Научная статья на тему 'ФАЛСАФИЙ ТАФАККУР РИВОЖИДА ҲИНД ФАЛСАФАСИ ТАЪЛИМОТЛАРИНИНГ ЎРНИ'

ФАЛСАФИЙ ТАФАККУР РИВОЖИДА ҲИНД ФАЛСАФАСИ ТАЪЛИМОТЛАРИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
117
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Урбанизациялашув / заминдорлар / табақа / витса – қирол / Гопал Кришна / Карамчанд Ганди / мўтадил ҳаракат идеал шахс / Urbanization / landowners / class / vice king / Gopal Krishna / Karamchand Gandhi / moderate movement ideal person.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Раматов, Ж.С., Тухтабоев, Элдор, Ҳасанов. М.

Фалсафий тафаккур ривожида ҳинд фалсафаси таълимотларнинг ўрни мавзусидаги мақоламизда 17 -18 асрларда Ҳиндистондаги сиёсий – ижтимоий вазиятни очиб берган. Шу билан бирга бу замин учун курашган сиёсий фаолларнинг йўллари ва ватан учун унинг мустақиллиги ҳамда сиёсий қарамликдан қутулиш усуллари ҳам кўрсатиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF INDIAN PHILOSOPHY IN THE DEVELOPMENT OF PHILOSOPHICAL THINKING

In our article on the role of Indian philosophical teachings in the development of philosophical thinking, he revealed the political and social situation in India in the 17th-18th centuries. At the same time, the ways of political activists fighting for this land and its independence for the homeland, as well as ways to get rid of political dependence are shown.

Текст научной работы на тему «ФАЛСАФИЙ ТАФАККУР РИВОЖИДА ҲИНД ФАЛСАФАСИ ТАЪЛИМОТЛАРИНИНГ ЎРНИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ФАЛСАФИЙ ТАФАККУР РИВОЖИДА ХИНД ФАЛСАФАСИ ТАЪЛИМОТЛАРИНИНГ УРНИ

Раматов Ж.С.

Элдор Тухтабоев

Тошкент давлат транспорт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси укитувчиси Хасанов М. Тошкент давлат транспорт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Фалсафий тафаккур ривожида уинд фалсафаси таълимотларнинг урни мавзусидаги мацоламизда 17 -18 асрларда Хиндистондаги сиёсий - ижтимоий вазиятни очиб берган. Шу билан бирга бу замин учун курашган сиёсий фаолларнинг йуллари ва ватан учун унинг мустациллиги уамда сиёсий царамликдан цутулиш усуллари уам курсатибутилган.

Калит сузлар: Урбанизациялашув, заминдорлар, табаца, витса - цирол, Гопал Кришна, Карамчанд Ганди, мутадил уаракат идеал шахс.

In our article on the role of Indian philosophical teachings in the development of philosophical thinking, he revealed the political and social situation in India in the 17th-18th centuries. At the same time, the ways of political activists fighting for this land and its independence for the homeland, as well as ways to get rid of political dependence are shown.

Keywords: Urbanization, landowners, class, vice - king, Gopal Krishna, Karamchand Gandhi, moderate movement ideal person.

Х,индистон куп асрлик тарих эга буюк давлатлардан биридир. Лекин ХХ аср бу давлат тарихида жуда катта узгаришлар булиб утган давр хисобланади. Айнан шу вакт Х,индистон уз мустакиллигини кулган киритган мувафаккиятли давр деб билсак, шу билан бир вактда хукуматда катта юкотишлар асри деб хам айтишимиз мумкин сабаби, Покистон ва Бангладеш давлатлари хам айнан шу

Тошкент давлат транспорт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси мудири

Тел:+99899 848 45 95

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

даврда Х,индистондан ажралиб алохида давлат сифатида дунё харитасидан жой олган даврдир. Х,индистон бу вактда дунёнинг колок давлатларидан бири эди. "Бу давргача давлатни ижтимой, сиёсий ва иктисодий муаммолар кийнаб келди: ахолининг кашшоклишиб бориши, турли хил эпидимияларнинг таркалдиши шундок хам кийн булган халкни баттар кийинчилик гирдобига киргизиб ахолининг катта кисмининг улимига сабаб булди. Уртача умр ёши пасайиб кетиб йигирма уч ёшни ташкил этди, Бу ишларнинг асосий сабаби давлатнинг мустамлакалиги эди" 1 . "Уша пайтларда Х,индистон ахолисининг асосий даромади кишлок хужалигидан келадиган манба булиб, инглизлар хинд кишлок хужалигидан 3 та турли хил солик олган"2.

