CC BY
18
Бобоева Иноят Асроровна, сармуаллимаи кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров (Тоцикистон, Хуцанд) Бабаева Иноят Асроровна, старший преподаватель кафедры методики преподавания таджикского языка и литературы ГОУ "ХГУ имени Б.Гафурова" (Таджикистан, Худжанд) Boboeva Inoyat Asrorovna, senior lecturer of the department of methods of teaching of Tajik language and literature under the SEI "Khujand State University named after acad. B.Gafurov (Tajikistan, Khujand) Е-mail: boboeva-83@mail.ru Вожа^ои калиди: фаруанги сулу ва тауаммулпазирй, принсищои тауаммулпазирй, адами зуроварй, ЮНЕСКО, СММ, Пешвои миллат
Тащммулпазирй дар замони муосир яке аз мавзущои мубрами тарбия ба уисоб рафта, тауцици ин мавзуъ дар доираи ууццатуои умумибашарй ва афкори миллии ниёкон цусторуои цадиде дар маруилаи муайянсозии мууимтарин заминауои тащммулпазирй хощд буд. Мацола ба баррасии масоили сулу, адами зуроварй, щмзистии мусолиматомез уамчун цанбаи мууимми тауаммулпазирй бахшида шуда, муаллиф онро дар такя ба сарчашмауои муътамад ва авзои цауон мавриди боздид царор додааст. Муаллифи мацола бо такя ба афкори Пешвои миллат кушиш намудааст, ки ауамияти вижаи ташаккули шуури тауаммулпазирирро барои миллати тоцик дар шароити цауонишавй муайян созад.
Ключевые слова: культура мира и толерантности, принципы толерантности и ненасилия, ЮНЕСКО, ООН, Лидер нации
В статье рассматривается проблема воспитания толерантности, являющаяся в наше время одной из актуальных. Отмечается, что ее изучение в контексте общечеловеческих документов и национальных представлений предков станет новым этапом в процессе определения важнейших основ толерантности. Освещаются вопросы мира, ненасилия, мирного сосуществования как важного аспекта толерантности на основе достоверных источников. Опираясь на взгляды Лидера нации, автор статьи попытался определить особую важность формирования толерантного сознания для таджикской нации в условиях глобализации.
Key words: culture of peace and tolerance, principles of tolerance, non-violence, UNESCO, UN, Leader of the Nation
The article dwells on the problem of education of tolerance, which is one of the most urgent in our time. It is noted that its study in the context of universal documents and national ideas of ancestors will become a new stage in the process of determining the most important foundations of tolerance. The issues ofpeace, non-violence, peaceful coexistence as an important aspect of tolerance are highlighted on the basis of reliable sources. Based on the views of the Leader of the Nation, the author of the article tried to determine the particular importance of the formation of a tolerant consciousness for the Tajik nation in the context of globalization.
Тахаммулпазирй мафхуми сермаъно буда, дар асрхои XVI-XVII ба хайси яке аз масъалахои мазхабй ахдмияти махсус касб карда буд ва дар замони хозира бошад, ба сох,ах,ои гуногуни дунявй низ нуфуз дорад. Ба хусус, дар муносибатхои байналмилалй на;ши калидй дорад, ки таърихи 16 ноябри соли 1995 дар Париж бо имзои бештар аз 185 намояндаи давлати аъзои ЮНЕСКО Эъломияи принсипх,ои тахдммулпазирй ;абул карда шуда, ба истилохи мазкур (тахдммулпазирй) таърифи мушаххасу да;и; додаанд. Дар Эъломия тахаммулпазирй на танхо чун вазифаи ахло;й, хамчун талаби сиёсию хуу;й нисбат ба инсонхои алохида, гурухи одамон ва давлатхо низ тавсиф шудааст.
