Научная статья на тему 'ЭКСТРАКЦИОН ФОСФАТ КИСЛОТАНИ ОҲАКТОШ ХОМАШЁСИ БИЛАН НЕЙТРАЛЛАШ АСОСИДА КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ ФОСФАТЛИ ЎҒИТЛАР ОЛИШ'

ЭКСТРАКЦИОН ФОСФАТ КИСЛОТАНИ ОҲАКТОШ ХОМАШЁСИ БИЛАН НЕЙТРАЛЛАШ АСОСИДА КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ ФОСФАТЛИ ЎҒИТЛАР ОЛИШ Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
182
35
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Ключевые слова
фосфат кислота / экстракцион фосфат кислота / ўғит / минерал ўғит / фосфорли ўғит / кальций карбонат / магний карбонат / оҳактош / монокальцийфосфат / дикальцийфосфат / қўшалоқ суперфосфат. / phosphoric acid / extraction phosphoric acid / fertilizers / mineral fertilizers / phosphorus fertilizers / calcium carbonate / magnesium carbonate / limestone / monocalcium phosphate / dicalcium phosphate / double superphosphate.

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — I. Shamshidinov, G. Qodirova, B. Mamurov, R. Najmiddinov, A. Nishonov

Ишда маҳаллий карбонатли хомашё – оҳактошдан фойдаланган ҳолда таркибида кальций ва магний бўлган фосфорли оддий ўғит олиш жараёни келтирилган. Ишлаб чиқаришда мазкур усул фойдаланилганда фосфорли оддий ўғитлар олишга маҳаллий карбонаптли хомашёларни қамраб олиш мумкинлиги аниқланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технологиям материалов , автор научной работы — I. Shamshidinov, G. Qodirova, B. Mamurov, R. Najmiddinov, A. Nishonov

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

OBTANING OF CALCIUM AND MAGNESIUM PHOSPHATE FERTILIZERS ON THE BASE ON NEUTRALIZATION OF EXTRACTION PHOSPHORIC ACID BY LIMESTONE

The article presents the processes of obtaining calcium and magnesiumcontaining ordinary phosphorus fertilizers using local carbonate raw materials limestone. It is established that the use of this method in production leads to the attraction of local carbonate raw materials to produce ordinary phosphorus fertilizers.

Текст научной работы на тему «ЭКСТРАКЦИОН ФОСФАТ КИСЛОТАНИ ОҲАКТОШ ХОМАШЁСИ БИЛАН НЕЙТРАЛЛАШ АСОСИДА КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ ФОСФАТЛИ ЎҒИТЛАР ОЛИШ»

 2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

ЭКСТРАКЦИОН ФОСФАТ КИСЛОТАНИ О^АКТОШ ХОМАШЁСИ БИЛАН НЕЙТРАЛЛАШ АСОСИДА КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ ФОСФАТЛИ УГИТЛАР

ОЛИШ Шамшидинов И.Т.

НамМ^И профессори, DSc Кодирова Г.К.

НамМ^И доценти, PhD Мамуров Б.А.

НамМ^И кафедра мудири, PhD Нажмиддинов Р.Ю.

НамМ^И докторанти Нишонов А.А.

НамМ^И магистранти https://doi.org/10.5281/zenodo.6930986

Аннотация. Ишда ма^аллий карбонатли хомашё - о^актошдан фойдаланган %олда таркибида кальций ва магний булган фосфорли оддий угит олиш жараёни келтирилган. Ишлаб чицаришда мазкур усул фойдаланилганда фосфорли оддий угитлар олишга мауаллий карбонаптли хомашёларни цамраб олиш мумкинлиги аницланган.

Калит сузлар: фосфат кислота, экстракцион фосфат кислота, угит, минерал угит, фосфорли угит, кальций карбонат, магний карбонат, ощктош, монокальцийфосфат, дикальцийфосфат, цушалоц суперфосфат.

