CC BY
42
D01:10.12845/bitp.33.1.2014.14
Maria K^DZIERSKA1 mgr inz. Anna BANULSKA mgr Ewa SOBOR
Przyj^ty/Accepted/Принята: 02.01.2014;
Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 10.03.2014;
Opublikowany/Published/Опубликована: 31.03.2014;
ZARZ^DZANIE KRYZYSOWE W GMINACH I POWIATACH - STAN FAKTYCZNY I OCZEKIWANIA W SWIETLE BADAN ANKIETOWYCH
Emergency Management in Communes and Districts - Facts and Expectations
According to Survey Research Results
Кризисное управление в гминах и повятах - фактическое состояние и ожидания на основе анкетных исследований
Abstrakt
Cel: Glownym celem prowadzonych badan byla identyfikacja wymagan i oczekiwan uzytkownikow koncowych projektowanej aplikacji w ramach projektu „Zintegrowany system budowy planow zarz^dzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne”. Prowadzone badania ankietowe dotyczyly rozpoznania jakosci i poziomu wiedzy z zakresu zarz^dzania kryzysowego, stanu realizacji zapisow ustawy o zarz^dzaniu kryzysowym, a takze wymagan dotycz^cych funkcjonalnosci aplikacji opracowywanej w ramach realizowanego projektu. Badania ankiety mialy na celu dostarczenie informacji dotycz^cej wspolpracy organow zarz^dzania kryzysowego z podleglymi sluzbami, procesu tworzenia planow zarz^dzania kryzysowego, praktyk zwi^zanych z funkcjonowaniem systemu zarz^dzania kryzysowego, realizacji zadan i konstruowania planow zarz^dzania kryzysowego oraz potrzeby wykorzystania systemu informatycznego do ich tworzenia. W tym celu, zespoly projektowe poszczegolnych konsorcjantow opracowaly propozycje pytan sondazowych, do ankiety skierowanej do pracownikow organow zarz^dzania kryzysowego na trzech poziomach administracyjnych: gminna, powiat i wojewodztwo. Rezultatem przeprowadzonej ankiety jest zbior uwag i sugestii pomocnych na etapie opracowania zalozen merytorycznych i techniczno-funkcjonalnych w odniesieniu do projektowanego demonstratora.
Metody i narz^dzia uzyte w badaniach: W celu opracowania jednolitego i spojnego zakresu pracy wykorzystane zostaly teoretyczne metody badawcze takie jak: analiza i ocena faktow, synteza (elementarna i przyczynowa), porownanie i uogolnienie.
Wyniki: W artykule zaprezentowano wyniki badan ankietowych przeprowadzonych na dwoch poziomach administracyjnych, gmina, powiat, w komorkach zaangazowanych w dzialania zwi^zane z zarz^dzaniem kryzysowym. W celu zrealizowania tego zamierzenia niezb^dne bylo przeprowadzenie szeregu zadan o charakterze analitycznym w zakresie obowi^zuj^cego prawa zwi^zanego z zarz^dzaniem kryzysowym. Zadania wykonane byly mi^dzy innymi w celu przeanalizowania praktyk wspolpracy ZZK, CZK, ze sluzbami ratowniczymi w sytuacjach kryzysowych. Uwag^ zwrocono takze na rol^ i zadania przypisywane w systemie zarz^dzania kryzysowego Ochotniczym Strazom Pozarnym oraz Panstwowej Strazy Pozarnej. Otrzymane wyniki nabieraj^. kluczowego znaczenia dla wlasciwej oceny poziomu bezpieczenstwa na danym terenie oraz potencjalu gminy, powiatu, przewidywanego do reagowania w razie wyst^pienia zdarzenia niekorzystnego, a takze identyfikacji wymagan uzytkownikow koncowych w odniesieniu do projektowanego oprogramowania. Wnioski: Wnioski wyplywaj^ce z ankiet, to ciekawe materialy poznawcze, ktore daj^. wiele wskazowek dla projektantow systemu informatycznego, ktory ma wspomagac pracownikow organow zarz^dzania kryzysowego opracowjcych plany zarz^dzania kryzysowego. Zebrane dane i informacje uzyskane od uzytkownikow koncowych pozwol^. na zidentyfikowanie wymagan oraz analiz^ ogolnej struktury systemu pod k^tem wymagan przedstawionych przez glownych odbiorcow projektowanego systemu, co z kolei przyczyni si^ do stworzenia zalozen funkcjonalnych do projektowanej aplikacji. Opracowane wyniki z realizacji zadania, zaimplementowane zostan^. do modelu laboratoryjnego oprogramowania budowy planow zarz^dzania kryzysowego, a takze uzupelniony zostanie rejestr wymagan funkcjonalnych oraz zostanie zaprojektowany model ogolny systemu PZK.
1 Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej Panstwowy Instytut Badawczy, ul. Nadwislanska 213, 05-420 Jozefow; wklad procentowy w postanie artykulu: M. K^dzierska - 30%, A. Banulska - 35%, E. Sobor - 35% / Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute; Percentage contribution: M. K^dzierska - 30%, A. Banulska - 35%, E. Sobor - 35%; e-mail: mkedzierska@cnbop.pl
DOI:10.12845/bitp.33.1.2014.14
SJowa kluczowe: badania ankietowe, projekt, zarz^dzanie kryzysowe, planowanie cywilne, plany zarz^dzania kryzysowego, bezpieczenstwo, bazy danych, technologie informatyczne.
Typ artykuJu: z praktyki dla praktyki
Abstract
Purpose: The main aim of the survey consisted in the identification of designed application final users requirements and expectations. The research was conducted within the project entitled ”Integrated system of creating emergency management plans based on modern IT technologies”. The authors of the survey aimed to determine the actual quality and level of knowledge on emergency management, the emergency management act realization status and the requirements concerning the functionality of the application designed within the project. The survey aimed at providing information concerning: the emergency management organizations and subservient services cooperation, the emergency management plan creation process, the practices concerning functionality of the emergency management system, the tasks’ realization, the emergency management plan creation, the necessity to use IT system for its creation. For these purposes, the project teams prepared the propositions of survey questions. The survey was addressed to the emergency management organizations’ personnel working at three administrative levels - a commune, a district, a province. The survey’s output is the set of notices and suggestions helpful in creating substantive and technical-and-functional postulates in terms of designed demonstrator.
The methods and tools used in the survey: In order to create a unified and coherent scope of the survey the authors used theoretical research methods such as: facts’ analysis and assessment, elementary and causal synthesis, comparison and generalization.
Results: In this article the results of the survey conducted in the emergency management organizations at two administrative levels - a commune and a district are presented. To aim this, it was necessary to carry out some analytical tasks in terms of emergency management law. These tasks concerned the study of practical cooperation between emergency management teams (ZZK), emergency management centres (CZK) and rescue services in emergencies. The role and tasks of Voluntary Fire Service and the State Fire Service role and tasks in emergency management system were also pointed. The results of this survey have crucial importance in terms of: the assessment of proper safety level in a particular territory, communes’ and districts’ estimated capability to react in case of an adverse situation, identification of designed software final users' requirements.
Conclusions: Conclusions derived from the survey constitute interesting cognitive information which can be used by IT system designers. The IT system is planned to support emergency management organization personnel who is responsible for an emergency management plans creation. The data and information gathered from the final users will let the project team identify users’ expectations and analyse the general structure of the system. The analysis’ results will help to define functional postulates to the designed application. The task’s results will be implemented to the laboratory model software of emergency management plans creation, the functional requirements register will be completed and the general model of the emergency management plan system will be designed.
Keywords: survey research, project, emergency management, civil planning, emergency management plans, security, databases, information technologies (IT)
Type of article: best practice in action
Аннотация
Цель: Главной целью проведённых исследований являлась идентификация требований и ожиданий конечных потребителей разрабатываемого прикладного программного обеспечения в рамках проекта „Интегрированная система построения планов кризисного управления на основе современных информационных технологий”. Проведённые анкетные исследования касались распознания качества и уровня знаний в области кризисного управления, состояния реализации записей Закона о кризисном управлении, а также требований касающихся функциональности прикладного программного обеспечения разрабатываемого в рамках проведённого проекта. Целью анкетных исследований было получение информации касающейся сотрудничества органов кризисного управления с подчинёнными им службами, процесса подготовки планов кризисного управления, практик связанных с действованием системы кризисного управления, реализации задач и подготовки планов кризисного управления, а также потребности применения информационной системы для их подготовки. С этой целью проектные команды отдельных членов консорциума разработали предложения анкетных вопросов для опроса предназначенного для сотрудников органов управления кризисами на трёх административных уровнях: гмина, повят и воеводство2. Результатом проведённого опроса есть набор замечаний и предложений полезных на этапе разработки основных предложений и технически-функциональных в отношении к разрабатываемому демонстратору.
Методы и инструменты использованные в исследованиях: Для разработки единого и связного разделения работы авторы использовали теоретические исследовательские методы такие как анализ, и оценка фактов, ситезис (элементарный и причинный) сравнения и обобщение.
Результаты: В статье представлены результаты анкетных исследований проведённых на двух административных уровнях, гминам и повят, в единицах ангажированных в действия связанные с кризисным управлением. С целью реализации этого намерения необходимо было провести ряд задач аналитического характера в области действующего законодательства, связанного с кризисным управлением. Задачи были выполнены, между прочем, чтобы проанализировать практики сотрудничества (команд кризисного управления, центров кризисного управления) со спасательными службами в кризисных ситуациях. Обращено также внимание на роль и задачи присвоенные в системе кризисного управления Добровольным Пожарным Службам и Государственной Пожарной Службе. Полученные результаты набирают особенного значения для правильной оценки уровня безопасности на данной территории и потенциала гмины, повята, предусмотренного для реагирования в случае выступления враждебной ситуации, а также идентификации требований конечных потребителей в отношении разработанного программного обеспечения.
2 Водеводства это крупнейшие административные единицы Польши. Воеводства делятся на повяты, повяты - на гмины.
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ Б0І:10.12845/Ь^.33.1.2014.14
Выводы: Выводы вытекающие из анкет это интересные познавательные материалы, котые дают много подсказок для конструкторов информационной системы, которая должна поддержать сотрудников органов кризисного управления разрабатывающих планы кризисного управления. Собранные данные и информация полученные от конечных потребителей сделают возможными идентификацию требований и анализ общей структуры системы с точки зрения требований, которые высказали главные потребители разрабатываемого программного обеспечения. Разработанные результаты реализации задачи будут внедрены в лабораторную модель программного обеспечения для постройки планов кризисного управления, а также будет дополнен реестр функциональных требований, а также запроектована общая модель системы панов кризисного управления.
Ключевые слова: анкетное исследование, проект, кризисное управление, гражданское планирование, планы кризисного управления, безопасность, базы данных, информационные технологии Вид статьи: с практики для практики
1. Wst$p
Badania ankietowe przeprowadzone byly w komor-kach zaangazowanych w dzialania zwi^zane z zarz^dza-niem kryzysowym w powiatach i gminach nalez^cych do tych powiatow lez^cych na terenie dwoch wojewodztw. Prowadzone badania naukowe oraz prace rozwojowe szczegolnie dotycz^ce obszaru bezpieczenstwa i obron-nosci posiadaj^. charakter strategiczny dla funkcjonowa-nia zarowno Polski, jak i Unii Europejskiej, jej miesz-kancow, infrastruktury i srodowiska w obliczu szerokiej gamy zagrozen naturalnych i technicznych.