"Биринчи солик тури: бу доимий олинадиган ер солигиги булиб асосан заминдор ер эгаларидан XVIII аср охирларида олинган ва ижара хакки 90 % ни ташкил килган.

Иккинчи солик тури: XIX аср охириларида вактинчалик заминдорларга жорий килинган. Бунга кура бу солик тури ар 20-40 йилда кайта куриб чикилган булиб антика тарзда алмашиш булган яъни, йирик заминдорларнинг ерлари олиниб, кичик ер эгаларига булиб берилган.

Учунчи солик тури: Бу солик тури "Раятвари" деб номланиб 1850 йилларда Мадрас ва Бомбей регионларида жорий килинган"3. У факат Иккинчи солик туридан фаркли уларок кичик заминдорларга берилган. Уларни Раятамлар деб аташган булиб, уларнинг ерлари давлат томонидан химояланганлиги сабабли катта ер эгалари уларни мулкини тортиб олишлари мумкин бщлмаган. Лекин улар давлат томонидан берилаган ерларни узлари ишламасдан ижарага бериб фойда олишган.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Х,индистонда бу даврларда кишлок ахолисининг жуда катта кисми узининг давлат томонидан берилган фермирлик хукукига эга эмас эди. Кишлок ахолиси асосан катта мулк эгаларига иктисодий жихатдан карам булиб арзимаган пул эвазига ишлар, айримлари катта карзга кириб йириг табака вакилларига оилавий кулга хам айланиб колган эди. Айрим маълумотларга караганда бундай карздор ёки ижарага ишлайдиган оилалар 1901 йиллар атрофида 50 миллиондан ортикни ташкил килган.

1 Ш.Пулатов. XIX аср охири XX аср бошларида Х,индистондаги ижтимоий - сиёсий вазият. Acadimec research in educational sciences. Vol 1. Issue 4.2020. 469-474 b

2 W.Durant. The Case for India. Simon and Schuster. New York, 1930, p.56

3 Ф.Н.Юрлов., Е.С.Юрлова., История Индии. XX век. - М.:Инстиут востоковедения РАН, 2010. 33 С

955

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

Инглиз хукумати томонидан ташкил килинган бундай солик тизими аслида Х,индистондан ерларидан катта микдорда фойда олиш ва кишлок хужалик махсулотларини экспорт килиш учун мулжалланган. Бундан ташкари инглизлар ер солигини мунтазам равишда кутариб борган. ХХ асрнинг биринчи ярмида кишлок ерлаларидан олинадиган солик уларнинг даромадларининг атига 4 % ни ташкил килган. Шуининг учун хам улар капиталистик ер эгалигига кизикмаган ва улар одатий яъни анъанавий ер эгалигидан воз кечишни хохламаган.

