CC BY
17
Фе&Шк КМММ №1-2018
К.К. Шекеева
Казахский Национальный Медицинский Университет имени С.Д.Асфендиярова
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ЭКСТРАКТА КОРНЯ СОЛОДКИ ДЛЯ ПРИГОТОВЛЕНИЯ ДЕТСКИХ РЕКТАЛЬНЫХ СУППОЗИТОРИЕВ
Резюме: Разработана рациональная технология комбинированных детских суппозиториев с густым и сухим экстрактом солодкового корня. Изучены показатели качества разработанных препаратов. Установлено, что полученные суппозитории по двум технологиям по органолептическим, физико-химическим и технологическим показателям соответствуют требованиям. Ключевые слова: экстракт корня солодки, детская ректальная лекарственная форма, глицирризиновая кислота, суппозиторий
УДК 577.15:664.292
К.К. Шекеева
С.Ж. Асфендияров атындагы Казац Мемлекеттж Медициналыц Университетi ЖЕМ1СТЕГ1 ПЕКТИННЩ ФЕРМЕНТАТИВТ1 КАТАЛИЗД1К ЦАСИЕТ1
Жемiстегi пектиннщ ферменттi mmaAU3ÖiK реакция кинетикасы Михаэлис-Ментен тецдеу!' арцылы mYciHÖip^edi. Жемiстердщ цурамындагы пектин аныцталып жэне оныц агзага ферментативтi реакциялар арцылы эсер ету механизмi зерттелдi. TyrnHÖi свздер: ферменттер, ферменттiк катализ, пектин
Юр^пе: Цаз1рп замангы медицина к;ажеттыжтер1 аурулардагы биохимиялы; процестердщ бузылу сипатын тусшу ушш ферментативт реакциялар механизмш бшу ;ажеттшпн жэне ферментативтi катализдiц барысына ма;сатты эсер ету ар;ылы осы бузылуларды жою эдiстерiн эзiрлеудi талап етедь Фармакокинетика жэне токсикокинетикадагы ферментативт катализдiц зацдылы;тары организмнен есiрткi мен улы заттардыц эсер етуi мен кетуше байланысты.
Зерттеу материалдары: Ферменттер химиялы; биологиялы; емес катализаторлармен б1р;атар жалпы ;асиеттерге ие:
- олар реакцияныц тYпкiлiктi внiмiне кiрмейдi жэне реакциядан бастап;ы KYЙiнде шыгады, ягни, катализ Yдерiсiнде жумсалмайды;
- ферменттер реакцияларды активтендiре алмайды. Ол термодинамика зацдарына ;айшы. Олар тек еркш энергияныц твмендеуiнен туындайтын реакцияларды тездетед^
- ферменттер реакцияныц тепе-тецдiк позицияларын ауыстырмайды;
- жалпы, ферменттер химиялы; катализаторлардан ерекшеленедi, ягни олардыц биологиялы; табигатын бiлдiретiн ерекше ;асиеттермен сипатталады [3]. Ферменттер максималды тиiмдiлiктi тек жумса; жагдайда гана кврсетедi [6], температура мен рН мэндершщ кiшiгiрiм аралыгымен ерекшеленедi (1 жэне 2-сурет).
Атаулары баялды Кыры;; абат Картоп Кызыл ша Сэб1з Алма лимон Банан кэд1 алмурт
Пектин Мелшер1 (г/моль) 0,4 0,6 0,5 1,1 0,6 0,9 0,5 0,8 0,9
(36,5 ° C) Жогары температурадагы ферменттiк белсендiлiктiц твмендеуi акуыздыц термалды денатурациясымен байланысты 5060 ° C температурада, ал кейде 40 ° C температурада. pH мэндершдеп белсендыжтщ твмендеуi ферменттiц иондалуы дэрежесiнiц eзгеруiмен жэне соныц салдарынан ион-ион табигатыныц взгеруiмен жэне оныц жогары курылымыныц тура;тылыгын камтамасыз ететiн бас;а езара эрекеттесумен тYсiндiрiледi. Кептеген ферменттер Yшiн рН мэндерi физиологиялы; мэндермен сэйкес келедi (7.3-7.4). Дегенмен, кейбiр ферменттер калыпты жумыс iстеуi Yшiн ^шэт ;ыш;ыл (пепсин - 1.5-2.5) немесе сштш (аргазаз - 9.5-9.9) ортасы ;ажет.
