CC BY
11UDK 537.622:620.22
ELEKTRODVIGATEL ISHLAB CHIQARISHDA YUMSHOQ MAGNITLI MATERIALLARDAN FOYDALANISH AVZALIKLARI
Demidenko Olga Fedorovna Dr.sci., tel.: +375173171149, E-mail: [email protected]
Valiyev Bobur Fayzimuroto'g'li NamMQI, o'qituvchisi tel.: +998937783388, E-mail: [email protected]
Annotatsiya: Maqolada kukunli magnit yumshoq materiallarni rivojlantirishning asosiy yo'nalishlari tahlil qilinadi.Elektrodvigatel ishlab chiqarishda yumshoq magnitli materiallardan foydalanishda ishlab chiqilgan ma'lum materiallarning tadqiqotlarini o'z ichiga oladi. Elektrodvigatel ishlab chiqarishdagi malum kamchiliklarni bartaraf etish , uning yig'ilish jarayonini tezlashtisho'rganiladi
Аннотация: В статье проанализированы основные тенденции развития порошковых магнитомягких материалов. Включает исследования некоторых материалов, разработанных при использовании магнитомягких материалов в производстве электродвигателей. Исследуется устранение некоторых недостатков в производстве электродвигателя, ускорение процесса его сборки.
Abstract: The article analyzes the main trends in the development of soft magnetic powder materials. Includes research on some materials developed using soft magnetic materials in the manufacture of electric motors. The elimination of some shortcomings in the production of an electric motor, the acceleration of the process of its assembly is being investigated.
Kalit so'zlar: Elektrodvigatel, transport, magnit, yumshoq, material, yig'ish.
Ключевыеслова: Электродвигатель, транспорт, магнитомягкийматериал, сборка.
Keywords: Electric motor, transport, softmagneticmaterial, assembly.
KIRISH.
Magnitlanishni teskari o'zgartirish jarayonida kam energiya yo'qotadigan magnit materiallarni ishlab chiqarish bugungi kunda sanoatning dolzarb muammolaridan biridir. Bunday materiallarni tadqiq qilish va ishlab chiqish o'tgan asrning boshidan boshlab amalga oshirilganligiga qaramay, magnitlanish-magnitlanishning teskari o'zgarishi mexanizmini o'rganish va ushbu materiallarning sifatini yaxshilash bugungi kunda ham dolzarbdir. Buning sababi shundaki, yumshoq magnit materiallar turli xil texnik qurilmalarda (elektr generatorlari, elektr motorlari, o'lchash asboblari, induktorlar va boshqalar) keng qo'llaniladi, ularning sifat darajasi bunday materiallarning zamonaviy navlarining xususiyatlari bilan belgilanadi [1].
An'anaga ko'ra, Elektrodvigatellarini ishlab chiqarishda magnit materiallar birinchi o'rinni egallaydi. Biroq, elektrotexnik po'latdan tayyorlangan yumshoq magnitli mahsulotlarni kukun holatga keltirish masalasi juda istiqbolli [2], chunki bu yumshoq magnitli materiallarmetallurgiya texnologiyasining afzalliklaridan foydalanishga imkon beradi. Asosanelektrodvigatelning qo'zg'alish qismlarini presslash orqali ishlab chiqarish imkoniyatidan yanada oshadi. Kukunli yumshoq magnit materiallarning iqtisodiy va ba'zi hollarda texnik afzalliklari ularning o'zgaruvchan sohalarda keng qo'llanilishini ta'minlaydi [3].
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR
Tadqiqot usuli. O'zgaruvchan magnit maydonlarda ishlaydigan materiallarni olib ularni qoliplarda presslab elektrodvigatel qo'zg'aluvchan qisimlariga mahkamlab uning
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, 2023, № 3 (12)
141
ko'rsatkichlarini o'rganish.
Tadqiqotning maqsadi.Elekrtodvigatelniishlab chiqish jarayonlarini tezlashtirish, iqtisodiy samaradorligini oshirish va elekrtodvgatelning ish unumini o'rganish.