XX асрнинг 1 ярмида махаллий хинд заминдорлари хали кичик мулкларга эгалик килишлари сабаб, улари жуда заиф эди шу сабали улар инглизлар капитали ва хукумат буюртмаларига караб иш юритар ва уларнинг асосий молиявий захираси мана шундай буюртмалар ташкил килар эди. Мулкдорлар факат битта кастадан иборат булмасдан бир неча табакалардан ташкил топган: улар Парси, Марвари, Гужарат, Мучулмон ва Хожалардан иборат булган. Улар асосан уз иш фаолиятини Х,индистоннинг саноат жихатдан йирик шахарлари булмиш Бомбей ва Калкуттада олиб борган. "Урбанизациялашуви жихатидан юкори булган бу шахарлар купгина ишчи кучи ва товар хажмининг хариди катталиги сабабли хам куп ишлаб чикарувчилар уз бизнсларини шу ерда ташкил килган. Бундай ишлаб чикарувчилар 5 миллионга якин хизматчиларни иш билан таъминлаш кувватига эга булган"4. Лекин шу билан бирга куп ишчилар иш хаккининг камлигидан ва уз вактида берилмаслигидан норози булишган. Бундан ташкари улар кунига 13 соатга якин иш олиб борганлиги сабабли иш жуда огир кечган. Ишчиларнинг купчилиги асосан кишлок жойларидан келиб ишлаган, шароитларнинг йуклиги уларнинг охир - окибат кишлокларига кайтиб кетишига сабаб булган. Энг ёмони ишчилар уртасида мунтазам равишда низоларнинг келиб чикиши ва ихтилофлар пайдо булиши уларнинг куп холларда бирлашишига тускинлик килган. Ишчиларнинг асосий низолари табакалар яъни касталар уртасида юзага келган. Барчамизга маълумки Х,индистон улкасида халкнинг кадимдан табакага булиниши уларнинг куп сохаларда ривожланишига тускинлик келган.

Ишчиларнинг мунтазам равишда иш билан банд булиши ва тугилган фарзандларни хам оила тирикчилигига кумакчи сифатида жалб килиниши уларни таълимдан йироклаштириб юборган ва натижада Хдндистонда саводсизлик даражаси 94 % ни ташкил этган. "Саводлийлик даражаси эса 6 фоиздан иборат булган, яъни ахоли сонига караб оладиган булсак ун саккиз

4 А.И.Левковский., Особенности развития капитализма в Индии, 42. С.

956

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

миллион киши. Шу 18 миллионнинг атига 500 минг кишигина хорижда саводини чикариб, инглизлар таълимини олган"5. Мана шу даврларда пайдо булган урта катлам ахолиси асосан:савдогарлар, банкирлар, хукумат амалдорлари, мактаб ва коллеж укитувчилари, тиббиёт ходимлари, адвакат ва судялардан ташкил топган. Долган барча катлам вакиллари паст табака хисобланган. Жамиятда аклий мехнат килувчилар ва жисмоний мехнат килувчилар гурухи мавжуд булган, бу гурухлар асосан касталар оркали ажратилган. Хусусан юкори кастадагиларнинг асосий вазифаси яъни ижтимоий мухитдаги киладиган иши аклий мехнатдан иборат булган, паст кастадаги гурухлар эса жамиятнинг барча огир ишларини бажариб келган. Бундай караш хинд жамиятида хозирда сакланиб колмокда. Бирор бир демократик жамиятда бундай холатни курмайсиз лекин Диндистонда демократия, партияларнинг сайловларининг демократик рухда утиши ва барча сиёсий жараёнлар ошкоралик тамоилига асосан амалга ошириладиган давлатда инсонларни ажратилиши хаттоки паст табакадагилар уз хужайинларини маъбудлардек куриши кишини лол колдиради. Юкорида таъкидлаганимиздек олий табака ишчиларининг купчилиги инглиз таълимини олган кишилар булган. Айнан 1857 - 1859 йилларда Диндистонда булган катта кузгалонда инглиз хукумати томонидан Британияда таълим олган кадрларларни юкори лавозимларга тайинлаш масаласи кутарилган. Британлар худди шу йул билан хиндларнинг юкори табака вакилларини инглизларнинг кузи ва кулогига айлантириб уз йулига юргизишни максад килади. Шу йулда улар 1857 йилда Диндистонда бирданига инглиз тилида укитиладиган учта университет ташкил килади: бу университетлар Бомбейда, Калкуттада ва Мадрасда очилади.

"Диндистон эмпириясининг маъмурий тизими мустакил давлат булиб, хукумат, армия, давлат аппарати, молия органларидан иборат булган. Аммо бошкарув ишларини Англиядан туриб Диндистон ва Бирма ишлари буйича вазир бошкариб турган. Шунингдек, деярли чексиз хокимиятга эга булган ва Буюк Британия киролининг вакили сифатида витса - кирол унвонига эга булган Диндистон генерал - губернаторини тайинлаган эди. Амалдорлар корпуси деярли тулик инглизлардан ташкил топган"6.