Дар хуччати мазкур таъкид шудааст, ки хангоми ба миён омадани зарурати таъмини баробарху;у;й дар муошират ва имкониятхо барои тамоми гуруххои одамон ва аъзои алохидаи чамъият бояд ;онунгузории нав тахдя шавад. Дар сарсухани Эъломия чунин омадааст: "Мо, хал;хои Милали муттахид, ки ба начот додани насли оянда аз бадбахтихои чанг... бори дигар собит сохтани эъти;од ба ху;у;х,ои асосии инсон, ба эътибору арзиши шахсияти инсонй азми
DOI:10.51844-2077-4990-2022-4-193-197
фарханги
ТАХАММУЛПАЗИРИ ДАР ЗАМОНИ МУОСИР
КУЛЬТУРА ТОЛЕРАНТНОСТИ В СОВРЕМЕННОЕ ВРЕМЯ
CULTURE OF TOLERANCE IN MODERN TIMES
;атъй дорем... ва ба ин ма;садхо зохир нaмyдaни сабр ва якчоя дар сулху салох бо хам чун хамсоягони нек зиндагй намуданро зарур мешуморем" [5, с.37-39]. Аз ин чост, ки 16 -уми ноябр хамчун Рузи умумичахонии тахаммулпазирй тачлил мегардад.
Зиёда аз ин, ба туфайли кушишхои ЮНЕСКО дар дахсолахои охир мафхуми тахаммулпазирй дар ми;ёси байналхал;й хамчун яке аз мехвари сулху субот ва амният эътироф шудааст. Fояи хифзи сулх дар хуччати ЮНЕСКО - "Дар рохи фарханги сулх" инъикос ёфтааст.
Дар ин хуччат мафхуму мохияти тахаммулпазирй дар асоси эътирофи ягонагй ва гуногуншаклии инсоният, вобастагии хар кас аз хама ва хама аз хар кас, эътирофи ху;у;и Faйр тасвия шудааст. Мутоби;и Эъломияи принсипхои тахаммулпазирй накукорие, ки ба даст овардани сулхро имконпазир мегардонад ва ба табдили фарханги чанг ба фарханги сулх мусоидат мекунад, тахаммулпазирй мебошад. Нихоят, тахаммулпазирй тасди; ва эътирофи гуногуншаклии фархангхои олами мо, шаклхои худифода ва тарзхои зухуроти фардияти инсонй аст.
Дар мархилаи хозира, ва;те ки равандхои ташаккули босуръати чомеахои махаллй, аз чумла, чомеаю фархангхои миллй идома доранд, тачдиди таърих, анъана, фархангу маориф, тарзи хаёт, забон ва рафъи вижагихои мухторият ба ву;уъ мепайванданд, шахсиятхои эчодкоре лозиманд, то ки донишу махорати худро ба идроки умумияти тавдири таърихй, умумияти чyFрофй, и;тисодй, сиёсй ва маънавию эстетикй равона кунанд. Дар шароити хозира ташаккул ва такондихандаи равандхои номбаршуда яке аз вазифахои асосй дар фаъолияти сохахои фарханг ва маориф махсуб меёбанд.
Хдмзамон дар барномаи амал дар бобати фарханги сулх, ки 10-ноябри соли 1998 Ичлосияи 53-юми Ассамблеяи генералии СММ ;абул кардааст ва хамчунин дар ;арори "Дахсолаи байналхал;ии фарханги Faйризyровaрй ва сулх ба манфиати кудакони сайёра" (2001-2010), ки ба хифзи сулх равона шудааст, FOяи гуногуншаклии фархангхои миллй ва имкони мавчудияти онхо дар мухити тафохуми мута;обила, сабру тахаммул ва якдилй пешниход гардидааст.
Fояи мазкурро солхои 90-уми садаи бистум СММ ва ЮНЕСКО пешниход намуданд. Ба назари мо, нигох доштани сулх дар асри XXI, даст кашидан аз зуроварй ва чанг аз бисёр чихат ба натичахои стратегияи рушди маориф вобастагии ;авй дорад.
Ахамияти аксари арзишхои ;арни XX нисбат ба арзишхои марбут ба амният буда камтар аст. Бинобар ин, эхтимол, байни арзишхои асри XXI ва хазорсолаи сеюм - амният (сулх) яке аз арзишхои асосй барои тамоми хал;хои сайёра махсуб ёбад. Зеро амният бо имконияти хаёт ва хифзи он на танхо барои насли муосир, балки наслхои оянда, умуман, биосфера иртибот дорад. Маводи масоили хифзи сулх дар семинари "Муколамаи байни тамаддунхои Осиё", ки соли 2001 дар Техрон баргузор гардид, чолиби ди;;ат аст. Яке аз масоили марказии семинар идроку фахмиши ами;тари арзишхои сулху амният буд, ки ба тамоми инсоният мансубанд.