ПОЛУЧЕНИЯ КАЛЬЦИЙ И МАГНИЙ ФОСФАТНЫХ УДОБРЕНИЙ НА ОСНОВЕ

НЕЙТРАЛИЗАЦИИ ЭКСТРАКЦИОННОЙ ФОСФОРНОЙ КИСЛОТЫ

ИЗВЕСТНЯКОМ

Аннотация. В работе приведены процессы получения кальций и магнийсодержащих одинарных фосфорных удобрений с использованием местного карбонатного сырья - известняка. Установлено, что использование данного способа в производстве приводит к привлечению местного карбонатного сырья для получения одинарных фосфорных удобрений.

Ключевые слова: фосфорная кислота, экстракционная фосфорная кислота, удобрения, минералные удобрения, фосфорные удобрения, карбонат кальция, карбонат магния, известняк, монокальцийфосфат, дикальцийфосфат, двойной суперфосфат. OBTANING OF CALCIUM AND MAGNESIUM PHOSPHATE FERTILIZERS ON THE BASE ON NEUTRALIZATION OF EXTRACTION PHOSPHORIC ACID BY

LIMESTONE

Abstract. The article presents the processes of obtaining calcium and magnesium-containing ordinary phosphorus fertilizers using local carbonate raw materials - limestone. It is established that the use of this method in production leads to the attraction of local carbonate raw materials to produce ordinary phosphorus fertilizers.

Keywords: phosphoric acid, extraction phosphoric acid, fertilizers, mineral fertilizers, phosphorus fertilizers, calcium carbonate, magnesium carbonate, limestone, monocalcium phosphate, dicalcium phosphate, double superphosphate.

КИРИШ

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Бутун дунёда ишлаб чикарилаётган фосфорли угитлар апатит ва фосфатли концентратлар асосида олинади. Угитлар ишлаб чикариш Халкаро ассоциацияси (IFA) маълумотлари буйича сунгги йилларда фосфорли угитлар 100% Р2О5 хисобида 42,706 дан 46,648 миллион тоннагача ортган. Бу эса таъсир этувчи модда буйича фосфорли угитларга талаб йилига уртача 1 млн тоннага ортганлигини курсатади. Лекин бой фосфатли хомашёларнинг камайиб бориши натижасида ишлаб чикаришга камбагал паст навли, хусусан, карбонатли хомашёларни камраб олиш тенденцияси кузатилади, улар дунё микёсидаги фосфатлар захирасининг учдан икки кисмини ташкил этади [1].

^ишлок хужалигини жадал ривожлантиришнинг асосий бош омилларидан бири, биринчи навбатда угитлардан кенг камровли ва самарали фойдаланиш билан боглик булган кимёлаштириш хисобланади, шу оркали кишлок хужалиги усимликларининг хосилдорлигини уртача 40-50% оширишга эришиш мумкин [2, 3]. Угитларни ишлаб чикариш ва куллашга сарфланган харажатлар кушимча ишлаб чикарилган кишлок хужалиги махсулотлари хисобидан 2-3 баробар копланади.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Республикамиз кишлок хужалигида фосфорли угитлар сифатида асосан ^изилкум фосфоритларидан олинган аммофос, шунингдек оддий суперфосфат ишлатилади. Маълумки, аммофос таркибида кальций булмайди. Аммофосдан узок вакт мунтазам фойдаланиш натижасида тупрок таркибидаги харакатчан кальций ва магний йилдан-йилга камайиб боради. Бу эса усимлик ва тирик организмлардаги кальций ва магнийнинг етишмовчилигига олиб келади. Натижада тупрок структураси ёмонлашади, усимликлар хосилдорлиги пасаяди, тирик организмларда касалликлар келиб чикади.

