Научная статья на тему 'Employment and distribution of nurses'

Employment and distribution of nurses Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
106
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЕДСЕСТРА / ПРОФЕССИЯ / МЕДИКО САНИТАРНАЯ ПОМОЩЬ / БОЛЬНИЦА / МЕДБИКЕ / КәСіБ / МЕДИКО САНИТАРЛЫқ КөМЕК КөРСЕТУ / АУРУХАНА / NURSE / PROFESSION / HEALTH CARE / HOSPITAL

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Оспанова Д.А., Купеншеева Д.И.

В настоящее время для профилактики и лечения населения важная роль принадлежит среднему звену работников здравоохранения, то есть специалистам сестринского дела. От их высокой квалификации, коммуникативных навыков зависит качество медицинской помощи и эффективность деятельности лечебно-профилактических учреждении. В век развития медицинской науки и техники важную роль имеет непрерывность образования и повышение квалификации ближайшего помощника врача любой специальности. Средний медицинский персонал с высшим образованием, призвана освободить врача от рутинной работы, не свойственной врачебной квалификации, и, тем самым, повысить эффективность и рациональность использования высококвалифицированных специалистов. Квалифицированный средний медицинский работник с высшим образованием способен с успехом заменить в сельских врачебных амбулаториях врача при целом ряде процедур и манипуляций, повысив производительность труда медицинских работников. Так как подготовка врачей, отвечающих современным требованиям, является весьма дорогостоящим и длительным процессом, необходимость подготовки квалифицированных медицинских сестер возрастает во много раз.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ТРУДОУСТРОЙСТВО И РАСПРЕДЕЛЕНИЕ МЕДИЦИНСКИХ СЕСТЕР

Currently, for the prevention and treatment of the population, an important role belongs to the middle level of health care workers, that is, nursing specialists. The quality of medical care and the effectiveness of the activities of medical and preventive treatment institutions depend on their high qualifications and communication skills. In the age of development of medical science and technology, an important role is played by the continuity of education and the advanced training of the closest medical assistant in any specialty. Nurses with higher education, is designed to free the doctor from routine work that is not inherent in medical qualifications, and thereby increase the efficiency and rationality of the use of highly qualified specialists. A qualified medical graduate with a higher education can successfully replace a doctor in rural medical outpatient clinics with a variety of procedures and manipulations, increasing the productivity of medical workers. Since the training of modern doctors is a very costly and time-consuming process, the need to train qualified nurses increases many times over.

Текст научной работы на тему «Employment and distribution of nurses»

ЮеиЫ1к ХажМММ №1-2019

УДК 61 - 614 - 614.2 - 23

Д.А. Оспанова, Д.И. Купеншеева

Цазсщ медицинслъщ Yздiксiз блгм беру университетг №2 Жслпы тэжгрибелш дэрггерлер кссфедрссы

МЕДБИКЕЛЕРДЩ ЦЫЗМЕТКЕ ОРНАЛАСУЫ (ЭДЕБИ ШОЛУ)

^азiргi тацда халыцтыц емделуi мен тYрлi аурулардыц алдын алуда денсаулыц сацтаудыц ортацгы буын цызметерлерiнiц, ягни медбикелiк цызмет вкiлдерiнiц алатын орны орасан зор. Емдеу - профилактикалыц мекемелерде кврсетiлетiн медициналыц цызметтщ сапасы мен тшмдыЫ медбикелердщ жогары кэабилЫ, коммуникативтi дагдыларына тiкелей тэуелди Медициналыц гылым мен техника сагат сайын шарыцтап дамып жатцан кезецде дэр^ердщ ец жацын квмекшiлерiнiц yздiксiз бiлiм ала отырып, кэ^билшн квтерiп отырганы мацызды. Жогары бiлiмi бар ортацгы медициналыц цызметкер дэрiгер уацытыныц квп бвлiгiн алатын KYнделiктi тiрлiктен босатудыц салдарында кэ^би бiлiктiлiгi жогары мамандарды тиiмдi жэне вз орнымен цолдануга мyмкiндiк бередi. Жогары бiлiмi бар ортацгы медициналыц цызметкер жерлердегi дэрiгерлiк амбулатория орталыцтарында квптеген манипуляциялар жасауда дэрiгердiц орнын оцайлыцпен баса алады. Заманауи талаптарга жауап беретiн дэрiгерлердi дайындау узац уацыт алып цана цоймай, едэуiр цымбат болгандыцтан, кэ^би медбикелердi дайындау цажеттiлiгi бiрнеше рет жогарылап отыр.

ТYйiндi свздер: медбике, кэ^б, медико - санитарлыц квмек кврсету, аурухана

Бiрiншiлiк медициналыц кемек пен стационардагы емдеу моделi медбикелж цызмет екшдершщ профилактикалыц ^ - шаралар журпзу, дэрыж заттарды тагайындау мен беру, науцастарды алгашцы царап - тексеру, царапайым медициналыц манипуляциялар, ана мен бала денсаулыгын бацылау сияцты урд^терге тжелей цатысуын царастырады. Царт кгалер, аягы ауыр, балалар мен созылмалы аурулары бар улкендерге уй жагдайында кемек керсету, ку^м мен ары царай емдi жалгастырудыц бiрiктiрiлген жуйесш уйымдастыру, деш сау жэне диспансерлж есепте турган науцастармен жумыс жасауда медбикелерге ете улкен жауапкершiлiк артылады. Букы элемде кецiнен цолданылып журген медбикелж цызмет екiлiнiц мундай кептеген функциялары дэрiгер мен медбике цызметтерiнiц ара - жИн жацындатып, дэрiгерлiк мшддеттемелердщ бiршамасын медбикенiц мойнына артудыц нэтижес болып табылады. БYгiнгi KYннiц элемдж медицинасы медбике -дэрiгердiц белсендi емес кемекшiсi Yлгiсiнен медбике -науцастыц кемекшiсi Yлгiсiне ауысып жатцанын атап ету керек.