Дар хуччатхои номбаршуда дар бораи тахаммулпазирй мулохизахое баён шудаанд, ки дар баробари тафохуми мута;обила ва дустии байни хал;хо ба фаъолияти СММ оид ба нигахдории сулх ва сазовор будан ба умедвории инсон бобати якдилии зехнию ахло;й мусоидат кунад. Амалй гардонидани ин вазифа ва ё мулохизахо маънои идроки тахаммулпазирй, муносибати боэхтироми байниякдигарии одамонро дар сайёра ифода хохад кард.
Мафхумхои калидии сулх, адами зуроварй, тахаммулпазирй, ху;у;и инсон, ки мувофи;и Эъломияи принсипхои тахаммулпазирй ;абул шудаанд, ба ташаккул ва ба амалияи ичтимойчорй намудани меъёрхои рафтори тахаммулпазир нигаронида шудаанд. Чунончи, тах;и;и низоъхои сиёсй имкон медиханд, то хама фахманд, ки фарханги сиёсй ба азхудкунии ахло;ии адами зуроварй дар сиёсат мусоидат мекунад. Аз чумла, дар фазои пасошуравй дар Точикистон низои тарафхои ба хам му;обил бо имзои шартнома дар бораи ризоияти чамъиятй дар чумхурии мо халли худро ёфт, ки барои рушди минбаъдаи мамлакат ахамияти вижа дорад. Шартномаи мазкур, ки 27 июни соли 1997 дар шахри Москва дар хузури намояндаи махсуси дабири кулли Созмони Милали Муттахид ба имзо расида буд, дар хифзи минбаъдаи сулх, ки ба принсипхои демократия ва гуногунандешии сиёсй барои наслхои оянда асос меёбад, комёбии назаррас ба хисоб меравад. Имзои ин созишнома шаходат аз он медихад, ки низои байни точикон бо рохи сиёсй хал гардид ва ин во;еа намунаи барчастаи халли низоъ бо рохи мусолехаомез ба шумор меравад [8].
Мухимтарин дастовард барои вахдати точикон Ичлосияи XVI-ум мебошад, ки волоияти ;онун ва бо рохи конститутсионалй хал намудани масъалаи мухими сиёсй аз он шуруъ гардидааст. Дар нахустин баромади хеш раиси Шурои Олии хамонва;та Эмомалй Рахмон
иброз намуда буд: "Ман кори худро аз сулх сар хохам кард. Ман тарафдори давлати демократии ху;у;бунёд мебошам. Мо хама бояд ёру бародар бошем, то ки вазъро ором намоем. Хар чи аз дастам меояд, дар ин рох талош хохам кард" [1, с.249].
Х амчунин б о пешниходи ЮНЕСКО, ки онро Ассамблеяи Генералии Созмони Милали Муттахид дастгирй кард, соли 2000 тахти рамзи фарханги сулх дахсолаи аввали ;арни нав "Дахсолаи сулх ва адами зуроварй ба манфиати кудакони сайёра" эълон гардид, ки ин нукта низ бобати сулху осоиштагй дар чумхурии мо низ басо мусоидат менамояд.
Тазаккур бояд кард, ки дар ^онуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи маориф" дар моддаи 4 принсипхои асосии сиёсати давлатй дар сохаи маориф баён шудааст, ки самтхои зерини он ба чанбахои тахаммулпазирй иртиботи ;авй дорад:
- бартарии арзишхои миллию умумибашарй, мохияти башардустонаи мазмуни тахсилот, рушди озодонаи шахс;
- чанбаи илмй, дунявй ва башардустонаи таълиму тарбия дар муассисахои таълимй;
- чанбаи инсондустй, демократй ва давлатию чамъиятии идоракунии сохаи маориф ва шаффофият дар фаъолияти он [4, с.3].