Республикамиз худудида саноат ишлаб чикариш технологик талабларига жавоб берадиган кальций ва магний карбонатларидан ташкил топган: кальцит, охактош, доломит ва бошка махаллий норуда минерал хомашёлар куп микдорда учрайди [4]. Республикамиз давлат балансига олинган 24 та охактош ва доломитлашган охактош конлари (шунингдек 4 та бошка турдаги карбонат хомашёлари конлари) булиб, уларнинг захираси 1017,8 млн тоннани ташкил килади, саноат категориялари буйича охак олиш учун атиги 294 минг тонна охактош ишлатилади. Бундан ташкари, сув тозалаш иншоотларида катта микдорда таркибида кальций ва магний карбонатлари булган чикиндилар хосил булади ва уларни комплекс кайта ишлаш йулга куйилмаган. Кальций ва магний карбонатли хомашёлар ва чикиндиларни технологик нуктаи назардан комплекс урганиш хамда улардан саноат микёсида сифатли махсулотлар - усимликлар томонидан осон узлаштириладиган кальций (шунингдек магний) фосфатли угитлар ишлаб чикаришда фойдаланишни йулга куйиш мухим ахамият касб этади.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Амалда фосфоритлардан олинган экстракцион фосфат кислотани (ЭФК) нейтраллашга асосланган холда концентрланган фосфорли угитлар ишлаб чикарилади. Бунда нейтралловчи восита сифатида аммиак гази (аммофос ишлаб чикаришда), фосфорит (кушалок суперфосфат туридаги угитлар ишлаб чикаришда) кабилардан фойдаланилади. ЭФКни нейтралланиш жараёнини табиий карбонатли хомашёлар - бур, охактош, доломит кабилар билан хам амалга оширилиши мумкин. Натижада таркибида осон узлашадиган шаклдаги кальций ва магний тутган фосфорли угитлар олиш мумкин булади [5-30].

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Фосфат кислотали тузлар эритмаларига аммоний нитрат кушилганда эритма таркибидаги тузларнинг сувда эрувчанлиги яхшиланади [31, 32]. Шу сабабли бошлангич ЭФКга аммоний нитрат кушилади ва уни карбонатли хомашёлар билан нейтраллаш оркали осон узлашадиган шаклдаги кальций ва магний тутган концентрланган фосфорли угитлар олишга эришилади.

Тадкикот объекти сифатида таркибида, ог. % хисобида: СаО - 54,09, MgO - 1,07, R2Oз - 0,19, SOз - 0,09, Ш2 - 43,65, H2O - 0,29, э.к - 0,62 булган Наманган вилояти Янгикургон тумани Паромон кони охактоши ва таркибида, ог.% хисобида: Р2О5 - 17,23, CaO - 0,32, MgO - 0,66, Fe2Oз - 0,30, Al2Oз - 0,41, F - 1,18 булган «Аммофос-Максам» АЖ экстракцион фосфат кислотаси (ЭФК) хомашёлари ишлатилди. Охактошни куйдириш муфель печида амалга оширилди, бошлангич хомашёлар, оралик ва тайёр махсулотларни кимёвий тахлиллари маълум булган усулларда амалга оширилди [33-35].

ЭФКни фосфоритлар ва карбонатли хомашёлар билан нейтралланганда куп микдорда купик хосил булади. Суниши кийин булган бундай купик ишлаб чикариш самарадорлигининг кескин пасайишига олиб келади. Шунинг учун ЭФКни нейтраллашда купикланиш жараёнига охактош хомашёсини дастлабки термик кайта ишлашнинг таъсири урганилди. Бунинг учун таркибида, ог. % хисобида: СаО = 54,09, MgO = 1,07, R2Oз = 0,19, SOз = 0,09, ТО2 = 43,65, H2O = 0,29, эримайдиган колдик = 0,62 булган охактош хомашёсига 100^1050°С харорат интервалида термик ишлов берилди ва хосил килинган махсулотларнинг кимёвий таркиби аникланди (1 -жадвал).

1-жадвал

Доломитлашган бурсимон хомашё кимёвий таркибининг куйдириш х,ароратига

боFликлиги

№ Куйдириш харо-рати, OC Куйдириш даво-мий-лиги, минут Масса йукоти-лиши, % Олинган махсулот кимёвий таркиби, %

CaO MgO R2O3 SO3 CO2 H2O э.к.