Пектиндердiц сорбциялы; ;абыет pH ортага тэуелд1 болады. Барлы; пектиндер Yшiн жогары сорбциялы; ;абшет pH = 4-12 аралы;та бай;алады.
Зерттеу эдюгерк Пектин заттарын аны;тауда, соргышты дайындайды жэне (егер бул алдын-ала дайындалмаса) ;урга; CYЗгiнiц кемегiмен тура;ты салма;;а дейiн
кептiредi, сол ар;ылы кальций пектиншщ тунбасыныц ;алдыгын CYзуге тура келедь СYЗгiнi тура;ты салмаада кел^ру Yшiн шамамен 6 сагат ;ажет. Жаца пiскен жемiстер мен кекешстердщ орташа салмагын шымтезек, саба;тар мен CYЙектердi алып тастап, Yгiткiште немесе ертндще елшеуге болады. 75г жаца шскен жемiстер мен кекенiстердi химиялы; стаканга салып,75 мл тазартылган су , 75 мл, 0,03 моль/л HCl ерiтiндiсi. 1% аммоний цитратын ;айнаган су ваннасында бiр сагат бойы ;ыздырады, себеб1 протопектиндi гидролиздеу жэне пектин заттарыныц су сыгындыларын алу, суйы;ты;ты тура;ты децгейде са;тау Yшiн. Содан кейiн, элi де жылы массаны штативтiн са;инасында бектлген шуц;ыр ар;ылы 75 мл келемде ыдыс;а тасымалданады. Элшенген ;уты жылы сумен белпленген мелшерге дейiн толтырады. 20 ° -;а дейiн сал;ындаган кезде, колбаса суы; суды белпленген мелшерге дешн ;уямыз, араластырамыз жэне CYземiз, ягни, бiрiншi ма;тамен, содан кешн ;агаз CYЗгiсiнен (бiрнеше рет) еткiземiз. 10 мл таза CYзiндiнi тамшуырлар
Вестник Ка^НЖУ №1-2018
кемепмен 400- 500 мл мелшерде стакаканга тамызамыз, 0,1 моль/л 100 мл ШОН ерiтiндiсiн ;осамыз жэне пектиннiн суаруы Yшiн 5-7 сагатк;а ;алдырамыз. Содан кейш ;оспага 50 мл 0.1моль/л сiрке ^ыш^ылы ерiтiндiсi ;осылады. 5 минуттан кейш 50 мл. 2н СаС12 ерiтiндiсiн ;осып, бiр сагатк;а ;алдырылады; ерiтiндiде кальций пектатынын флокулярлы а; тунбасы пайда болады. Шыныдагы ;омпаны 5 минут ;айнатамыз. Содан кейш алдын ала кептiрiлген, елшенген CYзiндi ар;ылы CYзiледi. Цалдык;ты ысты; сумен шайып отырамыз, ;урамында суйьщты; хлордыц бар екенiн аны;тайтын, а; кристалды AgNOз тYзiлмегенше. Хлордан
тазартылган, кальцийдiц пектат ;алды;тарын CYЗгiмен бiрге бюкс;а салып, 1000 тура;ты салма;та кептiремiз. Зерттеу нэтижелерi: 500 мл сыгындыларды дайындау Yшiн 50 г жем^ целлюлозасы алынган. Демек, 10 мл CYзiндi 1 г жем^теп ((50 * 10/500) = 1 г) пектиндi заттар бар.)10 мл CYзiндiде, ягни, 1 г жемiсте 0,022 г кальций пектаты аны;талды. Демек, 100 грамм жем^терде 2,2 г кальций пектаты немесе 2,2% болады. Пектикалы; ;ыш;ылга айналу Yшiн 0.9235 коэффициентше квбейтiп, кестедег1 мэлiметтер алынды.