Мавриди зикр аст, ки ташаккули рафтори тахаммулпазирона, сулхдустию сулхчуй ва пешгирии намудхои мухталифи ифротгарой дар чумхурии сермиллати мо ахамияти калон дорад. Чунончи, дар "Консепсияи миллии тарбия дар Чумхурии Точикистон" таъкид шудааст, ки тахаммул ва токатпазирй аз эхтироми акидаи дигарон ба миён меояд. Шахс бояд ба хамсухбат ва мунаккиди худ токатпазир бошад. Ба сухани дигарон, ки аз акидаи у фарк мекунад, ботахаммул гуш дода тавонад. Токатпазир будан яке аз сифатхои мусбати муносибати башардустона доштан ба шахрванд ва омили асосии пешгирй кардани низоъхои эхтимолии дар байни шахрвандон баамалоянда мебошад [3, с.21].
Дар "Философский энциклопедический словарь" тахаммулпазирй ба маънои "тахаммул ба дигар ну;таи назархо" шарх дода шудааст Тахаммуле, ки дар бораи он сухан меравад, "аломати боварй ба худ ва идроки муътамадии мав;еи худ, аломати чараёни FOявиест, ки барои хама дастрас аст ва аз му;оиса бо дигар ну;таи назар "наметарсад" ва аз ра;обати маънавй канорачуй намекунад" [9, с.89].
Дар фахмиши муосир тахаммулпазирй ифодакунандаи ;обилияти инсон ва чомеа, шунидан ва эхтиром кардани фикри дигарон, бо хайрхохй ё бидуни хусумат исти;бол намудани а;идахои хилофи а;идаи худ мебошад. Харчанд мафхуми тахаммулпазириро дар аксарияти маъхазхо ба сабру то;ат айният медиханд, он вижагихои аз ин (сабру то;ат) хам возехтару фаъолтарро фарогир мебошад. Ба ифодаи дигар, тахаммулпазирй ин тобеъ будан ба фикр, а;ида ва амали дигарон нест, муносибати фаъолонаи ахло;ию омодагии психологй дар хамбастагй ба сабру то;ат бахри тафохуми мута;обилаи байни этносхо, гуруххои ичтимой, бахри амали мусбат бо одамони миллату фарханг, мазхаб ё мухити ичтимоияшон дигар мебошад. Вале ин маънои онро надорад, ки тахаммулпазирйхама чизро ;абул мекунад, хама гуна инхироф (ру тофтан) аз арзёбихои аз чониби умум пазируфта ва меъёрхои маъмулй ё муътадили рафторро маъ;ул мешуморад. Тахаммулпазирйхамкории мута;обила, гузашти дутарафа ва ба назар гирифтани манфиати хар нафарро пешбинй мекунад, яъне тахаммулпазирии яктарафа вучуд дошта наметавонад.
Тахаммулпазирй вижагии шуур ва ё хислати модарзодии шахсият нест, бинобар ин, мумкин аст, ки умуман дар шуури инсон пайдо нашавад. Аз ин лихоз, онро дар шахс махсус тарбия кардан ва ташаккул додан лозим аст. Тарбияи тахаммулпазирй даст кашидан аз бадгумонй ва хислатхои манфии ичтимоиро ба манфиати муносибати айнй ба хар инсон новобаста аз вижагихои инфиродии у пешбинй мекунад.
Тахаммулпазирй ва сабру то;ат, яъне пурто;атию собирй, айнан як чиз нестанд. Сабру то;ат аксаран эхсос ё амали шахсеро мефахмонад, ки дард, зулму тааддй, берахмй ё дигар шаклхои таъсири манфиро аз сар мегузаронад, аммо тахаммулпазирй бошад, эхтиром ё эътирофи баробарии дигаронро ифода мекунад. Ба ифодаи дигар, тахаммул ё тахаммулпазирй махаки калидии тафаккури озод аст.
Дар Паёми хамасола ва баромадхои Пешвои миллат, мухтарам Эмомалй Рахмон нуктахои зерин борхо таъкид гардидааст, ки таваччухи хосаи сарвари давлатамонро ба тавдири насли имрузу фардои миллати точик собит месозад: "Фикр мекунам, ки дар шароити кунунй, яъне замоне, ки хар як фарди чомеа ба худшиносй ва хифзи хотираи таърихии худ беш аз пеш ниёз дорад... Мо миллати фархангй, тамаддунсоз ва аз насли ориёй буда, бояд ба таърихи гузаштаамон харчи бештар ру оварем ва дар ;алби фарзандонамон мехри китобхонй ва
195
чустучуи илму донишро чой кyнем. Х^ифз ва рушди фарханги миллй бо дарназардошти зав;и наслхои имрyза аз мухимтарин вазифахои мо дар замони муосир ба хисоб меравад. Дар рухияи хисси баланди миллй, садо;ат ба давлату миллат, тахаммулгарой, ватандyстивy хештаншиносй ва пос доштани арзишхои миллй тарбия намудани чавонон вазифаи мухимтарини хамаи сохтору ма;омот ва ахли чомеа мебошад" [6, с.6].