Цазiргi тацда «медбикелж цызмет» - денсаулыц сацтаудыц науцастардыц реабилитациясы мен олардыц емiр сапасын жацсартуга цатысты нацты белпленген функционалдыц мiндеттерi белгiленген тэуелсiз саласы. Бiрiншiлiк медико -санитарлыц кемек жацсы дамыган елдерде созылмалы аурулары бар кептеген науцастарды ЖYргiзу жогары бiлiмi бар медбикелердiц цызметi болып табылады. Кептеген дамыган жэне дамушы елдердiц медицинасы мен тYрлi аурулар туралы жинацталган заманауи деректердi зерттей келе, жогарыдагы Yлгiмен емдеу дэр^ердщ бацылауымен гана ЖYргiзiлетiн дэстYрлi емге цараганда элдецайда жацсы нэтиже керсететшдИ, сонымен цатар, шыгын келемiн азайтуга мYмкiндiк беретiндiгi туралы цорытынды жасауга болады [48].

Шетелдiц, эсiресе Еуропаныц кептеген елдерiнде медициналыц цызмет екiлдерi денсаулыц сацтаудыц бiрiншiлiк тiзбегiн цурайды. Мэселен, денсаулыц сацтаудыц шведтiк Yлгiсi бойынша медбикелердiц цызметi KYннен ^нге артуда. Олар цан диабетi, бронх демжпеи, ЖYрек жетiспеушiлiгi, психикалыц аурулар секiлдi созылмалы жэне ауыр агымды аурулар кезiнде жогары мамандырылган кемек керсете алады. Сонымен цатар, швед медбикелершщ кейбiр дэрiлiк заттарды тагайындауга цуцысы бар [49]. Швецияныц медициналыц орталыцтарында науцасты ец алдымен, жогары бiлiмi бар медбике царайды, керсеткiштерi бойынша жалпы тэжiрибелiк дэрiгерге немесе ауруханага жiбередi.

Медико - санитарлыц кемек керсету мен ауруханада, эаресе мамандандырылган медбикелердiц атцаратын жумысыныц кецдИ мен мацыздылыгына царамастан жалацы мелшерi кецiл кеншiтпейдi, бул ез кезепнде мамандыц беделiн тYсiретiндiгi жасырын емес. 21 - гасырдыц басынан бастап

орта медициналыц цызметкерлердi даярлау мен цызметке орналастыру бойынша денсаулыц сацтау ЖYЙесiнде керектi езгерiстер жасалган жоц. Денсаулыц сацтау ЖYЙесiн реформалаудыц басты негiзi - халыцца медициналыц кемек керсетудi жацсарту ец алдымен, дэр^ерлер мен орта медициналыц цызметкерлердiц дайындау сапасына тiкелей тэуелдi. Алыс ауылдарда туратын царапайым халыцтыц медициналыц кемекке цол жетизе алуы Yшiн ец басты назар аударатын тYЙткiлдi мэселе осында екенiн ескеру керек.

Демографиялыц цажеттыжтерге байланысты денсаулыц сацтау ЖYЙесiнiц медико - санитарлыц цызмет керсету белИ халыцаралыц децгейде модернизацияланды [ДД¥, 2008 ж.]. Аталган цызметтiц уацытында жэне жогары децгейде керсетыуш цамтамасыз етудщ негiзгi факторы -денсаулыц сацтаудыц цалалыц тургындарга гана емес, ауылдыц жерлердiц тургындарына да кемек керсетуге цабшета, кэсiбилiгi жогары жумыс ^шшщ болуы. БМСК пен ауруханалардагы жумыс ^шшщ жетiспеушiлiгiн жедел кемек керсету орталыцтарыныц цызметкерлерiмен толтыру элемнiц кептеген елдершде цолданылады [БМСК керсету бойынша кецес тобы, 2015 ж., ДД¥, 2016 ж.]. Соцгы онжылдыцта БМСК - ц кейбiр облыстарындагы кадрмен цамтамасыз ету экспоненциалды есуде [2]. Осы мэселенщ шешiмiн табу Yшiн жедел кемек беру цызметiндегi тэжiрибесi мол медбикелер БМСК пен ауруханаларга тартыла бастады [2].

Реформалар мен алмасу YPДiсi медбикелердiц кэсiби цызметшде тепе - тецдiктiц бузылысына гана экелш цоймай, жаца жагдайга бешмделу мен жаца кэсiби дагдыларды YЙренудi цажет етедi [6]. Цызметпен цамтамасыз ету барысындагы езгерiстер жумыстан цанагаттану сезiмiнiц азаюы мен агымдагы кадрлар алмасуына эсер ететiндiгi сезсiз [1]. БМСК пен ауруханаларга ауысу кезшде жумыс берушiлер мен менеджерлер осы факторды ескергенi абзал [12]. Нэтижесшде медбикелердi кэсiби цолдаудыц тиiстi ЖYЙесi цурастырылып, тэжiрибеге енгiзiлуi керек. Финляндияда науцастардыц 70 - 80%-ы алдымен, жогары бiлiмi бар медбикелердiц цабылдауына тYседi,тиiстi керсеткiштер болганда дэрiгерлерге жiберiледi. Тиiсiнше науцастардыц 20- 30% гана тжелей дэрiгер цабылдауында болады. Скандинав елдершщ ауылды жерлерiмен бiр цатарда iрi цалаларында да басты релдi медбикелер атцаратын денсаулыц орталыцтары кец таралган. Нидерланды елiнде жумыстан тыс уацытта науцасца дэрiгерлiк кемектiц кереклгш цалыптасцан талаптарга сай медбике аныцтайды. Медбикелер цызмет керсету барысында клиникалыц хаттамаларга CYЙенедi жэне осы хаттамалар мен усынылымдардыц шецберiнде дэрiлiк емдеудщ тэртiбiн езгертуге цуцылы [50, 51]. Англия да жш кездесетiн аурулармен (цант диабету бронх демiкпесi)

тжелей жумыс iстейтiн жогары бiлiмi бар медбикелер кунделж^ ;ызмет барысында жалпы тэжiрибелiк дэрiгерлердiц орнын алмастырады, амбулаторлы; ;абылдау ЖYргiзiп, денсаулы; мектептерiнде саба; береди бас;а медициналы; элеуметтiк ;ызметкерлердщ бшмш кетеруге тiкелей атсалысады.

