CC BY
0TEXNOLOGIYA
UDK 373.1:373.2
ELEKTR TARMOQLARI ISH REJIMINI OPTIMALLASH USULLARI VA
ULARNING TAHLILI
Otamirzaev Olimjon Usubovich Namangan muhandislik-qurilish instituti, dotsent. E-mail: oolimjon1963@,mailru
Atamirzaev Toxirjon Usmanovich Namangan muhandislik-qurilish instituti, katta o'qituvchi. E-mail: tohirzonatamirzaev@gmail.com
Annotatsiya. Maqolada elektr tarmoqlari ish rejimini optimallash orqali energiya samaradorligini oshirish usullari taxlil qilingan. SHu bilan birga elektr tarmoqlarida quvvat optimal taqsimlanganda energiya isrofi qanchaga kamayishi va bu bilan qancha mablag' tejali shi hisoblab berilgan.
Maqsad. Elektr energetika tizimining ish rejimi va parametrlarini optimallashtirish muammosi juda murakkab va ko'pqirralidir. Biror ob'ekt parametrlarini optimallash masalalarini elektr tarmog'ini loyihalash yoki uni rekonstruktsiya qilish jarayonida hal qilinishi lozim bo'ladi. Joriy optimallash masalalari esa elektr tarmog'ini ish jarayonida ya'ni ekspluatatsiya qilish davrida amalga oshiriladi.
Elektr tarmoqlarini joriy optimallash masalalari loyihalashdagidan anchagina farq qiladi, bunda elektr tarmoqlarida quvvatni optimal taqsimlash qo'shimcha kapital sarf-xarajatlar talab etmaydi, shuning uchun undan amalda maksimal foydalanishni yo'lga qo'yish.
Metodlar. Elektr tarmoqlarini modernizatsiya va rekonstruktsiya qilish jarayonida optimallashning boshqa yo'llari xam mavjud, masalan, uch fazali tarmoqdagi har bir faza yuklamasini tenglash, ochiq tarqatish tarmoqlaridagi ishchi kuchlanishni oshirish, tarqatish tarmoqlaridagi transformator quvvatlarini tartibga solish, podstantsiyadagi transformatorlarni ish rejimini optimallash, ma'nan eskirgan transformatorlarni yangisi bilan almashtirish, elektr tarmoqlarilardagi reaktiv quvvatni optimallash, elektr tarmog'idagi quvvatni optimal taqsimlash va boshqalar.
Natijalar. Bizga ma'lumki har qanday elektr tarmog'idagi yuklama yil davomida bir xil bo'lmaydi, shuning uchun elektr tarmog'ining eng optimal uzilish nuqtasini aniqlashda yillik yuklama grafigini ham e'tiborga olish kerak bo'ladi.
Ikki tamonlama ta'minlangan elektr taromoqlarida quvvatni optimal taqsimlanganda, ya'ni elektr tarmog'ining optimal uzilish nuqtasidan ajratilganda, elektr uzatish liniyalaridagi elektr energiya isrofi eng kam miqdorda bo'ladi. Bunda optimallashni mezon ko'rsatkichi sifatida eng kichik yig'indi quvvat isrofi olinadi.
Xulosa. Elektr tarmoqlarini eksplutatsiya qilish davridagi optimallash masalalari loyihalashdagidan anchagina farq qiladi, bunda elektr energiya tizimini eng yaxshi ish rejimi qo'shimcha kapital xarajatlarsiz amalga oshirish ko'zda tutiladi. SHuni ng uchun optimallashning umumiy mezon ko'rsatkichi sifatida eng kichik yig'indi quvvat isrofi mezon ko'rsatkichiga o'tish mumkin.
Hech qanday kapital sarf xarajatlarsiz, ikki tomonlama ta'minlangan elektr tarmog'ida quvvatni optimal taqsimlash orqali elektr energiya isrofini kamaytirish bilan iqtisodiy samaradorlikni oshirishga erishish mumkin.
Kalit so'zlar: Quvvat isrofi, isrofsiz liniyalar, optimallashtirish, elektr tarmoqlari, quvvat oqimi, uzatish (o'tkazuvchanlik) xususiyati, optimal ajralish nuqtasi.
