CC BY
571ELEKTR TA'MINOT TIZIMIGA AKTIV VA REAKTIV QUVVATNING
TA'SIRI
B. B. Abdurahimov
Farg'ona politexnika instituti abdurahimovbotirj [email protected]
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada Elektr ta'minot tizimiga aktiv va reaktiv quvvatning tasiri va Aktiv kuch nimani anglatishini ko'rib chiqilgan va Reaktiv quvvat va aktiv o'rtasidagi farqi. O'zgaruvchan tok zanjiridagi P, Q, S lar istalgan vaqtida tarmoqning istalgan qismidagi o'zgarishlar va bu tarmoqdagi oqayotgan quvvatlarga tasiri korib chiqilgan va o'rganilgan.
Kalit so'zlar; Aktiv kuch, aktiv qarshilik, oniy kuch, umumiy quvvat, amplituda, induktiv va sig'imli energiya.
EFFECT OF ACTIVE AND REACTIVE POWER ON THE POWER SUPPLY
SYSTEM
B. B. Abdurahimov
Fergana Polytechnic Institute abdurahimovbotirj [email protected]
ABSTRACT
In this article, the difference between the effect of active and reactive power to the power supply system and the asset power of active power and the difference between reactive power and asset. P, Q, s, changes in any section of the network in any section of the variable current chain are approved and studied.
Keywords: Active power, active resistance, intelligence, total power, amplitude, inductive and capacity.
Aktiv, reaktiv va aniq quvvat.
Quvvatning ifodasi bo'lgan doimiy tarmoqlardan farqli o'laroq P = U • I va vaqt o'tishi bilan o'zgarmaydi, o'zgaruvchan tok tarmoqlarida bunday emas.
O'zgaruvchan tok zanjiridagi quvvat ham o'zgaruvchan. T ning istalgan vaqtida zanjirning istalgan qismida U lahzali kuchlanish va tok qiymatlarining hosilasi sifatida aniqlanadi.
Aktiv kuch nimani anglatishini ko'rib chiqamiz
To'liq aktiv qarshilikka ega bo'lgan davrda u quyidagilarga teng:
p = u^ i
Agar qabul qilsangiz u = Umsin^ • t va i = Imsin^ • t keyin chiqadi:
Um • I
p = sin2M • t = —---(1 — cos2m • t) = U • I — U • I • cos2m • t
2
Qaerda
Yuqoridagi iboralar asosida aktiv energiya ikki qismdan iborat - doimiy U • I va o'zgaruvchan U • I • cos2m • t bu ikki marta chastotada o'zgaradi. Uning o'rtacha qiymati P = U • I
/ u \ / \
/jLA / \
.............|.....|..................
1 1 ! 1 1
0 0.02 0.04 0.06 OOS 0,1 0.12 0,14 0.16 0.18 0.2 00t
1-rasmda P (®t) grafigi keltirilgan
Reaktiv quvvat va aktiv o'rtasidagi farq
Reaktivlik mavjud bo'lgan elektronda (induktivni misol qilib oling), oniy kuchning qiymati:
q = u^ i
Tegishli ravishda u = Umsin<^ • t va i = lm sin (w t — = Im cos • t
oxirida biz quyidagilarni olamiz:
U • I
TT T um 1m . 2 . JJ T . 2 .
q = Im sin w • t = —-— sin2 w • t = U • I • sin2 w • t
2
Ushbu ifoda shuni ko'rsatadiki, reaktiv energiya faqat o'zgaruvchan qismni o'z ichiga oladi, u ikki marta chastota bilan o'zgaradi va uning o'rtacha qiymati nolga teng
u J.......... .........................
i * \ / V / A V / A X
2-rasm Grafik (®t)
Agar oqim va kuchlanish sinusoidal bo'lsa va tarmoq RL yoki RC tipidagi elementlarni o'z ichiga oladigan bo'lsa, unda bunday tarmoqlarda, aktiv R elementidagi energiyani aylantirishdan tashqari, reaktiv elementlardagi elektr va magnit maydonlarining energiyasi L va S.
Bunday holda, tarmoqning umumiy quvvati yig'indiga teng bo'ladi: s = p + q Oddiy RL davri misolida ko'rinadigan kuch nima?
R L
O-
3-rasm Bir lahzali qiymatlar o'zgarishining grafikalari u, i:
4-rasm Bir lahzali qiymatlar o'zgarishining grafikalari u, i:
9 - oqim va kuchlanish o'rtasidagi o'zgarishlar o'zgarishi S uchun tenglama quyidagi shaklga ega
Bu esa s = u • i = Um • Im • sinw • t • sin(te • t • <p)
sin(te • t — y) = sinte • t • cos<p — costä • t • sin<p va amplituda qiymatlarni samaradorligi bilan almashtiring:
s = U • I • cosç — U • I • cosç • cos2 • œ • t — U • l • sinç • sin2 • m • t S qiymati ikki miqdorning yig'indisi sifatida qaraladi s = p + q qayerda p = U • I • cosç — U • I • cos2m • cosç ; q = —U • I • sinç • sin2 • m • t va - RL bo'limlarida bir lahzali aktiv va reaktiv quvvat.
