Научная статья на тему 'Epidemiology of overweight and obesity'

Epidemiology of overweight and obesity Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
121
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АРТЫқ ДЕНЕ САЛМАғЫ / СЕМіЗДіК / ДЕНЕ САЛМАғЫНЫң ИНДЕКСі / ЕРЕСЕКТЕР / ТАРАЛУЫ / ИЗБЫТОЧНАЯ МАССА ТЕЛА / ОЖИРЕНИЕ / ИНДЕКС МАССЫ ТЕЛА / РАСПРОСТРАНЕННОСТЬ / OVERWEIGHT / OBESITY / BODY MASS INDEX / PREVALENCE

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Шарманов Т.Ш., Токмурзиева Г.Ж., Чуенбекова А.Б.

В данной статье проведен литературный обзор по эпидемиологии избыточной массы тела и ожирения.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЭПИДЕМИОЛОГИЯ ИЗБЫТОЧНОЙ МАССЫ ТЕЛА И ОЖИРЕНИЯ

This article contains a literature review on the epidemiology of overweight and obesity.

Текст научной работы на тему «Epidemiology of overweight and obesity»

Вестник Ка^НЖУ №2-2018

A.E. Ualiyeva12, A.E. Oshibayeva2, A.N. Nurbakyt3

1Kazakhstan's Medical University "KSPH", Almaty, Kazakhstan 2Al-FarabiKazakh National University, Almaty, Kazakhstan 3AsdendiyarovKazakh National Medical University, Almaty, Kazakhstan

EPIDEMIOLOGY AND RISK FACTORS OF INFLAMMATORY BOWEL DISEASES

(REVIEW)

Resume: Inflammatory bowel diseases (IBD), including Crohn's disease (CD) and ulcerative colitis (UC), are chronic, progressing over time and immunologically mediated diseases that often debut at a young age and are characterized by alternating periods of exacerbations and remissions [1- 3].

IBD is a complex disease, the development factors of which are the features of genetics, environment and intestinal microbiota. But none of the factors in itself is sufficient for the development of the disease. The increase in morbidity in populations earlier with a lower prevalence of IBD confirms the influence of the environment on both the development of Crohn's disease and ulcerative colitis. Keywords: Inflammatory bowel disease, Crohn's disease, ulcerative colitis, epidemiology, risk factors

ЭОЖ 616-036.22-084:613.24(574)

Т.Ш. Шарманов, Г.Ж. Токмурзиева, А.Б. Чуенбекова

С.Ж. Асфендияров атындагы Казац ¥лттыщ медицина университетi, «КДСЖМ» Казщстандъщ медицина университетi, Нутрициология кафедрасы, Алматы цаласы

АРТЬЩ ДЕНЕ CAAMAFbl МЕН СЕМ1ЗД1КТЩ ЭПИДЕМИОЛОГИЯСЫ

(ЭДЕБИ ШОЛУ)

Осы мацалада артыц дене салмагы мен ceMi3diKm^ эпидемиологиясына эдеби шолу жургШлген. TyrnHdi свздер: артыц дене салмагы, семiздiк, дене салмагыныц индексу ересектер, таралуы.

Дуниежузыж денсаулы; са;тау уйымы (ДД¥) 1997 жылы семiздiктi жаhандык; эпидемиягаайналды деп жариялады[1,2].

ДД¥-ныц соцгы мэлiметтерi бойынша, элемде ересек жастагы адамдардыц 1,9 миллиарды арты; салмаада ие, оныц шшде 600 миллионнан астамы семiздiктен зардап шегуде. Бул керсеткш, ез кезепнде семiздiктiц таралуы 1980 жылмен салыстырганда ею еселенгенш керсетедi [3-5]. Семiздiк - май тшдершщ физиологиялы; жина;талатын жерлерiмен катар сут бездерi, бексе жэне iш тусында жина;талуы жэне дене салмагыныц артуы. Бул май тшшщ шамадан тыс жина;талуы есебшен дене салмагыныц артуымен бай;алып, халы;тыц жалпы аурушацдыгы мен елiм-жiтiмi жагдайларыныц артуына апаратын, кез-келген жаста пайда болатын ауру. Цазiргi кезецде семiздiк мэселесiнiц езектiлiгi бул аурудыц таралуыныц курт есуiмен жэне арты; салма;тыц тYрлi аурулар ;аушнщ себебiн кураумен байланысты [6].