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024
TEXNOLOGIYA
Аннотация. В статье анализируются пути повышения энергоэффективности за счет оптимизации режима работы электрических сетей. При этом подсчитано, насколько можно сократить потери энергии и сколько можно сэкономить денежных средств в случае оптимального распределения мощности в электрических сетях.
Цель. Проблема оптимизации режима работы и параметров электроэнергетической системы очень сложна и многогранна. Вопросы оптимизации параметров объекта должны решаться при проектировании электрической сети или ее реконструкции. Текущие вопросы оптимизации выполняются в процессе эксплуатации электросети, то есть в процессе эксплуатации.
Современные вопросы оптимизации электрических сетей существенно отличаются от проектирования, где оптимальное распределение мощности в электрических сетях не требует дополнительных капитальных затрат, поэтому его следует максимально использовать на практике.
Методы. Существуют и другие способы оптимизации в процессе модернизации и реконструкции электрических сетей, например, выравнивание нагрузки каждой фазы в трехфазной сети, повышение рабочего напряжения в открытых распределительных сетях, регулирование мощности трансформаторов в распределительных сетях, оптимизация режима работы трансформаторов на подстанциях, замена старых трансформаторов на новые, оптимизация реактивной мощности в электрических сетях, оптимальное распределение мощности в электрической сети и т.д.
Полученные результаты. Мы знаем, что нагрузка на любую электросеть в течение года неодинакова, поэтому годовой график нагрузки также следует учитывать при определении оптимальную точку размыикания электросети.
При оптимальном распределении мощности в электрических сетях с двухсторонним питанием, то есть при отделении от оптимальной точки размыкания электрической сети, при этом потери электрической энергии в линиях электропередачи будет минимальным. В этом случае в качестве критерия оптимизации принимается минимума суммарных потерь активной мощности.
Заключение. Вопросы оптимизации при эксплуатации электрических сетей существенно отличаются от проектирования, где предусматривается реализовать наилучший режим работы энергосистемы без дополнительных капитальных затрат. Следовательно, можно переключиться на критерий наименьшей суммарных потерь активной мощности в качестве общего критерия оптимизации.
Без каких-либо капитальных затрат можно добиться повышения экономической эффективности при одновременном снижении потерь электроэнергии за счет оптимального распределения мощности в электрических сетях.
Ключевые слова: Потеря мощности, идеальные линии, оптимизация, электрические сети, поток мощности, передаточная (проводящая) свойства, оптимальная точка размыкания.
Annotation. The article analyzes ways to increase energy efficiency by optimizing the operating mode of electrical networks. At the same time, it is calculated how much energy losses can be reduced and how much money can be saved in the case of optimal power distribution in electrical networks.
Target. The problem of optimizing the operating mode and parameters of the electric power system is very complex and multifaceted. Issues of optimizing the parameters of an object must be resolved when designing an electrical network or its reconstruction. Current optimization issues are carried out during the operation of the power grid, that is, during operation.
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024
TEXNOLOGIYA
Modern issues of optimization of electrical networks differ significantly from design, where the optimal distribution of power in electrical networks does not require additional capital costs, so it should be used as much as possible in practice.
Methods. There are other optimization methods in the process of modernization and reconstruction of electrical networks, for example, leveling the load of each phase in a three-phase network, increasing the operating voltage in open distribution networks, regulating the power of transformers in distribution networks, optimizing the operating mode of transformers at substations, replacing old transformers with new ones , optimization of reactive power in electrical networks, optimal power distribution in the electrical network, etc.
Results. We know that the load on any electrical network is not the same throughout the year, so the annual load schedule should also be taken into account when determining the optimal breaking point of the electrical network.
With optimal power distribution in electrical networks with two-way power supply, that is, with separation from the optimal breaking point of the electrical network, the loss of electrical energy in power lines will be minimal. In this case, the minimum total active power losses is taken as an optimization criterion.