Атауы Цызылша Алма Банан Кэдi Алмурт ;урма
10 мл-де кальций пектатыныц мелшерi 0,007 0,019 0,01 0,011 0,009 0,017
Пектин ;ыш;ылыныц мелшерi 0,8 1,75 0,9 1,01 0,83 1,5
Алынган мэлiметтердi талдай отырып, келеа ;орытынды жасауга болады: iс ЖYзiнде барлы; жемiстердi зерттейтiн пектиннiц нормасына сэйкес келедi. Цызылша мен
алмурттыц ;урамында пектиннiц мвлшерi ;алыптыдан темен, бул са;тау кезiнде жемiс-жидектегi пектиннш мвлшерi темендейдi.
Жем^ баялды ;ыры;;абат картоп ;ызылша сэбiз алма лимон банан алмурт
ас;орыту, сагат 3,3 3 2 3 3 2,4 1,3 3 2,3
Зерттелiнген жемiстердiц ;урамындагы пектинге байланысты белгiлi бiр уа;ыт аралыгында ;орытылады. Цурамындагы пектиннiц мелшерi 0,4 -1,1 аралыгында болса, тiрi организмге эсер етiп ;орытылу уа;ыты орта есеппен 23 сагат аралыгы.
Биокатализаторлардыц ;атац ерекшелiгiн тYсiндiру кезiнде Э.Фишердiц (1890) [2] гипотезасы ;олданылады. Оган сэйкес ферменттiц белсендi орталыгы мен субстрат молекуласы (кшт-;улып) арасында геометриялы; сэйкестiк бар (4-сурет).
белсенд! орталыц
4-сурет. фншердан, " а ферментт1ц молекуласы 1! (> фермент-субстрат кеше«!, в
г субстратпен баи
Ж---субстрат
МПЛРКУЛЖ
5-сурет. Кошленд гипотезасын суреттейт!н диаграмма Д-фермент субстракпен г.Iг.|грл¡, нэтижепнде ферменттердщ 6елсенд| топтары &|р|кт|р|лад|. Б- к!ш| немесеулкен молекулалар ферментпен байланыса алмайды.
1959 жылы Кошленд «кытт жэне ;улыптау» гипотезасыныц жаца тYсiндiрмесiн усынды [2]. Ол фермент пен субстрат арасындагы динамикалы; езара эрекеттесуд1 усынды. Осы кез;арас;а CYЙене отырып, ферментпен байланыс;ан субстрат, соцгы ;урылымындагы белгiлi бiр езгерiстердi тудырады. Ферменттiц белсендi орталыгын ;урайтын амин ;ышк;ылыныц ;алды;тары ферменттiн функциясын ец тиiмдi тYPде орындауга мYмкiндiк беретiн субстратты ;амтитын геометриялы; ыцгайлы пiшiндi алады (5-сурет)
Ферментативтi процестердiц ;алыптас;ан ешмдершш формасы белсендi орталыада сэйкес келмейдь Сонды;тан, олар белсендi орталы;тан белшш, содан кейiн босатылган белсендi орталы; жаца субстрат молекулаларын ала алады. Белсендi орталы; бiркелкi емес [1]. Шартты тYPде оны ек1 секцияга белуге болады - байланыстырушы (адсорбция) жэне каталитикалы; (6-сурет).
Байланыстыру аймагын ;алыптастыратын амин ;ыш;ылыныц ;алды;тары белсендi тордагы субстратты устап ;амтамасыз етед1
6-сурет. Ферм
екуласыныц ■.-' .'11 ■1 I ■ у■ 1111111! щ;рылым[
Химиялы; реакциялардыц кинетикасыныц жалпы ;агидалары ферментативтi реакцияларга ;олданылады, алайда ферменттер болмаган кездегi эдеттегi реакцияларга
тэн емес бiр ерекшелiгi бар. Бул функция субстратпен ;аны;тыру феноменi болып табылады [5].