Арты; дене салмагы мен семiздiктiц негiзгi себеб^агзага тYсетiн жэне шыгындалатын калориялар арасындагы энергия тепе-тецдИнщ бузылуы, ягни тутынудыц жогары, ал энергия шыгыныныц темен болуы. Тагамды шамадан тыс тутыну барлы; жагдайлардыц 98%-да арты; дене салмагыныц себебш ;урайды, ал ;алган 2% эндокриндж жэне неврологиялы; дерттер, уй;ы безi, бауыр, аш жэне то; шектщ бузылыстары (эндокриндiк емес дерт семiздiгi), генетикалы; бузылыстар ;урайды [7,8]. 2005 жылы ДYние ЖYзiлiк Денсаулы; са;тау уйымы семiздiктiц кецшен таралгандыгын сипаттайтын мэлiметтер жариялады: 15 жастан ас;ан 1,6 млрд адамда арты; дене салмагы бар жэне 400 млн адам семiздiктен зардап шегедь 2008 жылы 20 жастан ас;ан бiр жарым миллиард ересектерде арты; салма; аньщталган, ер адамдардыц 200 милионынан астамы жэне 300 миллион эйел семiздiкке шалдыадан. Жалпы алганда, ересектердщ жаhандык; жиынтыгында он адамныц бiрiнен астамында семiздiк аньщталган.

Шамадан тыс жэне арты; май жина;талуы ретшде аны;талатын, денсаулыада зиян келтiретiн арты; салма; пен семiздiк жаhандык; децгейде елiм-жiтiм ;аушнщ бес негiзгi факторларыныц ;атарына жатады. Жыл сайын,

кемшде, 2,8 млн ересек адам арты; тама;тану есебiнен елiм-жiтiмге ушырайды. Элемде жеткiлiксiз салмаада ;араганда арты; салма; пен семiздiк елiм-жiтiмге кебiрек ушыратады. Цант диабетiнiц - 44%, ЖYректiц ишемиялы; ауруыныц -23%, кейбiр катерлi iсiк ауруларыныц 7-41% жагдайлары арты; салма; пен семiздiк эсерiнен туындаган [9-11]. Элемнiц эртYрлi елдерiнде еткiзiлген эпидемиологиялы; зерттеулер дамыган елдердiц тургындары арасында семiздiктiц етек жайганын керсетедi. Соцгы жылдар зерттеулерше сай, дене салмагыныц индексiнiц (ДСИ) керсеткiшi 25кг/м2 арты;болуы АКШ хал;ыныц жартысынан кебiнде (61%), Ресейде (54%), ¥лыбританияда (51%), Германияда (50%), Испания, Италия, Шыгыс Еуропа хал;ыныц жартысында, Франция хал;ыныц терттен бiрiнде бай;алган.

АЦШ- 30-39 жастагы ерлердiц 50% дене салмагы ;алыпты децгейден 10% жэне одан кеп щамага ас;ан, 40 жаста - 20%-дан ас;ан, 50-59 жаста бул керсеткш, сэйкесiнше, 60% жэне 33% ;ураган. 40 жастан ас;ан американды; эйелдердщ 49% семiздiк бай;алган. Эр онжылды; сайын семiздiк жиiлiгiнiц артуы ^ркелуде. Мысалы, 60-жылдар басында арты; дене салмагы АКШ хал;ы ересектерiнiц арасында 20%-да бай;алса, 90-жылдар соцына ;арай - ересек адамдардыц 50%-да аньщталган. Жапонияда арты; дене салмагыныц жиiлiгi мардымсыз болуы назарга аларлы;: 70-жылдар басында 10% эйелдер мен 8% ерлер, соцгы онжылды;та -жапонды;тардыц 16% [12].