Conclusion. Optimization issues during the operation of electrical networks differ significantly from design, where it is envisaged to implement the best operating mode of the power system without additional capital costs. Therefore, you can switch to the criterion of the smallest total active power losses as a general optimization criterion.
Without any capital expenditure, it is possible to achieve increased economic efficiency while reducing energy losses through optimal power distribution in electrical networks.
Key words: Power loss, ideal lines, optimization, electrical networks, power flow, transfer (conducting) properties, optimal breaking point.
Kirish.
Elektr energetika tarmog'ining ishonchli faoliyat yuritishini ta'minlamasdan turib iqtisodiyot tarmoqlari va mamlakat hududlarining sanoat salohiyatini oshirish, tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni rag'batlantirish, aholi farovonligini yuksaltirish va hayot sifatini yaxshilashga erishib bo'lmaydi.
Zamonaviy sharoitlarda elektr energetika tarmog'ida raqobat muhitini rivojlantirish va investitsiyalarni jalb qilish elektr energiyasini ishlab chiqarish va yetkazib berish sohasidagi faoliyatning institutsional va tashkiliy-huquqiy asoslarini tubdan takomillashtirish zarurligini taqozo etmoqda [1].
Elektr energetika tizimining ish rejimi va parametrlarini optimallashtirish muammosi juda murakkab va ko'pqirralidir. Biror ob'ekt parametrlarini optimallash masalalarini elektr tarmog'ini loyixalash yoki uni rekonstruktsiya qilish jarayonida hal qilinishi lozim bo'ladi. Joriy optimallash masalalari esa elektr tarmog'ini ish jarayonida amalga oshiriladi.
Elektr tarmoq (ET) ob'ektlarini loyixalash va eksplutatsiya qilish juda katta mablag' evaziga amalga oshiriladi. SHuning uchun ham bu mablag'larni sarflanganda undan, albatta, yetarlicha foyda ham ko'zda tutiladi.
Elektr energetika tizimlarini loyixalashda har bir kichik parametrlarni ham hisobga olish kerak, chunki bu tizim juda uzoq vaqt ishlatishga mo'ljallangan bo'ladi. Agar xato qilingan bo'lsa, uni tuzatish uchun ish jarayonida yana ma'lum bir mablag' sarf qilishga to'g'ri keladi.
Masalan, ma'lum bir tarmoqning istiqboldagi yuklamasi odatda aniq bo'lmaydi. Bunda yuklamani hisoblashda uchta ko'rsatkich (eng katta, eng kichik va o'rtacha) uchun elektr tarmoq parametrlari hisoblanadi va bundan eng maqbuli tanlab olinadi. Har qanday holda ham ET parametrlarini optimallashda ma'lum bir optimallash mezoni bo'lishi kerak.
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024
TEXNOLOGIYA
Odatda umumiy optimallash mezoni sifatida bitta ko'rsatkich emas, balki bir necha ko'rsatkichlarni e'tiborga olish kerak bo'ladi. Masalan, mezon ko'rsatkichi sifatida kapital sarf -xarajatlar, elektr energiya isrofi, elektr ta'minotining uzluksizlik darajasi, atrof-muhitga ta'sir darajasi va boshqa omillar bo'lishi mumkin.
Odatda ko'p ko'rsatkichli mezonlar bo'yicha elektr energetika tizimlarini optimallash juda murakkab bo'lganligi sababli bunda ma'lum bir elektr tarmoqlarining ko'rsatkichi asosiy mezon sifatida olinadi va shu bo'yicha elektr tarmoqlari optimallashtiriladi, qolgan ko'rsatkichlar esa m'lum bir cheklov ko'rsatkichlari sifatida olinadi [2].
Amalda EET larini optimallash masalalari loyihalash jarayonini boshlang'ich paytida hal qilinadi, masalan elektr tarmoqlarining tuzilishi, liniyada nominal kuchlanish, liniya simlarining ko'ndalang kesim yuzasi va boshqalar. Bundan asosiy maqsad belgilangan texnik effektga, imkon qadar oz mablag' sarflab erish hisoblanadiiladi.