XX аср энг аввало хинд халкининг мустамлакачи мамлакат Англия давлатига карши миллий озодлик харакати олиб борган давр сифатида тарих

5 Sh.N.Pulatov Sankhya - ancient Indian philosophical school. // Pustak bharati research journal// Jan - June. Issue Toronto, Canada. No: 1-2, 2020.

6 Ш.Н.Пулатов. XIX аср охири XX бошларида Диндистондаги ижтимоий - сиёсий вазият.ARES journal. Volumi 1. ISSUE 4. 2020

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

сахифасига кирди. Ахолининг кашшокдиги, бутун халкнинг саводсизлиги хамда ижтимоий ва иктисодий муаммолар давлат олдида турган улкан муаммолардан бири эди. Бундан ташкари миллий озодлик курашининг хак -хукукдари чегараланган Британия конститутциявий конун - коидалар турар эди. Миллий озодлик курашининг мутадил харакат аъзоларидан кузга курингани Гопал Кришна эди. Бу харакат асосан хинд зиёлилалари орасида катта мувафаккият козонди. 1920 йилда яъна бир озодлик харакати Мохандас Карамчанд Ганди томонидан ташкил килинган ишчилар ва дехконлар гурух эди.

Озодлик кураши асосан бутун миллат иштирокида куч ишлатмаслик ва бировга озор бермаслик тамойиллари остида булиб утди. Кураш кетаётган бир пайтда озодлик харакати аъзоларининг уртасида хам тушунмовчиликлар юзага кела бошлади. Бир томондан хиндулар ва мусулмонлар уртасида зиддиятлар шаклланаётган булса, яъна бир томондан касталар уртасидаги тафовутлар юзага чика бошлади, улар уз ижтимоий табакалари учун хукуматдан ва жамиятдан кенг имкониятлар кидира бошлади. Бундай келишмовчиликлардан мустамлакачи маъмурлар жуда усталик билан фойдаланиб гурухларнинг бирлашишига карши туганок булиб турди.

Махатма Ганди рахбарлигидаги гурух Британия хукуматига карши муросасиз жанг килишдан йирокда туриб, улар билан келишиш сиёсати билан юрди. Бу сиёсат ортида юкорида таъкидлаганимиздек бировга кул кутармасдан тинчлик йули билан мустакилликка эришиш эди ва бу кураш 1947 йилга кадар давом этди. "Озодлик харакати курашчиларининг саъйи харакатлари туфайли шу йил яъни 1947 йил 15 августда Диндистон уз мустакиллигини кулга киритди. Лекин Британия хукумати уз - узидан мустамлака давлатга озодлик бермади. У узидан кейин Диндистон хукуматига диний муросасизлик, ижтимоий табакалар уртасидаги зиддиятлар каби бир канча муаммоларни ташлаб кетди" 7 . Диндистон уз мустакиилиги кулга киритиши билан бирга икки давлатга булиниб кетди. Булар хиндлар яшайдиган Диндистон ва мусулмонлар истикомат киладиган Покистон давлатлари булди. Бу зиддиятлар иккала давлатга хам куплаб курбонлар олиб келди. Купгина олимлар, сиёсатчилар томонидан бундан бошка чорасини топиш мумкин эдими деган савол уртага ташланади. Балки бор эди, балки йук лекин шуни аник эдики Британия хукумати уз мустамлакасидан хеч качон тинчгина чикиб кетмас эди сабаби, бу давлат узининг мустамлака давлатларига "булиб ташлаб хукмронлик кил"

7 Л.Б.Алаев. История Востока. Т 5.:Восток в новейшее времия 1914 - 1945 г. 307 - 3011.С.

958

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

деган шиор билан сиёсат олиб борар эди. Бундан билиш мумкинки Хиндистон давлатини бошига шунака гавголар тушиши аник эди.

Хукумат катта йукотишлар билан бирга бошка давлатлар мустакиллиги учун бошкарувчи вазифасини хам бажарди. Осиё, Жанубий Амирека ва бошка минтакаларда вазият бутунлай узгарди. Карам ва мустамлака давлатлар мустакиллика эришиш мумкинлиги тугрисида бош котира бошлади.