Tresc artykulu oparto o uzyskane wyniki badan przeprowadzone w ramach zadania VI.2 „Identyfikacja wymagan uzytkownikow. Analiza ogolnej struktury syste-mu pod k^tem zdefiniowanych wymagan”, w ramach pro-jektu rozwojowego w zakresie obronnosci bezpieczenstwa panstwa finansowanego ze srodkow NCBiR, umowa nr D0BR/0016/R/ID2/2012/03 z dnia 19.12.2012 r., pt.: „Zintegrowany system budowy planow zarz^dzania kry-zysowego w oparciu o nowoczesne technologie informa-tyczne”. Zadanie realizowane bylo przez konsorcjum na-ukowo-przemyslowe w skladzie: Zwi^zek Ochotniczych Strazy Pozarnych RP, Centrum Naukowo Badawcze Pan-stwowy Instytut Badawczy, Akademia Obrony Narodo-wej, Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej, Asscco Poland
S.A. Konsorcjantem odpowiedzialnym za realizacj? zadania VI.2 byl Zwi^zek Ochotniczych Strazy Pozarnych RP, a wykaz sprawozdan (1-11) wykorzystanych w arty-kule zamieszczony zostal w punkcie 14.
Natomiast zespol projektowy Szkoly Glownej Sluzby Pozarniczej i Akademii Obrony Narodowej przeprowa-dzil dodatkowe badania obejmuj^ce wojewodztwa mazo-wieckie, lubelskie, pomorskie i malopolskie, wyniki kto-rych nie s^. uwzgl?dnione w niniejszym opracowaniu.
Zespol projektowy CNBOP-PIB przygotowal natomiast zestaw pytan dotycz^cych oprogramowania wspo-magaj^cego tworzenie planow zarz^dzania kryzysowego
- „Eliksir” w odniesieniu do mozliwosci wykorzystania poszczegolnych jego elementow w nowym demonstrato-rze.
Ponadto w ramach zadania wykonano szereg prac ana-lityczno-badawczych maj^cych na ccIu zebranie potrzeb i wymagan w zakresie tworzenia planow zarz^dzania kry-zysowego od uzytkownikow koncowych oprogramowa-nia. Pytania dotyczyly charakterystyki podstawowych na-rz?dzi, ktore powinny zostac uwzgl?dnione w diagnozie stanu faktycznego oraz ogolne wskazowki do etapow i faz
post?powania, wskazuj^c metody i techniki stosowane w poszczegolnych fazach opracowywania planu zarz^-dzania kryzysowego na poziomach administracyjnych.
Prowadzone badania ankietowe maly na ccIu przygo-towanie naukowej podbudowy wskazuj^cej i uzasadniaj^-cej kierunki dzialan podczas projektowania nowej aplika-cji, zunifikowania przetwarzanych danych w planach za-rz^dzania kryzysowego poprzez zintegrowanie planow na poszczegolnych poziomach oraz przeanalizowanie wyni-kow ankiet pod k^tem:
• zagadnien otwartych wymagaj^cych doprecyzowania na potrzeb? specyfikacji wymagan,
• najistotniejszych sygnalow plyn^cych z wynikow ankiet dotycz^cych wymagan i oczekiwan co do przy-szlej aplikacji wspomagaj^cej tworzenie PZK,
a takze w biez^cych pracach organow zarz^dzania kryzy-sowego w gminie i powiecie w zakresie:
• udzialu w szkoleniach, Cwiczeniach lub treningach zorganizowanych przez wojta w zakresie zarz^dzania kryzysowego,
• udzialu w pracach Gminnego lub Powiatowego Ze-spolu Zarz^dzania Kryzysowego,
• oprogramowania informatycznego wspieraj^cego bu-dow? planow zarz^dzania kryzysowego na poziomie gminy „ELIKSIR”.
Ustawa o zarz^dzaniu kryzysowym uchwalona w kwietniu 2007 roku okreslila organy wlasciwe w spra-wach zarz^dzania kryzysowego, a takze ustalila ich zadania i zasady dzialania oraz zakres odpowiedzialnosci. Przyj?to zalozenie, ze utrzymywanie w pelnej gotowo-sci do przeciwdzialania zagrozeniom o charakterze kryzysowym profesjonalnych struktur zarz^dzania kryzyso-wego pozwoli na sprawne wspoldzialanie przy ich elimi-nowaniu oraz na szybkie usuwanie skutkow takich zda-rzen [12]. System zarz^dzania kryzysowego obj^l mi?dzy innymi organy administracji rz^dowej i samorz^dowej w terenie - wszystkich szczebli organizacyjnych tzn.: wo-jewodow, starostow, burmistrzow, wojtow i prezydentow miast. Ustawa okreslila ich rol? i zadania, a takze zakres odpowiedzialnosci w przedmiotowym zakresie [13]. Na mocy ustawy, na poziomie wojewodzkim, powiatowym i gminnym, powinny zostac powolane zespoly opinio-dawczo-doradcze, ktorych podstawowym zadaniem jest wspieranie wykonywania zadan z zakresu zarz^dzania kryzysowego przez wlasciwe organy administracji pu-
blicznej. Zgodnie z wymogami ustawy o zarz^dzaniu kryzysowym zadania planowania cywilnego obejmuji m.in.:
• przygotowanie planow zarz^dzania kryzysowego,
• przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych,
• przygotowanie i utrzymanie zasobow niezb?dnych do wykonania zadan uj?tych w planie zarz^dzania kry-zysowego,
• utrzymanie baz danych niezb?dnych w procesie zarz^-dzania kryzysowego,
• przygotowanie rozwi^zan na wypadek zniszczenia lub zaklocenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej,
• zapewnienie spojnosci pomi?dzy planami zarz^dzania kryzysowego a innymi planami sporz^dzanymi w tym zakresie przez wlasciwe organy administracji publicz-nej [14].
Do realizacji zadan wskazanych w ustawie niezb?d-ny jest odpowiedni czas, odpowiednie organy, ktore mogi decydowac w swoim zakresie o odpowiedzialnosci reali-zowanych przedsi?wzi?ciach (np. sluzby, straze, jednost-ki organizacyjne, elementy administracji zespolonej lub jednostki pomocnicze), sily i srodki. Wazn^ rol? w za-rz^dzaniu kryzysowym odgrywaji bowiem sluzby jakimi dysponuje organ zarz^dzania kryzysowego jako element podsystemu wykonawczego. Od jakosci (intensywnosci) wspolpracy ze sluzbami ratowniczymi, przeplywu infor-macji pomi?dzy sluzbami zalezec b?dzie bowiem efek-tywnosc podejmowanych dzialan w sytuacji zagrozen kryzysowych.
W sklad tych sluzb wchodz^ mi?dzy innymi: Pan-stwowa Straz Pozarna, Ochotnicza Straz Pozarna RP, Po-licja oraz jednostki ratownicze np. Panstwowy System Ratownictwa Medycznego, System Powiadamiania Ra-tunkowego, organy administracji samorz^dowej zespolonej i nie zespolonej, organizacje pozarz^dowe i inne w zaleznosci od charakterystyki terenu administracyjne-go, tworz^ w ten sposob podsystem wykonawczy zarz^-dzania kryzysowego.
W celu rozpoznania jakosci poziomu wspolpracy or-ganow zarz^dzania kryzysowego z podleglymi sluzba-mi zarowno na etapie konstruowania planow zarz^dzania kryzysowego, jak i pozniejszej praktyki ich stosowania, przeprowadzono badania ankietowe. Warto w tym miej-scu rowniez zaznaczyc, ze istotnym narz?dziem wspo-magaj^cym budowanie bezpieczenstwa s^. systemy oce-ny zgodnosci wyrobow stosowanych na potrzeby bezpieczenstwa [15] i uslug swiadczonych na rzecz bezpieczenstwa [16]. Przykladowo takim narz?dziem spojnym z podejsciem prezentowanym w niniejszym projekcie jest diagnostyczna metoda oceny ryzyk i systemow reagowa-nia PomRisc, b?d^ca narz?dziem programowania zmian doskonal^cych systemy bezpieczenstwa i ich monitoro-wania [17]. Nalezy podkreslic, ze obejmuje ona, m.in. diagnoz? stanu bezpieczenstwa (ryzyka, w tym jego ma-powanie) danej jednostki terytorialnej oraz diagnoz? stanu systemu reagowania za pomoc^ szeregu narz?dzi dia-gnostycznych. Opis praktycznego wykorzystania metody-ki na przykladzie wojewodztwa pomorskiego jest dost?p-ny w publikacji „Koncepcja funkcjonowania regionalne-
D0I:10.12845/bitp.33.1.2014.14
go zintegrowanego systemu ratownictwa wojewodztwa pomorskiego” [18].
Zespol projektowy wykonal szereg prac analityczno--badawczych w tym badania ankietowe, ktore moglyby byc uzyteczne na potrzeby przygotowywania planow za-rz^dzania kryzysowego. Przeprowadzona ankietyzacja osob odpowiedzialnych za zarz^dzanie kryzysowe oraz opracowywanie planow zarz^dzania kryzysowego po-zwoli na zestawienie istotnych informacji uzyskanych od ankietowanych, co do oczekiwan w zakresie ksztaltu ogolnej koncepcji struktury i zalozen systemu informa-tycznego wspomagaj^cego tworzenie PZK.
Wykonane prace dotyczyly:
• wytypowania ogniw zarz^dzania kryzysowego na szczeblu wojewodztw, powiatow i gmin planowanych do przeprowadzenia badan ankietowych ktore w poz-niejszym etapie realizacji projektu posluz^ jako poli-gon badawczy dla rozwi^zan systemowych b?d^cych wynikiem prac nad realizacji projektu,
• skonstruowania narz?dzia (ankiety) gromadzenia danych, uwzgl?dniaj^cych identyfikacj? stanu obecne-go, oczekiwania, potrzeby i sugestie uzytkownikow koncowych i przeprowadzenia badan,
• analizy wynikow badan - identyfikacji wymagan po-tencjalnych uzytkownikow projektowanej aplikacji (badanie ankietowe) w zakresie praktyk zwi^zanych z funkcjonowaniem systemu zarz^dzania kryzysowego na danych szczeblach administracji oraz przebiegu procesu tworzenia planow ZK, wspolpracy podmio-tow zaangazowanych w zarz^dzanie kryzysowe, tech-nologii wykorzystywanych do tworzenia PZK, a tak-ze sugestii i oczekiwan odnosnie projektowanego sys-temu,
• opracowania ogolnych zalozen do demonstratora na bazie zidentyfikowanych wymagan uzytkownikow koncowych oprogramowania.