Арты; салма; пен семiздiк бурыныра; табыс децгейi жогары саналатын елдерге тэн саналып келсе, ;аз1рп уа;ытта табыс децгейi темен жэне орташа саналатын елдерде таралуы артуда, эаресе, ;алаларга тэн. Цаз1рп уа;ытта ДД¥ халы; басына шаадандагы жалпы iшкi енiм темен жэне орташа шаманы ;урайтын елдерде семiздiк таралуыныц ерекше есуiн аны;тауда. Дамушы елдерде арты; дене салмагы бар 5 жас;а дейiнгi балалар саны - 35 миллион, дамыган елдерде - 8 миллионды ;урайды. «Ланцет» журналында (2016) 1975 жылдан 2016 жылдар аралыгындагы 200 мемлекетте дене салмагы индексшщ езгеру тенденциясына ;орытынды талдаудыц нэтижелерi берiлдi. Зерттеудiц нэтижес бойынша 1975 жылы элемде 100 миллиондайересек (69 миллион эйелдер, 31 миллион

Vestnik KazNMU №2-2018

ерлер) семiздiкке шалды;са, ал 2016 жылы бул кврсеткiш671 миллионга (390 миллион эйелдер, 281 миллион ерлер) дешн ескен, ягни алты есеге артып отыр. Будан белек ересектердiц 1,3 миллиардында арты; дене салмагы аны;талып отыр.

Дамушы елдерде тама;тануга тэуелдь созылмалы жу;палы емес аурулардыц (артериалды; гипертензия, диабет, журек-;антамыр аурулары) таралуы дамыган экономикасы бар елдерге ;араганда жылдам есуде.

ТМД елдершде ЖYргiзiлген эпидемиологиялы; зерттеулер (Мэскеу ;аласы мен облысында, Рязань облысында, Украинада, Грузияда, Эзбеюстанда) бул елдердегi арты; дене салмагы мен семiздiктiц таралуы элемдж тенденциялардан аса айырмашылыгы жо^тыгын керсеттi. Соцгы зерттеулерге сай Украинада ;алыпты салма; ерлердiц 44% жэне эйелдердiц 25% гана болган, ал семiздiк республиканыцересек хал;ыныц 22% бай;алган. Грузияда арты; дене садмагы халы;тыц 34,4% аныщталган, оныц iшiнде, семiздiк 18 жастан ас;андарга - 24% ;ураган. Сонымен ;атар, ерлерге ;араганда эйелдер арасында семiздiкке шалдыгудыц ей есе кептiгi, жастар арасында семiздiктiц жиiлеу тенденциясыныц айкындыгы назар аударарлы;. Мысалы, ДСИ > 25 кг/м2 жагдайы 18-35 жас аралыгындагы ерлердщ 33% жэне эйелдердiц 45% аны;талган[13-15].

¥лтты; зерттеулердiц деректерi бойынша, 1995-96 жылдары Цаза;станда ересек халы;тыц 42%-да (немесе 4,36 млн адам), арты; дене салмагы (27%) немесе семiздiк (15%) аныщталган, 5 жас;а дешнп балаларда сиректеу (9% жуы;) кездескен.Бул орайда, семiздiкке ерлерге Караганда (34%) эйелдер (47%) жшрек шалдыадан жэне ;аза; улты екiлдерiне (34%) Караганда орыс (47%) жэне бас;а улт екiлдерi (50,5%) арасында жиi тараган. Бул жагдайлардыц аса кеп жишп 50 жастан ас;андар арасында да аныщталган: ерлердiц -52% (оныц шшде 15% семiздiк) жэне эйелдердiц 70,5 (оныц шшде 34% семiздiк). 15-50 жас аралыгында сиректеу кездескен: ерлердщ 26,5%, эйелдердщ 38,4%. Батыс (35%), орталы; (39%) жэне оцтYCтiк (42%) е^р тургындарына ;араганда Алматы ;аласында (46%) жэне оцтYCтiк-шыFыс ецiр тургындары жиiрек шалдыадан [16,17,18].