Tadqiqotning natijalari.Materiallardan foydalanish davrida mahsulotning kichik o'lchamlari olinadi, bunda magnit oqimlarining yo'nalish ta'siri o'zgartirilganda qismning butun qalinligida magnitlanishning teskari o'zgarishiga erishiladi. Agar shu munosabat bajarilsa, bu ishlatish mumkin bo'ladi:
2p
d < 105
Am
bu erda d - magnit zanjirning qalinligi, mm; r - magnit yadro materialining o'ziga xos elektr qarshiligi, Om^m; ^max - maksimal magnit o'tkazuvchanlik (o'lchovsiz qiymat) [6].
Formuladan shu kelib chiqadiki, magnit o'tkazuvchanligi yuqori bo'lgan materiallardan tayyorlangan magnit yadrolar o'zgaruvchan magnit maydonlarda qarshiligi sezilarli darajada oshsa yoki qatlamli struktura hosil bo'lsa qatlam qalinligi hisoblangan qiymatdan oshmasligi kerak.Chunki qotishma elektr qarshiligini ko'p bo'lmagan miqdorda oshirishi mumkinligi sababli, 50 Hz chastotada ishlaydigan magnit zanjirning qalinligi elektr po'latdan yasalgan varaqning qalinligidan (0,35) uch baravar oshmasligi kerak, ya'ni 0,35 -3 ~ 1 mm.G'ovakligining oshishi elektr qarshiligini oshirishga ham imkon beradi, lekin oshirilsa samarali induksiya kamayadi, natijada umumiy yo'qotishlar ko'payadi. Temir kukunlari asosidagi materiallarni o'rganish shuni ko'rsatdiki, o'ziga xos yo'qotishlarni kamaytirish bir necha usullar bilan amalga oshirilishi mumkin.
Masalan, temir kukunlari asosidagi materiallarga qotishma qo'shimchalar (fosfor, kremniy, alyuminiy, bor) kiritiladi, parcha kukunlari va qatlamli mahsulotlar ishlatiladi, izolyatsion plyonka hosil qilish uchun manba materialining zarrachalarini sirt oksidlanishi amalga oshiriladi [8].
Taxminan 25 mkm qalinlikdagi yassi yoriqlar ko'rinishidagi zarralari bo'lgan kukunlardan foydalanish nisbatan kichik demagnetizatsiyakoeffitsientini va bunday yoriqlar tekisligi magnit maydonga perpendikulyar yo'nalishda yo'naltirilgan bo'lsa, maydon yo'nalishi bo'yicha yuqori o'tkazuvchanlikni ta'minlaydi[8]. PJ4 kukuni va ED-5 smolani parchalarini izolyatsion bog'lovchi sifatida ishlatganda, qatlamlar bo'ylab qarshilik oqimlari yo'nalishi bo'yicha 750 mkOm-mgacha oshadi, bu esa toza temirdan farqlio'laroq 7,7-103 baravar ko'pdir[9]. Zarrachalar orasidagi magnit bo'lmagan qatlamlarning paydo bo'lishi bilan bog'liq holda, ichki demagnetizatsiyakoeffitsienti paydo bo'ladi, bu esa kuchning samarali qiymatining oshishiga va shunga mos ravishda magnitlanishning yo'qotishlariga olib keladi, bu esa temir po'stlog'iga asoslangan materiallardamagnitsizlashish 80% dan oshishiga olib keladi. Bu quyidagicha ifodalanadi:
Ri,0/ 50 = 10 Vt/kg
An'anaviy elektr po'latlarini almashtirishi mumkin bo'lgan taniqli kukunli magnit yumshoq materiallardan biri bu temir-fosfor aralashmalik materialidir [9]. Yumshoq magnit mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun odatda 0,6% fosfor o'z ichiga olgan PJF06 kukuni ishlatiladi. 1-jadvalda 700 MPa bosim ostida presslangan, vodorod atmosferasida 1250°Charoratda 4 soat davomida qizdirishgan va 0,6% rux stearati bilan PJF06 temir-fosfor kukunidan tayyorlangan namunalarning magnit xususiyatlari ko'rsatilgan. Taqqoslash uchun jadvalda xuddi shu texnologik rejimlar bo'yicha ishlab chiqarilgan Shvetsiyaning Hoganas kompaniyasi kukunidan olingan namunalarning magnit xususiyatlari ko'rsatilgan [6].
