CC BY
0
Abdusaidov S. U. assistant
Jizzax politexnika institute ELEKTROMAGNIT INDUKSIYA JARAYONINI VIZUALLASHTIRISH
Annotatsiya. Maqolada elektromagnit maydonida zaryadlangan zarrachaning harakati va elektromagnit induksiya jarayonlari vizuallashtirilgan, hamda elektromagnitodinamika qonuniyatlari ko 'rsatiladi.
Kalit so 'zlar: Magnit oqimi, elekromagnit induksiya, magnit oqim tutilishi, solenoid, Induksion tok, sirkulatsiya, skalyar va fizik kattaliklar.
Abdusaidov S. U. assistant
Jizzakh Polytechnic Institute
VISUALIZATION OF THE ELECTROMAGNETIC INDUCTION
PROCESS
Abstract. The movement of a charged particle in an electromagnetic field and the processes of electromagnetic induction are visualized in the article, as well as the laws of electromagnetic dynamics.
Keywords: Magnetic flux, Electromagnetic induction, magnetic flux capture, solenoid, Induction current, circulation, scalar and physical quantities.
Magnit oqimi. dS yuzadan B magnit induksiyasi vektori (magnit oqimi) quyidagiga teng bo'lgan skalyar fizik kattaliklardir (1.5-rasm):
d0B = BdS = BndS
dS yuza normali yo'nalishiga vektorning proyesiyasi Bn = Bcos« [0] = [B6] = [Tz • m2 ]
a-nva Bvektorlar orasida sirtdagi tokli kontur hosil qilgan magnit oqimi doimo musbatdir. Ixtiyoriy S yuzadan o'tayotgan magnit induksiyasi vektori oqimi
&B = J BdS = J BndS
s S
Magnit maydonlar uchun gauss teoremasi. B vektor oqimi konturning ichida o'tadigan chiziqlar soni bilan aniqlanganligi uchun sirt shakliga bo'g'liq bo'lmaydi. Yopiq sitrga kiruvchi va undan chiquvchi kuch chizio'qlari soni bir hildir (1.6 -rasm). Magnit maydon uchun Gauss teoremasi: istalgan yopiq sirtdan chiquvchi B vektor oqimi doimo nolga tengdir.
agnit maydoni uchun Gauss teoremasi tabiatda B vektor chiziqlari boshlanadigan va tugaydigan magnit zaryadlari yo'qligini bildiradi.B vektorning
B
M01
sirkulyatsiyasi 2mr . Berilgan yopiq L kontur uchun B vektorning
J Bdl =J= Bjdl
serkuliyatsiyasi shu konturda olingan quyidagi intedralga aytiladi. L L
dl-konturni aylanib o'tish yo'nalishlari kontur uzunligining elementiB ud a vektorlar orasidagi burchak Konturni aylanib o'tish yo'nalishidagi konturning urinmai tashkil etuvchisi
J Bdl = Mol =V01 B = B cos a 2m J dl
Yopiq kontur bo'ylab B magnit maydon vektorining sirkuliyatsiyasi konturni Y o'rab oluvchi o'tkazgizdagi tok kuchiga doimo teng.
Magnit oqimi tutilishi. Yopiq kontur bilan chegaralgan sitrdan o'qituvchi magnit oqimi shu konturning magnit oqimini tutushi deb ataladi. Konturrdagi tokning magnit maydoni hosil qilgan konturning oqim tutishi o'zinduksiyaning
oqimi tutishi deb ataladi. Solenoidning bir o'rami uchun 01 = BS Barcha o'rami uchun
Y = 0 N = BSN = ^L sn = ^1 S 1 l l
Solenoidning magnit maydoni. Elektr toki oqadigan, spiral ko'rinishda
o'ralgan izolyasiyalangan o'tkazgich solenoid deb ataladi. Barcha N o'ramlarni
o'rab oluvchi ABCDA yopiq k ontur bo'yicha B vector tsirkulyasiyasi quydagi integralga teng,
J Bfl = MoNI
ABCDA
AB va CD qismlarda kontir magnit induksiyasi chiziqlariga
B _0
perpendikulyardir, demak l = (1.6-rasm). DA qismda kontur magnit induksiyasi chiziqlari bilan mos tushadi, solenoid ichida maydon birjinslidir
sababli.
, J Bd = Bl NI ^ B =
B=shuBl J l l
Torodoidning magnit maydoni. O'zaqlarga tok o'tuvchi o'ramalar o'ralgan halqali g'altak torodoid deb ataladi. Torodoidning ichida magnit maydoni birjinsli bo'ladi, tashqarisida esa maydon mavjud bo'lmaydi. R radiusli aylanani kontur sifatida olamiz. Kontur uzunligi l =2mr ga teng. Sirkulyasiya teoremasi
B2mr = V°NI Vakumdagi toroid magnit induksiyasi 2mr N-torodoid o'ramalari soni.
Magnit maydon uchun chegaraviy shatrlar. Ikkita Magnetiklar bo'linish chegarsida, bir asosi birinchi Magnetikda, boshqasi ikkinchi Magnetikda joylashgan, balandligi sezilmaydigan to'g'ri silindirni yasaymiz. Assos yuzasi
shunchalik kichik bo'lgani uchun ikkita magentiklar chegarasida B vektor bir hil bo'ladi.
Bn AS - BriAS = 0
D D Hnl —2
Bnl = Bn 2 H" = —
Gauss teoremasiga asosan: n2 —1
Shunday qilib, ikkta dielektrik muhitning bo'linish chegarasini o'tishda H vektorning tangensional tashkil etuvchisi va B vektorning normal tashkil etuvchisi uzluksiz o'zgaradi, H vektorning normal tashkil etuvchi va B vektorning tangensional tashkil etuvchisi esa saqlab o'tadilar.
Elektromagnit induksiya- bu yopiq konturda, shu kontur bilan chegaralangan yuza orqali magnit induksiyasi oqimi o'zgarganda, elektr tokini hosil bo'lishi Konturda hosil bo'ladigan tok induksion tok deb ataladi. Induksion tokning asosiy hususiyatlari:
1. induksion tok, kontur bilan bo'g'langan magnit induksiyasi oqimi o'zgargan holda, doimo hosil bo'ladi.
2. Induksion tokning kuchi magnit induksiyasim oqimi o'zgarishining usuliga bo'g'liq emas, magnit oqimining o'zgarish tezligiga bog'liqdir.
Induksion toklarnig hosil bo'lishi zanjirda, elaektromagnit induksiyasi elektr yurituvchi kuchi deb ataladigan, elektr yurituvchi kuch borliginidan dalolat beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Myakishev, G.Ya. Fizika: elektrodinamika. 10-11 hujayra.: o'qish. fizikani chuqur o'rganish uchun / G.Ya. Myakishev, A.3. Sinyakov, V.A. Slobodskov. -M.: Bustard, 2005. - 476 b.
2. Douglas C, Giancoli. "PHYSICS". PRINCIPLES WITH APPLICATIONS. Pearson.2014, 1079 page.