2. Konsolidacja wynikow z badan na poziomie gminy i powiatu
Pytania dotyczyly praktyk zwi^zanych z funkcjonowaniem systemu zarz^dzania kryzysowego na danych szczeblach oraz przebiegu procesu tworzenia planow ZK i obejmowaly nast?puj^ce zagadnienia:
• narz?dzia i technologie wykorzystywane w Zespolach i Centrach Zarz^dzania Kryzysowego do budowy pla-now zarz^dzania kryzysowego,
• praktyki stosowane w zakresie wspolpracy organow zarz^dzania kryzysowego z PSP i OSP,
• spelnienie przez wojewodzkie, powiatowe i gminne ogniwa zarz^dzania kryzysowego formalnych wymagan ustawy o zarz^dzaniu kryzysowym,
• wykaz wymagan szczegolowych wojewodow dla sta-rostow i starostow dla wojtow dot. zakresu, zawarto-sci i formy planow zarz^dzania kryzysowego,
• katalog zagrozen ogolnych i charakterystycznych dla jednostki administracyjnej,
• wykaz uwag, oczekiwan i sugestii ankietowanych, od-nosnie zawartosci oraz formy planow zarz^dzania kryzysowego i funkcjonalnosci projektowanej aplikacji,
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
• sposoby i rodzaje przeplywu informacji wojewodztwo
- powiat, powiat - gmina oraz na poszczegolnych po-ziomach,
• inne dane sluzice poszczegolnym czlonkom Konsor-cjum w realizacji nast?pnych zadan,
• praktyki stosowane w zakresie wspolpracy terytorial-nych organow zarzidzania kryzysowego z panstwo-wi Strazi Pozarni oraz ochotniczymi strazami pozar-nymi,
• udzial przedstawicieli PSP i odpowiednich Zarzidow ZOSP RP w budowie planow zarzidzania kryzysowego,
• uwzgl?dnienie sil i srodkow PSP i OSP w tworzonych planach wraz z wyszczegolnieniem procedur w kto-rych zostaly uwzgl?dnione,
• uczestnictwo przedstawicieli komend, ZOSP RP i czlon-kow OSP w organizowanych zgodnie z wymogami ustawy o zarzidzaniu kryzysowym przez Wojta, Bur-mistrza, Starost? szkoleniach, cwiczeniach lub trenin-gach w zakresie zarzidzania kryzysowego.
Po wspolnej weryfikacji opracowanych przez wszyst-kich czlonkow Konsorcjum propozycji ankiety, uzgod-niony zostal katalog pytan, ktory obejmowal:
• 97 pytan dla szczebla gminnego,
• 91 dla powiatowego,
• 81 dla wojewodzkiego.
Pytania mialy charakter otwarty, polotwarty, zamkni?-ty i opisowy. Uzyskane wyniki przedstawiono w formie raportu z badan na poziomie gminy, powiatu i wojewodz-twa.
3. Sposob ankietowania
Duza liczba pytan ankietowych oraz dosc liczna, prze-widywana grupa respondentow spowodowaly, ze zdecy-dowano si? na opracowanie formularza ankietowego w formie elektronicznej. Formularz zamieszczony zostal na specjalnej platformie sluz^cej do prowadzenia szkolen. Przeprowadzenie ankiety przy pomocy formularza elek-tronicznego pozwolilo na szybszi i latwiejszi agregacj? odpowiedzi, a takze prawdopodobnie spowodowalo, ze wypelnila ji wi?ksza liczba respondentow, niz w przy-padku ankiety „papierowej”. Wyniki ankiety gromadzo-ne byly w strukturze XML, ktora moze byc dalej analizo-wana przez zewn?trzne programy np. MS Excel lub pro-gramy statystyczne. Stworzono konta dla uzytkownikow, rozrozniajic ich status. Odpowiedni status pozwala na do-st?p, czyli mozliwosc odpowiedzi na pytania w skorelo-wanym z uzytkownikiem typie ankiety tj: wojewodzkim, powiatowym, gminnym. Kazdemu uzytkownikowi zostal przydzielony indywidualny login i haslo. System zapa-mi?tywal stan ankiety tzn. aktualnie wprowadzone odpowiedzi oraz etap rozwiizania ankiety przez uzytkownika tzn. po ponownym zalogowaniu uzytkownik rozpoczyna odpowiadac na pytanie, przy ktorym si? uprzednio wylo-gowal.
Pracami dotyczicymi opracowania sposobu ankieto-wania jak rowniez ankietyzacji w praktyce zajmowal si? ZOSP RP.
DOI:10.12845/bitp.33.1.2014.14
4. Zdefiniowanie grupy ankietowanej
Wykonawcy, opracowujic zalozenia projektu, zobo-wiizali si? do przeprowadzenia ankiet w 2 wojewodz-twach, w 2 powiatach w kazdym z tych wojewodztw i w 4 gminach kazdego powiatu. Z uwagi na trudni do oszacowania liczb? zwroconych odpowiedzi w stosunku do liczby rozeslanych ankiet koordynator zadania w poro-zumieniu z pozostalymi uczestnikami projektu zdecydo-wal o rozeslaniu ankiet do wi?kszej liczby respondentow
- do wszystkich gmin z terenu wytypowanego powiatu. Dodatkowo zdecydowano o wliczeniu do ankiety piitego powiatu wraz z gminami na jego terenie. Podstawowym kryterium podczas definiowania grupy badawczej bylo przeprowadzenie ankiety na terenach narazonych na wy-st?powanie mozliwie szerokiej gamy zagrozen.
W wyniku przeprowadzonej analizy uczestnicy projektu zdecydowali, ze o udzial w ankiecie poproszeni b?di pracownicy Wydzialow Bezpieczenstwa i Zarzi-dzania Kryzysowego, Zespolow i Centrow Zarzidzania Kryzysowego w powiatach i gminach wojewodztw ma-zowieckiego i lubelskiego.
Zalozono przeprowadzenie badan w komorkach Za-rzidzania kryzysowego Urz?dow Wojewodzkich woje-wodztwa mazowieckiego i lubelskiego, organach zarzi-dzania kryzysowego Starostw Powiatowych w powia-tach: pruszkowskim, grodziskim, przasnyskim, lubartow-skim i krasnystawskim oraz w czterdziestu dwoch Urz?-dach Gmin i Miast na terenie tych powiatow.
W wyniku analizy otrzymanych odpowiedzi, wynika, ze w ankiecie udzial wzi?lo jedno wojewodztwo i pi?c po-wiatow. W 9 gminach nie podj?to procedury wypelniania ankiet. W pozostalych ankiety wypelniono, natomiast nie odpowiadano na wszystkie pytania. Dlatego srednia licz-ba udzielonych odpowiedzi na pytania wynosila dwadzie-scia siedem.
5. Raport z badan
Uzyskane w trakcie badania wyniki potwierdzily do-bre zaadresowanie ankiety, poniewaz na poziomie gminnym powiatowym i wojewodzkim wszyscy responden-ci potwierdzili, ze biori bezposredni udzial w tworzeniu planow zarzidzania kryzysowego.
Ankietowani potwierdzili, ze na szczeblu samorzidu gminnego (w znacznej wi?kszosci gmin) powolany zo-stal zespol zarzidzania kryzysowego, a osoby odpowie-dzialne za sprawy zarzidzania kryzysowego si angazo-wane do opracowywania planow w zakresie zarzidzania kryzysowego. Praktyka wskazuje, ze w urz?dach gmin-nych sprawami zarzidzania kryzysowego zajmuji si? po-jedyncze osoby i to w niepelnym wymiarze czasu. Cz?sto si to samodzielne stanowiska liczice obowiizki w zakresie obrony cywilnej, ochrony ludnosci, spraw obronnych, wojskowych, ochrony przeciwpozarowej i osobowych. Dlatego, w celu otrzymania wiarygodnych odpowiedzi, wi?kszosc pytan miala charakter zamkni?ty. Wyniki potwierdzily slusznosc przyj?tego zalozenia, gdyz w przy-padku, gdy oczekiwano od respondentow odpowiedzi opisowej bidz uzupelnienia skatalogowanych elementow, najcz?sciej respondenci pozostawiali niewypelnione pola.
6. W zakresie praktyki dziaJania systemu zarzidzania kryzysowego i opracowania planu zarzidzania kryzysowego (PZK)
W zakresie praktyki dzialania systemu zarzidzania kryzysowego i opracowania PZK badanie ujawnilo, ze w zdecydowanej wi?kszosci gmin oraz we wszystkich ba-danych powiatach powolany zostal ZZK. Jednakze z od-powiedzi na nast?pne pytania wynika niska aktywnosc tego organu. W ponad polowie ankietowanych gmin i po-wiatow nie dokonuje on oceny wyst?pujicych i potencjal-nych zagrozen mogicych miec wplyw na bezpieczenstwo publiczne i prognozowanie tych zagrozen, nie przygoto-wuje propozycji dzialan i nie przedstawia wojtom wnio-skow dotyczicych zmiany lub zaniechania dzialan uj?-tych w gminnym planie zarzidzania kryzysowego oraz nie opiniuje PZK. Ponad polowa respondentow z pozio-mu gminnego (57%) wskazala, ze wymagania nalozone przez ustaw? o zarzidzaniu kryzysowym na GPZK si zbyt szczegolowe i maji negatywny wplyw na jakosc wykony-wanych planow. Na poziomie powiatowym tylko 20% respondentow uwaza podobnie, a 60% nie zaj?la stanowiska w sprawie. Az 75% respondentow uwaza wymagania na-lozone przez ustaw? na PZK za zbyt szczegolowe.
Jako najistotniejsze elementy panow zarzidzania kryzysowego zarowno dla GPZK jak i PPZK wskazano:
• zestawienie sil i srodkow planowanych do uzycia,
• zadania i obowiizki ogniw zarzidzania kryzysowego,
• map? zagrozen.
Tabela 1.
Zestawienie istotnosci elementow PZK w/g wskazan respondentow na poziomie gminy i powiatu
Table 1.
The emergency management plan elements importance register according to respondents from the level of commune and district
Najistotniejszy elementy planu zarzqdzania kryzysowego The most important element of the emergency management plan Gmina % wskazan the commune % choices Powiat % wskazan the district % choices
Mapa zagrozen Threat Map 16,6 9
Mapa ryzyka Risk Map 12,4 9
Zadania i obowiizki ogniw za-rzidzania kryzysowego Duties and responsibilities of the emergency management organizations 19,2 15
Zestawienie sil i srodkow planowanych do uzycia Forces and means planned to response 23,6 20
Zespol przedsi?wzi?c na wypa-dek syt. kryzysowych Actions taken in emergency 15,9 29
Zaliczniki funkcjonalne planu glownego Functional annexes to the crisis management plan 12,4 18
D0I:10.12845/bitp.33.1.2014.14
Dla obydwu poziomow najmniej istotnym elementem planow jest mapa ryzyka, w odroznieniu od poziomu wo-jewodzkiego.
Jako najlepszi form? sporzidzania map zagrozen i map ryzyka respondenci zgodnie uznali form? opisowi i gra-ficzni (69% procent w gminach, 80% w powiatach). Opra-cowujic plany zarzidzania kryzysowego, najcz?sciej wy-korzystywane si mapy administracyjne i fizyczne.
Zdecydowana wi?kszosc opowiedziala si? za stworze-niem jednego punktu zawierajicego przedsi?wzi?cia pla-nowane na wypadek sytuacji kryzysowych. Tak samo jed-noznacznie wypowiedziano si? o braku koniecznosci uzu-pelnienia zalicznikow funkcjonalnych planu glownego
o dodatkowe informacje.
