Научная статья на тему 'ЭР-ХОТИННИНГ НИКОҲ ДАВРИДА ОРТТИРИЛГАН УМУМИЙ МОЛ-МУЛККА НИСБАТАН МУЛКИЙ ҲУҚУҚЛАРИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ТАБИАТИ'

ЭР-ХОТИННИНГ НИКОҲ ДАВРИДА ОРТТИРИЛГАН УМУМИЙ МОЛ-МУЛККА НИСБАТАН МУЛКИЙ ҲУҚУҚЛАРИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ТАБИАТИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
98
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
эр-хотиннинг мол-мулки / эр-хотиннинг биргаликдаги мол-мулк / эр-хотиннинг мол-мулки ҳуқуқий табиати / эр-хотиннинг ва собиқ эр-хотиннинг умумий мол-мулкини бўлиш / оилавий муносабатларнинг тугатилиши / инсофлилик принципи / мулкий ҳуқуқларнинг тенглик принципи.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Камола Набижон Қизи Қахрамонова

Мазкур мақола эр-хотиннг ва собиқ эр-хотиннинг мол-мулки ҳуқуқий тартиботининг моҳиятини очишга бағишланган. Мақолада эр-хотин ва собиқ эр-хотинларнинг никоҳ даврида орттирилган мол-мулкига нисбатан ҳуқуқларининг мазмуни, яъни умумий мол-мулкка эгалик қилиш, фойдаланиш ва тасарруф қилишнинг ўзига хос хусусиятлари акс эттирилган. Шунингдек, ушбу ҳуқуқларни амалга оширишда вужудга келадиган ижтимоий муносабатлардаги бўшлиқлар кўрсатилиб, уларга ечимлар таклиф қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭР-ХОТИННИНГ НИКОҲ ДАВРИДА ОРТТИРИЛГАН УМУМИЙ МОЛ-МУЛККА НИСБАТАН МУЛКИЙ ҲУҚУҚЛАРИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ТАБИАТИ»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

ЭР-ХОТИННИНГ НИКОХ ДАВРИДА ОРТТИРИЛГАН УМУМИЙ МОЛ-МУЛККА НИСБАТАН МУЛКИЙ ХУКУКЛАРИНИНГ ХУКУКИЙ

ТАБИАТИ

Мазкур макола эр-хотиннг ва собик эр-хотиннинг мол-мулки хукукий тартиботининг мохиятини очишга багишланган. Маколада эр-хотин ва собик эр-хотинларнинг никох даврида орттирилган мол-мулкига нисбатан хукукларининг мазмуни, яъни умумий мол-мулкка эгалик килиш, фойдаланиш ва тасарруф килишнинг узига хос хусусиятлари акс эттирилган. Шунингдек, ушбу хукукларни амалга оширишда вужудга келадиган ижтимоий муносабатлардаги бушликлар курсатилиб, уларга ечимлар таклиф килинган.

Калит сузлар: эр-хотиннинг мол-мулки, эр-хотиннинг биргаликдаги мол-мулк, эр-хотиннинг мол-мулки хукукий табиати, эр-хотиннинг ва собик эр-хотиннинг умумий мол-мулкини булиш, оилавий муносабатларнинг тугатилиши, инсофлилик принципи, мулкий хукукларнинг тенглик принципи.

Оилавий хукукий муносабатлар таркибига кирувчи эр-хотиннинг мулкий хукук ва мажбуриятлари оилавий муносабатларда долзарб масалалардан бири хисобланади.

Узбекистон Республикаси Оила кодексининг 23-моддасида, эр ва хотиннинг никох давомида орттирган мол-мулклари, шунингдек, никох кайд этилгунга кадар, булажак эр-хотиннинг умумий маблаглари хисобига олинган мол-мулклари, агар конун ёки никох шартномасида бошкача хол курсатилмаган булса, уларнинг биргаликдаги умумий мулки хисобланади [1].