2006 жылы 5 жас;а дейiнгi балалардыц 11,4% арты; дене салмагы немесе семiздiк бай;алган, жиi кездесуi - А;тебе (16%) жэне Цызылорда (15,8%) жэне 2 еседей сирек -

Жамбыл (7,8%) жэне СолтYCтiк-Цаза;стан (8,3%) облыстарында[19].

2008 жылы 25-59 жастагы эр екiншi эйелде (50,6%) жэне ерлердiц сэл азыра; пайызында (45,4%) арты; дене салмагы (эйелдердiц 29%, ерлердiц 34,4%) немесе семiздiк болтан (эйелдердiц 25,7%, ерлердщ 11%).Бул жагдайлар 1524 жас аралыгында 4,5 есе сирек кездескен, ерлерде (10,2%) жэне эйелдерде (11,5%)[20].

Артериалды; гипертонияныц, инсулинге тэуелсiз ;ант диабетiнiц, атеросклероз бен ЖYректiц ишемиялы; ауруыныц, омырт;а баганасыныц остеохондрозы мен полиартриттiц, бауыр мен гепатобилиарлы; жолдар ауруларыныц, iсiктер мен денсаулыада ;атысты бас;а мэселелердщ даму жиiлiгiнiц еселеп артуы арты; салма;пен байланысты. Орташа дэрежелi семiздiк жас уза;тыгын орта есеппен алганда 3-5 жылга, ал аурудыц ай;ын тYрi - 15 жылга дешн азайтады.

ДД¥ деректерiне сай галамшарда арты; дене салмагы бар, ягни ДСИ>25кг/м2 ;урайтын адам саны -1,7 млрд. Бул топтаны адамдардыц 250 миллионы созылмалы семiздiк ауруы мен оган ;осарлана ЖYретiн кец таралган ауруларга шалдыадан. Элемдегi мезгiлiнен бурын болатын эр Yшiншi елiм-жiтiмнiц семiздiк пен адамныц аз ;имылдауынан туындайтын аурулармен байланысты екендiгi аныщталган. Цаз1рп кезде элемде семiздiктiц таралуыныц ;ар;ындылы1ы соншалы; ДД¥ сарапшыларыныц болжамына сай бул сандар 2025 жылга таман ею еселенбек. Эр 10 жыл сайын арты; дене салмагы мен семiздiктiц таралуы 10% есiп отырады [2].

Арты; салма; пен семiздiк теменгi физикалы; белсендiлiк децгейiмен, калориясы жогары тама; жэне кекенiстер мен жемiстердi жеткiлiксiз тутынумен тiкелей байланысты. ЖИА, ишемиялы; инсульт пен 2 типт ;ант диабетiнiц ;ауш дене салмагыныц индексi арт;ан сайын кебейе тYседi. ЖИА шамамен 21% ДСИ 21 кг/м2 ас;аннан кейiн ай;ындалып отыр [2,3,4,9,12].

Арты; дене салмагы мен семiздiкке, сондай-а; олармен тыгыз байланысты жу;палы емес ауруларга жол бермеудщ мYмкiндiктерi аз емес. Ол Yшiн ;оршаган ортаны жа;сарта отырып, тургындарга ;олайлы жагдай тугызу, а;параттандыру децгейiн арттыру, салауатты тама;тануды ;алыптастыру, табиги тагам енiмдерiн тацдау, дене шыны;тырумен белсендi тYPде айналысу семiздiкке тос;ауыл ;оюда аса мацызды рел ат;арады.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Katovich M.J., Pachori A. Effects of inhibition of the renin^ngiotensin system on the cardiovascular actions of insulin // Diabetes, Obesity and Metabolism. - 2000. - №2. - Р. 3-14.