54,09 1,07 0,19 0,09 43,65 0,29 0,62

1. 100 60 0,07 54,13 1,07 0,19 0,09 43,68 0,22 0,62

2. 200 60 0,08 54,13 1,07 0,19 0,09 43,68 0,21 0,62

3. 300 60 0,13 54,16 1,07 0,19 0,09 43,71 0,16 0,62

4. 400 60 0,19 54,19 1,07 0,19 0,09 43,73 0,10 0,62

5. 500 60 0,21 54,20 1,07 0,19 0,09 43,74 0,08 0,62

6. 600 60 0,29 54,25 1,07 0,19 0,09 43,78 - 0,62

7. 700 60 1,08 54,68 1,08 0,19 0,09 43,33 - 0,63

8. 800 60 3,05 55,79 1,10 0,20 0,09 42,18 - 0,64

9. 850 60 6,77 58,02 1,15 0,20 0,10 39,87 - 0,67

10. 900 60 18,87 66,67 1,32 0,23 0,11 30,90 - 0,76

11. 950 60 31,9 79,43 1,57 0,28 0,13 17,68 - 0,91

12. 1000 180 43,92 96,45 1,91 0,34 0,16 0,04 - 1,11

13. 1050 180 43,94 96,49 1,91 0,34 0,16 - - 1,11

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Хомашёга 100^500°С харорат интервалида термик ишлов берилганда ундаги намлик ва кристаллизация сувларининг ажралиб чикиши хамда темир ва алюминий гидроксидларининг парчаланишидан хосил булган сув буги хисобига намунанинг массаси 0,29% га камаяди.

МУ^ОКАМА

Назарий маълумотларга кура, магний карбонатнинг (MgCO3) парчаланиши 500OC, доломитнинг (CaCOз•MgCOз) парчаланиши 600OC, кальцитнинг (СаС03) парчаланиши эса 850-900°С дан бошланади [36] ва 1050°С хароратда 1 соат давомида карбонатли минералларнинг барчаси тула парчаланади. Бунинг натижасида таркибида, ог. % хисобида: СаО = 96,49, MgO = 1,91, R2Oз = 0,34, SOз = 0,16 ва эримайдиган колдик = 1,11 булган махсулот олинади.

Экстракцион фосфат кислотани охактош хомашёси билан нейтралланганда суниши кийин булган купикнинг хосил булиши карбонатларнинг парчаланишидан ажралиб чикадиган карбонат ангидридгагина боглик булиб колмасдан, балки хомашё таркибидаги органик бирикмалар колдиги мавжуд булишига хам боглик булади. Нейтраллаш жараёнида хосил буладиган купикнинг суниши бошка хомашёларга (бур, сув тозалаш иншооти чикиндиси) нисбатан жадал бориши кузатилади. Термик ишлов бериш жараёнида органик бирикмаларнинг хомашё таркибидан йуколиши суниши кийин булган купикнинг камайишига олиб келади.

Охдктош хомашёсига 500^950°С харорат интервалида термик ишлов беришдан хосил килинган махсулотлар билан таркибида, ог. % хисобида: Р2О5 = 17,23, CaO = 0,32, MgO = 0,66, Fe2Oз = 0,30, Al2Oз = 0,41, F = 1,18 ва бошкалар булган ЭФК нейтралланди ва бу жараёнлардаги купикланиш ва хосил булган купикланиш даражасининг вакт давомида узгариши урганилди (1-расм). ЭФКни хомашёнинг куйдириш махсулотлари билан нейтраллаш жараёнида кислота меъёри монокальцийфосфат, мономагнийфосфат, темир ва алюминий фосфатлари хосил булишига мувофик келадиган стехиометрик микдорга нисбатан 100% ни ташкил этди.