5-rasm P, Q, S grafikalar:
Grafikdan ko'rinib turibdiki, induktiv komponentning mavjudligi umumiy quvvatdagi salbiy qismning paydo bo'lishiga olib keldi (grafaning soyali qismi), bu uning o'rtacha qiymatini pasaytiradi. Bu o'zgarishlar o'zgarishiga bog'liq, ma'lum vaqt ichida oqim va kuchlanish antifazada bo'ladi, shuning uchun S.ning salbiy qiymati paydo bo'ladi. Samarali qiymatlar uchun:
P = U • I • cosç Q = U • I • sinç
Tarmoqning aktiv komponenti vatt (Vt) bilan, reaktiv komponent esa reaktiv volt-amper (var) bilan ifodalanadi.
Tarmoqning umumiy quvvati S, generatorning nominal ma'lumotlari bilan aniqlanadi. Generato'r uchun bu quyidagicha ifodalanadi: S = U • I
Generato'rning normal ishlashi uchun sirg'ishdagi oqim va terminallardagi kuchlanish I n , U n nominal qiymatlaridan oshmasligi kerak . Generato'r uchun P va S qiymatlari bir xil, ammo shunga qaramay, amalda S ni volt-amperda (VA) ifodalangan. Shuningdek, tarmoq energiyasi har bir komponent orqali alohida ifodalanishi mumkin:
S = U • I2 Q = U • I2 P = R • I2
Bu yerda P, Q, S mos ravishda tarmoqning aktiv, reaktiv va tola quvvati. Ular kuch uchburchagi hosil qiladi:
p
6 -rasm kuch uchburchagini
Asosan induktiv yuk bilan quvvat uchburchagi, agar siz Pifagor teoremasini eslasangiz, to'g'ri burchakli uchburchakdan siz quyidagi ifodani olishingiz mumkin:
S = ^P2 + Q2
Uchburchakdagi reaktiv komponent oqim kuchlanishdan orqada qolganda ijobiy (Q L ), manfiy esa (Q C ):
P
7-rasm Asosan sig'imli yuk bilan quvvat uchburchagi
Tarmoqning reaktiv komponenti uchun algebraik ifoda amal qiladi:
Q = Ql-QC
Demak, induktiv va sig'imli energiya bir-birining o'rnini bosadi. Ya'ni, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan induktiv qismining ta'sirini kamaytirishni istasangiz, sig'im qo'shishingiz kerak va aksincha. Quyida ushbu sxemaga misol keltirilgan:
ti ïc
o-•-
8-rasm Reaktiv komponent kompensatsiyasi davri
Vektorli diagrammada kondensatorning cos^ ga ta'siri ko'rsatilgan. Ko'rib turganingizdek, kondansato'r yoqilganda, cos^ 2 > cos^ 1 va I i <I.
J L • | IjID Ic
• u
l f S Ijia / <P2 /
7-rasm Vektorli diagramma
Umumiy va reaktiv energiya o'rtasidagi bog'liqlik quyidagicha ifodalanadi:
P = S • cos<p = U • I • cos<p
Shuning uchun:
coscp = P/(U • I)
cos^ - quvvat omili, bu umumiy energiyaning qaysi qismini aktiv energiya ekanligini ko'rsatadi. U 1 ga qanchalik yaqin bo'lsa, tarmoqdan shunchalik foydali energiya sarflanadi.
Xulosa
Ushbu maqolada tayyorlash davomida shuni xulosa qilib aytolamanki Elektr ta'minot tizimiga aktiv va reaktiv quvvatning tasiri, Aktiv kuch nimani anglatishini va Reaktiv quvvat va aktiv o'rtasidagi farqi. O'zgarmas tok zanjirlaridan farqli o'laroq, AC kuchlanish zanjirlari uch xil quvvatga ega - aktiv, reaktiv, to'la. Aktiv energiya, doimiy oqim davrlarida bo'lgani kabi, foydali ishlarni amalga oshiradi. Reaktiv - foydali narsa qilmaydi, lekin faqat tarmoq samaradorligini pasaytiradi, simlarni isitadi, generatorni yuklaydi. To'liq - aktiv va reaktiv yig'indisi, bu tarmoq quvvatiga teng. Reaktiv energiyaning induktiv tarkibiy qismi sig'im bilan qoplanishi mumkin. Amalda, sanoatda, bu kondansatör birliklari shaklida amalga oshiriladi va o'rnatiladi.
REFERENCES
1. Распопов Е. В. Электрические системы и сети. Качество электроэнергии и его обеспечение: Конспект лекций. — Л.: СЗПИ, 1990.
2. Правила устройства электротехнических установок, М., "Энергия", 1985.
3. Справочник по проектированию электроэнергетических систем. Под ред. С.С. Рокотяна и И.М. Шапиро - М.: " Энергоатомиздат ", 1985.
4. http s: //bumotors .ru/uz
5. https://yato-tools.ru/
