Научная статья на тему 'ЭЛЕКТР ТАРМОҚЛАРИДА ҚУВВАТ ИСРОФЛАРИНИ ҲИСОБЛАШ'

ЭЛЕКТР ТАРМОҚЛАРИДА ҚУВВАТ ИСРОФЛАРИНИ ҲИСОБЛАШ Текст научной статьи по специальности «Электротехника, электронная техника, информационные технологии»

1209
109
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
электр энергия / токлар / қуват исрофи ошмаслик / бошқариш / кучланиш / магнит оқим / элемент / Роговский белбоғи – пояси / геркон / иш ҳолати эҳтимоллиги / модель / ишончлилик кўрсаткичлари / иш қобилияти / electric power / currents / power dissipation / control / voltage / magnetic flux / element / Rogovsky belt stem / gerkon / probability of working condition / model / reliability indicators / ability to work

Аннотация научной статьи по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям, автор научной работы — Икромжон Мунавварович Хантўраев, Аббос Набижонович Жуманов

Республикамиз худудида электр энергиясининг сифати асосан частота, кучланиш, электр энергия таъминоти тармоқлари токлари назорати ва бошқарувида қўлланилувчи ва у токлар ҳосил қилган магнит оқимларининг ўзаро таъсирини эътиборга олган ҳолда, ток ва наргузка боғлиқ. Қиш фасилларида электр энергия сифат курсаткичини ошириб бориш мақсадида қўлласак бўлади. Хозирги кунда электр энергияга талаб ошиб бормақда. Шу миқѐсида хава линияда қуват исрофи ошмаслик мақсадида линиядаги узунликлари камайтириш мақсадда қўлласак бўлади. Кучланишни оширсак бартараф қиламиз, линияда сим кесим юзаси аниқ танлашимиз керак. тадқиқи натижалари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям , автор научной работы — Икромжон Мунавварович Хантўраев, Аббос Набижонович Жуманов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CALCULATION OF POWER CONSUMPTION IN ELECTRIC NETWORKS

The quality of electricity in the territory of the Republic depends mainly on the frequency, voltage, current and narcissus, taking into account the interaction of magnetic currents used in the control and management of currents in power supply networks and generated by these currents. In winter, we can use it to increase the quality of electricity. Today, the demand for electricity is growing. On this scale, we can use it to reduce the length of the line in order not to increase the power dissipation in the air line. If we increase the voltage we eliminate, we need to choose the exact wire cutting surface on the line. The results of the study are presented

Текст научной работы на тему «ЭЛЕКТР ТАРМОҚЛАРИДА ҚУВВАТ ИСРОФЛАРИНИ ҲИСОБЛАШ»

ЭЛЕКТР ТАРМОЦЛАРИДА КУВВАТ ИСРОФЛАРИНИ ^ИСОБЛАШ

Икромжон Мунавварович Хантураев

Жиззах политехника институти катта укитувчи

Аббос Набижонович Жуманов

Жиззах политехника институти ассистенти

АННОТАЦИЯ

Республикамиз худудида электр энергиясининг сифати асосан частота, кучланиш, электр энергия таъминоти тармокдари токлари назорати ва бошкарувида кулланилувчи ва у токлар хрсил килган магнит окимларининг узаро таъсирини эътиборга олган хрлда, ток ва наргузка боглик. Киш фасилларида электр энергия сифат курсаткичини ошириб бориш максадида кулласак булади. Хозирги кунда электр энергияга талаб ошиб бормакда. Шу микёсида хава линияда куват исрофи ошмаслик максадида линиядаги узунликлари камайтириш максадда кулласак булади. Кучланишни оширсак бартараф киламиз, линияда сим кесим юзаси аник танлашимиз керак. тадкики натижалари келтирилган.

Калит сузлар: электр энергия, токлар, куват исрофи ошмаслик, бошкариш, кучланиш, магнит оким, элемент, Роговский белбоги - пояси, геркон, иш хрлати э^тимоллиги, модель, ишончлилик курсаткичлари, иш кобилияти.

CALCULATION OF POWER CONSUMPTION IN ELECTRIC NETWORKS

Ikromjon Munavvarovich Khantoraev

Jizzakh Polytechnic Institute is a senior lecturer

Abbos Nabijonovich Jumanov

Jizzax Polytechnic Institute Assistant

ABSTRACT

The quality of electricity in the territory of the Republic depends mainly on the frequency, voltage, current and narcissus, taking into account the interaction of magnetic currents used in the control and management of currents in power supply

networks and generated by these currents. In winter, we can use it to increase the quality of electricity. Today, the demand for electricity is growing. On this scale, we can use it to reduce the length of the line in order not to increase the power dissipation in the air line. If we increase the voltage we eliminate, we need to choose the exact wire cutting surface on the line. The results of the study are presented.