Эр-хотинларнинг мулкий хукукий муносабатларида мулкларнинг орттирган вакти ва манбалари катта ахамият касб этади. Барча хукукий тизимларда эр-хотиннинг мулклари уларнинг никох кайд этилгунга кадар ва никох давомида орттирган мол-мулкларига ажратилади. Узбекистон Республикаси Оила кодексининг 25-моддасига мувофик эр ва хотиннинг никохга кадар узига тегишли булган мол-мулки, шунингдек, улардан хар бирининг никох давомида хадя, мерос тарикасида ёки бошка бепул битимлар асосида олган мол-мулки улардан хар бирининг уз мулки хисобланади. Никох давомида эр-хотиннинг умумий мулки

Камола Набижон кизи Кахрамонова

Тошкент давлат юридик университети qahramonovakamola@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

ëKH ygapgaH x,ap SupuHuHr Mog-MygKu ëxyg эр Ba xoTuHgaH SupuHuHr Mexpara xucoSura Mon-MynKHHHr KuÖMara aHna omumura oguS KegraH MaSgargap (Kanurag TatMupgam, Kafira Kypum, KafiTa ^Mxp3gam Ba SomKagap) KymugraHu aHHK^aHca, эр ëKH xoTHHgaH x,ap SupuHuHr Mog-MygKu ygapHuHr SupraguKgaru MygKu geS Tonugumu MyMKuH. fflyHu TatKuggam MyxuMKu, SupraguKgaru MygKKa hukox, gaBpuga yfiga xy^aguK umgapu Ba Sogagap napBapumu SugaH SaHg SygraH x,aMga SeToS SygraH ëKu yKumga SygraH эp (xotuh) x^m эragнк Kugum xyKyKura эгa.

3p-xoTuHHuHr hukox, gaBpuga эraggaнraн Mog-MygKu ygapHuHr SupraguKgaru yMyMufi Mog-MygKu экaн, ymSy MygKKa HucSaraH MygKufi xyKyKgapuHuHr xyKyKufi TaSuaTuHu aHuKgam go3uM.

3p-xoraHgap ypTacugaru Hroogap acocaH ygapHuHr hukoxu SeKop KuguHraHga By^ygra Kegagu. fflyHgafi xogargap M3ara KegaguKu, эp-хoтннgaн Supu SomKa SupuHuHr poзнgнrннн ogMacgaH ygapHuHr yMyMufi MygKura HucSaraH Sutum Ty3agu Ba Sy ukkuhhu Tapa^HuHr xyKyKgapuHu Sy3agu. Hukox SeKop KuguHraHga coSuk эp-xoTuHgapHuHr MygKufi xyKyKufi MyHocaSargapu OyKapoguK KogeKcu HopMagapu SugaH TapTuSra coguHagu [2].

MygKKa HucSaraH MygKufi xyKyKgap ygapgaH ^ofigagaHum, эгagнк Kugum Ba Tacaappy^ этнmga HaMoëH Sygagu.

^yMgagaH, YsSeKucTOH PecnySguKacu OyKapoguK KogeKcuHuHr 225-Moggacuga ymSy xyKyKgap y3 aKcuHu TonraH.

Arap SupraguKgaru MygK umrapoKnugapu ypTacugaru KegumyB SugaH SomKana TapTuS Ha3apga TyrugraH SygMaca, ygap yMyMufi MygKKa SupragamuS эгagнк Kugagugap Ba yHgaH ^ofigagaHagugap.

EupraguKgaru MygK SygraH Mog-MygK Sapna umrapoKHugapHuHr po3uguru SugaH Tacappy^ этнgagн, Mog-MygKHu Tacappy^ этнm xycycugaru Sutum umTupoKHugapgaH Kaficu Supu TOMoHugaH Ty3ugaëTraH SygumugaH KaTtu Ha3ap, SyHgafi po3uguK TagaS KuguHagu.

EupraguKgaru MygKHuHr x,ap Sup umrapoKHucu, arap Sapna umTupoKHugapHuHr KegumyBugaH SomKana TapTuS aHrgamugMaca, yMyMufi Mog-MygKHu Tacappy^ этнm xycycuga SuruMgap Ty3umra x,aKgu. EupraguKgaru MygK umTupoKHugapugaH Supu Ty3raH yMyMufi Mog-MygKHu Tacappy^ этнm SugaH SorguK Sutum yHu Ty3raH umTupoKnuHuHr 3apyp BaKogaTgapu fiyKguru caSaSgu, SuTuMgaru ukkuhhu Tapa^ SyHu SugraH ëKu Sugumu go3uM SygraHguru ucSoTgaHraH TaKgupgaruHa KograH umTupoKnugapHuHr TagaSura MyBo^uK xaKuKufi эмac geS Tonugumu MyMKuH.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