1-jadval
MEXAHHKA BA TEXHOnOTHA HHMHH ^yPHA^H, 2023, № 3 (12)
142
Temir-fosforli materiallarning magnit xususiyatlari
Chang markasi Zichlik, G/sm3 Induksiya, B2000, T O'tkazuvchanlik, mmax Majburiy kuch, Ns, A/m Yo'qotishlar, R1.0/50,Vt/kg
PJF06 7.1 1.4 4000 85 7-9
RAS 7.2 1.3 4000 100 8
Fosfor qo'shilishi past haroratlarda (1050 °C) temir bilan qattiq eritma hosil qiladi, bu nafaqat sinterlash jarayonini tezlashtirishga, balki materialning elektr qarshiligini 19 mkOmsmgacha oshirish orqali umumiy yo'qotishlarni kamaytirishga imkon beradi. 0,5% P va 1% Pda 22 mkOmsmgacha.
Temir-fosforli qotishmalarini temir kukunini ferrofosfor bilan presslash natijasida ishlab chiqarish bo'yicha ishlar mavjud [7]. Eng yaxshi natijalar 1% og'irlikdagi fosfor miqdori va ammiak atmosferasida 1250°Cdaqizdirish orqali olingan.Biroq ferrofosfor qotishmasining kamchiligi shundakifraktsiyani olish uchun uni 100 mkmgacha maydalash kerak.
Shuning uchun temir-kremniy qotishmalari keng qo'llaniladi. Temir-kremniy qotishmalar yumshoq magnit materiallardan biri bo'lib, o'zgaruvchan tok qurilmalarida foydalanish uchun zarur xususiyatlar ega [7].
Biroq, diffuz to'yinganlikdarjasipurkash yo'li bilan olinganda tarkibida kremniy miqdori 2%dan 6,5% gacha bo'lgan temir-kremniy kukunlarini olishga urinishlar shuni ko'rsatdiki silikonning yuqori kimyoviyfaolligi tufayli fayalit Fe2SiO4 va shishasimon SiO2 fazasiqisman hosil bo'ladi. Temir-kremniy kukunlarini olish uchun tadqiqotlar asosida kremniy oksidlanishini oldini olish choralarini ko'rish kerak. Buning uchun kislorod miqdori minimal bo'lgan xom ashyoni ishlatish, maxsus plomba va erituvchi qulflardan foydalanish kerak degan xulosaga keldik. Ishlab chiqarish jarayonida konteynerlar, kukun purkash moslamalari, inert muhit va boshqa sharoitlar inobatga olinishi shart [5].
NATIJALAR
Eksperimental ma'lumotlarga asoslanib [3] Fe-Si va Fe-P kukunli qotishmalari tarkibida aralashmalar kam bo'lgan kukunlarning magnit xossalari qadoqlash zichligi va zarrachalar hajmiga qarab aniqlanishi aniqlandi. Materialda kerakli strukturani yaratishga va kerakli magnit xususiyatlarga erishishga ta'sir qiluvchi asosiy omillardan biri qizdirish sharoitlari hisoblanadi. Avvalo, temir-kremniy qotishma namunalarini qizdirishda materialning oksidlanishini butunlay yo'q qilish va undagi aralashmalarning minimal miqdori bilan katta qobiqli strukturani yaratish kerak. Bu ishlarda bor va alyuminiyning oksidlanish qobiliyatini inobatga olgan holda [5] materiallarga muqobil bo'lishi mumkin bo'lgan temir-kremniyli po'latlarning tuzilishi va xossalarini shakllantirish qonuniyatlari tizimli ravishda o'rganiladi. Uni past va o'rta quvvatli elektr mashinalarining magnit zanjirlarida qo'llaniladi. Bunday qotishmalarda magnit o'tkazuvchanlik va magnit induksiya kremniy taqsimotining bir xil bo'lmaganligiga bog'liq. Eng yuqori magnit induksiya (1,7 Tl) 1% kremniyli qotishmalar va eng yuqori magnit o'tkazuvchanligi (-5000) 6,5% kremniyli qotishma (har ikkala qotishma ham 1300°C haroratda pishiriladi va 0,06% bor tarkibida mavjud bo'ladi).