7. Praktyki stosowane w zakresie wspoJpracy organow ZK z PSP i OSP
W celu zbadania obecnego stanu i stosowanych w tym zakresie praktyk przeprowadzone badania ankie-towe mialy na celu rozpoznanie jakosci i poziomu wspol-pracy organow zarzidzania kryzysowego na szczeblu sa-morzidu gminnego i powiatowego, sluzb ratowniczych, uwzgl?dniajicych Panstwowi Straz Pozarni oraz Ochot-niczi Straz Pozarni.
Sprowadzony zostal takze poziom zaangazowania ni-niejszych sluzb zarowno na etapie konstruowania planow zarzidzania kryzysowego, pracy w zespolach zarzidzania kryzysowego, jak i cwiczeniach, szkoleniach i treningach przygotowujicych i sprawdzajicych skutecznosc realiza-cji zadan i procedur stosowanych przez organy i sluzby odpowiedzialne w zakresie zarzidzania kryzysowego.
Respondenci wskazuji na znaczicy udzial ZOSP RP w przygotowaniu GPZK. W przygotowaniu PZK w gmi-nach tylko w 27% przypadkow uczestniczyli przedsta-wiciele Komendy Powiatowej PSP, podczas gdy w 76% przypadkow uczestniczyli przedstawiciele Zarzidu Od-dzialu Gminnego ZOSP RP.
Czy przedstawiciel ZOG ZOSP RP uczestniczyl w przygotowaniu PZK w gminie?
Did the ZOG ZOSP RP representative participate in PZK creation in the commune?
Czy KP PSP uczestniczyl w przygotowaniu PZK w gminie?
Did the District Heaquarters of PSP participate in PZK creation in the commune?
0
Ryc. 1 Udzial przedstawicieli komendy powiatowej PSP i ZOG ZOSP RP w przygotowaniu PZK w gminie Fig. 1 District Heaquarters of the State Fire Service (PSP) and the Commune Department Directorate of the Volunteer Fire Service of the Republic of Poland (ZOG ZOSP RP) representatives participation in creation of the emergency management plan (PZK) in the commune
Daje si? takze zauwazyc duze dysproporcje w uwzgl?d-nianiu w procedurach sil i srodkow PSP i OSP Jest to naturalni konsekwencji struktury obydwu organizacji, gdzie struktura PSP w zasadzie „konczy si?” na poziomie powiatu, podczas gdy domeni OSP si male spoleczno-
10X 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
sci. Sytuacja zmienia si? troch? w przypadku PPZK, gdzie w ich przygotowaniach uczestniczi komendy powiatowe PSP (100% wskazan) oraz okreslone si w nim sily i srodki komendy powiatowej PSP (100% wskazan). Zauwazalny jest mniejszy udzial przedstawicieli Zarzidu Oddzialu Po-wiatowego ZOSP RP w przygotowaniu PPZK (50% przy-padkow), natomiast sily i srodki OSP nadal uwzgl?dniane s^. w wi?kszym stopniu niz sily PSP.
Tabela 2.
Zaangazowanie sily i srodki PSP i OSP na terenie gminnym
Table 2.
Forces and means of the State Fire Service and the Volunteer Fire Service involved in acting on the commune area
DOI:10.12845/bitp.33.1.2014.14
Zagrozenie (Threat) PSP (State Fire Service) OSP (Voluntary Fire Service)
Zagrozenia terrorystyczne Terrorist hazard 3 6
Awaria sieci teleinformatycz-nych ICT network breakdown 1 2
Strajki, zamieszki i demonstra-cje Strikes, riots, demonstrations 2 2
Inne Others 1 0
Zestawienie przedstawione tabeli 2 wydaje si? bye konsekwencji tego, ze podstawowym obszarem dziala-nia ochotniczych strazy pozarnych jest teren danej gmi-ny, podczas gdy struktury PSP „konczi” si? na poziomie powiatu. Jednoczesnie ustawowy obowiizek zapewnienia przez wojta bezpieczenstwa pozarowego na terenie swo-jej gminy powoduje, ze ma on kontakty i dobre rozpo-znanie potencjalu ochotniczych strazy pozarnych, ktore si zlokalizowane na tym terenie.
Inne pytanie dotyczylo „liczby OSP dzialajicych na terenie gminy, ktore posiadaji wyposazenie i wyszkole-nie pozwalajice na podj?cie wyszczegolnionych rodza-jow dzialan”. Na przedmiotowe pytanie uzyskano 25 od-powiedzi. Z analizy wynika, ze najwi?ksza liczba OSP, az 156 jednostek, moze podjie dzialania ratowniczo-gasni-cze w czasie pozarow. Daje to srednii ponad 6 jednostek OSP na gmin?. Dzialania poszukiwawczo-ratownicze moze podjie 49 jednostek OSP (srednio prawie 2 jednost-ki OSP na gmin?). W zakresie ratownictwa medycznego mozna uzye 39 jednostek OSP, ratownictwa techniczne-go i drogowego 38 jednostek OSP, natomiast do dzialan ratownictwa powodziowego i nawodnego 18 jednostek OSP, chemicznego i ekologicznego 10 jednostek OSP, a wysokosciowego 5 jednostek OSP. Mniejsza liczba jednostek OSP mogica podjie interwencj? w niektorych ro-dzajach zagrozen moze wynikae z braku zapotrzebowa-nia na dany rodzaj specjalnosci ratowniczej, np. brak jednostek OSP mogicych podjie akcje ratownictwa powodziowego i nawodnego spowodowany moze bye brakiem akwenow wodnych i rzek na terenie danej gminy.
Potwierdzeniem scislej wspolpracy samorzidu gmin-nego z ochotniczymi strazami pozarnymi jest odpowiedz na pytanie dotyczice „poinformowania Zarzidu Oddzialu Gminnego ZOSP RP o nalozonych w PZK zadaniach na OSP i struktury Zwiizku”. W 21 przypadkach odpowiedz brzmiala: „tak”, a w 5 „nie”. Z badan wynika, ze w pracach zespolu uczestniczi przedstawiciele Zarzidu Oddzialu Gminnego ZOSP RP. Dwie trzecie badanych gmin zaangazowanych jest w sprawy zarzidzania kryzy-sowego i posiada wiedz? w zakresie merytorycznym nie-zb?dni do realizacji zadan na terenie gminy. Niebezpiecz-na natomiast jest sytuacja w pozostalej 1/3 gmin, gdzie brak jest odpowiedniej wspolpracy i wiedzy czlonkow poszczegolnych OSP o zakresie zagrozen i zadaniach, ktore maji realizowae.
Zagrozenie (Threat) PSP (State Fire Service) OSP (Voluntary Fire Service)
Powodzie (w tym zalania, zato-pienia i katastrofalne zatopienia) Flooding (inundate or catastrophic flooding) 4 12
Pozary Fires 4 13
Huraganowe wiatry/triby po-wietrzne Hurricanes and cyclones 4 13
Mrozy i opady sniegu Frost and heavy snowing 2 7
Susza i upaly Drought and heat 2 6
Skazenia chemiczno-ekologiczne Chemical and ecological contamination 3 6
Wystipienie zdarzen radiacyj-nych Radiant hazard 2 4
Zagrozenia epidemiczne i epidemia Epidemic hazard 3 5
Zaklocenia w dostawach energii Energy supply disruption 3 3
Zaklocenia w dostawach paliwa Fuel supply disruption 1 2
Zaklocenia w dostawach gazu Gas supply disruption 2 2
Zaklocenia w dostawach wody Water supply disruption 2 7
Katastrofa budowlana Construction disaster 4 9
Katastrofa drogowa Road disaster 4 10
Katastrofa kolejowa Train disaster 1 4
Zagrozenie wystipienia lub wystipienie choroby zwierzit Animal diseases 2 4
Zagrozenie wystipienia lub wystipienie choroby roslin Plant diseases 2 4
Tabela 3.
Liczba OSP dzialajicych na temie gminy, posiadajicych wyszkolenie i wyposazenie umozliwiajice podj?cie dzialan danego rodzaju
Table 3.
The number of trained and equipped Volunteer Fire Service (OSP) units able to carry out particular action
Rodzaj dzialan / Types of actions Liczba OSP The number of OSP units
ratowniczo-gasniczych w czasie pozarow rescue and firefighting units 156
ratownictwa technicznego i drogowego technical and road rescue 38
przeciwpowodziowych oraz ratownictwa na wodach flood and water rescue 18
ratownictwa chemicznego i ekologicznego chemical and ecological rescue 10
ratownictwa medycznego medical rescue 39
ratownictwa wysokosciowego height rescue 5
poszukiwawczo-ratowniczych search and rescue units 49
Natomiast na pytanie „Czy komenda powiatowa PSP poinformowana zostala o zadaniach spoczywajicych na niej w poszczegolnych procedurach PZK” odpowie-dzi „tak” udzielilo 9 respondentow, a „nie” 10. Nast?p-ne pytanie dotyczylo „poinformowania komendy powia-towej PSP o tym, w ktorych procedurach zostaly nalo-zone zadania na OSP i struktury ZOSP RP” odpowiedz „tak” udzielona zostala przez 15 respondentow, natomiast „nie” przez 11.
Kolejne pytania dotyczyly „uczestnictwa komen-dy powiatowej PSP i przedstawicieli Zarz^du Oddzialu Gminnego ZOSP RP w pracach Gminnego Zespolu Za-rz^dzania Kryzysowego”. Komenda powiatowa uczestni-czyla w pracach w 3 przypadkach, natomiast w 20 „nie”, zas przedstawiciele ZOGM ZOSP RP pracowali w 20 Gminnych Zespolach Zarz^dzania Kryzysowego, a w 5 przypadkach „nie”.
Zadano takze pytanie o „udzial strazakow czlonkow OSP przewidzianych do wykonywania zadan w ramach poszczegolnych procedur oraz w pracach Gminnego Ze-spolu Zarz^dzania Kryzysowego”. Odpowiedz „tak” uzy-skano od 15 respondentow, natomiast „nie” od 10 odpo-wiadajicych, 2 respondentow nie udzielilo odpowiedzi.
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 o zarz^dzaniu kryzy-sowym stanowi rowniez, ze jednym z zadan burmistrza, wojta, prezydenta miasta w sprawach zarz^dzania kryzysowego jest m.in.: zarz^dzanie, organizowanie i pro-wadzenie szkolen, cwiczen i treningow z zakresu reago-wania na potencjalne zagrozenie. Ocenie poddano takze udzial PSP i OSP w szkoleniach w sprawach zarz^dza-
D01:10.12845/bitp.33.1.2014.14
nia kryzysowego organizowanych przez wojta lub burmistrza.
Na pytanie „Czy komenda powiatowa PSP uczestni-czyla w szkoleniach, cwiczeniach lub treningach orga-nizowanych przez Gmin? w zakresie zarz^dzania kryzysowego” odpowiedz „tak” uzyskano z 7 gmin, natomiast w 19 gminach odpowiedz brzmiala „nie”. Na pytanie „Czy przedstawiciele ZOGm ZOSP RP uczestniczyli w szkoleniach, cwiczeniach lub treningach organizowa-nych przez Gmin? w zakresie zarz^dzania kryzysowego” odpowiedz „tak” uzyskano z 13 gmin, natomiast w 13 gminach odpowiedz brzmiala „nie”.