10 20 30 40 50 60

1-расм. Ох,актош хомашёсига термик ишлов бериш х,ароратига боFлик х,олда ЭФКни нейтраллаш жараёнида купикланиш даражасининг вакт давомида узгариши: 1 -

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

ох,актош хомашёсига термик ишлов берилмаган; 2 - 500OC; 3 - 700OC; 4 - 800OC; 5 -

950OC.

Жараёнда купик хосил булиш даражасини белгилаш учун реакция аралашмаси (суспензия) баландлигига нисбатан хосил булган купик баландлигининг фоиздаги ифодасини купикланиш даражаси деб олинди.

ЭФКни термик ишлов берилмаган хомашё билан нейтралланганда хосил буладиган купикланиш даражаси 5 минутда 335% га кутарилади, у 15 минутда 115% гача, купикланишнинг батамом суниши учун 45 минут вакт сарфланади.

Охактош хомашёсига термик ишлов берилишидан хосил килинган махсулотлар билан ЭФК нейтралланганда купикланиш даражаси анчагина пасаяди: 500OC, 700OC, 800OC ва 950OC хароратда термик ишлов берилган хомашёлардан фойдаланилганда купикланиш даражаси мувофик холда 5 минут давомида 288%, 215%, 124% ва 92% ни, 15 минут давомида 80%, 54%, 12% ва 0% ни ташкил этади. Суспензияни аралаштириб туриш 20 минутгача давом эттирилганда 800OC ва 950OC хароратда термик ишлов берилган хомашёлардан хосил буладиган купиклар тула суниши кузатилади.

ЭФКни охактош хомашёси билан нейтраллаш жараёнида купикланишни камайтириш максадида бошлангич хомашёга термик ишлов берилмаган (кимёвий таркиби юкорида келтирилган) хамда таркибида, ог. % хисобида: CaO = 55,79, MgO = 1,1, R2O3 = 0,20, SO3 = 0,09, CO2 = 42,18 ва эримайдиган колди; = 0,64 булган 800OC хароратда термик ишлов берилган охактош хомашёлари ишлатилди. Дастлабки термик ишлов берилмаган ва 800OC хароратда термик ишлов берилган охактош хомашёлари билан ~17% P2O5 концентрацияли ЭФКни аммоний нитрат (1%) иштирокида кислота меъёри монокальцийфосфат, мономагнийфосфат, темир ва алюминий фосфатлари хосил булишига мувофик келадиган стехиометрик микдорга нисбатан 100% ни ташкил этган холда хона хароратида (20-25OC), 60 минут давомида нейтралланди. Бунинг натижасида хосил килинган суспензиялар буглатилди ва 95-100OC хароратда куритилди.

ЭФКни охактош ва уни куйдириш махсулоти билан нейтраллашда хосил килинган суспензия, олинган махсулот хамда жараённинг технологик параметрлари 2-жадвалда келтирилган.

2-жадвал

ЭФКни охактош хомашёси билан нейтраллашда х,осил килинган суспензия х,амда уни куритилишидан олинган мах,сулотнинг кимёвий таркиби ва жараённинг