Alyuminiyning qizdirib kiritilishi paytida strukturani sezilarli o'sishiga va shunga mos ravishda magnit xususiyatlarning yuqori qiymatlariga o'tishiga olib keladi. Masalan, [4] da mualliflar kukunli metallurgiyada yumshoq magnit Fe-1% Al qotishmasini olishdi. 12 soat davomida 1482°C da qizdirilgandan so'ng, qotishma past majburiy kuchga (Hc - 72 A / m), nisbatan yuqori magnit o'tkazuvchanlikka (p - 5000) va yuqori to'yingan magnit induksiyaga (Bs - 1,3 Tl 640 A/m bo'lganda) ega edi. Magnit yumshoq xususiyatlariga ko'ra, Fe-1% Al qotishmasi sof kukunli temir va hozirda ishlab chiqarilayotgan Fe-Si va Fe-P qotishmalaridan
MEXAHHKA BA TEXHü.TürHtf HTMHH ^yPHATH, 2023, № 3 (12)
143
oshib ketdi. Ammo bunday materialning optimalqizdirish haroratida (1482°C) alyuminiyningintensiv bug'lanishi tufayli sezilarli massa yo'qolishi sodir bo'ladi.
O'zgaruvchan maydonlarda ishlash jarayonida ulardagi magnit yo'qotishlarni kamaytirish uchun kukunli materiallarning elektr qarshiligini oshirish uchun eruvchan shisha kukunlari (yumshatishning boshlanishi harorati 350°C) kiritilishi mumkin [11]. Biroq, bu holda, shisha qo'shimchalar magnit induksiya va magnit o'tkazuvchanlik qiymatini pasaytiradi, chunki yo'naltirilgan oqimining yo'qotishlari biroz kamayadi.
Keyingi yillarda kukunli magnit yumshoq materiallardan foydalanish sohasida zarur xossa va tuzilishga ega bo'lgan maxsus kukunlar olish bo'yicha tadqiqotlar olib borilmoqda [3].
Kukunli metallurgiya instituti (Moskva) va Sulinskiy metallurgiya zavodi mutaxassislari yumshoq magnit materiallar qismlari uchun qotishma elementlari sifatida 0,5-1,0% P va 2-8% Snnio'z ichiga olgan yuqori toza temir kukuni asosida qisman qotishma kukunlarni olish texnologiyalarini ishlab chiqish bo'yicha faol izlanish olib bormoqda. Tadqiqot shuni ko'rsatdiki, qotishma ultra-sof temir kukunlarini siqish paytida osonlikcha yo'q qilinadigan mo'rt metall bo'lmagan qo'shimchalar ko'rinishidagi nuqsonlardan xoli struktura hosil bo'ladi. Shuning uchun bunday kukun po'latlari va qotishmalari yuqori egiluvchanlikka ega. Bundan tashqari, asosiy metalldagi begona qo'shimchalar va nuqsonlarni minimallashtirish magnit o'tkazuvchanlikni oshirishga va materialning majburlash kuchini kamaytirishga ijobiy ta'sir ko'rsatadi.