Дар ха;и;ат, FOяхoи тахаммулпазирй дар фарханги хал;и точик аз ;адимулайём чойгохи хоса дорад. Зикр кардан зарур аст, ки яке аз масъалахои чомеаи башарй ифротгарой ба шумор рафта, ба мавзyи то;атпазирй иртиботи ;авй дорад. Аз ин ру, ташаккули тахаммулпазирй чун яке аз роххои рафъи ташаннучи ичтимой ба мадди аввал мебарояд. Дар осори адибони классикии форсу точик, ба хусус, хикояхои "Маснавии маънавй"-и Мавлоно Чдлолуддини Балхй FOяхoи тахаммулпазирии мазхабй бисёр нишонрас мушохида мешаванд. Вобаста ба ин, дар суханронии Пешвои миллат ба муносибати 16-умин солгарди Исти;лолият ва 800-умин солгарди Мавлоно Чдлолуддини Балхй пешниходхои судманд ироа гардида буд: "Дар шароити кунунй тахкими исти;лолият, устувор гардонидани пояхои давлат ва баланд бардоштани сатх ва зиндагии инсон барои мо мазмуни хаётан мухим пайдо мекунад. Зеро дахсолахои охир пешрафти босуръати имлу техника ва раванди ;увватгирифтаистодаи чахонишавй инсониятро ба мухити комилан нав ворид намуда боисти ташаккул ёфтани низоми фарогири равобити сиёсиву и;тисодй, ичтимоиву фархангй ва иттилоотиву маънавй гардидааст. Бо вучуди хамаи дастовардхои бесоби;аву беназири худ инсон хануз ба ормону орзухои деринааш, яъне эчоди як зиндагии поку пурсаодат, орому осуда ва озод аз хушунату ихтилофхо дастёб нашудааст. Баръакс, имруз инсоният бо хатархои нав ва мушкилоти сангинтар ру ба ру гашта, гирифтори ихтилофхои мафкуравию мазхабй ва бархурди манфиатхои сиёсиву и;тисодии чахонй мебошад. Вазъи имрузаи сайёра моро водор месозад, ки на зиддияти мафкурахо, бархурди манфиатхо ва ихтилофи тамаддунхо, балки аз робитахои дустона, хамзистии мусолиматомез ва гуфтугуи тамаддунхо харф занем.
Мо вазифадорем, ки хама гуна амалхои ба зиндагии осоиштаи башарият тахдидкунандро махкум ва пешгирй карда, талошхои созанда, дастовардхои фарханг ва дину оинхои хал;у миллатхои гуногунро хамчун чузъи таркибии тамаддуни башарй эътироф ва ба он эхтиром гузорем" [1, с.52-53].
Тазаккур бояд кард, ки Пешвои миллат дар баромади худ омили мухимми раванди чахонишавиро худшиносй ва хувияти миллй арзёбй намуда, аз таърихи кишвардорй ва башардустиву хештаншиносии хал;и точик ёдовар шуд. Мавлоно Чдлолуддини Балхиро мисоли барчастаи робитахои дустиву бародарии миллатхои мухталиф ва хамзистии мусолиматомези онхо номида, таъкид намуд, ки дар таълимоти y масъалаи баробарии дину мазхабхои гуногун ва дар ин поя андешаи тахаммулпазирии динй, мазхабй, ва ;авмиро ба миён гузоштааст, ки имруз хамсадои робитаи мусолиматомези фархангхо ва гуфтугуи тамаддунхост" [1,с.62].
Дарво;еъ, таълимоти Чдлолуддини Балхй гуногунчабха буда, тамоми пахлухои зиндагии инсон, андешаву афкори созанда ва талаботи маънавии ахлии башарро фаро мегирад. Мавлоно бани башарро бузургтарин ва офаридаи Худованди якто дониста, онхоро ба сиёху сафед, ир;у нажод, Fарбивy шар;й, габру мусалмон, насрониву ва f. тасниф намекунад.