EupranuKgaru MynKHHHr aHpuM Typnapu yHyH ymöy KogeKCga ëKH öomKa KoHyHnapga y3raHa TapTHÔ ôenrunaô KyHunraH öynMaca, ymöy MoggaHHHr Kouganapu KynnaHHnagH [3].

ffly ^yMnagaH, Y36eKHCTOH PecnyönHKacn Ouna KogeKCHHHHr 24-MoggaCHga xaM, MKopuga KypCaranraH HopManap y3 aKCHHH TonraH ôynnô, эp-xoтнннннг yMyMHH Mon-MynKHra эгaпнк Kunum, Tacappy^ Kunum Ba ^oöganaHHmra oug xyKyKHH HopMa KemupHnraH.

^yMnagaH, эp Ba xothh ynapHHHr SupranuKgaru yMyMHH MynKH öynraH Mon-MynKKa эгaпнк Kunum, yHgaH ^oöganaHHm Ba Tacappy^ этнmga TeHr xyKyKgapra эгagнp.

EyHgaH Kmpum MyMKHHKH, эp-xoтннпapнннг yMyMHH SupranuKgaru Mon-MynKKa HHCÖaTaH TeHrauK пpннцнпн ycTyBop xHCoônaHagu.

EyHgaH TamKapu, HopMaga эp-хoтнннннг Mon-MynKHra oug öhthm Ty3umga hkkhhhh Tapa^, atHH эp ëKH xoTHHHHHr po3HHHrHHH onum KepaKnuru KypCaranraH. Hcthcho TapHKacuga, KyHMaC MynKKa oug ÖHTHMnapHH Ty3umga HoTapuan po3unHK onurnu KepaKHHru KypCaranraH. fflyHHHrgeK, yrnöy HopMaga эp Ba xoTHHgaH öupHHHHr yMyMHH Mon-MynKHHH Tacappy^ этнmн öunaH öofhhk öhthm Ty3unraHga 6y xapaKaT öomKaCHHHHr po3HnHrura Kypa aManra omHpunaëTraHnHrHHH aHraaramu y3 aKCHHH TonraH. ^hh эp-хoтнннннг öupu ToMoHHgaH Ty3unraH öhthm Ty3unraHga, hkkhhhh Tapa^HHHr po3HnurH 6op geraH MatHoHH aHmaragu. Ey эсa ^yKaponHK MyHocaöaTnapHHHr acocuH TaMoHunnapugaH öupu öynraH "hhco^hhhhk" TaMoHunu эp-хoтнннннг yMyMHH MynKHgaru öynraH Mon-MynKHHHr hhco^hh Tacappy^ Kunum no3HMnurHHH aHraaragu.

HHCO^HHHHK пpннцнпн ^yKaponuK xyKyKuga xaM xyKyK HopMacuHH, xaM xyKyK пpннцнпннн aKC эттнpagн. XyKyKHÖ xoguCa CH^arnga y hkkh xun Moxutfira эгa. Eup Tapa^gaH, y xyKyK HopMacu CH^arnga M3ara Kenumu MyMKHH. Hkkhhhh Tapa^gaH эсa, xyKyKHHHr öomnaHFHH эпeмeнтн öynraH xyKyK пpннцнпн CH^arnga Kypunagu. XyKyK Ba пpннцнп ÔHira HopMaga aKC этнmн MyMKHH, neKHH öyHga ynapHHHr xap öupu y3 Ba3H$aCHHH öa^apagu [4].

KoHyH HopMaCHgaH myHH TymyHHm MyMKHHKH, arap эp-хoтннgaн öupu ynapHHHr yMyMHH Mon-MynKHra oug öhthm Ty3umuga, öhthm Tapa^ura yMyMHH MynKgaru hkkhhhh Tapa$, atHH эp ëKH xoTHHHHHr po3unurH onuHraHnuruHH TaCgHKgoBHH xy^^ar TaKgHM ku^hhumh no3HMnurHHH aHraamaögH.