2 Всемирнаяорганизацияздравоохранения.Ожирениеиизбыточныйвес // Информационныйбюллетень. - 2015. - №31. - С. 88-94.

3 Шарманов Т.Ш., Тэжiбаев Ш.С., Балгымбеков Ш.А. Артык; дене салмагы мен семiздiктщ алдын алу бойынша жетекшi кдаал. -Алматы: 2012. - 63 б.

4 Романцова Т.И. Эпидемия ожирения: очевидные и вероятные причины // Ожирение и метаболизм. -2011. - №1. - С. 5-13.

5 James Toouli, Michael Fried,AamirGhafoor Khan, James Garisch, Richard Hunt, Suleiman Fedail, DavorStimac, Ton Lemair, Justus Krabshuis. Obesity // WGO GlobalGuideline. -WorldGastroenterologyOrganization. - 2009. - №2. - P. 5- 11.

6 Беляков H.A., Мазуров В.И. Ожирение. Руководство для врачей - СПб.: 2003. - 520 с.

7 Бессенен Д.Г., Кушнер Р. Избыточный вес и ожирение. Профилактика, диагностика, лечение. - М.: Бином, 2004. - 240 с.

8 Шарманов Т.Ш. Питание важнейший фактор здоровья человека. - Алматы: Асем систем, 2010.- 370 с.

9 ВОЗ: Глобальная стратегия по питанию, физической активности и здоровью. ВОЗ. - Женева: 2004. - 21 с.

10 ВОЗ: План действий для Глобальной стратегии по профилактике неинфекционных болезней и борьбе с ними. Резолюция WHA61.14; см. текст плана действий в документе WHA61/2008/REC/1, Приложение 3.

11 ВОЗ: Проблема ожирения в Европейском регионе ВОЗ и стратегии ее решения. ВОЗ. - 2009. - 408 с.

12 ВОЗ: Руководство программы СИНДИ по питанию. ВОЗ. - 2000. - 49 с.

13 Гинзбург М.М., Крюков H.H. Ожирение. Влияние на развитие мета-болического синдрома. Профилактика и лечение. - М.: Медпрактика-М, 2002 - 128 с.

14 Джусипов А.К., Абылайулы Ж.А., Шалхарова Ж.С., Ошакбаев К.П. Метаболический синдром. - Алматы: 2003. - 176 с.

15 Мамедов МЛ. Метаболический синдром в России. Распространенность, клинические особенности и лечение. - М.: 2011. - 160 с.

16 Медико-демографическое исследование в Казахстане 1995. Институт питания MH-AH РК, Академия профилактической медицины, Алматы и Макро Интернэшнл, США. - 1996. - 281 с.

17 Общенациональное исследование состояния питания населения (15-80 лет) Республики Казахстан, 1996. Казахская академия питания, Программа развития ОО^ - Алматы: 2001. - 227 с.

Jinimtuiz ЭСа^ЖМЩ W" 2-20 IS 1

18 Медико-демографические исследование Казахстана, 1999, Академия профилактической медицины, Отдел медико-демографических исследований Макро Интернэшнл Инк. - 1999. - 214 с.

19 Мультииндикаторное кластерное обследование в Казахстане, 2006. Агентство по статистике Республики Казахстан, Казахская академия питания, ЮНИСЕФ. - Алматы: 2007. - 307 с.

20 Исследование по оценке статуса питания и здоровья населения Казахстана. Минздрав РК, Казахская академия питания. -Алматы: 2008. - 296 с.

Т.Ш.Шарманов, Г.Ж.Токмурзиева, А.Б.Чуенбекова

Казахский Национальный медицинский университет им.С.Д.Асфендиярова, Казахстанский медицинскийуниверситет«ВШОЗ», кафедра«Нутрициология», г.Алматы

ЭПИДЕМИОЛОГИЯ ИЗБЫТОЧНОЙ МАССЫ ТЕЛА И ОЖИРЕНИЯ (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)

Резюме: В данной статье проведен литературный обзор по эпидемиологии избыточной массы тела и ожирения. Ключевые слова: избыточная масса тела, ожирение, индекс массы тела, распространенность.