Belgilangan texnik effektga erishish uchun asosiy parametrlar tanlab olingandan so'ng qo'shimcha parametrlar tanlanadi. Ushbu qo'shimcha parametrlarni optimallashtirish bilan qo'shimcha mablag' tejash maqsad qilib olinadi. Bu mablag' elektr energiya isrofini kamaytirish yoki elektr tarmog'ini texnik imkoniyatlarini yaxshilash evaziga iqtisod qilib qolinadi.
Elektr energiya tizimlarini eksplutatsiya qilish davridagi optimallash masalalari loyihalashdagidan anchagina farq qiladi, bunda elektr energiya tizimini eng yaxshi ish rejimi qo'shimcha kapital xarajatlarsiz amalga oshirish ko'zda tutiladi. SHuning uchun optimallashning umumiy mezon ko'rsatkichi sifatida yillik sarf-xarajatlar olinadi. Agar yillik sarf-xarajatlarni asosiy qismini elektr energiyani isroflari tashkil etishini hisobga olsak, iqtisodiy mezon ko'rsatkichlaridan boshqa mezon ko'rsatkichlariga o'tish mumkin. Ma'lum bir vaqt oralig'idagi elektr ta'minotini ish rejimini optimallashda, asosiy mezon ko'rsatkichi sifatida elektr energiya isrofi olinadi.
Yana shuni ta'kidlash mumkinki, eksplutatsiya vaqtidagi optimallash xususan elektr tarmoqlarida quvvatni optimal taqsimlash qo'shimcha kapital xarajatlar talab etmaydi, shuning uchun undan amalda maksimal foydalanishni yo'lga qo'yish kerak [3].
Metodlar.
Kuchlanishi 1000 V gacha bo'lgan elektr tarmoqlaridagi asosiy vazifalardan biri bu faza yuklamalarini tenglashtirish hisoblanadi. Bunga odatda bunday elektr tarmoqlarida bir fazali elektr energich iste'molchilari ko'p bo'lganligi sabab bo'ladi. Bunday elektr tarmoqlari uchun quyidagi tengsizlikni yozish mumkin bo'ladi:
12 + i 2 + I 2 > 312
1 A + 1 B + 1C > 31 yp
Bu yerda: Ia, Ib, IC-mos fazalardagi liniya toklari;
Iyp = ^A +1JB + -fazalardagi o'rtacha tok.
Fazalarda bir xil yuklama bo'lgandagi quvvat va energiya isrofi yuklama har xil bo'lgandagi quvvat va energiya isrofidan kam bo'ladi. Faza yuklamalarini tenglashtirish vazifasini loyixalash jarayonida ma'lum bir qismini, bir xil iste'molchilarni fazalarga teng taqsimlash yo'li bilan amalga oshirish mumkin. Lekin sutka davomida xar bir fazadagi yuklamalarni o'zgarib turishi nosimmetriklikning asosiy sababchisi bo'lganligi sababli, faza yuklamalarini tenglashtirish vazifasini to'la amalga oshirish mumkin bo'lmay qoladi.
Elektr tarmoqlarini modernizatsiya va rekonstruktsiya qilish jarayonida optimallashning boshqa yo'llari ham mavjud, masalan, tarqatish tarmoqlaridagi transformator quvvatlarini tartibga solish, podstantsiyadagi transformatorlarni ish rejimini optimallash, manan eskirgan transformatorlarni yangisi bilan almashtirish, elektr tarmoqlarilardagi reaktiv quvvatni optimallash va boshqalar.
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024
TEXNOLOGIYA
Yillar o'tishi bilan transformatorning asl quvvati loyihalangan quvvatdan ortib ketishi mumkin, bunda texnik shartlar talabiga asosan o'ta yuklamada ishlayotgan transformatorlarni katta quvvatli transformatorlar bilan almashtirish zarur bo'ladi. Bunda salt ishlash rejimidagi quvvat isrofi ko'payadi, yuklamali quvvat isrofi esa kamaydi. Demak tarqatish elektr tarmoqlarining ish rejimini optimallashda ushbu omillarni hisobga olish zarur bo'ladi [4].