"Мустакилликдан сунг жамият хаётини сиёсий, иктисодий ва ижтимоий томонлама узгартириш учун Конгрессда турли хил гурухлар пайдо була бошлади. Шулардан бири либераллар ёки мутадиллар гурухи эди. Бу гурух аъзолари Гопал Кришна, Ферузшох Мехта, Дадабхаи Наорожи ва Суриндранат Банержилардан иборат эди. Улар хукуматни давлатдан динни ажратган холда бошкариш ва гарб маданиятини хамда таълимини саклаб колган холда хинд таълимини яратишга харакат килди"8. Бир томондан олганда уларнинг бу ислохатлари яхши эди сабаби, Европа таълим тизими ХХ асрлардан бошлаб энг кучли тизимга кириб булган эди. Уларнинг олдига тушадиган бошка таълим тизимлари мавжуд эмас эди. Хатто уша даврда дунёнинг икки кутбидан бирини ташкил этувчи СССР таълим системасининг хам таг замерида Европа таълими ётар эди. Шу сабабли мутадиллар буни ёклаб чикишди.

Гхош замондошлари булмиш Тилак, Чандра Пал, Ражпат Рай каби машхур инкилобчилар Хиндистонни иложи борича Европа маданияти ва таълим тарбиясидан узокрок тутишга харакат килиб хинд таълимига киритишга карши чикади, уларга Бенгалиядаги тасаввуф мактаблари Ария ва Самаж озодлик гурухлари хам кушилишади. Улар Мутадиллар гурухидан ташкари иккинчи "Миллатчилар" гурухи булишди.

Гхош иккала гурух фикрларини хам куллаб кувватлаб кадимги хинд маданияти ва диний урф - одатларига Европа таълимини жорий этишни таклиф килган. Бу фикрларининг яъни гоясини исботи уларок узининг миллий таълим концепциясини яратади. Унда юкорида келтирилган барча фикрларини аник равон тушунтириб утади.

Миллатчилар гурухини "экстремистлар" деб хам аташарди. Аслида бу суз

хинд тилида "гарам" (^К^)_яъни (иссик) яъни мутадиллардан юмшокрок деган

маъноларни билдирган. "Экстремистлар либералларни хинд диёрини Гарб ахлоки оркали бошкармокчилигини каттик танкид остига олиб, оммага уларни гояларини фойдасиз дея уктиршига харакат килди. Хусусан миллатчилар

8 Ф.Н.Юрлов., Е.С.Юрлова., История Индии. ХХ век. - М.:Инстиут востоковедения РАН, 2010. 36. С.

959

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

(экстремистлар) гурухи аъзоларидан бири Чандра Пал уз очеркларида мутадиллар узларини узлари доим ёмонлашини, гурух ичида бирдамлик йуклигини, оддий кичик бир гурухни бирлаштираолмаган сиёсатчилар бутун бир миллатни жипстира олмаслигини ёзади"9. Бундан ташкари миллатчилар хиндларни доимо узининг маданияти, урф - одатлари ва турмуш тарзи билан фахрланишга чорловчи чикишлари билан миллатни уйготишга харакат килишган. Xусусан тарихчи Шанкар Гошнинг сузларига кура улар яъни миллатчилар диндан динамид сифатида фойдаланди. Уларнинг фикрига караганда агар, халк мутадилларга эргашса жамиятда диний тартиб коидалар йуколади, диний ахлокий жихатлар улади, миллат маънан хароб булиб гарб маданияти тобе булиб колишини таъкидлайди. Xолбуки минглаб йиллар диний - ахлокий конун - коидаларга барпо булган оилавий ришталар таъсирида катта булган халк буни хеч качон ёкламас эди. Шунинг учун хам тарихчи динни динамед сифатида тарифлаб бу ерда уринли куллаган. Бу йул билан халкни кутариш охир - окибат мутадиллар гурухини кулловчилар уртасида жиддий курашга сабабчи булиб колдилар. Бундан ташкари гарбча таълим тарбия олган хинд зиёлиларига хам миллат душмани сифтида карай бошлади.