Kolejne zagadnienie dotyczylo zadania respondentom nast?pujicego pytania: „Czy przedstawiciele OSP prze-widziani do wykonywania zadan w ramach poszczegol-nych procedur uczestniczi w szkoleniach, cwiczeniach i treningach zorganizowanych przez wojta, burmistrza, prezydenta miasta w zakresie zarz^dzania kryzysowego?”. Uzyskano odpowiedz, ze w 15 gminach strazacy OSP s^. wl^czani do tego typu form doskonalenia dzialan, natomiast w 10 „nie”.
Z analizy wynika, ze udzial przedstawicieli PSP w szkoleniach, cwiczenia i treningach organizowanych na terenie poszczegolnych gmin, to tylko 1/3 przedsi?-wzi?c. Strazacy ochotnicy organizuji 2/3 cwiczen i szkolen bez udzialu PSP, zazwyczaj robii to w czasie wolnym od wykonywania zadan dla siebie podstawowych. Bardzo wazne jest odpowiednie zgranie sluzb, a to moze si? do-konywac wlasnie podczas cwiczen. Pomimo posiadanej wiedzy przez sluzby, moze zaistniec problem ze skutecz-nym dzialaniem w praktyce, glownie w zakresie realizacji dzialan, ktorych oczekuji od nich organy odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczenstwa.
Wszyscy ankietowani, ktorzy udzielili odpowiedzi potwierdzili ze Komenda Powiatowa PSP uczestniczy w przygotowaniu Powiatowego PZK. Respondenci poda-li, ze udzial KP PSP polega w duzej mierze na konsul-tacjach merytorycznych (3), jak rowniez przedstawieniu nalozonych na sluzby pozarnicze zadan (2). Ponadto do odpowiedzi „konsultacje merytoryczne” jeden z respon-dentow dodal - „udost?pnienie niezb?dnych danych”. Uczestnicy ankiety potwierdzili rowniez, ze Powiatowy PZK okresla sily i srodki Ochotniczych Strazy Pozar-nych z poszczegolnych gmin nalez^cych do powiatu, sily i srodki OSP z terenu powiatu, a Komenda Powiatowa PSP zostala poinformowana o tym, w ktorych procedurach zostaly nalozone zadania przez OSP na PSP.
8. Realizacja zalecen jednostek nadrz^dnych do planow ZK
W zakresie realizacji zalecen jednostek nadrz?dnych do planow ZK tj. wojewody do Powiatowych planow ZK, starostow do Gminnych planow ZK w zdecydowa-nym stopniu deklarowane jest uwzgl?dnienie zalecen sta-rosty do GPZK (75%) oraz wojewody do PPZK - 80%. Na obydwu szczeblach jako „dobrze” oceniany byl spo-sob okreslenia wymagan jednostki nadrz?dnej do PZK. We wszystkich przypadkach w wykazach do PZK zde-finiowany zostal katalog zagrozen [19], a w wi?kszosci przypadkow (54% dla gmin i 60% dla powiatow i 96%
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
dla wojewodztw) podana zostala metoda okreslenia praw-dopodobienstwa wystipienia zagrozen. Natomiast postac mapy ryzyka i mapy zagrozen starostowie sprecyzowali w 68% zalecen do GPZK, w 20% cz?sciowo, podczas gdy wojewodowie tylko w 40% wykazow do PPZK, a w 40% przypadkow wcale nie podali metody.
W 78% przypadkow w wytycznych nie sprecyzowano postaci mapy ryzyka, starostowie w odniesieniu do posta-ci mapy ryzyka i mapy zagrozen sprecyzowali wytyczne w 68% do gminnych planow zarzidzania kryzysowego.
ometoo
■ eif*oowc/panty
■ takiV«s
Ryc. 2 Sprecyzowanie wymagan dotycz^cych map ryzyka i map zagrozen Fig. 2. Risk map and threats map requirements definition
Wi?kszosc respondentow (69%) zadeklarowala takze potrzeb? sporzidzania map zagrozen i ryzyka w postaci zarowno opisowej jak i graficznej. Tylko 12% ankietowa-nych uznala, ze wystarczy forma graficzna, a 15% forma opisowa. Wydaje si?, ze zaproponowane formy map si wyczerpujice poniewaz tylko 4 ankietowanych wskaza-lo inne formy.
Na pytanie dotycz^ce „problemow ze skonstruowa-niem siatki bezpieczenstwa wedlug wytycznych od sta-rosty do gminnego planu zarzidzania kryzysowego byly jakies problemy” w 88% przypadkow w gminie i 100% przypadkow w powiecie respondenci odpowiedzieli, ze nie bylo problemow ze skonstruowaniem siatki bezpie-czenstwa.
Na pytanie dotycz^ce osob, ktore powinny uczestni-czyc w identyfikacji zagrozen dla jednostki administra-cyjnej respondenci wskazali pracownikow komorek wlas-ciwych w sprawach zarzidzania kryzysowego zatrudnio-nych w urz?dach jednostek (42%), ekspertow zewn?trz-nych(15%), zespoly zarzidzania kryzysowego danej jednostki administracyjnej (З1), oraz wszystkie podmioty wlasciwe dzialajice w obszarze bezpieczenstwa danej jednostki administracyjnej (12%).
Zdecydowana wi?kszosc odpowiedzi (na poziomie 90-100%) wskazywala, ze wytyczne zalecaly powiiza-nie PZK z innymi planami obowiizujicymi na terenie jednostki administracyjnej w zakresie trybu uruchamia-nia niezb?dnych sil i srodkow z zestawieniem sil i srod-kow planowanych do wykorzystania w sytuacjach kry-zysowych. Dla 96% wytycznych dla GPZK i 100% dla PPZK zalecone byly wszystkie obowi^zujice wg ustawy
o zarzidzaniu kryzysowym zaliczniki funkcjonalne. Re-spondenci uznali, ze najwazniejsze zadania Centrow Za-
D0I:10.12845/bitp.33.1.2014.14
rzidzania Kryzysowego to pelnienie calodobowego dy-zuru, wspoldzialanie z centrami ZK organow administra-cji publicznej.
9. Przeplyw informacji pomi^dzy ogniwami zarzidzania kryzysowego
Respondenci jako bardzo dobrze i zadawalajico oce-niaji przeplyw informacji pomi?dzy ogniwami zarzidza-nia kryzysowego na linii wojewodztwo - powiat oraz po-wiat - gmina. Najcz?sciej przesylani informacji na oby-dwu szczeblach jest przesylanie informacji o zagroze-niach, a najcz?sciej wykorzystywani formi wymiany informacji jest droga mailowa i telefoniczna.
Na pytanie „w jaki sposob powinien odbywac si? przeplyw informacji pomi?dzy poszczegolnymi pozioma-mi administracji publicznej”, az 69% respondentow uzna-
10, ze nie wprowadzalo by zmian w dotychczas prakty-kowanym dzialaniu, natomiast jako „jednostk? pelniici wiodici role w procesie wymiany informacji” wskazano Straz Pozarni na pierwszym miejscu, na drugim Policj?, a na trzeciej pozycji Centra Zarzidzania Kryzysowego.
Za kluczowe informacje, ktore powinny byc przeka-zywane uzyskano odpowiedzi od szesnastu responden-tow, ktorzy wymienili nast?pujice elementy:
• informacje o zdarzeniu, rodzaj zagrozenia, jego roz-miary, zasi?gu i stopniu intensywnosci,
• informacje o zagrozeniach,
• podj?te dzialania,
• informacje o kl?skach zywiolowych, zagrozeniu sro-dowiska, o ewakuacji,
• najwazniejsze dla zaistnialej sytuacji, zagrozenia
• prognozy zagrozenia
• zmiany w sposobie uzytkowania mienia,
• zmiany w silach i srodkach
• zagrozenia, wspoldzialanie, bilans sil i srodkow
• ostrzezenia o zagrozeniach
• Za „najistotniejszi informacj? z punktu widzenia ogra-niczania skutkow zdarzen” uznano informacje doty-czici o rodzaju zagrozenia i o fakcie jego wystipie-nia - 50% odpowiedzi, nast?pnie informacja o pod-j?tych dzialaniach - З6% oraz informacj? o poszcze-golnych sluzbach, strazach, rozwoju sytuacji kryzyso-wej - 14%.
Najcz?stszym wskazywanym „sposobem udost?pnia-nia danych zgromadzonych w programie innym osobom/ systemom” respondenci wskazali na eksport tych danych do pliku MS Word, PDF oraz na bezposredni dost?p do baz danych, a podmioty, ktore powinny pelnic wiodici role w procesie wymiany informacji to:
• CZK, GCZK, WCZK
• CZK, PSP, Policja, PSSE
• Centra Zarzidzania Kryzysowego wszystkich szcze-bli administracji
• Starostwo, Straz, Policja, Sanepid, Weterynaria
• WCZK PCZK GPK
Powyzsze podmioty powinny wymieniac takie kluczowe informacje:
• przewidywane zagrozenia,
D01:10.12845/bitp.33.1.2014.14
• wyst?pujice zagrozenia,
• podj?te dzialania,
• uzyte sily i srodki,
• rozmiar strat,
• rodzaj i miejsce zdarzenia,
• informacja o silach i srodkach mozliwych do wyko-
rzystania w sytuacjach kryzysowych,
• aktualizacja danych teleadresowych.
10. Narz^dzia informatyczne wspierajqce budow^ planow zarzidzania kryzysowego
Badaniach ankietowe dotyczyly takze dost?pnych technologii teleinformatycznych, ktore moglyby bye uzy-teczne na potrzeby przygotowywania planow zarzidzania kryzysowego [20].
Zespol projektowy CNBOP-PIB badaniu poddal oprogramowanie „ELIKSIR” jako narz?dzie informatyczne wspierajice budow? planow zarzidzania kryzysowego na poziomie gminy. Warto w tym miejscu zazna-czye, ze oprogramowanie powstalo w ramach realizacji projektu badawczo-rozwojowego zamawianego pn. „Al-gorytm oprogramowania CZK w zakresie: kreatora planow reagowania kryzysowego, komunikatora kryzysowego, procedur reagowania i zarzidzania kryzysowego” [21]. Idea stworzenia oprogramowania „ELIKSIR” stala si? potrzeba znalezienia narz?dzia umozliwiajicego przy-gotowanie gminnego planu reagowania kryzysowego, czyli planu w wersji elektronicznej, ktory tworzy si? przy pomocy informacji wprowadzonych do bazy danych oraz przy uzyciu kreatora, jako narz?dzia sluz^cego do budo-wy poszczegolnych rozdzialow, poprzez „zaciiganie” informacji z bazy danych [22].
Otrzymane wyniki dotycz^ce oprogramowania wspo-magajicego tworzenie planow zarzidzania kryzysowego -„Eliksir” potwierdzily, ze jest to program wspomagajicy sporzidzanie gminnego planu reagowania kryzysowego. Wedlug respondentow oprogramowanie zawiera niezb?d-ne elementy do budowy planu zarzidzania kryzysowego, sklada si? z trzech zasadniczych elementow: bazy danych, planu zarzidzania kryzysowego i komunikatora. Uzytkow-nicy potwierdzili przydatnose aplikacji oraz mozliwose tworzenia przy pomocy programu „ELIKSIR” planow w wersji elektronicznej. Prosta obsluga oprogramowania po-zwala na aktualizowanie i wprowadzanie zmian do planow na biezico oraz umozliwia wykorzystywanie informacji zgromadzonych w bazie danych i odpowiednich procedur.