Elektr tarmoqlarining optimal uzilish nuqtasini aniqlash orqali elektr tarmoqlarini ish rejimini optimallashtirish ham mumkin, ya'ni elektr tarmog'idagi quvvatni optimal taqsimlash.
Natijalar. Misol uchun quvvati 20 MVA bo'lgan elektr tarmog'ini (Rasm-1.a) optimal ajralish (uzilish) nuqtasini aniqlashni ko'rib chiqamiz. Eng katta yuklamalarda tarmoq tugunlaridagi quvvat (MV-A)larda, tugunlar orasidagi liniyaning qarshiliklari (Om)larda berilgan bo'lib, kuchlanish U1=U2=35 kV ga teng. Optimallashni mezon ko'rsatkichi sifatida eng kichik yig'indi quvvat isrofini olamiz.
Faqat aktiv qarshilikka ega elektr tarmoqlarida eng samarali quvvatlarni taqsimlanishi, bu tarmoqdagi oqim taqsimlanishi (tok taqsimlanishi) bilan mos keladi. Har qanday elektr tarmog'i uchun umumiy holda quyidagi kontur tenglamalarini tuzish mumkin:
n n
Y Ii - R=0 yoki Y Si - R =0
i/=i >J=i
Bu yerda Sij va Rij- tarmoqning ij-qismidagi quvvat oqimi va qarshiligi.
Har bir tugundagi to'la qarshiliklarni modulini (effektiv qiymatini) hisoblaymiz:
S = 6 + j 4 S3=7,2 MVA S = 5 + j3 S4=5,8 MVA S5 = 3 + j2 S5=3,6 MVA
Yuqoridagi tenglamani tarmoqning 1-3 kismi uchun tuzamiz:
S13 -2,5+( S13-7,2)-4,5+( Si3-7,2-5,8>-1,5+( SB-7,2-5,8-3,6)-6,2=0 bundan S13=10,6 MVA ga tengligi kelib chiqadi.
Kirxgofning birinchi qonuniga asosan zanjirning boshqa qismlaridagi quvvat oqimlarini ham hisoblaymiz:
S34=S13-S3=10,6-7,2=3,4 MVA S45=S34-S4=3,4-5,8=-2,4 MVA S52=S45-S5=-2,4-3,6=-6,0 MVA
Quvvatlar oqimidagi manfiy ishoralar quvvat oqimining (tok oqimining) yo'nalishi qarama-qarshi ekanligidan dalolat beradi, ya'ni elektr tarmog'ining 4-5 va 5-2 qismlaridagi iste'molchilar 2-manbadan ta'minlanayotganlini bildiradi. (Rasm-1.b).
Berilgan elektr tarmog'ining (Rasm-1.b) barcha nuktaliridan birida (a,b,s, d) ajratish mumkin bo'ladi, ajratish nuqtasi qaerligidan qat'iy nazar barcha tugunlar (3,4 va 5) birinchi nuqtadan yoki ikkinchi nuqtadan ta'minlanadi.
Eng kichik yig'indi quvvat isrofini mezon ko'rsatkichi sifatida qaralga nda 4-nuqta eng optimal ajratish nuqtasi hisoblanadi, lekin bu nuqta ikki tamondan ta'minlangan. SHuning uchun ushbu nuqtaga yo'nalgan quvvat oqimi qaysi tomonda kamroq bo'lsa, xuddi shu joyda (Rasm -1.s) tarmoqni ajratish maqsadga muvofiq bo'ladi va bunda quvvatlar taqsimlanishi optimal taqsimlanishga juda yaqin bo'ladi.