АКШ пен Германияда кейбiр жагдайларда ауруларды ЖYрriзудiц арнайы багдарламалары (case management) енпзшген. Мундай жагдай аталган елдердiц дэр^ерлержебше жеке тэжiрибеге ие екендiктерiмен, амбулаторлы жэне аурухана бiр - бiрiнен тэуелсiз секторлар екендiктерiмен байланысты. Медбикелер кеп жагдайда бiрiншiлiк ;абылдауды ЖYргiзедi, керсеткiштерiне CYЙене отырып, тутынушыны медициналы; кемектiц тиiстi белiгiне жiбередi [52]. Дамыган елдер мен Европа елдершде жогары бiлiмi бар медбикелердiц ;ызмет болгандьщтан, жалпы тэжiрибелiк дэрiгерлер ерекше жагдайлар болмаса, нау;асты YЙ жагдайында мYлдем ;арамайды. Медбикелердiц ;ызметтж функцияларын кецейту мYмкiндiктерi денсаулы; са;таудыц арухана децгешнде де зерттелiп жатыр. Мэселен, Скандинавия елдерiнде созылмалы ауру сезiмi бар жэне отадан кейiнгi кезецде нау;астарды ЖYргiзуде негiзгi рел анестезиолог -медбикелердщ еншiсiнде [50].

Медициналы; кемек керсету кезiндегi дэрiгерлер мен медбикелердщ бiрiн - бiрi алмастыру YPДiсiне бiрнеше iрi зерттеулер мен мета - анализдер арналган [53]. Бiрнеше ЖYЙеленген шолулардыц нэтижесiнде «^ршшшк кемек пен функциялары кецейтiлген аурухана медбикелерi отбасылы; дэрiгерлер немесе ;абылдау белiмiнiц дэрiгерлерi керсететiн кемектi мецгергендИ туралы нэтиже шыгаруга болады. Дегенмен, алыс нэтижелер сирек зерттелгендiгiн ескеру керек» [54].

Негiзiнен АКШ деректерше негiзделген жогарыдагы пiкiрлерге CYЙене отырып, «шыгыс мелшерiн са;тау немесе кМрейту жэне емдеу тиiмдiлiгiн жогарылату жагдайынд медбикелердiц релiн кецейтуге болатындыгы» туралы ;орытынды жасауга болады. На;ты жагдайга байланысты дэрiгер ат;аратын жумыстыц 25-70 % -ы медбикелер неме бас;а да кэсiби мамандардыц ;олынан эбден келедi деп саналады [55]. Дэр^ердщ кэсiби мiндеттерiне жатпайтын KYнделiктi ^рлжтен босата отырып, медбикелер дэрiгерлердi тиiмдi ;олдануга мYмкiндiк бередi. Бiр жагынан, кептеген манипуляциялар орындауда дэрiгердi оцай алмастыра алатын медбикелер дэрiгерге деген ;ажеттыжт темендетуi мYмкiн. Дэрiгерлердi дайындау ;азiргi тацда едэуiр ;ымбат жэне узаада созылуы дэрiгерлiк ;ызметт тиiмдi пайдалану ;ажеттшгш тудырып отыргандыгы жасырын емес [56].

Осылайша, «денсаулы; са;таудыц белгiлi бiр ;ызметкерлершщ релдерiн ;айта ;арастыру - кептеген кадрлы; ресурстарды кецiнен ;олдануга, нэтижесiнде керектi типтеп ;ызметкерлердщ керектi саны мен керект жагдайда болуын ;амтамасыз ететiн тиiмдi багдарлама» [57, 58]. Кэсiби шекараны былайша езгертудi темендегiдей терт категориям белуге болады: жа;сарту, алмастыру, функцияларын усыну, инновациялар [58]. «Релдердi ;айта ;арастыру нау;астарды, эсiресе созылмалы аурулары бар нау;астарды емдеудiц нэтижелерiн жа;сартуга мYмкiндiк беретiндiктен» жогарыдагы езгерiстер ец алдымен, медбикелерге ;атысты [48].

Шетелдж жэне отанды; эдебиет кездерiнде жедел кемек керсетуден БМСК пен ауруханада кемек керсетуге ауыстыруга багытталган медбикелiк ;ызметт реформалаудыц алмасу тэжiрибесi талданган iрi зерттеулердiц нэтижелерi жарияланган. Бул ма;алалардыц басты ма;саты - респонденттердiц жаца релiмен ;анагаттану сезiмi ;аншалы;ты екенд^ туралы, жеке ой -шшрлерь болаша;тагы кэсiби жоспарларын айту. Медбикелердщ БМСК пен ауруханаларда тура;тамау себептерi секiлдi зерттеудiц бас;а да аспектiлерi бас;а жерде керсетiлген [6].

Элi KYнге дейiн бYкiл элемде медбикелердщ ;ызметке орналасуы мен тура;тамауы мацыздылыгын жогалтпаган сура;. Халы;тыц денсаулыгын са;таумен айналысатын

медициналы; кадрлардыц ;ызметке б1р;алыпты орналаспауы мен кэсiбилiгi жогары медбикелердщ жеэтспеушшп бай;алады [24]. Медбикелердiц жеэтспеушшп мен ;ызметке орналасудыц алгышарты болып табылатын агым кезiнде ез жумысымен ;анагаттану сезiмi ец мацызды болып табылады [25, 26, 27]. Сол себепт медбикелердi орнында са;тап ;алу Yшiн жумысымен ;анагаттандыру сезiмiне тжелей эсер ететiн факторларды алдын ала ескерген жен.

8з ;ызметше кецiлi толу концепциясы - кепсалалы жэне KYPделi угым. ¥йымдастырушылык; эрекетт зерттейтiн кептеген гылыми жумыстарда басты рел дэл осы угымга берiледi [28]. Цызметше кецiлi толу ;ызметкердщ ез жумысын ;алай сезетiндiгiне гана емес, на;ты ;андай функцияларды ат;ару ;ажеттшпн жете тYсiнуден де туратындыгын да ескеру керек. 8з ;ызметше кецiлi толу жумыс жагдайы, ;арым - ;атынас, жумыс сипаты, уйымдастыру саясаты мен YPДiстерi, багалау мен алга жылжу мYмкiндiктерi, жетiстiктерге кецш аудару, ;аушаздж пен ба;ылаудан турады [28]. Осы орайда ;ызметке кецш толу децгей бiрнеше жалпы факторлармен аны;талады [29, 30]. Оган ецбек жагдай мен ецбек жагдайын уйымдастыру, ^йзел^ децгейi, кез;арастар ;айшыльиы, екюйлылы; релiн ;абылдау, сонымен ;атар уйымдастырушылы; пен кэсiби мiндеттеме жатады [28, 29, 30, 31].