технологик курсаткичлари

Курсаткичлар Суспензия ^уритилган махсулот

Бошлангич карбонатли хомашёга термик ишлов бериш харорати - 800OC - 800OC

Р2О5 (умумий), % 15,64 15,95 48,05 47,88

Р2О5 (узлашадиган), % 15,40 15,67 47,26 46,98

Р2О5 (сувда эрийдиган), % 14,48 14,73 44,18 43,96

CaO (умумий), % 6,76 6,79 20,77 20,38

MgO (умумий), % 0,74 0,76 2,29 2,23

R2O3 (умумий), % 1,10 1,11 3,38 3,33

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

SO3 (умумий), % 0,76 0,76 2,33 2,28

F, % 1,03 1,05 0,60 0,58

N (умумий), % 0,32 0,32 0,99 0,97

Н2О, % 67,75 67,27 0,92 1,75

(P2O5узл.:P2O5умум.)x100, % 98,45 98,24 98,36 98,12

(P2O5с.э.:P2O5умум.)x100, % 92,58 92,36 91,94 91,83

Дастлабки термик ишлов берилмаган ва 800OC хароратда термик ишлов берилган охактош хомашёлари билан ~17% P2O5 концентрацияли ЭФКни аммоний нитрат (1%) иштирокида нейтралланганда, таркибида мос холда ог. % хисобида: Р2О5умум. = 15,64 ва 15,95; Р2О5узл. = 15,40 ва 15,67; Р2О5С.Э. = 14,48 ва 14,73; СаО = 6,76 ва 6,79; MgO = 0,74 ва

0.76. N = 0,32 ва 0,32; Н2О = 67,75 ва 67,27 булган суспензия олинади. Бундай суспензиядаги узлашадиган фосфатлар микдори, яъни (P2O5узл.:P2O5умум.)x100 нисбат 98,45 ва 98,24% ни ташкил килади.

Х,осил килинган суспензия 95^100ОС харорат интервалида куритилганда, таркибида ог. % хисобида: Р2О5умум. = 48,05 ва 47,88; Р2О5узл. = 47,26 ва 46,98; Р2О5с.э. = 44,18 ва 43,96; Р2О5эркин = 2,05 ва 1,96; СаО = 20,77 ва 20,38; MgO = 2,29 ва 2,23; N = 0,99 ва 0,97; Н2О = 0,92 ва 1,75 булган кальций ва магнийфосфатли угит хосил булади. Олинган махсулотдаги (P2O5узл.:P2O5умум.)x100 нисбат 98,36 ва 98,12% ни, (P2O5с.э.:P2O5умум.)х100 нисбат эса 91,94 ва 91,83% ни ташкил этади.

Натижада ЭФКни охактош хомашёси билан нейтраллаш йули билан таркибида монокальцийфосфат ва мономагнийфосфат булган фосфорли угитлар олиш жараёнининг оптимал (макбул) шароити: бошлангич охактош хомашёсига термик ишлов бериш

харорати - 800ОС, бошлангич ЭФК концентрацияси--17% P2O5, ЭФК меъёри - 100%,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

нейтраллаш вакти - 60 минут, суспензияни куритиш харорати - 95^100°С булиши аникланди.

ХУЛОСА

Шундай килиб, экстракцион фосфат кислотани термик ишлов берилган охактош хомашёси билан нейтраллаш, суспензияни буглатиш, куритиш ва донадорлаш йули билан осон узлашадиган кальций ва магнийфосфатли угитлар ишлаб чикаришни мавжуд аммофос ишлаб чикариш усулига солиштирилганда аммиак хомашёси сарфини батамом камайтириш ва махсулот умумий хажмини 4-5% га ошириш имконияти яратилади. Фосфорли угитлар ишлаб чикаришнинг мазкур усулида кимматбахо хомашё - фосфорит термоконцентрати сарфини кушалок суперфосфат ишлаб чикариш усулидагига нисбатан 15-20% га камайтиришга эришилади.

REFERENCES

1. Шамшидинов, И. Т. (2017). Разработка усовершенствованной технологии производства экстракционной фосфорной кислоты и получения концентрированных фосфорсодержащих удобрений из фосфоритов Каратау и Центральных Кызылкумов. Дисс.... докт. техн. наук, Ташкент.

2. Шамшидинов, И. Т. (2014). Технология неорганических веществ и минеральных удобрений: Учебник для профессиональных вузов. ИТ Шамшидинов.

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

3. Gafurov, K., Shamshidinov, I. T., & Arislanov, A. S. (2020). Sulfuric acid processing of high-magnesium phosphates and obtaining NPS-fertilizers based on them. Monograph. Publishing house" Istedodziyo press" Namangan, 26-27.