Keywords: electric power, currents, power dissipation, control, voltage, magnetic flux, element, Rogovsky belt - stem, gerkon, probability of working condition, model, reliability indicators, ability to work.

КИРИШ

Уч фазали узгарувчан ток линияларидаги актив ва реактив кувватлар исрофи, агар линиянинг утказувчанликларини (В=0, G=0) хдсобга олмасак, куйидаги формулалар буйича хдсобланади [1].

АР = 3I2r - 3(I p + I2p )r (1)

bQ - 3I2x - 3 (IP + I2p)x (2)

Бу ерда r ва x - линиянинг актив ва индуктив каршиликлари; Ia ва 1Р -юкламанинг тула токи I ни актив ва реактив ташкил этувчилари.

Маълумки,

D =SuIcosp; Q = 43uIsin р. (3)

Тула токни унинг актив ва реактив ташкил этувчилари оркали

I с о s (р = Ia , I si п (р = Ip (4)

ифодалаймиз:

Ia ва 1Р кийматларини (3) га куямиз:

D -SIaU, Q = SIPU. (5)

Бундан

Ia ; ифодаларни (1) ва (1) га куйиб, куйидаги мухдм

ифодаларни хосил киламиз:

АР=3I2r=3(U+U)r - PUQLr - UPr (6)

bQ - 3/!x - 3(&+&>x - PUQx - wx (7)

Бу ерда S тула кувват.

МЕТОДОЛОГИЯ

Юкорида олинган ифодалар буйича куйидаги хулосаларни хосил киламиз:

1. Актив ва шунингдек реактив кувватлар исрофи Р ва Q га богликдир.

2. Исроф кучланиш квадратига тескари пропорционал. Шу сабабли кучланишни кичик кийматга кутарилиши кувват исрофини анчага камайтиради. Аммо кучланишни кутариш кушимча маблаг сарфини талаб килади [2].

3. Линия давомида бир неча кетма-кет уланган юкламалар мавжуд булганда (1,а- рсам) ундаги кувват исрофи хар бир участкадаги кувват исрофларининг йигиндисидан иборатдир, яъни

АР = Ар + АР + АР +• • • + АР ,

2 12 3 п?

АQZ =АQl +АQ2 + АQз +•••+АQn.

Бу ерда АР^, АР2, ...ва АQ1, АQ2,... мос холда (6) ва (7) ифодалар буйича аникланади.

Юклама линиянинг узунлиги давомида бир хил таксимланганда кувват исрофи. Линиянинг бутун узунлигида утказгичнинг кесим юзаси бир хил деб кабул киламиз:

Узунлик бирлигидаги линиянинг юкламасини 10 оркали белгилаймиз,

Pi+iQi 1 P2+iQ2 2 P3+iQ3

' APi+iAQi | AP2+1AQ2 2 АРз+i AQ3 |

P.+iQ. Р.+iQ. Pc+iQc

а)

яъни io=I/L, А/км. Т^ьминловчи Диниянинг ботттлан^т

кисмининг dl масофасИдаги юклама idl*га тенщир [3].

Линиянинг dl токнинг окиб утиши

натижасида юз берувчрт wmnrhi^ 1

, al б)

1-расм. '

Бутун курилаёган l узунлик линиядаги умумии кувват исрофи АР ни аниклаш учун 0 - L оралигидаги хамма жуда кичик исрофлар d(AP) кийматларини кушиб чикамиз, яъни:

пидаги l узунликдаги

AD = J 3(i0l)2 r0dl = 3i02r f12dl = 3/,

0 0

Юкоридаги тартибда

L3

= 12r = ^^ r. (8)

L

3

0

AQ = 12 x =

P2 + Q2 U2

x.

(9)

Шундай килиб, юклама линия давомида бир хил таксимланганда кувват исрофи худди шу юклама линиянинг охирида булган холатидагига нисбатан уч марта кам булади. Бунга (4), (5), (8), (9) ифодаларни таккослаш оркали ишонч хосил киламиз [4].

Уч фазали система амалда жуда кенг таркалган. Бундай системада бир хил кувват ва кучланишда бир фазали тизимдагига нисбатан кувват исрофи кам булади. Бу системалардаги исрофларни таккослайлик.

Уч фазали тармоклар учун

S = SUL,

S

Бир фазали тармоклар учун

S = UI,

Уч фазали тармок учун кувват исрофи

АРз = 3I з2 г3,

h SU

т S I, = — р.