11. Oczekiwania uzytkownikow wobec projektowanej aplikacji
Integracja dzialan sluzb oraz podmiotow zaangazowa-nych w zarzidzanie kryzysowe odbywa si? przy wspol-dzialaniu zespolow i centrow zarzidzania kryzysowego, a ich wlasciwa organizacja lezy rowniez w gestii zainte-resowan zalozen realizowanego projektu pt. „Zintegro-wany system budowy planow zarzidzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne” [23]. Glownym celem projektu jest opracowanie opro-gramowania wspomagajicego proces tworzenia planow zarzidzania kryzysowego dla gmin, powiatow i woje-wodztw w oparciu o istniejice i nowe bazy danych.
Zaskakujice wyniki otrzymano w pytaniach doty-czicych oczekiwan potencjalnych uzytkownikow wo-bec projektowanej aplikacji. Polowa respondentow na poziomie gminy [24] uwaza, ze zmiana formy planu ZK z papierowej na aplikacj? elektroniczni ulatwi mu prac? (w powiatach 20%, w wojewodztwach 78%), natomiast 50% w gminach i 60% w powiatach, ze forma planu nie ma znaczenia. Na przydatnose prowadzenia zestawienia sil i srodkow w specjalistycznej aplikacji wskazalo 61% respondentow z gmin i 60% z powiatow.
Respondenci zgodnie twierdzi, ze projektowana apli-kacja powinna bye dost?pna dla wszystkich organow zarzidzania kryzysowego danej jednostki administracyjnej z uwzgl?dnieniem stopnia dost?pnosci. Powinna rowniez uwzgl?dniae zasoby wszystkich szczebli administracyj-nych nizszego szczebla [25] oraz umozliwiae prognozo-wanie skazen i zagrozen oraz ich prezentacj? na obra-zie 3D. Z odpowiedzi wynika, ze uzytkownicy koncowi oczekuji aby aplikacja zawierala dane mozliwe do wy-korzystania pochodzice z innych planow. Ponizsze tabe-le prezentuji przyklady planow z ktorych informacje moglyby bye wykorzystywane podczas tworzenia planu ZK.
plan opcracyjny funkejonouama w wanmkach /ewnetr/n cao zagrozenia pamnva i w czasic uojny operational plan operating under the threat of external state and dunng the uar
plan obrony c> wilncj civil defense plan
plan opcracyjny ochrony przed powodzif operational plan of flood protection
plan ochrony zabytkOwplan for the protection of monument»
plan prrygotowan podmiotow Icczmczvch na potrzeby obronne / medical plan for defense needs
1—I.
1 9
l-l.
1 21
-
| 21
20
—
I 9
I I I I
20
25
Ryc. 3 Przydatnose innych planow - gminy Fig. 3. Usefulness of other plans - communes
Poza powyzszymi planami respondenci wskazali row-niez na plan ewakuacji, plan ochrony srodowiska, plan zagospodarowania przestrzennego gminy, plan zaopatrze-nia w wod? i odbior sciekow.
Ryc. 4. Przydatnose innych planow - powiaty Fig. 4. Usefulness of other plans - districts
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
Po przeprowadzeniu analizy udzielonych odpowie-dzi wylaniaji si? najbardziej pozidane cechy projekto-wanego oprogramowania. Z udzielonych odpowiedzi wy-nika, ze aplikacja powinna gromadzie tylko dane jawne. Wsrod odpowiedzi ankietowanych z poziomu powiato-wego wszystkie przedstawione w ankiecie funkcjonalno-sci zostaly zaakceptowane przez wszystkich odpowiada-jicych. Bardzo mocno zaakcentowana zostala potrzeba wyposazenia aplikacji w baz? danych [26] dotyczicych aktow prawnych okreslajicych zadania i zasady dzialania poszczegolnych podmiotow w sytuacjach kryzysowych, baz? danych dotyczici zawartych umow i porozumien zwiizanych z realizacji zadan okreslonych w planie za-rzidzania kryzysowego, baz? zawierajici gotowe wzory komunikatow itp., oraz posiadae interfejsy do wybranych stron www (np. IMiGW, PSP, pogodynka, Sanepid etc.).
W przypadku poziomu gminnego odpowiedzi ksztal-towaly si? nieco inaczej, ponizej zamieszczono wykaz udzielanych odpowiedzi w kolejnosci od najcz?stszych odpowiedzi twierdzicych:
1. Plan Glowny powinien zawierae charakterystyk? za-grozen oraz ocen? ryzyka ich wystipienia, w tym do-tyczicych infrastruktury krytycznej, oraz map ryzyka i map zagrozenia (26 odpowiedzi twierdzicych);
2. Mozliwose okreslenie zagrozenia wraz z okresleniem prawdopodobienstwa ich wystipienia w katalogu za-grozen (25 odpowiedzi twierdzicych);
3. Baza danych dotyczica aktow prawnych okreslaji-cych zadania i zasady dzialania poszczegolnych pod-miotow w sytuacjach kryzysowych (25 odpowiedzi twierdzicych);
4. Baza danych zawierajicych gotowe wzory komunikatow, ostrzezen, meldunkow, sprawozdan, decyzji etc. zwiizanych z dzialaniem w sytuacjach kryzysowych (25 odpowiedzi twierdzicych);
5. Funkcjonalnose pozwalajica na przeprowadzenie analizy i oceny zagrozen oraz ryzyka (25 odpowiedzi twierdzicych);
6. Mozliwose wydruku cz?sci lub calosci elektronicz-nego planu zarzidzania kryzysowego (24 odpowiedzi twierdzicych);
7. Interfejs do stron WWW na ktorych prezentowane si komunikaty i ostrzezenia o zagrozeniach, np. IMGW (23 odpowiedzi twierdzicych);
S. Katalog zagrozen, ktore b?di mialy wplyw na sisied-nie miasta/gminy i na caly powiat (23 odpowiedzi twierdzicych);
9. Baza danych dotyczica zawartych umow i porozu-mien zwiizanych z realizacji zadan okreslonych w planie zarzidzania kryzysowego (22 odpowiedzi twierdzicych).
Z powyzszego wynika, ze w gminach najbardziej po-trzebni funkcjonalnoscii wydaje si? zawartose planu glownego [27], informacje dotyczice charakterystyki za-grozen oraz oceny ryzyka ich wystipienia, w tym infor-macji dotyczicych infrastruktury krytycznej oraz map ryzyka i map zagrozenia[28]. Jednoczesnie najmniej osob wykazalo potrzeb? istnienia bazy danych wartych umow
D0I:10.12845/bitp.33.1.2014.14
i porozumien zwiizanych z realizacji zadan okreslonych w planie zarzidzania kryzysowego.
Na poziomie gminnym i powiatowym najbardziej po-stulowanym sposobem dost?pu do aplikacji w celu opra-cowania PZK jest dost?p przez Internet, a najbardziej oczekiwane cechy opracowywanego oprogramowania to funkcjonalnose, latwose obslugi i umozliwienie osiigni?-cia celu, to jest stworzenie planu ZK. Najmniej pozida-na cechi byla estetyka. Respondenci szczebla powiatowe-go w odroznieniu respondentow z gmin bardzo wysoko ocenili potrzeb? mozliwosci pracy na urzidzeniach mo-bilnych.
Praktycznie jednoglosnie na obydwu poziomach ad-ministracji publicznej postulowano aby aplikacja umoz-liwiala:
• wydruk cz?sci lub calosci elektronicznego planu zarzidzania kryzysowego,
• przeprowadzenie analizy i oceny zagrozen oraz ryzyka,
• zawierae charakterystyk? zagrozen oraz ocen? ryzyka ich wystipienia, w tym dotyczicych infrastruktury krytycznej, oraz map ryzyka i map zagrozenia
• okreslenie zagrozenie wraz z okresleniem prawdopo-dobienstwa ich wystipienia.
W pytaniach o aplikacje wykorzystywane do tworze-nia planow ZK respondenci z gmin w 92%, a z powia-tow w 100% deklaruji, ze korzystaji z oprogramowania wspomagajicego tworzenie PZK. Jako narz?dzia/pro-gramy wykorzystywane do tworzenia planow wymienia-ne byly: Word, Excel, Firefox, a wi?c popularne pakiety biurowe, oraz nielicznie System OSP oraz gminne i po-wiatowe bazy zagrozen. Za najbardziej uzyteczny sposob przedstawienia zawartosci danych w planie w formie cy-frowej powiaty i gminy uznaly plik tekstowy.
W cz?sci pytan dotyczicych uzytkowanej przez respondentow aplikacji daje si? zauwazye bardzo mali licz-bi odpowiedzi w stosunku do liczby deklarowanych uzyt-kownikow. Moze to swiadczye o niskim poziomie wiedzy informatycznej uzytkownikow.
Zdaniem respondentow poziomu gminnego i powiato-wego aplikacja wspomagajica wykonywanie planow zarzidzania kryzysowego powinna zawierae:
• modul do tworzenia opisowego z edytorem tabel i tek-stu,
• modul graficzny do wykonywania map, w tym map ryzyka
• dokladne harmonogramy dzialan,
• moduly zadaniowe dla stopni alarmowych,
• modul zagrozen,
• modul sil i srodkow,
• modul procedur,
• wykaz potencjalnych procedur funkcjonalnych dla podmiotow wykonawczych
• procedury i metody oceny zagrozen,
• procedury i metody oceny ryzyka wystipienia zagro-zen,
• podklad mapowy do zobrazowania sytuacji oraz za-grozen,
• modul siatek bezpieczenstwa.
Respondenci wskazali rowniez funkcje, ktore powin-na zawierae aplikacja:
• intuicyjny interfejs mozliwose dodawania wlasnych elementow
• mozliwose przedstawiania w formie graficznej (mapy) negatywnych skutkow oddzialywania zagrozenia na ludnose, srodowisko, infrastruktur?,
• mozliwose przedstawiania na mapach zagrozen uwzgl?dniajic rozne scenariusze,
• mozliwose przedstawiania na siatce bezpieczenstwa (szablony siatki bezpieczenstwa), oprocz podmiotow wiodicych i wspoldzialajicych przy usuwaniu skut-kow zagrozen takze podmiotow pomocniczych, np. organizacj? pozarzidowe,
• mozliwose przedstawienia algorytmow post?powania sluzby dyzurnej Centrum Zarzidzania Kryzysowego w roznych sytuacjach kryzysowych,
• bazy danych zawierajice m.in. akty prawne okreslaji-ce zadania i zasady dzialania poszczegolnych podmio-tow w sytuacjach kryzysowych, zawarte umowy i po-rozumienia, gotowe wzory komunikatow, ostrzezen, meldunkow, sprawozdan, decyzji etc.