ХУЛОСА

Миллатчи хинд ватанпарварлари Диндистоннинг энг буюк маънавий намуналарига балки, тарихий шахсларнинг катта катта жасоратларини урнак сифатида таргиб килганлар. Шундай тарихий шахсларга мурожаат килганлардан бири Тилак булди. У Жанубий Диндистонда ташкил топган Маратха давлатининг асосчиси Шиважи номини улуглаб, бу давлат тарихий маданиятига катта хисса кушган олимлардан бири айланиб улгурди. Бу гурух аъзолар эса бундай тарихни олкишлаб, Англия ва Диндистон уртасидаги узаро муносабатларга танкидий бахо бера бошлади. Улардан бири сиёсатчи ва инкилобчи Винаяк Дамодар Саваркардир, сиёсатчи 1857 - 1859 йиллардаги "Сепой кузгалони" вокеларига дахлдор булган мустамлака армиянинг аскари хамдир. Купчилик Диндистонликлар бу галаённи хозир хам "ёлланма хиндларнинг кузгалони" деб хам аташади. Саваркар узининг китобида булиб утган вокеаларни тасвирлаб "Диндистоннинг биринчи мустакиллик уруши" деган сарлавха билан чоп килди. Бу кузгалон купгина миллатчи ватанпарварларга катта умид багишлади чунки галаён шунчалик кенг камровли эдики, баъзилар буни мустакиллик уруши нафакат инглизлар сиёсий

9 В.Я.Белокреницкий., В.Н.Москаленко., История Пакистан. XX век. М.:ИВРАН, Крафт, 2008. - С. 27.

960

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

хукмронлигига карши балки бутун мустамлакачиликка карши каратилган уруш сифатида каралди. Жавахерлал Неру уз битикларида "бу шунчалик уруш эмас, бу хиндларнинг мустакиллик учун жон берган халк кузгалони эди"10 деб ёзади.

Хиндистонда Гарб таълимини олиб кириш, гарбча гояларнинг кенг таркалишига хам сабаб булди. Жумладан хинд маданиятига христиан миссеонерларининг фаолияти билан хиндиузимнинг янгича куриниши шакллана бошлади. Хиндиузимнинг янгича куринишдаги шаклланиш хиндларга ватанпарварлик ва инглиз хукуматига карши курашнинг кучайишига сабаб булди.

REFERENCES

1. Ш.Пулатов. XIX аср охири XX аср бошларида Хиндистондаги ижтимоий -сиёсий вазият. Acadimec research in educational sciences. Vol 1. Issue 4.2020. 469-474 b

2. W.Durant. The Case for India. Simon and Schuster. New York, 1930, p.56

3. Ф.Н.Юрлов., Е.С.Юрлова., История Индии. ХХ век. - М.:Инстиут востоковедения РАН, 2010. 33 С

4. А.И.Левковский., Особенности развития капитализма в Индии, 42. С.

5. Sh.N.Pulatov Sankhya - ancient Indian philosophical school. // Pustak bharati research journal// Jan - June. Issue Toronto, Canada. No: 1-2, 2020.

6. Б.Алаев. История Востока. Т 5.:Восток в новейшее времия 1914 - 1945 г. 307 - 3011.С.

7. Ф.Н.Юрлов., Е.С.Юрлова., История Индии. ХХ век. - М.:Инстиут востоковедения РАН, 2010. 36. С.

8. В.Я.Белокреницкий., В.Н.Москаленко., История Пакистан. ХХ век. М.:ИВРАН, Крафт, 2008. - С. 27.

9. Раматов, Ж. С., Хасанов, М. Н., & Шукуов, Ж. К. (2022). АБУ НАСР ФОРОБИЙ НИГОХИДА ИНСОН КАДР-КИММАТИ ВА ХУКУКЛАРИ МАСАЛАСИ. Academic research in educational sciences, 3(TSTU Conference 1), 976-979.

10 В.Бхатия Джавахерлал Неру и становление индийско - советских отношений 1917 - 1947. М.: "Мысль", 1989. - С. 49

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.