T.Sh.Sharmanov, G.Zh.Tokmurzieva, A.B. Chuyenbekova

Asfendiyarov Kazakh National medical university, Kazakhstan'smedical university"KSPH", Department of nutriciology, Almaty c.

EPIDEMIOLOGY OF OVERWEIGHT AND OBESITY (LITERATURE REVIEW)

Resume: This article contains a literature review on the epidemiology of overweight and obesity. Keywords: overweight, obesity, body mass index, prevalence.

УДК 614.254.1

Н.С. Альменева12, Л.К. Кошербаева13, С.Б. Калмаханов1, Г.Ж. Капанова1

1Казахский Национальный университет имени аль-Фараби 2КГП на ПХВ «Поликлиника №3 г. Семей» УЗ ВКО 3Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова

ДЕЛЕГИРОВАНИЕ ФУНКЦИИ МЕДИЦИНСКИХ СОТРУДНИКОВ НА ПРИМЕРЕ ГОРОДСКОЙ

ПОЛИКЛИНИКИ №3 Г. СЕМЕЙ

С целью повышения качества медицинской помощи на основе достижения или улучшения конкретных показателей качества, все чаще используются программы оплаты за продуктивность (Рау-/ог-рег/огтапсе (Р4Р)). Литературный обзор влияния Р4Р на первичную медико-санитарную помощь, показал различные результаты, где действительно были достигнуты положительные результаты или наоборот не было достигнуто существенных различии. В данном исследований нами изучен внедрение индикаторов производительности для делегирования и расширения функции ВОП и среднего медицинского персонала. Ключевые слова: Делегирование, первичная медико-санитарная помощь, результативность

Актуальность: С целью повышения качества медицинской помощи на основе достижения или улучшения конкретных показателей качества, все чаще используются программы оплаты за продуктивность (Pay-for-performance (P4P)). Программы P4P варьируются от предоставления небольших доплат (приблизительно 400 $) клиницистам, которые достигают пороговых показателей по нескольким показателям, таким как показатели скрининга рака молочной железы и шейки матки. Например, в Соединенном Королевстве, система здравоохранения, которая связывает V часть клиник, рассматривают в качестве поощрения в виде доплат достижение более 100 показателей качества [1,2].

Недавние обзоры влияния P4P на первичную медико-санитарную помощь (ПМСП) предполагают, что программы обычно имели ограниченные положительные результаты [3-8]. Van Herck и его коллеги оценили, различные результаты программы P4P, где действительно были достигнуты положительные результаты или, наоборот, не было достигнуто существенных различий, тем не менее, авторы определили повышению показателей качества за

счет внедрения Р4Р в среднем на 5 процентов [4]. Мало что известно, например, о характеристиках, которые отличают очень успешные программы, и влияющих факторов, которые ограничивают влияние программ, и какие клиницисты более восприимчивы к Р4Р. Несмотря на то, что в Соединенном Королевстве имеются данные о том, что программы Р4Р могут сократить социально-экономические диспропорции в сфере здравоохранения, существует большая обеспокоенность в связи с тем, что программы Р4Р могут расширять диспропорции между оказаниями услуг в клиниках [9,10]. В Австралии была попытка внедрения добровольной программы Р4Р для врачей общей практики (ВОП), где включили в доплату ВОП $ 40 и $ 100 в дополнение к оплате за обслуживание (ведение, постоянный мониторинг и лечение) пациентов с диабетом и астмы в течение года и 35 $ для скрининга женщин на рак шейки матки, которые не проходили скрининг в течение 4 лет. Цели этого исследования заключались в том, чтобы: 1) изучить влияние программы Р4Р на стимулированные измерения качества; 2) исследовать, существует ли дифференциальное программное воздействие, основанное

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.