Biz materialning xarakteristikalari, nopoklik kontsentratsiyasi, don o'lchami va presslashdan keyin qoldiq stresslarning ta'sirini aniqlash uchun pasaytirilgan temir kukunlari yadrolarining dastlabki magnit o'tkazuvchanligini o'rgandik. Iflosliklar orqalik (B, C, S) kontsentratsiyasining pasayishi va qorishmaning magnit o'tkazuvchanlikni samarali oshirishi aniqlandi. Strukturani o'rganish shuni ko'rsatdiki, temir zarralarining chegaralari atrofida sof temirning asosiy devorlarining qalinligi bilan taqqoslanadigan o'lchamdagi magnit bo'lmagan zarralar mavjud. Taxminlarga ko'ra, temir zarra chegaralari asosiy devori kuchli sekinlashtiruvchi sifatida ishlaydi. Ushbu natijalarga asoslanib,KawasakiSteel bir necha yuz Gsgacha bo'lgan chastotalarda an'anaviy materiallarga qaraganda yuqori magnit o'tkazuvchanlikka ega bo'lgan yangi qisqartirilgan temir kukunini ishlab chiqdi.
Oksidlangan temir kukunlarini ishlatish ham materialning elektr qarshiligini oshiradi. Oksid plyonkasi bug'yoki termik oksidlanish yo'li bilan olinishi mumkin. Shunday qilib, termal oksidlangan Sulinskiy temir kukunidan kompozit magnit yumshoq material ishlab chiqarish texnologiyasi eksperimental ravishda ishlab chiqilgan. Ushbu texnologiyaning kamchiligi pishirish va moslashishni o'z ichiga olgan dastlabki kukunni tayyorlash bo'yicha mehnat talab qiladigan operatsiya hisoblanadi. Shuning uchun kompozit magnit yumshoq material yaratishda dastlabkiferromagnit kukunlarga qo'yiladigan talablarga javob beradigan boshqa temir kukunlarini izlash maqsadga muvofiqdir.
Biz temir asosli kukunlardan mahsulot ishlab chiqarish usulini taklif qildik. Bu usulda bog'lovchi bo'lmagan temir zarralaridan iborat kukundan mahsulotlarni presslash, presslangan mahsulotni kislorodli muhitda past haroratgacha qizdirish kiradi. Zarrachalarning bir-biriga yopishishi va bosilgan mahsulotning mexanik kuchini oshirish uchun etarli ushlab turish vaqti bilan qizdirish harorati aniqlandi. Oksid muhiti sifatida bug'(suv)dan foydalanish mumkin. Buning uchun isitish jarayonida Elektr izolyatsion material (masalan, organik moddalar)orasidagi bo'shliqqakiritiladi (emprenye usuli bilan).
Biroq, oksidlangan namunalarning mikro tuzilishini o'rganish shuni ko'rsatdiki, oksidlarning qalin qatlamlari hosil bo'lib, ular asosan temir chegaralari bo'ylab joylashgan. Bu magnit induksiyani sezilarli darajada kamaytiradi va majburlash kuchini oshiradi.
MEXAHHKA BA TEXHOЛOГИЯ HHMM ЖУPHAЛИ, 2023, № 3 (12)
144
Yumshoq magnit materialni ishlab chiqarishning yangi yo'nalishlaridan biri kapsullalangan kukunlardan foydalanish bo'lib, uning boshlang'ich komponenti organik va noorganik materiallar bo'lishi mumkin [10]. Har biri alohida zarrachani inkapsulyatsiya qilish jarayoni temir kukuni yoki uning qotishmalari yuzasida birlik hajmga ferromagnitning yuqori konsentratsiyasida nozik va bir xil taqsimlangan elektr izolyatsiyalovchi qobiqni yaratishga imkon beradi [2]. Bu elektr qarshiligini sezilarli darajada oshirishga imkon beradi, bu esa oqimlarni cheklaydi va magnit yo'qotishlarni kamaytiradi. Bunday kukunlardan tayyorlangan materiallarning magnit xususiyatlari barcha yo'nalishlarda bir xil, ya'ni ular izotropik bo'lib, ularni elektr po'latlardan ajratib turadi.