Жогарыдагы факторларды ескере отырып, ;ызметше кецiл толу зерттеулерш медбикелердiц барлыгына бiрдей жалпылама ;олдануга келмейтiндiгiн, ецбек жагдайын уйымдастыру мен бас;а да кептеген параметрлер ескерiлуi керек екендiгiн бай;атады.

Кэаби то;ырауды темен жала;ыга байланысты жумыстан ез еркiмен бас тартумен байланыстыру оцай [32]. Аталган Yрдiс жумыстагы негативтi жагдайларга немесе кецiлiнен шы;пайтын YPДiстерге деген психологиялы; жауап ретшде басталуы эбден мYмкiн. Нэтижесiнде жумыстан шыгу барысында когнитивтi шешiмдердi ;олдану ез iс - эрекетiн дурыстауга алып келедi [33]. Жогарыда айтылгандай, ;ызметше кецiлi толумен бiр ;атарда бас;а да детерминанттар кэсiби есуге мYмкiндiк бередi. Оган ез кезепнде уйымдастырушылы; факторлары, бас;ару стилi, ;ызметтж ЖYKтеме, KYЙзелiс, релiн ;абылдау мен тYсiну, ;у;ы;тары мен мYмкiндiктерiн кецейту, багалау мен керектi ;ызмет децгей, алга жылжуга жетелейтiн факторлар жатады [33]. Б1р;атар зерттеулерде ;ызметiне кецш толу кэаби есуге жетелейтiн басты фактор екендИ керсетiлген [34].

Эдебиет кездершдеп жалпылама сипаттамаларга ;арамастан ;ызметше кецiлi толу мен кэсiби есу туралы ма;саттарды талдайтын кептеген зерттеулер тек жедел кемек керсету медбикелерш ;амтыгандыгы жасырын емес [29, 32, 33, 37, 38, 15, 14]. Жедел кемек керсету орындарындагы эрiптестерiмен салыстырганда едэуiр айырмашылыгы бар ецбек жагдайында ;ызмет керсететiндiктен БМСК пен ауруханалардагы медбикелер топтарын зерттеу мацызды. БМСК керсету мен аурухана медбикелерiнiц тYрлi жагдайда ;ызмет ат;аруыныц ;урамына жалпы тэжiрибелер, денсаулы; са;тау ;ызметтерi мен мектептерi, тYзету орталы;тары, Yкiметтiк емес уйымдар мен денсаулы; са;таудыц ;огамды; орталы;тары жатады [42]. Осылайша, БМСК пен аурухана медбикелердщ ецбек жагдайы медициналы; ;ызмет керсетудiц iрi енiм жеткiзушiлерi немесе денсаулы; са;таудыц меммлекеттiк ;ызметiмен ;амтамасыз етiлетiн жедел кемек керсету медбикелершен айтарлы;тай ерекшеленедi [44]. Кептеген елдерде шагын бизнес немесе ;айырымдылы; ;орларымен ;амтамасыз етiлетiндiгi себептi БМСК децгейцдеп медбикелердiц жумысы уникалды болып табылады [43, 44, 45]. Лоренц и Де Брито Гирарделло [46] ;урал -жабды;тармен ;амтамасыз етiудiц темен децгеш, кэаби ;ауiп факторларын атай келе, БСМК пен аурухананыц ;ызмет ортасын «медбикенiц кэсiби ;ызметiне кедерп келтiретiн орта» деп сипаттайды. Сонымен ;атар, медбикелердiц ;ызметтiк ортасында ат;аратын релдерi, мiндеттерi мен оларга жасалатын жагдайлар арасында

ЮеиЫ1к ХажМММ №1-2019

бiршама айырмашылыцтар бар [47]. Осы айырмашылыцтар мен факторлардыц барлыгы ез цыметiне кецш толу сезiмi мен кэсiби есуге тжелей эсер ететiндiгi жедел кемек керсету салсындагы зерттеулердi БМСК пен аурухана жагдайында жаппай цолдану тшмиз, негiзделмегендiгiн керсетедi. Медбикелердiц саны артуы мен жумыс KYшiнiц жедел жет^пеушшпн ескере отырып, цызметiне кецiлi толу мен кэаби есу факторларын жалпылама зерттеу керек. Сол себептi осы шолу жумыс iстейтiн барлыц медбикелердщ цызметiне кецiлi толу мен кэаби есуге деген талабын зерттеген эдебиет кездерше сыни талдау жасайды. Сэйкесшше медбикелiк тэжiрибенiц шецберiн кецейтi темендепдей артыцшылыцтарга алып келедi: медициналыц кемекке цолжеэтмдшкт жогарылату, медициналыц кемек керсетудщ сапасы мен науцастардыц кецiлi толу децгешн жацсарту, дэрiгер ЖYKтемесiн ретке кел^ру, науцастарга кететiн уацытын Yнемдеу, медбикелердiц кэсiби статусын жогарылату, науцас алдындагы медбикелердiц жауапкершiлiгiн жогарылату.

Цаз1рп тацда барлыц елдердiц денсаулыц сацтау ЖYЙесi кадрлiк KYЙзелiске ушырауда. ДД¥ мэлiметiнше, элемде 4,3 миллион медицина цызметкерлерi жетiспейдi (Элемдегi денсаулыц сацтау ЖYЙесiнiц жагдайы туралы баяндама, 2006 ж. http://www.un.org/ru).