4. Геология и полезные ископаемые Республики Узбекистан / Т. Н. Долимов, Т. Ш. Шаякубов и др. (1998). Редкол.: Т. Ш. Шаякубов (гл. ред.) и др. - Т.: Университет, -724 с.

5. Позин М. Е. (1989). Технология минеральных удобрений: Учебник для вузов. - Л.: Химия, - 352 с.

6. Кодирова, Г. К., Шамшидинов, И. Т., Тураев, З., & Нажмиддинов, Р. Ю. У. (2020). Исследование процесса получения высококачественных фосфатов аммония из экстрактной фосфатной кислоты на основе фосфоритов Центрального Кызылкума. Universum: технические науки, (12-3 (81)), 71-75.

7. Шамшидинов, И. Т. (1994). Получение удобрений типа двойного суперфосфата из фосфоритов Каратау.

8. Мамуров, Б. А., Шамшидинов, И. Т., Усманов, И. И., & Кодирова, Г. К. (2019). Исследование процесса нейтрализации экстракционной фосфорной кислоты мелом. Universum: химия и биология, (2 (56)), 21-26.

9. Нажмиддинов, Р. Ю., ^одирова ГД., Меликузиева, Г. Зокиров, М., & Юсупов, И. (2022). Марказий ^изилкум фосфоритларидан таркибида кальций ва магний булган концентрланган фосфорли оддий угитлар олиш. Ijtimoiy fanlarda innovasiya onlayn ilmiy jurnali, 2(6), 56-61.

10. Шамшидинов, И. Т. (2017). Исследование процесса переработки фосфоритов Каратау на концентрированные фосфорные удобрения по поточной технологии. Universum: технические науки, (3 (36)), 29-34.

11. Gafurov, K. (2005). Shamshidinov. IT, ArislanovA. S. Defluorination of extraction phosphoric acid during its extraction." VestnikFerPI", Fergana, (1).

12. Gafurov, K., Arislanov, A., & Shamshidinov, I. (2004). Reduction of fluoride compounds in phosphogypsum. Scientific and technical journal FerPI.-Fergana, (3), 63-66.

13. No, P. 5698 UZ. Method of obtaining extraction phosphoric acid/Gafurov K., Shamshidinov IT, Arislanov A., Mamadaliev A.(UZ)/1998.

14. Gafurov, K. Shamshidinov. IT, Arislanov AS Research and development of obtaining complex defluorinated fertilizers from phosphorites of Karatau (No. 01.88, p. 0017867). Research report on the state budget, state register.

15. Turgunovich, S. I., Sayibbaevich, A. A., & Najmiddinog'li, I. O. (2022). Removal of Fluorine during the Extraction of Phosphoric Acid. European Multidisciplinary Journal of Modern Science, 6, 258-267.

16. Madaminzhonovna, I. O., Zokirjon, T., Turgunovich, S. I., & Ikramovich, U. I. (2021). Study of Activities Components of Industrial Products and Performed Catalysts under Conditions of Obtaining Ammofos. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 50895098.

17. Арисланов, А. С., Шамшидинов, И. Т., Хусанова, М. Н., & Усманова, З. Ш. (2021). Удаления фтора в процессе экстракции фосфорной кислоты. Global Science and Innovations: Central Asia (см. в книгах), (2), 20-24.

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

18. Мамуров, Б. А., & Шамшидинов, И. Т. (2021). Исследование процесса термообработки известняка для получения кальциймагнийсодержащих фосфорных удобрений. In Современные технологии и автоматизация в технике, управлении и образовании (pp. 101-104).

19. Мамуров, Б. А., & Шамшидинов, И. Т. (2020). Использование доломита при получении одинарных фосфорных удобрений. Символ науки, (9), 22-24.

20. Zokirzhon, T., Usmanov, I. T., Madamindzanovna, I. O., & Usmanov, I. I. (2019). Researches of the solubility of copper sulfate in orthophosphoric acid at 30 and 80° c. International Journal of Scientific and Technology Research, 8(12), 1870-1872.