Dastlabki kukunni organik izolyatsion materiallar bilan qayta ishlashda, mahsulotni bosgandan so'ng, kukun zarralari ustida hosil bo'lgan sirt qatlamining polimerizatsiyasi yoki qizishi 500°C dan yuqori bo'lmagan haroratda amalga oshirilishi kerak. Bunday namunalar yuqori elektr qarshiligiga ega, bu esa malekulaoqimlarining shakllanishiga to'sqinlik qiladi va bu bunday materiallarni o'zgaruvchan maydonlarda ishlatish imkonini beradi.
Ko'pgina ishlarda izolyatsion qatlam sifatida smola, kauchuk va boshqalar ko'pincha ishlatiladi.Bu materyallardamagnit induksiya va magnit o'tkazuvchanlikning biroz pasayishi kuzatiladi. Yumshoq magnit kukunlarini ishlab chiqaruvchi yetakchi kotxonaHoganasning ta'kidlashicha, malekulyar oqimlarini kamaytirish uchun har bir kukun zarrasida sirt izolatsiyasi kerak. Bunday to'siq organik yoki noorganik qo'shimchalardan iborat bo'lishi mumkin.
Ishlab chiqarish jarayoni an'anaviy kukun metallurgiya usullariga asoslangan. Izolyatsiya uchun turli xil smolalar qo'llaniladi, bunday kukunni bosishni yaxshilash uchun Kenolube tipidagi moylash materiallari massaning 0,3-0,5% oralig'ida taklif etiladi. Yog'moddaning issiqlik bilan ishlov berish sharoitida izolyatsiyaga mos kelishi kerak. Shunday qilib, ishlab chiqilgan material Somaloy TM 500 neft "kenolube" (0,5%) bilan birga [8] o'zgaruvchan sohalarda ishlaydigan mahsulotlar uchun tavsiya etiladi.
MUHOKAMA
Hozirda Hoganas 60 Gs chastotalarda ishlashga mo'ljallangan yangi kapsullangan LCM kukun materiallarini tijoratdasotishni boshladi [11]. 200 dan 400 Gsgacha bo'lgan chastotalarda ishlaydigan oldingi "IP" kukuni singari, "LCM" kukunlari asosan alohida qismlar uchun ham, butun yig'ilishlar uchun ham AC elektr jihozlarini ishlab chiqarish uchun taklif etiladi. Shunday qilib, "LCM" kukunlaridan mikromotorlar olish ularni avtomobil sanoatiga joriy qilish imkoniyatini ochadi. "LCM" kukunlarida har bir zarracha o'tkazmaydigan material bilan qoplangan. Biroq, agar "IP" kukuni polimer bilan qoplangan bo'lsa, u holda "LCM" kukunlari izolyatsion aralashma bilan qoplanadi, bu esa yo'qotishlarni kamaytiradi. Ikkala kukun ham Hoganas tomonidan issiq presslash jarayoni yordamida ishlab chiqariladi.