Dzialalnose naukowo-badawcza w naszym kraju w duzej mierze ukierunkowana zostala na przezwyci?-zanie ewoluujicych wciiz narz?dzi informatycznych z mozliwoscii wykorzystania ich w systemie bezpieczen-stwa, a co si? z tym wiize, lepsze przygotowanie proce-dur post?powania w przypadku zagrozen oraz zapewnie-nia najwyzszego poziomu prowadzonych dzialan ratow-niczych [29]. Wedlug respondentow projektowane opro-gramowanie powinno charakteryzowae si?:
• funkcjonalnoscii,
• latwoscii obslugi,
• umozliwieniem osiigni?cia celu - opracowanie pla-nu ZK,
• integracji dzialan podmiotow w sytuacjach kryzysowych,
• ulatwieniem wykonywania czynnosci w ramach pla-nowania cywilnego,
• umozliwieniem wizualizacji dzialan,
• estetyki aplikacji,
• dost?pnoscii,
• zaawansowanymi funkcjami,
• wieloplatformowoscii (mozliwose pracy na roznych systemach operacyjnych),
• mobilnoscii (mozliwose pracy na urzidzeniach mo-bilnych np. smartphone, tablet).
Wsrod respondentow poziomu powiatu na pytanie do-tyczice, czy jest potrzeba sformulowania w planie ZK jednego punktu zawierajicego siatk? bezpieczenstwa oraz wspoldzialanie mi?dzy silami uczestniczicymi w za-rzidzaniu kryzysowym az 90% odpowiedzi byla twier-dzica a pozostale, 10% nie bylo zdecydowanych. Zgod-ne si rowniez odpowiedzi dotyczice funkcjonalnosci, ja-kie powinna aplikacja posiadae, jak rowniez co do baz danych jakie si niezb?dne.
D0I:10.12845/bitp.33.1.2014.14
12. Podsumowanie wynikow badan ankietowych
W zakresie planow zarzidzania kryzysowego ponad polowa respondentow z poziomu gminnego (57%) wska-zala, ze wymagania nalozone przez ustaw? o zarzidzaniu kryzysowym na GPZK si zbyt szczegolowe i maji ne-gatywny wplyw na jakose GPZK. Na poziomie powiato-wym tylko 20% respondentow uwaza podobnie 60% nie ma zdania.
Odnosnie zalecen jednostek nadrz?dnych dotyczicych planow, respondenci w zdecydowanym stopniu deklaro-wali uwzgl?dnienie zalecen starosty do GPZK (75%) oraz wojewody do PPZK (80%). Na obydwu szczeblach po-dobnie (dobrze) oceniany byl sposob okreslenia wyma-gan jednostki nadrz?dnej do PZK. We wszystkich przy-padkach w wykazach do PZK zdefiniowany zostal kata-log zagrozen, a w wi?kszosci przypadkow (54% dla gmin i 60% dla powiatow) podana zostala metoda okreslenia prawdopodobienstwa wystipienia zagrozen. Jako najlep-szi form? sporzidzania map zagrozen i map ryzyka respondenci zgodnie uznali form? opisowi i graficzni (69% w gminach i 80% w powiatach). Postae mapy ryzyka
i mapy zagrozen starostowie sprecyzowali w 68% zalecen do GPZK (w 20% cz?sciowo), podczas gdy wojewodo-wie tylko w 40% wykazow do PPZK, a w 40% przypad-kow wcale nie podali metody.
W 88% przypadkow w gminie i 100% przypadkow w powiecie nie bylo problemow ze skonstruowaniem siat-ki bezpieczenstwa.
Zdecydowana wi?kszose odpowiedzi (na poziomie 90-100%) wskazywala, ze wytyczne zalecaly powiizanie PZK z innymi planami obowiizujicymi na terenie jed-nostki administracyjnej, powiizanie trybu uruchamiania niezb?dnych sil i srodkow z zestawienie sil i srodkow pla-nowanych do wykorzystania w sytuacjach kryzysowych. Na przydatnose zestawienia sil i srodkow w specjalistycz-nej aplikacji wskazalo 61% respondentow z gmin i 60% z powiatow.
W sytuacji gdzie w przygotowaniach PPZK uczestni-czi komendy powiatowe PSP (100% wskazan), okreslo-ne si sily i srodki komendy powiatowej PSP i ich udzial w procedurach (100% wskazan), zauwazalny jest mniej-szy udzial przedstawicieli Zarzidu Oddzialu Powiato-wego ZOSP RP w przygotowaniu PPZK (50% przypad-kow), natomiast sily i srodki OSP nadal uwzgl?dniane si w wi?kszym stopniu niz sily PSP.
Jako najistotniejsze elementy planow zarzidzania kryzysowego zarowno dla GPZK jak i PPZK wskazano: ze-stawienie sil i srodkow planowanych do uzycia, zadania
i obowiizki ogniw zarzidzania kryzysowego oraz map? zagrozen. Natomiast dla obydwu poziomow najmniej istotnym elementem planow jest mapa ryzyka.
Dla 96% wytycznych dla GPZK i 100% dla PPZK za-lecone byly wszystkie obowiizujice wg ustawy o zarzi-dzaniu kryzysowym zaliczniki funkcjonalne.
Zdecydowana wi?kszose opowiedziala si? za stworze-niem jednego punktu zawierajicego przedsi?wzi?e planowanych na wypadek sytuacji kryzysowych. Tak samo jed-noznacznie wypowiedziano si? o braku koniecznosci wy-
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
pelnienia zalicznikow funkcjonalnych planu glownego
o dodatkowe informacje.
Za najwazniejsze zadania Centrow Zarzidzania Kryzysowego uznano pelnienie calodobowego dyzuru, wspoldzialanie z centrami ZK organow administracji pu-blicznej.
W zakresie projektowanego narz?dzia informatyczne-go wspierajice budow? planow zarzidzania kryzysowego respondenci z gmin w 92%, a z powiatow w 100% dekla-ruji, ze korzystaji z oprogramowania wspomagajicego tworzenie PZK. Respondenci zgodnie twierdzi, ze pro-jektowana aplikacja powinna bye dost?pna dla wszystkich organow zarzidzania kryzysowego danej jednostki administracyjnej z uwzgl?dnieniem stopnia dost?pnosci. Uwzgl?dniac powinna zasoby wszystkich szczebli admi-nistracyjnych nizszego szczebla oraz umozliwiac progno-zowanie skazen i zagrozen i ich prezentacj? na obrazie 3D.
Z odpowiedzi wynika, ze potencjalni uzytkownicy oczekuji, aby aplikacja zawierala dane mozliwe do wykorzystania pochodzice z innych planow, a najbardziej postulowanym sposobem dost?pu do aplikacji w celu opracowania PZK jest dost?p przez Internet. Oczekiwane cechy opracowywanego oprogramowania to funkcjonal-nose, latwose obslugi i umozliwienie osiigni?cia celu, to jest stworzenie planu. Najmniej pozidana cechi byla es-tetyka. Respondenci szczebla powiatowego w odroznie-niu od tych z gmin bardzo wysoko ocenili potrzeb? moz-liwosci pracy na urzidzeniach mobilnych.
Praktycznie jednoglosnie postulowano tez, aby aplikacja umozliwiala:
• wydruk cz?sci lub calosci elektronicznego planu za-rzidzania kryzysowego
• przeprowadzenie analizy i oceny zagrozen oraz ryzy-ka
• zawierae charakterystyk? zagrozen oraz ocen? ryzy-ka ich wystipienia, w tym dotyczicych infrastruktury krytycznej, oraz map ryzyka i map zagrozenia?
• okreslenie zagrozenie wraz z okresleniem prawdopo-dobienstwa ich wystipienia.
Za najbardziej uzyteczny sposob przedstawienia za-wartosci w planie w formie cyfrowej uznano plik tekstowy.
Wyniki ankiet pokazuji wzgl?dny, ale nie doskonaly obraz wspolpracy pomi?dzy poszczegolnymi ogniwami budujicymi na danym terenie system zarzidzania kryzysowego. Oceniajic wyniki ankiety w zakresie funkcjono-wania gminnych zespolow zarzidzania kryzysowego, na-lezaloby podsumowae je stwierdzeniem, ze znaczna cz?se wojtow/burmistrzow i komorek powolanych do spraw za-rzidzania kryzysowego w znacznej cz?sci gmin nie umie wspolpracowae z zespolami powiatowymi. Najcz?sciej wynika to z faktu, iz nie potrafii korzystae z formuly do-radztwa instytucjonalnego. Praktyka wskazuje, ze w urz?-dach gminnych sprawami zarzidzania kryzysowego zaj -muji si? pojedyncze osoby i to w niepelnym wymiarze czasu.
W przypadku zas prac nad powiatowym planem za-rzidzania kryzysowego oraz w pracach powiatowego ze-spolu zarzidzania kryzysowego, analogicznie jak w przy-padku samorzidu gminnego, na szczeblu powiatowym
DOI:10.12845/bitp.33.1.2014.14
zgodnie z prymatem odpowiedzialnosci przedstawiciele PSP brali udzial w pracach nad przedmiotowym planem w 100%, poniewaz jest to ich zakres dzialania.
Dla sprawnej i skutecznej realizacji zadan, dobrej wspolpracy i wlasciwego przygotowania merytorycznego przy opracowywaniu planow na szczeblu gminnym i po-wiatowym powinni uczestniczye przedstawiciele wszyst-kich sluzb wspoldzialajicych.
Wyniki kolejnych pytan ankietowych pokazaly, ze w 100% powiatowy plan zarzidzania kryzysowego uwzgl?dnial oraz okreslal dost?pne sily i srodki komen-dy powiatowej/miejskiej PSP, a takze sily i srodki OSP z poszczegolnych gmin znajdujicych si? w obszarze da-nego powiatu. Powyzsze swiadczy o dobrej koordyna-cji i rozpoznaniu mozliwosci w zakresie posiadanych sil
i srodkow na terenie calego powiatu oraz ich ewentualne-go udzialu w dzialaniach.
Na podstawie wynikow nalezy stwierdzie, ze o zmia-nie formy planu zarzidzania kryzysowego z papierowej na aplikacj? elektroniczni, ktora ulatwi prac? pracowni-kom komorek zarzidzania kryzysowego na szczeblu pod-stawowym, jest przekonanych zaledwie polowa respon-dentow, ale za to wszyscy na szczeblu powiatowym. Prze-plyw informacji pomi?dzy poszczegolnymi strukturami zarzidzania kryzysowego (podstawowe zjawisko dla wla-sciwej wspolpracy tych ogniw) jest oceniany jedynie jako zadowalajicy na szczeblu powiatowym przez wszystkich respondentow, a na szczeblu podstawowym przez 50% respondentow.
Jest wi?c to element systemu wymagajicy duzej uwa-gi i mogicy znacznie wplynie na ostateczny wynik reali-zowanego projektu, ktorego efektem koncowym ma bye oprogramowanie wspomagajice tworzenie planow zarzidzania kryzysowego.
Wyniki ankiet pozwolily na ustalenie ze zarowno na poziomie gminnym jak i powiatowym uzytkownicy kon-cowi oczekuji podobnych rezultatow uzytkowania projektowanej aplikacji.