Халыцаралыц ецбепен цамтамасыз етудi уйымдастыру уйымы орат медициналыц цызметкерлердщ жетiспеушiлiгi

мен темен эффективтшгшщ басты себептерi ретiнде узацца созылатын жумыс KYнi, темен жалацы, цызметше кецiлi толмау мен алга жетелейтш факторлардыц жетiспеушiлiгiн атайды. Цазацстанда соцгы онжылдыцта денсаулыц сацтаудыц кадрлiк потенциалын, атап айтцанда орта жэне кМ медициналыц цызметкерлерiнiц санын арттыру мэселес KYн тэртiбiнен тYCпей тур. Мэселен, 2011 жылы орта медициналыц цызметкерлердщ орта саны 143,8 мыцды цурады. 10 000 тургынга шаццанда ортацгы буын медициналыц цызметкерлерiмен цамтамасыз ету керсеткiшi - 87,5. Осылайша, дэр^ерлж кадрлармен цамтамасыз етудiц салыстырмалы тYPде жолга цойылуы, ал ортацгы буын цызметкерлершщ айтарлыцтай жетiспеушiлiгi

республикамыздагы кадрлж потенциалдыц езiндiк ерекшелiгi болып табылады. ДД¥ мэлiметтерiне сэйкес, дэрiгерлермен цамтамасыз ету 10 000 тургынга санаганда 39 -ы цурады, ол ез кезепнде элем бойынша 10-нэтиже болып табылады.

Цазацстан Республикасыныц 6 аймагы бойынша ортацгы медициналыц цызметкерлермен цамтамасыз етiлу керсеткшь

2014 - 2018 жж. аралыгында ортацгы медициналыц цызметкерлермен цамтамасыз етулi керсеткiшi 91,9 - 99,5 -е дейш жетедi. Дэрiгерлер мен медбикелердщ 10 000 тургынга санагандагы болу керек керсеткiшi жыл сайын 28,6 - н 71,4% - а дейш ауысып отырды. (Диаграмма 1).

120

100

80

60

40

20

99,5

38,8

91,9

39,5

□ Числе

92,8

95,3

96,5

39,5

41,6

■ей"

39,7

¡нность'врачей всех'специальност 2014 2015 2016 2017 2018

□ Численность среднего медицинского персонала

Диаграмма 1 - 10 000 тургынга дэр1герлер мен медбикелер саны

Сонымен цатар, ЦР - а 2014-2018 жж. аралыгында 160 061 - н 175 246 -а дейш медбикелж цызмет екiлдерi оцытылып шыгарылды (Диаграмма 2).

180 000 175 000 170 000 165 000 160 000 155 000 150 000

169 555

170 819

175 246

163 937

160 061 (2 160 061 163 937

2014 2015 2016 2017 2018

Диаграмма 2 - 2014 - 2018 жж. аралыгындагы медбикелердщ шыгарылуы

0

2014 - 2018 жж. аралыгында медбикелердi о;ытып шыгарудыц ец жогаргы кврсеткiшiн ШЩО (14523 - 14833) керсетсе, Атырау облысы 4 873 - 5 520 медбикелердi

дайындап шыгарды. Бул Республика бойынша ец темен керсеткш. (Диаграмма 3).

□ 2014 Ы2015 02016 И2017 02018

Диаграмма 3 - 2014 - 2018 жж.аралыгында айма;тар бойынша медбикел1к ;ызметкердщ дайындап шыгарылуы

2014 - 2018 жж. аралыгында медбикелiк ;ызмет екiлдерiн 27 277), ец темен керсеткш Мацгыстау облысыныц

дайындап шыгаруда алгашк;ы орынды ОЦО алса (24 077 - еншiсiнде (5 383 - 6 536). (Диаграмма 4).

□ 2014 Н2015 02016 02017 И2018

Диаграмма 4 - 2014 - 2018 жж.аралыгында айма;тар бойынша медбикел1к ;ызметкердщ дайындап шыгарылуы

2014 - 2018 жж. аралыгында- ц iрi мегаполистерiнiц iшiнде Алматы ;аласы 14 349 - 20 160, Астана ;аласы 9 565 - 12 075 маманды дайындап шыгарды. (Диаграмма 5).

I г. Астана а г. Алматы

25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0

9 960

§

12 07

2014

2016

2017

2018

Диаграмма 5 - 2014 - 2018 жж.аралыгында айма;тар бойынша медбикелж ;ызметкердщ дайындап шыгарылуы

Vestnik KazNMU №1-2019

Осылайша, Республика бойынша ец жогаргы кврсеткiштер ОЦО мен Алматы цаласына тиесiлi болса, ец аз маман даярлап шыццан БЦО болды.

«Дэр^ер - медбике» кадрлыц дисбаланс еi негзiгi себепке байланысты екендiгiн атап вткенiмiз абзал. Ец алдымен, Жогары дэрежеде дайындалып шыгарылган медбикелер

атцара алатын кептеген медициналыц цызмет тYрлерiн элi кунге дейiн дэрiгерлердiц орындауы. Екiншiден, дэр^ердщ айтцанын гана, басцаша айтцанда тек техникалыц цызметпен айналысып, сэйкесiнше кэаби медбикелж мамандандырылуды талап етпейтiндiгi себепт медбикелердiц релi темендiгi.

BflEBHETTEP TI3IMI

1 Aiken, L., Kerfoot, K. M., & Douglas, K. Impact of research on staffing: An interview with Linda Aiken, part 2 // Nursing Economics. - 2013.

- №31. - P. 273-278.

2 APNA Your workforce: Capturing trends in primary health care nursing // Primary Times. - 2015. - №15. - P. 5-7.

3 APNA. Education and career framework for nurses in general practice. - South Melbourne, Vic.: Australian Primary Health Care Nurses Association, 2016. - 297 p.

4 Ashforth, B. Role transitions in organisational life: An identity based perspective. - New York: Routledge, 2000. - 674 p.

5 Ashley, C., Brown, A., Halcomb, E., & Peters, K. (2017). Registered nurses transitioning from acute care to primary health care employment: A qualitative insight into nurses' experiences // Journal of Clinical Nursing, In press. - 2017. - №2. - P. 56-64.

6 Ashley, C., Halcomb, E., & Brown, A. Transitioning from acute to primary health care nursing: an integrative review of the literature // Journal of Clinical Nursing. - 2015. - №25(15/16). - P. 2114-2125.

7 Ashley, C., Halcomb, E., & Brown, A. A study exploring the protean responses of nurses transitioning to primary healthcare // Nurse Researcher. - 2017. - №24(3). - P. 25-30.

8 Ashley, C., Halcomb, E., Brown, A., & Peters, K. Experiences of registered nurses transitioning from employment in acute care to primary health care - quantitative findings from a mixed methods study // Journal of Clinical Nursing, In press. - 2017. - №2. - P. 269-275.