1 U

AQ = 3I3x3.

г2

AQ, = 2Ii2 xi.

(10)

(11) (12) (13)

Бир фазали тармок учун кувват исрофи

АР = 212 r1:

(10) ва (11) ларни мос равишда (12) ва (13) ларга куйсак, куйидагилар хосил булади [5]:

уч фазали тармок учун кувват исрофи

АР, = ^ r„ 3 U2 3

AQ3 = JJ2 x3;

бир фазали тармок учун кувват исрофи

АР, =

2S2

U

2 '1'

AQi =

2S2

U

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

21

(14)

(15)

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

(14) ва (15) таккослаб, куйидаги хулосаларни хосил киламиз. хакикатдан хам уч фазали тармокларда кувват исрофи бир фазали тармоклардагига нисбатан 2 марта кам. Аммо, бир фазали системада иккита, уч фазалида эса учта утказгич мавжуд. Металл исрофини бир хил килиш учун уч фазали тармокда утказгичларнинг кесим юзасини бир фазалидагига нисбатан 1,5 марта камайтириш лозим [6]. Бунда каршилик 1,5 марта ошади, яъни r3=1,5rj. Бу кийматни АР3 учун ифодага куйсак, куйидагини хосил киламиз:

AD3 = (1,5 S2 / U 2)rx

Демак, бир фазали тармокларда кувват исрофи уч фазали тармоклардагига нисбатан 2/1,5=1,33 марта куп булади.

Трансформатор ва автотрансформаторлардаги актив ва реактив кувват исрофи салт ишлаш холатидаги исрофлар АРС, AQC ( gx ва Ьт утказувчанликлардаги) ва киска туташув холатидаги АРТ, AQT (чулгамларнинг гт ва хт каршиликларидаги) исрофларга булинади. Электр узатиш линияларини трансформаторларни эътиборга олиб хисоблашда утказувчанликлар gx ва Ьт утказувчанликлар мос юклама куринишида хисобга олиниб, узатилаётган кувват тенгламасига (балансига) киради [7].

Трансформатор пулатидаги ута магнитлаш учун ва уюрма токлар туфайли буладиган актив кувват исрофи трансформаторнинг паспорт маълумоти сифатида берилувчи номинал кучланиш U остидаги (салт ишлаш холатида) актив утказувчанлик gx даги исроф сифатида аникланади. Бунда юкори кучланиш чулгамидаги салт ишлаш токи таъсирида юз берувчи кувват исрофи жуда кам булганлиги сабабли gx утказувчанликдаги исроф учун куйидаги ифода уринли булади:

АРпул - АРС - UHgт (16)

Бу ерда ДРпул- трансформаторнинг пулатида (яъни одатда пулатдан ясалувчи узагида исроф булувчи актив кувват [8].

Трансформаторни магнитланишига сарф булувчи реактив кувват (Q реактив утказувчанлик Ьт билан белгиланади) трансформаторнинг номинал токка нисбатан фоиз хисобида берилувчи салт ишлаш токидан фойдаланиб топилади. Салт ишлаш токининг актив кисми жуда кичик булганлиги сабабли 1пул=0 деб фараз килсак, магнитланиш куввати куйидагига тенг булади:

Аб„ул = Aßc = ^ = U \ (17)

Чулгамларни киздиришга сарф булувчи киска туташув холатидаги актив кувват исрофини (бу исроф мисдаги кувват исрофи деб юритилади) (6) формуладагидек - куйидагича топиш мумкин:

Р2 + о2

АРт = —(18)

Шу сингари магнит окимининг ёйилиши туфайли юзага келувчи реактив кувват исрофини (7) формуладаги каби аниклаш мумкин:

P2 + о2

АОт = (19)

U н

(18) ва (19) ифодалардаги кучланиш трансформатор бевосита уланган хисобланаётган линиянинг номинал кучланишидир [9].

Трансформаторнинг чулгамидаги исроф ифодасини (18) дан бошкачарок куринишда хам тасвирлаш мумкин. Маълумки, киска туташув тажрибасида I=IH булиб, актив кувват исрофи куйидагича аникланади:

2

АРк - 3I>т = Гт .

