари аъломатлари ва зарари аникланмаган.

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

^lmiy-tadqiqoJjnSiiiSi^^^^^^^e

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-EANYUTUQLAR^

Фаргона вилояти анарзорларида анор касалликларинн таркалшнн, 2021 й.

№ Вилоят. туман ва хужаликлар ЕОМИ Навлар Майдони. га Касалланган аьзолар Касалликларни тэркалиши.%

Альтернариоз Мева чиришк Фузариоэ Церкоаго роз Антрэюшз

i = щ i 1 а о | fa Ч | | 1 о | ¡1 1 5 м = i у fa ч 11 1 о | = щ 11 1 о

Фаргона вилолтн

1 Тошлок туманы "Анор агрофирмами" Кора дон аччик S00,0 Барг 22,0 3,9 0 0 0 0 0 0 0 0

Новда 3,0 0,9 0 0 0 0 0 0 0 0

Ыева 33,4 10.2 35:1 12,4 0 0 0 0 0 0

Илдыз ■ 3:0 0,3 - - - -

2 К^ува тумани Анор савхози "'О риф Шамал Иулдошали Акромжон'1 ф'х Кора дон ширин 3,3 Барг 21,5 3,6 0 0 0 0 0 0 0 0

Новда SJ 3.1 0 0 0 0 0 0 0 0

Мева 26,3 9,6 24Д 9,4 0 0 0 0 0 0

Илдиз - - - - 1,1 0,2 - - - -

3 Кува тумани Анор савхози "Саидсултон Абдуикбол'1 ф'х Кора кайин 12,0 Барг 3,9 0 0 0 0 0 0 0 0

Новда 1:0 0 0 0 0 0 0 0 0

Мева 33,0 3,5 264 1:6 0 0 0 0 0 0

Илдиз - - - " 0 0 - - - -

4 К^ува тумани Анор савхози "Намука Солижон Иброхим Халил" ф .х Жэйдари 10,0 Барг 20,9 0 0 0 0 0 0 0 0

Новда 5,3 1:5 0 0 0 0 0 0 0 0

Мева 26,S 104 26,1 9,0 0 0 0 0 0 0

Илдиз - - - - 0 0 - - - -

5 Кува тумани Анор совхози "Hyp Целом бек Боходиржон" ф.х Кора дон аччик 7,0 Барг 22,9 9,0 0 0 0 0 0 0 0 0

Новда 5,6 12 0 0 0 0 0 0 0 0

Мева 9,4 27,4 3,6 0 0 0 0 0 0

Илдыз - - - - 0 0 - - -

REFERENCES

1. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта. - Москва. "Агропромиздат". 1985. - С. 351.

2. Хужаев Ш. Т. Инсектицид, акарицид, биологик фаол моддалар ва фунгицидларни синаш буйича услубий курсатмалар II-нчинашри. - Тошкент. 2004. - Б. 69

3. Султон Холназаров " Ёш дехкон энсиклопедияси " давлат миллий нашриёти Тошкент 2019. йил 24, 26 - б.

4. Caxena, A.K., Mann, J.N., Berry, S.K., 1984. Pomegranate, postharvest technology chemistry and processing. Indian Food Packer 41, 43-60.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.