9 Ashley, C., Halcomb, E., Peters, K., & Brown, A. Exploring why nurses transition from acute c are to primary health care employment // Applied Nursing Research. - 2017. - №38. - P. 83-87.

10 Australian Institute of Health and Welfare Nursing and midwifery workforce 2015 data and additional material. - Canberra: ACT, 2010. -239 p.

11 Role transition in rural and remote primary health care nursing: A scoping literature review // Canadian Journal of Nursing Research. -2008. - №42. - P. 40-57.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

12 Derycke, H., Vlerick, P., & Burnay, N. Impact of the effort-reward imbalance model on intent to leave among Belgian health care workers: a prospective study // Journal of Occupational and Organizational Psychology. - 2010. - №83. - P. 879-893.

13 Francis, J. J., Johnston, M., Robertson, C., Glidewell, L., Entwistle, V., Eccles, M. P., & Grimshaw, J. M. What is an adequate sample size? Operationalising data saturation for theory- based interview studies // Psychology & Health. - 2010. - №25. - P. 1229-1245.

14 Gantz, N. R., Sherman, R., Jasper, M., Choo, C. G., Herrin-Griffith, D., & Harris, K. Global nurse leader perspectives on health systems and workforce challenges // Journal of Nursing Management. - 2012. - №20. - P. 433-443.

15 Garon, M. Speaking up, being heard: Registered nurses' perceptions of workplace communication // Journal of Nursing Management. -2012. - №20. - P. 361-371.

16 Halcomb, E., & Ashley, C. (2017). Australian primary health care nurses most and least satisfying aspects of work // Journal of Clinical Nursing. - 2017. - №26. - P. 535-545.

17 Halcomb, E., Ashley, C., James, S., & Smyth, E. Employment conditions of Australian primary health care nurses // Journal of Clinical Nursing. - 2018. - №25(1). - P. 65-71.

18 Halcomb, E., Salamonson, Y., Davidson, P. M., Kaur, R., & Young, S. A. The evolution of nursing in Australian general practice: A comparative analysis of workforce surveys ten years on // BMC Family Practice. - 2014. - №15. - P. 52-58.

19 Halcomb, E., Stephens, M., Bryce, J., Foley, E., & Ashley, C. The development of professional practice standards for Australian general practice nurses // Journal of Advanced Nursing. - 2017. - №73. - P. 1958-1969.

20 Henderson, K., Coehne, K., Verrall, C., Gebbie, K., & Fuller, JHow is primary health care conceptualised in nursing in Australia? A review of the literature // Health and Social Care in the Community. - 2014. - №22. - P. 337-351.

21 Kulig, J. C., Stewart, N., Penz, K., Forbes, D., Morgan, D., & Emerson, P. Work setting, community attachment, and satisfaction among rural and remote nurses // Public Health Nursing. - 2009. - №26. - P. 430-439.

22 Lu, H., While, A., & Barribal, L. Job satisfaction among nurses: A literature review // International Journal of Nursing Studies. - 2005. -№42. - P. 211-227.

23 Murray-Parahi, P., Digiacomo, M., Jackson, D., & Davidson, P. M. New graduate registered nurse transition into primary health care roles: An integrative literature review // Journal of Clinical Nursing. - 2016. - №25. - P. 3084-3101.

24 Nursing and Midwifery Board of Australia. Nursing and midwifery board statistics. NVIVO. Qualitative data analysis software version 10.

- Melbourne, Vic.: QSR International Pty Ltd, 2016. - 267 p.

25 Parker, R., Walker, L., & Hegarty, K. Primary care nursing workforce in Australia: A vision for the future // Family Physician. - 2010. -№39. - P. 159-166.

26 Primary Health Care Advisory Group. Better outcomes for people with chronic and complex health conditions. - Canberra: Department of Health, 2015. - 158 p.

27 Scornaiencki, J. Occupational transitions: Restructuring a life // Work. - 2012. - №44. - P. 73-75.

28 Buchan J, Twigg D, Dussault G, Duffield C, Stone PW. Policies to sustain the nursing workforce: an international perspective // Int Nurs Rev. - 2015. - №62(2). - P. 162-170.

29 Delobelle P, Rawlinson JL, Ntuli S, Malatsi I, Decock R, Depoorter AM. Job satisfaction and turnover intent of primary healthcare nurses in rural South Africa: a questionnaire survey // J Adv Nurs. - 2011. - №67(2). - P. 371-383.

30 AbuAlRub R, El-Jardali F, Jamal D, Al-Rub NA. Exploring the relationship between work environment, job satisfaction, and intent to stay of Jordanian nurses in underserved areas // ANR. - 2016. - №31. - P. 19-23.

31 Spence Laschinger HK, Zhu J, Read E. New nurses' perceptions of professional practice behaviours, quality of care, job satisfaction and career retention // J Nurs Manag. - 2016. - №24(5). - P. 656-665.

32 Lu H, Barriball KL, Zhang X, While AE. Job satisfaction among hospital nurses revisited: a systematic review // Int J Nurs Stud. -2012. -№49(8). - P. 1017-1038.

33 Hayes B, Bonner A, Pryor J. Factors contributing to nurse job satisfaction in the acute hospital setting: a review of recent literature // J Nurs Manag. - 2010. - №18(7). - P. 804-814.

34 Atefi N, Abdullah K, Wong L, Mazlom R. Factors influencing registered nurses perception of their overall job satisfaction: a qualitative study // Int Nurs Rev. - 2014. - №61(3). - Р. 352-360.

35 Khamisa N, Oldenburg B, Peltzer K, Ilic D. Work related stress, burnout, job satisfaction and general health of nurses // Int J Environ Res Public Health. - 2015. - №12(1). - Р. 652-666.

36 Takase M, Yamashita N, Oba K. Nurses' leaving intentions: antecedents and mediating factors // J Adv Nurs. - 2008. - №62(3). - Р. 295306.

37 Hayes LJ, O'Brien-Pallas L, Duffield C, Shamian J, Buchan J, Hughes F, Laschinger HKS, North N. Nurse turnover: a literature review - an update // Int J Nurs Stud. - 2012. - №49(7). - Р. 887-905.

38 Kim J-K, Kim M-J. A review of research on hospital nurses' turnover intention // J Korean Acad Nurs. - 2011. - №17(4). - Р. 538-550.