Spis oznaczen
CNBOP-PIB - Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej im. Jozefa Tuliszkowskiego - Pan-stwowy Instytut Badawczy CZK - centrum zarzidzania kryzysowego ELIKSIR - oprogramowanie wspomagajice tworzenie planow zarzidzania kryzysowego na poziomie gminy. GCZK - gminne centrum zarzidzania kryzysowego GPZK - gminny plan zarzidzania kryzysowego IMiGW - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej JRG - jednostka ratowniczo-gasnicza KP PSP - Komenda Powiatowa OSP - Ochotnicza Straz Pozarna PCZK - powiatowe centrum zarzidzania kryzysowego PPZK - powiatowy plan zarzidzania kryzysowego PSP - Panstwowa Straz Pozarna PSSE - Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna PZK - plan zarzidzania kryzysowego WCZK - wojewodzkie centrum zarzidzania kryzysowego ZK - zarzidzanie kryzysowe
ZOG ZOSP RP - Zarzid Oddzialu Gminnego Zwiizku Ochotniczych Strazy Pozarnych Rzeczpospolitej Pol-skiej
ZOP ZOSP RP - Zarzid Oddzialu Powiatowego Zwiizku Ochotniczych Strazy Pozarnych Rzeczpospolitej Pol-skiej
Literatura
1. Szeligowski K., Maciak J., Kaliszyk Z., Tiszbierek T., „Okreslenie ogolnej koncepcji struktury i zalozen systemu i specyfikacji wymagan z uwzgl^dnieniem zdefiniowanych, ujawnionych w oparciu o przeprowadzone badania wyma-gan i oczekiwan.” sprawozdanie z badan.
2. Szeligowski K., Maciak J., Kaliszyk Z., Tiszbierek T., Go-lanski W., „Konsolidacja wynikow i opracowanie raportu z badania”, sprawozdanie z badan.
3. Tiszbierek T., Kaliszyk Z., Szeligowski K., „Badania an-kietowe -jednostki terytorialne”, sprawozdanie z badan.
4. Popielarczyk T., K?dzierska M., Wroblewski D., Ponichtera A., St?pien P., Banulska A., Sobor E., Smola J., Abgarowicz I., „Opracowanie zbiorczego dokumentu i opis wnioskow z ankiet”, sprawozdanie z badan.
5. Wroblewski D., Abgarowicz I. Opracowaniepytan dotyczq-cych spelnienia przez gminne ogniwa zarzqdzania kryzysowego formalnych wymagan normatywnych i prawnych -identyfikacja stanu faktycznego, sprawozdanie z badan.
6. Sowa T., K?dzierska M. „Opracowanie pytan dotyczqcych wykazu wymagan szczegolowych wojewodow dla starostow i starostow dla wojtow dot. zakresu, zawartosci i formy pla-now zarzqdzania kryzysowego”, sprawozdanie z badan.
7. Popielarczyk T., K?dzierska M. „Opracowanie pytan doty-czqcych katalogu zagrozen ogolnych i charakterystycznych dla jednostki administracyjnej”, sprawozdanie z badan.
S. Kolodziej-Saramak A., „Opracowanie pytan dotyczqcych wykazu uwag, oczekiwan, potrzeb i sugestii ankietowanych odnosnie zawartosci oraz formy planow zarzqdzania kryzy-sowego”, sprawozdanie z badan.
9. Ponichtera A., Polec B. „Opracowanie pytan dotyczqcych wykazu uwag, oczekiwan, potrzeb i sugestii ankietowanych odnosnie funkcjonalnosci projektowanej aplikacji”, spra-wozdanie z badan.
10. St?pien P., Polec B. „Opracowaniepytan dotyczqcych spo-sobu i rodzaju przeplywu informacji wojewodztwo - powiat, powiat - gmina oraz na poszczegolnych poziomach”, spra-wozdanie z badan.
11. Sobor E., Banulska A., Smola J. „Opracowaniepytan doty-czqcych innych danych sluzqcych poszczegolnym czlonkom konsorcjum w realizacji nast^pnych zadan”, sprawozdanie z badan.
12. Tiszbierek T., Kaliszyk Z., Szeligowski K. Sprawozdanie „Badania ankietowe - jednostki terytorialne”, zadanie VI.4 „Opracowanie zalozen dla bazy danych zasobow jednostki administracyjnej oraz okreslenie w?zlow operacyjnych dla oprogramowanie demonstratora”, w projekcie pt. „Zinte-growany system budowy planow zarzidzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne”, DO-BR/0016/R/ID2/2012/03, s.4
13. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzidzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89 poz. 590 z 2007 r. z pozn. zm.).
14. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzidzaniu kryzyso-wym (Dz. U. Nr 89 poz. 590 z 2007 r. z pozn. zm.).
15. Wroblewski D., K?dzierska M., Polec B. „Teleinformatycz-ny zintegrowany system budowy planow zarzidzania kry-zysowego - badania i projektowanie”, „Wybrane zagadnie-nia z zakresu planowania cywilnego w systemie zarzidzania kryzysowego RP”, wyd. CNBOP-PIB 2014, s.9
16. Wroblewski D, K?dzierska M., Polec B. „Teleinformatycz-ny zintegrowany system budowy planow zarzidzania kryzy-sowego - badania i projektowanie”, [w] Wybrane zagadnie-
D0I:10.12845/bitp.33.1.2014.14
nia z zakresu planowania cywilnego w systemie zarzqdzania kryzysowego RP, wyd. CNBOP-PIB 2014, s.9.
17. Zboina J., „Funkcja i znaczenie oceny zgodnosci w kontek-scie zarzidzania kryzysowego po nowelizacji ustawy o za-rzidzaniu kryzysowym”, [w] Materialy konferencyjne „No-welizacja ustawy o zarzidzaniu kryzysowym”, Warszawa, 2009.
18. D. Wroblewski [red.], Koncepcja funkcjonowania regional-nego zintegrowanego systemu ratownictwa wojewodztwa pomorskiego, CNBOP, Jozefow 2009. http://www.cnbop.pl/ dzialy/dwip/wydawnictwa_cnbop_pib/ksiazki.
19. Wroblewski D., Sowa T., „Zarzidzanie ryzykiem. Zagadnie-nia ogolne”, Materialy dydaktyczne ze szkolenia dla audito-row dzialajicych w strukturze Polskiego Centrum Akredyta-cji Wydawnictwo Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpozarowej, Jozefow 2009, s.14
20. Roguski E. W., Wroblewski D., Diagnostyczna metoda oceny ryzyk i systemow reagowania PomRisc jako narz^dzie programowania zmian doskonalqcych systemy bezpieczen-stwa i ich monitorowania, BiTP (4) 2008, s. 59.
21. Wroblewski D., Roguski E. W., Maciak J.,Prasula J., Wlo-darczyk K., K?dzierska M., Kwiatkowski D., Streszczenie projektu badawczo - rozwojowego Algorytm oprogramowania CZK w zakresie: kreatora planow reagowania kryzysowego, komunikatora, procedur reagowania i zarzqdzania kryzysowego, CNBOP, Jozefow, 2008.
22. Wlodarczyk K., „Oprogramowanie wspomagajice zarzidzanie kryzysowe na szczeblu lokalnym - Eliksir, [w] BiTP (2) 2008 s. 22.
23. Wroblewski D, K?dzierska M., Polec B., „Teleinformatycz-ny zintegrowany system budowy planow zarzidzania kryzy-sowego -badania i projektowanie”, [w] Wybrane zagadnie-nia z zakresu planowania cywilnego w systemie zarzqdzania kryzysowego RP, wyd. CNBOP-PIB 2014, s. 12.
24. Wroblewski D., „Zarzidzanie kryzysowe na szczeblu gminy. Teleinformatyczne narz?dzia wspomagania zarzidzania kryzysowego na szczeblu gminy-system bazodanowy, kre-ator planu reagowania kryzysowego, komunikator zarzi-dzania kryzysowego”, Materialy szkoleniowe dla gminnych zespolow zarzidzania kryzysowego nt.: Rola wojta, burmi-strza, prezydenta miasta w sprawach zarzidzania kryzyso-wego na terenie gminy. Podstawowe zadania Gminnych Ze-spolow Zarzidzania Kryzysowego, 2008, s. 30.
25. Kaliszyk Z., Szeligowski K., „Wymagania funkcjonalne dla oprogramowania wspomagajicego opracowanie planow za-rzidzania kryzysowego”, konferencja naukowa „Planowa-nie cywilne w systemie zarzidzania kryzysowego”. Mate-rialy z konferencji naukowej realizowanej przez konsorcjum naukowo-przemyslowe w ramach projektu „Zintegrowany system budowy planow zarzidzania kryzysowego w opar-ciu o nowoczesne technologie informatyczne” Jozefow, 2013, s..141
26. Olszewski A., Jurzysta G., „Koncepcja struktury i zalozen do projektowanego systemu - Wizja i architektura systemu”, konferencja naukowa „Planowanie cywilne w systemie zarzidzania kryzysowego”. Materialy z konferencji naukowej realizowanej przez konsorcjum naukowo-przemyslowe w ramach projektu „Zintegrowany system budowy planow zarzidzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne techno-logie informatyczne” Jozefow, 2013, s. 153.
27. Wlodarczyk K., „Oprogramowanie wspomagajice zarza-dzanie kryzysowe na szczeblu lokalnym - Eliksir”, BiTP (2) 200S s. 19.
28. WroblewskI D., Sowa T., „Zarzidzanie ryzykiem. Zagad-nienia ogolne”, Materialy dydaktyczne ze szkolenia dla au-ditorow dzialajicych w strukturze Polskiego Centrum Akre-dytacji Wydawnictwo Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpozarowej Jozefow 2009, s.14.
29. W?sierski T., Galizkowski R., Zboina J., „Dzialania ra-townicze w przypadku zagrozenia chemicznego”, BiTP (1) 2013, s. 19.
С ПРАКТИКИ ДЛЯ ПРАКТИКИ
Maria K^dzierska - wieloletni pracownik CNBOP--PIB, obecnie pelni funkcj? kierownika Dzialu Wydaw-nictw i Promocji. Wspolorganizatorka licznych sympo-zjow i konferencji o zasi?gu ogolnokrajowym i mi?dzy-narodowym. Autorka wielu publikacji z zakresu bezpie-czenstwa oraz dzialalnosci CNBOP-PIB. Wspolautorka zalozen merytorycznych do programu komputerowego wspomagajicego tworzenie planow zarzidzania kryzysowego „Eliksir”.
mgr inz. Anna Banulska - absolwentka studiow I stopnia na wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego Szkoly Glownej Sluzby Pozarniczej w Warszawie oraz studiow II
DOI:10.12845/bitp.33.1.2014.14
stopnia na Wydziale Bezpieczenstwa Narodowego w Aka-demii Obrony Narodowej. Specjalista do spraw certyfi-kacji i dopuszczen w Jednostce Certyfikujicej CNBOP-PIB. Wykonawca projektow badawczo-rozwojowych realizowanych przez CNBOP-PIB we wspolpracy z inny-mi instytucjami.
mgr Ewa Sobor - absolwentka studiow I i II stopnia na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego w Szkole Glownej Sluzby Pozarniczej w Warszawie (2001-2007). Od 2005 r. pracownik Jednostki Certyfikujicej CNBOP-PIB. Aktualnie z-ca kierownika Jednostki Certyfikujicej. Autorka publikacji z zakresu bezpieczenstwa.