2-jadval
Zamonaviy kukunli magnit yumshoq materiallarning magnit xususiyatlari bo'yicha qiyosiy
ma'lumotlar [8]
Material Ishlab chiqaruvchi mamlakat Zichlik P, g/sm3 o'zgaruvchan maydon
V, Tl mmax Yo'qotishlar R1.0/50
Sof temir EU-10 Yaponiya 7.4 B2000 = 1,4 4500 o'ttiz
Temir kukuni + EU-62X qatroni 7.0 B2000 = 1,15 200 7
Fe, Ni-P qoplamasi AQSh 7.35 B=1,7 - -
Somaloy 500 + Kenolube 7.37 B2500 = 1,15 581 29 (P1.5/50)
MEXAHHKA BA TEXHO.HOrHtf HHMHH ^yPHAHH, 2023, № 3 (12)
145
Fe 0,8% P, B2500= 1,62
sinterlash harorati Polsha 7.8 14400 20.6
1500°, 24 soat
Atomet EM-1(2) (Fe + qatron) Kanada 7.2 B2500 = 1,4 - 10-12
PZHRV + 0,5% epoksi qatroni Ukraina 6.9 B2500 = 1,1 393 9.1
Galvanizli 7.29 B2500= 3200 15.0
qoplamali PZHRV 1,38
Shu bilan birga, bunday materiallarning kamchiliklaridan biri yuqori haroratda pishirilgan kukunli materiallarga nisbatan past mexanik kuchdir. Shuning uchun tegishli izolyatsion komponentni ishlab chiqish va tanlashga qaratilgan tadqiqotlar ushbu kamchilikni bartaraf etishi va materialning fizik-mexanik xususiyatlarini yaxshilashi mumkin. Shu bilan birga, eng istiqbolli izolyatsion qatlamlar o'zlari ferromagnit bo'lgan va ayni paytda elektr qarshiligini sezilarli darajada oshiradigan materiallardan tayyorlanadi. Bundan tashqari, asl temir kukunlarining tozalik darajasini hisobga olish va shunga mos ravishda ularni ishlab chiqarish usullarini tanlash kerak.
80-yillarning boshidan beri radio va elektrotexnika mahsulotlarida. Permalloy, ferritlar, elektr po'latlari va magnitodielektriklaro'rniga amorf materiallar keng qo'llanila boshlandi [40]. Hozirgi vaqtda yuqori magnit va mexanik xususiyatlarni birlashtirgan yumshoq magnit amorf qotishmalar eng ko'p qo'llaniladi. Yumshoq magnit amorf qotishmalarning kristall qotishmalarga nisbatan o'ziga xos xususiyati amorf strukturani saqlab qolish uchun zarur bo'lgan bor, uglerod, fosfor va boshqalar kabi magnit bo'lmagan elementlarning katta (taxminan 20%) tarkibidir. Ushbu elementlarning mavjudligi kristalli bilan solishtirganda amorf qotishmalarda to'yinganlik induksiyasining maksimal qiymatlarini pasaytiradi va magnit xususiyatlarning harorat koeffitsientini oshiradi. Ushbu elementlar elektr qarshiligini oshiradi,
Shu bilan birga, magnit o'tkazuvchanligi yuqori bo'lgan amorf qotishmalarni olish katta texnik qiyinchiliklar bilan bog'liq: qalinligi 1,5-20 mikron bo'lgan sovuq haddelenmi§ choyshablar, issiq o'ralgan choyshablar va sovuq tortilgan simlardan foydalanish kerak. Shuning uchun, bu materiallar cheklangan darajada qo'llaniladi va faqat magnit o'tkazuvchanlikning maksimal qiymatlariga ega bo'lgan materialni olish zarur bo'lgan texnologiya sohalarida qo'llaniladi.
Kukunli magnit yumshoq materiallarni olishning texnologik sxemalarini o'rganish va ulardan prototiplarning magnit va fizik-mexanik xususiyatlarini o'rganish bo'yicha katta hajmdagi ma'lumotlarning axborot tahlili shuni ko'rsatadiki, bunday materiallarni yanada rivojlantirishning istiqbolli yo'nalishlaridan biri ishlab chiqarishdir. nanokristalli kukunlar asosidagi materiallar . "Finemet" tipidagi (Fe74.5Sii3.5B9CuiNb3) Fe-Si-B tizimiga asoslangan nanokristalli qotishmalarda magnit xususiyatlarning noyob birikmasi aralash amorf-kristalli tuzilishga ega va don o'lchami ~ 10 nm bo'lgan. kamida 1,0 Tl to'yinganlik induksiyasini va yuqori boshlang'ich magnit o'tkazuvchanligini olish imkonini beradi. Malekulyar strukturasining yo'qligi juda kam majburlash kuchining shakllanishini ta'minlaydi (5-10 A / m).