ФеОшк ХажМММ №1-2018
7 сурет. ферментативт! реанциянын бастапЕЦт! жылдатды^ьшыц субстрат концентрация сына тэуелд|лт
7- суретте субстрат концентрациясыныц фазалы; процесiнiц жылдамдыгына эсерiн керсетедь Мундагы S -субстрат, Р - енiм. Субстрат концентрациясыныц темендесе, реакция жылдамдыгы пропорционалды тYPде артады (п=1). Субстраттыц концентрациясы арта бастаганда, жылдамды;
баяу еседi жэне пропорционалдылы; бузылады (орта белiмi, п <1)
Цаньщтылык; эсерiн зерттеу Л.Михаэлис жэне М. Ментенд1 1913жылы ферменттер мен ферментативт кинетика эрекеттерiнiц жалпы теориясын ;уруга экелдi:
Ферментативтi процестiц бiрiншi кезецi тез жэне кер1 ;айталанады, екiншiсi - баяу жэне керi ;айтарылмайтын болып табылады. к + 1, к + 2 жэне к-1 - тшсшше екi алдыцгы жэне бiр керi реакция жылдамдыгыныц тура;тылары.
Цаньщтыльщтыц субстратпен эсер етуше байланысты, енiмнiц TYЗiлу жылдамдыгы Р субстратыныц
концентрациясына S пропорционалды емес, кешен [ЕS] концентрациясына пропорционалды:
и = /г+2[Е8].
Ферменттi-субстрат кешенi диссоциацияланатынды;тан, ES комплексiн S субстратына жэне Е ферментке ыдырау келесi ернекпен усынылуы MYMKiн:
5 к. 1 [£?]
Субстрат ;аны;;ан кезде, комплекстiц концентрациясы субстрат концентрациясына ;араганда аз болса, алдыцгы ернектщ формасы езгередi:
К _([£]-[£5])([5]) 1 [£5]
Егер к + 2 жэне [ES] Yшiн табылган мэндер ферментативт реакция жылдамдыгына арналган ернекпен алмастырылса:
Утих _ 7тах[5]
и у^+и)
Бул Vmax жэне К тура;тыларыныц екеуi де белгш болтан жагдайда ферментативтi реакция жылдамдыгы мен субстрат концентрациясыныц [S] арасындагы санды; ;атынасты бiлдiретiн Михаэлис-Ментен тецдеуь Кейiнгi зерттеулер Махаэлис-Ментен тецдеуi реакция ешмдершц
ферменттерiмен эсер етуi мен езара эрекеттесуiн
ескермегендiктен ферментативт процестiц бастап;ы
сатысына гана ;атысты екенiн керсеттi, сонды;тан тYпнус;алы; тецдеу дурыс [3]
Михаэлис- Ментен тецдеуiн талдау эксперименттерде пайда болатын кептеген зацдылы;тарды тYсiндiруге мYмкiндiк бередi.
0= ^ИИ
Егер, [5] « Кт, онда:
и = к,п|
Егер, [5] »Кт, онда: *
к„
ЦаИ,
Шын мэнiнде, кептеген ферментативтi реакцияларда кем дегенде ей немесе Yш комплекстер пайда болады, ол белгiлi бiр ЖYЙеде орын алады:
E + S -^ЕЭ Е2 ЕР Н + Р
Цорытынды: К^р кептеген аурулардыц алдын алу жэне емдеуде пектин пайдаланылады. Бiрнеше жемiстердегi пектиннiц мелшерi аны;талып, пектиннщ агзага
ферментативтiк эсер ету кинетикасыныц механизм! зерттелiндi.
Вестник Ка^ЖМУ №1-2018
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Байрамов В.М. Основы химической кинетики и катализа. - М.: Academa, 2003. - 252 с.
2 Н. Грин, У. Стаут, Д. Тейлор Биология: - М.: Мир, 1990. -209 с.
3 М. Диксон, Э. Уэбб Ферменты. - М.: Мир, 1982. - 1120 с.
4 Зеленин К.Н. Химия. - СПб.: Специальная литература, 1997. -306 с.
5 Келети Т. Основы ферментативной кинетики. - М.: Мир, 1990. - 325 с.