^eKHH onHMnapHHHr ^HKpuHa, ^yKaponHK Ba ouna xyKyKHH MyHoCaöaraapura oug HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aTnapga эp-xoтнннннг yMyMHH MynKHgaru Mon-MynKHH TaCappy^ Kunumga ynapgaH öupHHHHr po3unurH ohhhhmh KepaKnuru aKC

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL ISSN: 2181-2489

OF SCIENTIFIC RESEARCH VOLUME 2 I ISSUE 5 I 2022

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

этган булсада, хукукни куллаш амалиётида ушбу муносабатлар тушунмовчиликларга сабаб булмокда [5].

Хрзирги вактда конунчилик ва суд тажрибасида ушбу холат яккол куриниб турибдики, амалиёт ва назария бир-бирига уйгунмас. Эр-хотиндан бири томонидан кучмас мулкни тасарруф килишда, ушбу кучмас мулкнинг кийматидан катъи назар иккинчи тарафдан нотариал тартибда розилик олиниши кераклигини англатса, лекин кучар мол-мулк хисобланувчи, масалан автомобил воситасини тасарруф килишда, хаттоки унинг киймати кучмас мулкка нисбатан бир неча баравар юкори булсада, эр-хотиндан бирининг ёзма розилиги олиниши кераклигини англатмайди [6].

Ушбу холатда айтиш мумкинки, кучмас мол-мулкни тасаруф килишда эр-хотиннинг розилигини ёзма тарзда олинмаслиги иккинчи тарафнинг, яъни эр ёки хотиннинг хукукларини поймол килади.

Никох давомида орттирилган эр-хотиннинг мол-мулкини тасарруф килишда юкорида кайд килинган муаммо эр-хотиннинг розилигининг хукукий табиатини чукур урганишни такозо этади [7].

О.И.Федулованинг фикрига кура, битим тузишда эр-хотиннинг розилигини олиш, конун розилик шаклини нотариал тартибда олиш кераклиги курсатилган бир томонлама тузиладиган битимларга кулланилади. Бунда бир-томонлама битимни тузишда бир-тарафнинг хохиш ва иродаси етарли хисобланади [8].

Бугунги кунда суд амалиётида эр-хотиннинг розиликисиз битим тузишдан тарафларнинг низоси куп учрайди. Эр ёки хотин умумий мол-млукнинг такдирини хал килишда бошка бирининг розилигини хар доим хам олавермайди. Бу эса суд амалиётида куплаб низоларнинг пайдо булишига олиб келади. Шу сабабли Узбекистон Республикаси Оила кодексининг 24-моддасида назарда тутилган эр ёки хотиннинг розилик шаклини аниклаштириб ифода этиш лозим.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ (REFERENCES):

1. Узбекистон Республикасининг Оила кодекси. Цонунчилик маълумотлари миллий базаси, 14.03.2022 й., 03/22/759/0213-сон.

2. Ананина А.С. Защита прав добросовестного супруга при распоряжении общим имуществом // Вопросы студенческой науки. Выпуск №16, декабрь 2017. С 61-63.

3. Узбекистон Республикаси Фукаролик кодекси 1-кдсм^онунчилик маълумотлари миллий базаси, 30.03.2022 й., 03/22/760/0249-сон.

4. Нам К.В. Принцип добросовестности. Основы теории и правоприменения в контексте немецкого правового опыта. Автореферат. Москва 2021. www.dissercat.com.

334

UZBEKISTAN | www.caajsr.uz

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

5. Пеирова Ю.О. Особенности получения согласия супруга на совершение сделок по распоряжению имуществом // Вестник Омской юридической академии. 2018. Том 15, № 3. С 281-284. Ь11р5://суЬег1еп1пка.гц/аг11с1е/п/о5оЬеппо511-ро1исЬеп1уа-5о^1а51уа-5ирги^а-па-50Уег5Ьеп1е-5ёе1ок-ро-га5рогуа7Ьеп1уи-1ти5сЬе51уот/у1ешег.

6. Артемьева Н. В. Согласие на совершение сделок: применение новелл гражданского законодательства в нотариальной практике // Нотариальный вестник. 2013. № 12. С. 7-11.

7. Бакушкин А. В. Некоторые проблемы практики применения положений законодательства об общей совместной собственности супругов // Нотариальный вестник. 2009. № 6. С. 56-62.

8. Федулова О. И. Правовые особенности удостоверения согласия супруга при совершении сделок в нотариальной деятельности // Нотариальный вестник. 2012.

№ 5. С. 45-49.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.