Юклама токининг бошка кийматида хам трансформатордаги актив кувват исрофи шу каби топилади:

S 2

АР = 312 г =-г

т т _ г2 т '

U

н

Узаро муносабат АРт/АРк дан куйидаги ифодани хосил киламиз:

АРТ =АРК (S/SH )2. (20)

ХУЛОСА

Агар AQT учун (19) ифодадаги хтнинг урнига унинг (3.14) даги ифодасини куйсак, куйидаги формулага эга буламиз:

АСт = . (21)

100 SH ( )

(18) ва (19) ифодалар икки чулгамли ва, шунингдек, уч чулгамли трансформаторлар ва автотрансформаторлар учун уларнинг чулгамларида юклама хар кандай булганда хам кувват исрофини аниклаш учун яроклидир. Уч чулгамли трансформатор ёки автотрансформаторнинг бирор чулгамидаги исрофни хисоблашда формуладаги трансформаторнинг умумий юкламаси урнига чулгамнинг юкламаси, хамда гт ва хт каршиликлар урнига мос чулгамнинг каршилиги куйилади. (20) ва (21) формулалар паст кучланиш чулгами булинган булиб, улардаги юкламалар бир хил булган икки чулгамли трансформаторлардаги исрофлар учун хам уринлидир [10].

Шундай килиб, трансформатордаги умумий актив, реактив ва тула кувват исрофлари куйидагича хисобланади:

АРтТ=АРт +АРС AQtZ=AQt + AQ

(22)

ASт£ ^ VÄPT[+ÄQTE

REFERENCES

1. Nabijonovich J. A. Renewable energy sources in Uzbekistan //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 11. - С. 769-774.

2. Сиддиков И. Х. и др. Элементы и устройства управления и контроля интеллектуальных электрических сетей систем электроснабжения //Инженерно-строительный вестник Прикаспия. - 2018. - №. 2 (24).

3. Жуманов А., Абдиев Х., Файзуллаев А. КЛАССИФИКАЦИЯ ВОЗДУШНЫХ ЛИНИЙ ЭЛЕКТРОПЕРЕДАЧИ //СОВРЕМЕННАЯ НАУКА: АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ, ДОСТИЖЕНИЯ И. - 2021. - С. 45.

4. Сиддиков И. Х., Хужаматов Х. Э., Хонтураев И. М. Современные элементы и устройства контроля одно-и трехфазного электрического тока //Потенциал интеллектуально одаренной молодежи-развитию науки и образования. - 2017. -С. 119-121.

5. Жалилов У. А. У. и др. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ СИФАТ КУРСАТКИЧЛАРИ ВА УЛАРНИ ОШИРИШ ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4. - С. 113-118.

6. Сиддиков И. Х. и др. Исследование показателей надежности и вероятности работоспособности датчиков контроля и управления энергопотреблением //Инженерно-строительный вестник Прикаспия. - 2020. - №. 1 (31).

7. Жуманов А. Н. и др. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФИНИ АНЩЛАШ УСУЛЛАРИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4. -С. 466-470.

8. Siddikov I. K. et al. DESING OF TRANSDUCERS FOR CONTROL OF NONSYMMETRY OF THREE PHASES ELECTRICAL NETS OF POWER SUPPLY SYSTEMS //Потенциал интеллектуально одаренной молодежи-развитию науки и образования. - 2018. - С. 245-249.

9. Мустафакулов А. А., Арзикулов Ф. Ф., Джуманов А. Использование Альтернативных Источников Энергии В Горных Районах Джизакской Области Узбекистана //Интернаука: электрон. научн. журн. - 2020. - №. 41 (170).

10. Сиддиков И. Х. и др. АНАЛИЗ ПРЕОБРАЗОВАТЕЛЕЙ ПОСТОЯННОГО И ПЕРЕМЕННОГО ТОКОВ В СЕТЯХ ЭЛЕКТРОСНАБЖЕНИЯ //Потенциал интеллектуально одаренной молодежи-развитию науки и образования. - 2018. -С. 130-133.

11. Жуманов А. Н. и др. ЭЛЕКТР ТАРМО^ЛАРДАГИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФЛАРНИ ТУЗИЛИШИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4.

12. Sultanov M. M. et al. FITTING THE SPECTRA OF PIONS, KAONS, PROTONS, AND ANTIPROTONS IN RELATIVISTIC CU+ CU COLLISIONS //Euro-Asia Conferences. - 2021. - С. 96-98

13. Siddikov I. K. et al. Technological aspects of modelling and research of smart grid //2019 International Conference on Information Science and Communications Technologies (ICISCT). - IEEE, 2019. - С. 1-5.

14. Siddikov I. et al. Research of transforming circuits of electromagnets sensor with distributed parameters //10 th International Symposium on intelegent Manufacturing and Service Systems. - 2019. - С. 9-11.

15. Siddikov I. K. et al. Modelling of transducers of nonsymmetrical signals of electrical nets //2019 International Conference on Information Science and Communications Technologies (ICISCT). - IEEE, 2019. - С. 1-6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.