39 Liu Y. Job satisfaction in nursing: a concept analysis study job satisfaction in nursing // Int Nurs Rev. - 2016. - №63(1). - Р. 84-91.

40 Chan ZC, Tam WS, Lung MK, Wong WY, Chau CW. A systematic literature review of nurse shortage and the intention to leave // J Nurs Manag. - 2013. - №21(4). - Р. 605-613.

41 Cicolini G, Comparcini D, Simonetti V. Workplace empowerment and nurses' job satisfaction: a systematic literature review // J Nurs Manag. - 2014. - №22(7). - Р. 855-871.

42 Australian Institute of Health and Welfare: Australian Nursing and Midwifery Workforce Data and additional information. - Canberra, Australia: 2014. - 316 р.

43 Freund T, Everett C, Griffiths P, Hudon C, Naccarella L, Laurant M. Skill mix, roles and remuneration in the primary care workforce: who are the healthcare professionals in the primary care teams across the world? // Int J Nurs Stud. - 2015. - №52(3). - Р. 727-743.

44 Halcomb E, Ashley C, James S, Smythe E. Employment conditions of Australian PHC nurses // Collegian. - 2018. - №25(1). - Р. 65-71.

45 Halcomb EJ, Ashley C. Australian primary health care nurses most and least satisfying aspects of work // J Clin Nurs. - 2017. - №36(3-4). - Р. 535-545.

46 Lorenz VR, De Brito Guirardello E. The environment of professional practice and burnout in nurses in primary healthcare // Rev Lat Am Enfermagem. - 2014. - №22(6). - Р. 926-933.

47 Poghosyan L, Liu J, Shang J, D'Aunno T. Practice environments and job satisfaction and turnover intentions of nurse practitioners: implications for primary care workforce capacity // Health Care Manag Rev. - 2015. - №1. - Р. 287-294.

48 Health Workforce Australia: Health Workforce 2025 - Doctors, Nurses and Midwives // Adelaide. - 2012. - №2. - Р. 25-31.

49 Whittemore R, Knafl K. The integrative review: updated methodology // J Adv Nurs. - 2005. - №52(5). - Р. 546-553.

50 Desborough J, Parker R, Forrest L. Nurse satisfaction with working in a nurse led primary care walk-in Centre: an Australian experience // Aust J Adv Nurs. - 2013. - №31(1). - Р. 11-19.

51 Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement // Int J Surg. - 2010. - №8(5). - Р. 336-341.

52 Singh, D. Which Staff Improve Care for People with Long-term Conditions?. - Birmingham: University of Birmingham and NHS Modernization Agency, 2005. - 70 р.

53 Buchan, J. and Calman, L. Skill-mix and Policy Change in the Health Workforce: Nurses in Advanced Roles. - Paris: OECD, 2005. - 63 р.

54 Stromberg, A., Martensson, J., Fridlund, B. Nurse_led heart failure clinics in Sweden // Eur J Heart Fail. - 2001. - №3. - P. 139-144.

55 Karlberg, I. at al. Managing Chronic Conditions: Experience in Eight Countries. - Copenhagen: European Observatory on Health Systems and Policies, 2008. - 181 р.

56 Petro, W., Schulenburg, J., Greiner, W. et al. Effizienzeines Disease Management Programmesbei Asthma // Pneumologie. - 2005. - №59. -Р. 101-107.

57 Фигерас Ж.,Макки М. Реформа больниц в новой Европе. - М.: Весь мир, 2002. - 320 c.

58 Horrocks, S at al. Systematic review of whether nurse practitioners working in primary care can provide equivalent care to doctors // BMJ. - 2002. - №324. - Р. 819-823.

59 Richardson, G., Maynard, A., Cullum, N. and Kindig, D. /Skill mix changes:substitution or service development? // Health Policy. - 1998. -№45. - Р. 119 -132.

60 Miranda Laurant at all, Substitution of doctors by nurses in primary care. - London: 2009. - 37 р.

61 Sibbald et al. 2004; Bonnie Sibbald, JieShen, and Anne McBride Changing the skill-mix of the health care workforce // J Health Serv. Res Policy. - 2004. - №9. - Р. 28-38.

62 McKee et al. Bulletin of the World Health Organization. - 2006. - №84 (11). - Р. 890-896.

Д.А. Оспанова, Д.И. Купеншеева

Казахский Медицинский Университет Непрерывного Образования кафдра ОВП-2

ТРУДОУСТРОЙСТВО И РАСПРЕДЕЛЕНИЕ МЕДИЦИНСКИХ СЕСТЕР (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)

Резюме: В настоящее время для профилактики и лечения населения важная роль принадлежит среднему звену работников здравоохранения, то есть специалистам сестринского дела. От их высокой квалификации, коммуникативных навыков зависит качество медицинской помощи и эффективность деятельности лечебно-профилактических учреждении. В век развития медицинской науки и техники важную роль имеет непрерывность образования и повышение квалификации ближайшего помощника врача любой специальности. Средний медицинский персонал с высшим образованием, призвана освободить врача от рутинной работы, не свойственной врачебной квалификации, и, тем самым, повысить эффективность и рациональность использования высококвалифицированных специалистов. Квалифицированный средний медицинский работник с высшим образованием способен с успехом заменить в сельских врачебных амбулаториях врача при целом ряде процедур и манипуляций, повысив производительность труда медицинских работников. Так как подготовка врачей, отвечающих современным требованиям, является весьма дорогостоящим и длительным процессом, необходимость подготовки квалифицированных медицинских сестер возрастает во много раз.

Ключевые слова: медсестра, профессия, медико - санитарная помощь, больница

Vestnik KazNMU №1-2019

D.A. Ospanov, D.I. Kupensheeva

Kazakh Medical University of Continuing Education Department of GP-2

EMPLOYMENT AND DISTRIBUTION OF NURSES (REVIEW)

Resume: Currently, for the prevention and treatment of the population, an important role belongs to the middle level of health care workers, that is, nursing specialists. The quality of medical care and the effectiveness of the activities of medical and preventive treatment institutions depend on their high qualifications and communication skills. In the age of development of medical science and technology, an important role is played by the continuity of education and the advanced training of the closest medical assistant in any specialty. Nurses with higher education, is designed to free the doctor from routine work that is not inherent in medical qualifications, and thereby increase the efficiency and rationality of the use of highly qualified specialists. A qualified medical graduate with a higher education can successfully replace a doctor in rural medical outpatient clinics with a variety of procedures and manipulations, increasing the productivity of medical workers. Since the training of modern doctors is a very costly and time-consuming process, the need to train qualified nurses increases many times over.