Elektr tarmog'ida "S" nuqta ajratish nuqtasi bo'lganda yig'indi quvvat isrofini quyidagicha hisoblaymiz:
n S2 1
AP = Y-j - R = —^(132 - 2,5 + 5,82 - 4,5 + 3,62 - 6,2) = 0,53 MVt
c Yu 1 352 7
Elektr tarmog'ida "S" nuqta eng optimal ajratish nuqtasi ekanligini tekshirib qo'ramiz,
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024 https ://mextex.uz/
TEXNOLOGIYA
buning uchun tarmoqning boshqa nuqtalarini ajratish nuqtasi deb qaralgandagi quvvat isrofini hisoblaymiz va ularni bir-biri bilan taqqoslaymiz.
a) ET ning boshlang'ich sxemasi; b) ET ning quvvatlari optimal taqsimlangan sxemasi; s) ET
ning optimal uzilish nuqtasi. 1-Rasm. Ikki tomonlama ta'minlangan elektr tarmoq sxemasi
Ajratish nuqtasi "b" bo'lganda (Rasm-l.a) yig'indi quvvat isrofini quyidagicha hisoblaymiz:
n
S 1
AP = Y-j■ R = — (7,22 • 2,5 + 5,82-1,5 + 9,42 • 6,2) = 0,59 MVt 6 P U2 1 35
Ajratish nuqtasi "a" bo'lganda (Rasm-2.5.b) yig'indi quvvat isrofini quyidagicha hisoblaymiz:
n S2 1
AP =Y-j ■ R (7,22 ■ 4,5 +132 ■ 1,5 +16,62 ■ 6,2) = 1,79 MVt
a P U2 11 352 7
Ajratish nuqtasi "d" bo'lganda (Rasm-2.5.c) yig'indi quvvat isrofini quyidagicha hisoblaymiz:
n
S 1
AR = ■ R = —t(16,62 • 2,5 + 9,42 • 4,5 + 3,62 -1,5) = 0,9 MVt J P U2 1 35
Olib borilgan hisob-kitoblardan shu narsa ma'lum bo'ladiki, ajratish nuqtasi sifatida "a", "b" yoki "d" nuqta olinganda quvvat isrofi "s" nuqtadagiga nisbatan katta chiqdi, demak ushbu tarmoqdagi optimal uzilish nuqtasi "s" nuqta hisoblanadi [5].
Bizga ma'lumki har qanday elektr tarmog'idagi yuklama yil davomida bir xil bo'lmaydi, shuning uchun elektr tarmog'ining eng optimal uzilish nuqtasini aniqlashda yillik yuklama grafigini ham e'tiborga olish kerak bo'ladi. Agar yillik yuklama grafigida elektr tarmog'idagi eng katta uzatiladigan quvvat vaqti 1000 soat, qolgan 7760 soat esa eng katta quvvatni 80% ni tashkil etsa, optimal ajratish nuqtasi "s" nuqta bo'lmasligi mumkin.
Yuklama grafigini 7760 soat vaqti uchun xar bir tugundagi quvvatlarni aniqlaymiz:
S3=7,2-0,8=5,8 MVA S4=5,8-0,8=4,6 MVA
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024
TEXNOLOGIYA S5=3,6-0,8=2,9 MVA
Tarmoqning 1-3 qismi quvvat oqimini aniqlaymiz:
S13 -2,5+( S13-5,8)-4,5+(S13-5,8-4,6)-1,5+( So-5,8-4,6-2,9>6,2=0 bundan S 13=7,1 MVA ga tengligi kelib chiqadi.
Yuklama maksimal bo'lmaganda ajratish nuqtasi "S" va "b" bo'lgan xollar uchun aktiv quvvat isrofini aniqlaymiz:
n S2 1
AP? = Y-Ï■ R = —t(8,72 • 2,5 + 2,92 • 4,5 +1,82 • 6,2) = 0,2 MVt c 2 Y U2 1 35
n S2 1
AP, = Y -Ï ■ R = — (5,82 ■ 2,5 + 2,92 ■ 1,5 + 4,72 ■ 6,2) = 0,19 MVt
'2 Y U2 1J 35 7
Yil davomida har xil yuklama bo'lishini hisobga olgan holda, ajratish nuqtasi "b" va "S" bo'lgandagi yillik elektr energiya isrofini hisoblaymiz:
AW =Ap ■1000+AP62 ■ 7760 = 0,59-1000+ 0,19■ 7760 = 1764,4 MVfrsoat;
AWC = Ap ■ 1000+ APc2 ■ 7760 = 0,53 ■ 1000+ 0,20^ 7760 = 2082 MVt* soat
Bundan ko'rinib turibdiki tarmoqning optimal ajratish nuqtasi "S" nuqta emas balki, "b" nuqta ekan, chunki yillik elektr energiya isrofi ajratish nuqtasi "S" nuqta bo'lganda katta chiqdi.