Дар китоби Пешвои миллат "Мавлоно ва тамаддуни инсонй" (Э. Рахмон, 2012) перомуни сулху вахдат, якдилй, башардустй, тахаммулгарой ва на;ши он дар гуфтугуи тамаддунхо мулохизаронй шудааст. Дар ин асар муаллиф ба хулосае омадааст, ки дар даврони рушд ва таъми;и чахонишавй, густариши пайгири худшиносии хал;хо, фархангхо ва тамаддунхо, шиддати бесоби;аи ра;обат ва зиддиятхои мухталиф ва харобиовар, тахдиди рузафзуни хатари фалокатбори бархурди тамаддунхо ва падидахои дигари мазмунан зиддиятнок мо ба иршодхое чун паёми инсонгароии ростини Мавлоно ниёз дорем [7, с.127-128].
Хдмин тари;, бо назардошти гуфтахои боло тахаммулпазирй пеш аз хама:
тахаммул ба тарзи хаёти дигарон; ба рафтори Fайр;
тахаммул ба гуногуншаклии фархангхои чахон ва эхтироми он;
ифодакунандаи накукорй аст; барои табдили фарханги чанг ба фарханги сулх мусоидат мекунад.
Дар мачмуъ, тахаммулпазирй санъати дар сулху осоиш зиндагй кардани одамон ва FOяхoи ба хам ношабех мебошад. Хдмин тавр, дар шароити чахонишавй дар чомеа ташаккули шуури тахаммулпазир аз омилхои мухиму аввалиндарача махсуб мешавад.
ПАЙНАВИШТ:
1 .Вахдат ва раванди гуфтугуи тамаддунхо / Эмомалй Рахмон . -Душанбе, "Адиб", 2015. - 464 с.
2.Гуськов, Е. Ф.Краткая философская энциклопедия/Е.Ф.Гуськов, Г.В.Кораблева, В . А . Лутч енк о . -М . , 2004.- 575 с.
3. Консепсияи миллии тарбияи Чумхурии Точикистон / Карори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 3 марти 2006.- № 94.
4. Конуни Чумхурии Точикистон Дар бораи маориф/ [Текст] //"Чумхурият", 27 майи соли 2004.
5. На пути к культуре мира / Док.и материалы [Текст] // Комиссия РФ по делам ЮНЕСКО.- М.: МИК.- 1999, С.37-39.
6. Паёми Президента Чумхурии Точикистон / Манбаи электронй //http://prezident.tj.// Санаи мурочиат: 30.03.2019.
7. Рахмон, Э.Мавлоно ва тамаддуни инсонй / Эмомалй Рахмон.-Душанбе, "Бухоро", 2021. - 132 с.
8. Рахмонов, Э.Ш. Независимость - достижение нашей нации/ Э.Ш.Рахмонов. - Народная газета 14.09.2005.- С. 47.
9. Философский энциклопедическийсловарь.- М.: Академический проект, 1997.- 463 с.
REFERENCES:
1.Unity and the process of dialogue between civilizations / Emomali Rahmon. - Dushanbe: Adib, 2015. - 464 p.
2.Guskov, E.F. Brief Philosophical Encyclopedia / E.F. Guskov, G.V. Korableva, V.A. Lutchenko. -M., 2004. - 575 p.
3. National concept of education of the Republic of Tajikistan / Decree of the Government of the Republic of Tajikistan dated March 3, 2006. - No. 94.
4. Law of the Republic of Tajikistan on Education/ [Text] // "Republic", May 27, 2004.
5.On the way to a culture of peace / Documents and materials // Commission of the Russian Federation for UNESCO. - M .: MIK. - 1999, P. 37-39.
6. Message of the President of the Republic of Tajikistan / Electronic source //http://prezident.tj.// Date of application: 30.03.2019.
7. Rahmon, E. Maulana and human civilization / Emomali Rahmon. - Dushanbe, "Bukhara", 2021. -132 p.
8. Rakhmonov, E.Sh. Independence is the achievement of our nation / E.Sh. Rakhmonov / / Narodnaya gazeta 2005. - September 14
9.Philosophical encyclopedic dictionary. - M .: Academic project, 1997. - 463 p.