XULOSA
Kukunli magnit yumshoq materiallar materialshunosligi rivojlanishining zamonaviy tendentsiyalarini tahlil qilish natijalarini umumlashtirish asosida sanoat chastotasining o'zgaruvchan maydonlarida ishlash uchun yaxshilangan magnit xususiyatlarini ta'minlaydigan bunday materiallarni yaratishning istiqbolli yo'nalishlari ko'rib chiqiladi. Magnit xususiyatlari
MEXAHHKA BA TEXHO.HOrHtf H.HMHH ^yPHA^H, 2023, № 3 (12)
146
yuqori bo'lgan sinterlangan magnit yumshoq materiallarni ishlab chiqarish uchun organik va noorganik materiallar bilan qoplangan temir kukunlarini qo'llash samaradorligi isbotlangan. Zamonaviy magnit yumshoq materiallarni yaratishda nanokristalli kukunlardan foydalanish istiqbollari ko'rsatilgan.
ADABIYOTLAR
1. Normirzaev A.R., Govor G.A., Larin A.O., Vecher A.K., Demidenko O.F. (2021) Properties of a composite soft magnetic material based on iron powders with coatings, Conference proceedings: Innovation in mechanical engineering, energy saving technologies and increasing the efficiency of using resources, May 28-29, Volume 1, pp. 538-545.
2. Popescu A. M. et al. Influence of Seawater Corrosion on Structure and Magnetic Properties of the SR355JR and S355J2 Carbon Steels //Journal of the Mexican Chemical Society. - 2022. - Т. 66. - №. 3.
3. Govor G. A. et al. Properties of a composite magnetically soft material based on coated iron powders //E3S Web of Conferences. - EDP Sciences, 2023. - Т. 365. - С. 05001.
4. Хакимов Р. и др. Переход на электротранспорт и пути развития." //Energetika sohasini rivojlantirishda muqobil energiya manbalarining roli" mavzusida vazirlik miqyosidagi ilmiy-amaliy tenferensiya ishtirokchilarining ilmiy ma" ruza materiallari kiritilgan. NamMQI. -2022. - С. 28-29.
5. To'xtaboev M. Tumanbaeva B., Valiev B. Mini elektromobil uchun yangi turdagi elektryuritmani ishlab chiqish //"Fan va innovatsiya 2022: rivojlanish va ustuvor yo'nalishlari" mavzusida Respublika miqyosidagi ilmiy-amaliy tenferensiya, 20-22 oktyabr. - Namangan shahri: NamMQI, 2022. - Т. 2. - С. 134-136.
6. Demidenko, O. F., Zheludkevich, A. L., Larin, A. O., Normirzaev, A. R., &Tukhtabayev, M. A. New Magnetic Materials and Their Application for Development of Prototype Mini-Electric Transport Components //International Journal of Early Childhood Special Education. - EDP Sciences, 2022. 14(06), pp. 518-525. DOI:10.9756/INTJEC SE/V14I6.51 ISSN: 1308-5581
7. Нормирзаев, А. Р. (2022). Электротранспортни яратишга каратилган изланишлар. Scienceweb academic papers collection.
8. Мшщький А.В., МЫцька Н.В., Власова О.В. Основш тенденцп розвитку порошкових магнiтно-мяких матeрiалiв / Процеси мeхашчноï обробки в машинобудуванш. Збiрник наукових праць. 2010, - № 9, - С.3-18.
9. Demidenko, O. F. (2022). Electromagnetic properties of composite material based on ABC100. 30 Iron capsulated by phosphorus oxide. Scienceweb academic papers collection.
10. Говор Г. А. и др. Свойства композиционного материала на основе железных порошков //Механика и технология. - 2022. - Т. 4. - №. 9. - С. 178-184.
11. Vetcher, A., Govor, G., Demidenko, O. et al. Electromagnetic Characteristics and Corrosion Resistance of New Magnetosoft Materials Based on Capsulated Iron Powders. Chem. Res. Chin. Univ. 36, 1326-1331 (2020). https://doi.org/10.1007/s40242-020-0250-8
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, 2023, № 3 (12)
147