Yil davomida xar xil yuklama bo'lishini hisobga olgan xolda, ajratish nuqtasi "b" va "S" bo'lgandagi yillik elektr energiya isrofini yuqorida hisobladik.
Yillik elektr energiya isrofi kamayishini hisoblaymiz:
5Wyil=AWc-AWb=2082-1764,4=317,6 MVt soat.
Yillik elektr energiya isrofini kamaytirish hisobiga olinadigan foydani hisoblaymiz:
Dyil=5Wyil ■ß=317,6"295=93 692 ming so'm;
Bu yerda ß=295 so'm/kVtsoat -1 kVtsoat elektr energiya narxi.
Xulosa. Hisoblash natijalarini tahlil qilganimizda ma'lum bo'ldiki ikki tomonlama ta'minlangan elektr tarmog'idagi yuklamani optimal taqsimlaganimizda elektr energiya isrofi 317,6 MVtsoatga kamayadi, bu esa yillik daromatni 93 million 692 ming so'mga oshishiga olib keladi.
O'rganilayotgan umumiy quvvati 20 MVA bo'lgan elektr tarmog'ida yil davomida xar xil yuklama bo'lishini hisobga olgan holda, ajratish nuqtasi "b" va "S" bo'lgandagi, ya'ni quvvat optimal taqsimlangan va optimal taqsimlanmagandagi yillik elektr energiya isroflari hisoblanib, o'zaro taqqoslandi va quyidagi xulosalarga kelindi:
> olib borilgan hisob-kitoblardan shu narsa ma'lum bo'ladiki, ajratish nuqtasi sifatida "a", "b" yoki "d" nuqta olinganda quvvat isrofi "s" nuqtadagiga nisbatan katta chiqdi, demak ushbu tarmoqdagi optimal uzilish nuqtasi "s" nuqta hisoblanadi.
> har qanday elektr tarmog'idagi yuklama yil davomida bir xil bo'lmaydi, shuning uchun elektr tarmog'ining eng optimal uzilish nuqtasini aniqlashda yillik yuklama grafigini ham e'tiborga olish kerak bo'ladi. Agar yillik yuklama grafigida elektr tarmog'idagi eng katta uzatiladigan quvvat vaqti quvvatning kichik qiymatlari uzatiladigan vaqtga nisbatan kichik bo'lsa, optimal ajratish nuqtasi "s" nuqta bo'lmasligi mumkin.
Hech qanday kapital sarf xarajatlarsiz, ikki tomonlama ta'minlangan elektr tarmog'ida quvvatni optimal taqsimlash orqali elektr energiya isrofini kamaytirish bilan iqtisodiy samaradorlikni oshirishga erishish mumkin.
ADABIYOTLAR
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 16-fevraldagi "Qayta tiklanuvchi energiya manbalarini va energiya tejovchi texnologiyalarni joriy etishni jadallashtirish chora-
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024
TEXNOLOGIYA
tadbirlari to'g'risida"gi PQ-57-son qarori.
2. Герасимов А.А. и другие. Передача и распределение электрической энергии. -Краснодар.: Феникс, 2018 год. - стр.606-613.
3. Otamirzaev O.U. Elektr uzatish liniyalarida kuchlanishni optimalllash orqali energiya samaradorligini oshirish. Mexanika va texnologiya ilmiy jurnali, 2023 yil, Maxsus son. 195200 бетлар.
4. Пахомов М.А. Современный опыт энергосбережения зарубежных стран. // Международный журнал прикладных наук и технологий «Integral» 2019. №1. (24)
5. Отамирзаев О.У., Сотиволдиев А.С. Повышение энергоэффективности за счет оптимального распределения мощности в электрических сетях.// Экономика и социум. Международный журнал. №5(108) 2023 год. стр 991-997.
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024