К.К. Шекеева
Казахский Национальный Медицинский Университет имени С.Д.Асфендиярова
ФЕРМЕНТАТИВНЫЕ КАТАЛИТИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ФРУКТОВЫХ ПЕКТИНОВ
Резюме: Рассмотрена кинетика реакции ферментативного катализа с использованием уравнения Михаэлис-Ментена. Определены содержания пектинов в фруктах, а также исследованы механизм действия ферментативной реакции на организм. Ключевые слова: ферменты, ферментативный катализ, пектин
K.K. Shekeeva
Asfendiyarov Kazakh National Medical University
ENZYME CATALYTIC PROPERTIES OF FRUIT PECTINS
Resume: The kinetics of the reaction of enzymatic catalysis using the Michaelis-Menten equation is considered. The content of pectins in fruits is determined, and the mechanism of action of the enzymatic reaction to the organism. Keywords: enzymes, enzymatic catalysis, pectin
УДК 634.511:665.521.2.001.5
К.Ц. Шекеева
С.Ж.Асфендияров атындагы Казак ¥лттыц Медициналыц Университетi
СУДАFЫ ЖАНАРМАЙ ЖЭНЕ Т¥ЗДЫ СЩ1РУ АДСОРБЦИЯСЫН ГРЕК ЖАH,FАFЫ ЦАБЬ^ЫМЕН ЗЕРТТЕУ
Грек жацгагыныц цабыгы термиялыц жолмен алынган KYлi сорбциялыц цасиетке ие болатындыгы аныцталды. Бул эдiспен алынган сорбент судагы мунай, туз цалдыцтарын сiцiредi. Сщру сыйымдылыгы мунайда 1-2 г/г, тазалау тшмдыт 90 %-га жетедi. Алынган грек жацгагыныц кyлi жогары маркалы белсендi квмiрдiц сорбциялыц цасиетнен кем тyспейдi. ТYйiндi свздер: грек жацгагыныц цабыгы, сорбция, жанармай, туз, адсорбент
бзекплМ: Цаз1рп тацда кез келген тагамды не болмаса, адамдардыц ;олында жш ;олданыста ЖYретiн кез келген затты алса; та, ;урамында химиялы; жасанды, зиянды заттардыц кеп екеш мэлiм, соныц шшде ;арапайым суды алып ;араса;, ;урамында суды дезинфекциялау Yшiн ЖYргiзiлетiн эрекеттер нэтижесшде судыц ;урамы езгередь Суды былгайтын мунай енiмдерi болсын, одан бас;а радиациялы; жагдайлар да кездеседь Мше, осы туындаган мэселелердi шешуде табиги жацгак; ;абыгыныц адсорбент ретiнде суды мунайдан тазалауда пайдалану езект мэселеге айналуда [1].
К1р1спе. Жапыра;тары мен грек жацгагы адам агзасына ;ажетт кептеген заттардан турады: таниндер, С жэне Е витаминдерь алкалоидтар жэне каротин. Жацгак; дэндер1 май майына, акуызга жэне бос амин;ыш;ылдарга бай. Сондай-а; Е, К, R жэне С витаминдерi бар. Жасыл жацга;тар тYрлi топтардыц дэрумендерiн жэне каротиндi ;амтиды, ал
жетiлген жацга;тар эфир майы, таниндер, темiр туздары жэне кобальт;а бай. Жацгак; ;абыгы ;урамында фенол ,карбон ;ыш;ылы, кумариндер, стероидтер жэне пелликол бар.
Грек жацгагыныц пайдалы тустары:
• Жацга;тарда адам агзасына ерекше пайда болатын жэне ЖYрекке сенiмдi ;органыс беретiн Е дэруменiнiц (кец таралган альфа-токоферолдыц орнына гамма-токоферол тYрiнде) формасы бар.
• ЖYрек-;ан тамырлары ауруларыныц, метаболизм синдромыныц, сондай-а; екiншi типтегi ;ант диабетiн алдын-алу жэне емдеу нау;астыц жацгак;тарыныц мэзiрiне ;осылмай-а; мYмкiн емес.
• Сiздiц денсаулыгыцызды дурыс децгейде устау Yшiн ^нше 30 г жацга; жумсауга жеткшжт - жетi толы; ядроны немесе он терт жартысын.[2]
Кесте 1 -100г грех жацгагы кэбьщшасындагы минералдар мелшер^
Минерал Мeлшерi 1кад
Калий 441 мг 22%
Фосфор 346 мг 49%
Кальций 99 мг 10%
Магний 159 мг 40%
Железо 2,89 мг 29%
Натрий | 3,53 мг 1%
Марганец 3,41 мг 68%
Цинк 3,10 мг 21%