21. Turgunovich, S. I., & Chorievich, M. K. (2017). Research of process of washing of fluorine from phosphor gypsum. Austrian Journal of Technical and Natural Sciences, (1-2), 107-11.

22. Шамшидинов, И. Т., Мирзакулов, Х. Ч., & Мамажанов, З. Н. (2017). Исследование процесса получение удобрения типа двойного суперфосфата из фосфоритов Каратау. Химия и химическая технология, (1), 12-15.

23. Shamshidinov, I. T., & Mamajanov, Z. N. (2014). Use of low-grade of phosphorites at picking calcium and microelement containing nitrogen-phosphorus fertilizers. Europaische Fachhochschule, (3), 117-119.

24. Гафуров, К. (2005). Шамшидинов. ИТ, Арисланов АС Обесфторивание экстракционной фосфорной кислоты в процессе ее экстракции. «Вестник ФерПИ», Фергана, (1).

25. Шамшидинов Исраилжон Тургунович, Арисланов Акмалжон Сайиббаевич, & Isomiddinov Oybek Najmiddin og'li. (2022). Влияние магния на процесс экстракции фосфорной кислоты. Central asian journal of theoretical & applied sciences, 3(6), 485-491. Retrieved from https://cajotas.centralasianstudies.org/index.php/CAJOTAS/article/view/686

26. Saidbaevich, A. A. ., Turgunovich , S. I. ., & og'li, I. O. N. (2022). Thermodynamic Justification for the Production of Sulfur-containing Nitrogen-Phosphorus Fertilizers. European Multidisciplinary Journal of Modern Science, 5, 164-169. Retrieved from https://emjms.academicjournal.io/index.php/emjms/article/view/239

27. Тураев, З., Шамшидинов, И. Т., & Усманов, И. И. (2019). Растворимость сульфата меди в ортофосфорной кислоте в процессе получения микроудобрений. In вклад университетской аграрной науки в инновационное развитие агропромышленного комплекса (pp. 378-381).

28. Mamurov, B. A., & Shamshidinov, I. T. Dolomite Use in the Production of Single Phosphate Fertilizers. JournalNX, 81-83.

29. Мамуров Б.А., Шамшидинов И.Т. Изучение процесса получения кальций и магнийфосфатных удобрений путем нейтрализации экстракционной фосфорной кислоты доломитом // Universum: технические науки : электрон. научн. журн. 2022. 7(100). URL: https://7universum.com/ru/tech/archive/item/14014 (дата обращения: 28.07.2022).

30. Gulnoza Kodirova, Israiljon Shamshidinov, Boxodir Sultonov, Rikxsitilla Najmiddinov, Bakhodir Mamurov. Investigation of the Process of Purification of Wet-Process Phosphoric Acid and Production of Concentrated Phosphoric Fertilizers Based on it // Chemical Science International Journal. 2021/3/19. P. 1-10

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

31. G'afurov, Q., & Shamshidinov, I. (2010). Mineral o 'g 'it ishlab chiqarish nazariyasi va texnologik hisoblari. T.: Fan va texnologiya, 360.

32. G'afurov Q., Shamshidinov I.T. (2007). Mineral o'g'itlar va tuzlar texnologiyasi: Darslik. -T.: Fan va texnologiya. - 352 b.

33. Винник М.М., Ербанова Л.Н. и др. (1975). Методы анализа фосфатного сырья, фосфорных удобрений, кормовых фосфатов. - М.: Химия. -2018 с.

34. Кельман Ф.Н., Бруцкус Е.Б., Ошерович Р.Х. (1963). Методы анализа при контроле производства серной кислоты и фосфорных удобрений. - М.: Госхимиздат, -352 с.

35. Крашенинников С.А. (1986) Технический анализ и контроль в производстве неорганических веществ. - М.: Высшая школа, 280 с.

36. Рабинович В.А. Краткий химический справочник/ В.А. Рабинович, З.Я. Хавин. - М.: Химия, 1978. - С.71-79.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.