Keywords: nurse, profession, health care, hospital

УДК 61:614.2(75.8)(574)

А.Б. Курмангожаева, К.Е. Сагиндикова, Э.А. Серикбаева, Ф.Е. Каюпова

С.Ж. Асфендияров атындагы Цазсщ ¥лттьщ медицина университетi

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ХАЛКЫНЬЩ ЖАЛПЫ МЩТАЖДЬЩ ЖYЙЕСIНДЕ МЕДИЦИНАЛЬЩ КЫЗМЕТТЕР МЕН 0НШДЕРГЕ ДЕГЕН КАЖЕТТ1Л1К

Бул мацалада халыцтыц медициналыц цызметтер мен внiмдерге деген цажеттлш, оныц мацыздылыгы, фармакоэкономикалыц талдау эдiстерi арцылы денсаулыц сацтау саласындагы ресурстарды утымды пайдалану жэне азаматтардыц сапалы медициналыц кемек алуга цуцыцтарын жузеге асырудагы мемлекеттщ рвлi талцыланады.

Tyümöi свздер: цажеттiлiк, медициналыц цызмет, фармакоэкономика, ABC-талдау, VEN-талдау, мiндеттi элеуметтiк медициналыц сацтандыру

Kipicne: Халыцты кункер^ жолымен цамтамасыз ету жэне цажетт жагдайлармен цолдау - экономиканыц басты мацсаты. Денсаулыц - бул адамныц eMip сурушщ непзп шарты, сондыцтан оны цамтамасыз ету экономиканыц айцын мшдеттершщ бipi ретшде царастырылады [1]. Экономиканыц жумыс ^теушщ тупи мацсаты цогам мен жеке адамныц цажеттыжтерш цанагаттандыру болып табылады. Адамныц непзп цажеттшпнщ кершга -денсаулыц деп керсету орынды. Бул адамныц барлыц цажеттшжтершщ «аргетасы», ейткеш онсыз басца барлыц цажеттiлiктердi цанагаттандыру мумкш емес. Бiздiц жумысымыздыц мацсаты - халыцтыц денсаулыгына, медициналыц цызмет керсетуге жэне халыцтыц денсаулыгын сацтауга деген цажеттiлiгiнiц мацыздылыгын аныцтау.

Цазацстан Республикасыныц «Халыц денсаулыгы жэне денсаулыц сацтау жуйеа туралы» 2009 жылгы 18 цыркуйектеп № 193-IV Кодексi келеа тYсiнiк бередi: денсаулыц - аурудыц жэне физикалыц кемiстiктердiц болмауы гана емес, толыц физикалыц, рухани (ацыл-ой) жэне элеуметтiк игiлiк жагдайы [2].

Денсаулыц сацтау мен медициналыц кемекке деген цажеттшж экономикалыц тауарлармен байланысты тауарлар мен медициналыц цызметтердщ арнайы артыцшылыцтары арцылы ЖYзеге асырыладыДогамдыц денсаулыц сацтау саласындагы нарыц жумысында медициналыц-диагностикалыц цызметтер,

фармацевтикалыц ешмдер, медициналыц жабдыцтар мен цуралдар жэне т.б. сияцты экономикалыц артыцшылыцтар жасалады.Тауарлар мен медициналыц цызметтер тYрiндегi тауарлардыц экономикалыц сипаты фармацевтикалыц енiмдердi ендiру, орау, тасымалдау жэне сату, сондай-ац медицина цызметкерлершщ бiрцатар емдеу цуралдарын цолдаумен расталады [1].

Медициналыц цызметтiц мiндетi - адамныц цолайсыз жагдайын езгертудiц артыцшылыгы [3].

«Халыц денсаулыгы жэне денсаулыц сацтау ЖYЙесi туралы» Цазацстан Республикасыныц Кодека «медициналыц цызметтер» угымына келеа аныцтаманы бередi: бул белгiлi б^р адамга цатысты профилактикалыц, диагностикалыц, емдiк немесе реабилитивтi болып табылатын денсаулыц сацтау субъекллершщ эрекеттерi[2].

Академик Ю.П. Лисицин «непзп медициналыц жэне медициналыц санат - белгш бiр профилактикалыц te-шараларды, диагностикалауды, емдеудi, оцалтуды, экiмшiлiк, басцарушылыц жэне басцарушылыц te-шараларды iске асыруда дэрiгер мен парамедициналыц цызметкерлердiц нацты цызметiнде кершетш, рухани тужырымдамасы емес, жеке жэне цогамдыц денсаулыцты сацтау, ныгайту, жетiлдiру, кебейтуге багытталган басца да ^-шараларды» атап айтады [4]. Медициналыц цызметтщ негiзгi сипаттамалары:

1. Медициналыц цызметтердщ материалдыц еместiгi. Бул нацты ауыру адамга эсер етудi дереу жетизу алдында MYMKiн емес сияцты кершедь Медициналыц цызметтiц тиiмдiлiгi басца науцастарга уцсас цызметтердi усынумен багаланады. Кейбiр жагдайларда цазiргi замангы ацпараттыц технологияларды (мысалы, реконструкциялыц пластикалыц хирургияда) пайдалану арцылы цызмет керсетудщ тиiмдiлiгiн болжауга болады.

Белгiлi медициналыц цызметтер материалдыц емес керш^тен басца, материалдыц ^ке асу (тауарлыц компонент) болып табылады. Мысалдарга iшек-царын стенттерiн, кардиостимуляторларды, толтыру материалын цолдану жэне т.б. иредь

2. Жеке белгi. Медициналыц цызметтер белгш бiр науцастарга багытталган. Науцастыц бастапцы жагдайы медициналыц цызметкерлердiц жекеленген кезцарастарын жэне медициналыц цызмет сапасын аныцтайды.

3. Жеткiзу жэне тутыну ЖYЙелерiнiц Yздiксiздiгi. Бул мYмкiндiк осы ЖYЙелер субъект пен медициналыц цызметтщ объектга, ягни медицина цызметкерлерi мен

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.