Научная статья на тему 'ЭФФЕКТИВНОСТЬ ОРГАНО-МИНЕРАЛЬНЫХ УДОБРЕНИЙ ПРИ УХОДЕ ЗА КУКУРУЗОЙ В УСЛОВИЯХ ЛУГОВЫХ ПОЧВ'

ЭФФЕКТИВНОСТЬ ОРГАНО-МИНЕРАЛЬНЫХ УДОБРЕНИЙ ПРИ УХОДЕ ЗА КУКУРУЗОЙ В УСЛОВИЯХ ЛУГОВЫХ ПОЧВ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
28
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кукуруза / луговая почва / аммиачная селитра / суперфосфат / хлористый калий / Экосил / Экогум комплекс / Экогум ФК / зерно / зелёная масса.

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Муйдинов Хошимжон Гуломович, Джураева Кундуз Тургунбоевна, Исматуллаева Одина

В статье дана сравнительная оценка возделыванию кукурузы как повторная культура и влияние препаратов «Экосил», «Экогум комплекс», «Экогум ФК» на ее рост и урожайность с контрольным вариантом без биопрепарата. Также в исследовании по сравнению с раздельным применением вышеперечисленных препаратов при совместном применении каждого из них по 0,1:1,0:2,0 л/га достигнута наибольшая продуктивность и урожайность зерна составила 79,6 т/га. Этот показатель был выше контрольного варианта на 35,9 ц/га.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Муйдинов Хошимжон Гуломович, Джураева Кундуз Тургунбоевна, Исматуллаева Одина

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭФФЕКТИВНОСТЬ ОРГАНО-МИНЕРАЛЬНЫХ УДОБРЕНИЙ ПРИ УХОДЕ ЗА КУКУРУЗОЙ В УСЛОВИЯХ ЛУГОВЫХ ПОЧВ»

УДК: 631.8/633.1

ЭФФЕКТИВНОСТЬ ОРГАНО-МИНЕРАЛЬНЫХ УДОБРЕНИЙ ПРИ УХОДЕ ЗА КУКУРУЗОЙ В УСЛОВИЯХ ЛУГОВЫХ ПОЧВ

Муйдинов Хошимжон Гуломович Джураева Кундуз Тургунбоевна И см атуллаева Одина

Андижанский институт сельского хозяйства и агротехнологий

В статье дана сравнительная оценка возделыванию кукурузы как повторная культура и влияние препаратов «Экосил», «Экогум комплекс», «Экогум ФК» на ее рост и урожайность с контрольным вариантом без биопрепарата. Также в исследовании по сравнению с раздельным применением вышеперечисленных препаратов при совместном применении каждого из них по 0,1:1,0:2,0 л/га достигнута наибольшая продуктивность и урожайность зерна составила 79,6 т/га. Этот показатель был выше контрольного варианта на 35,9 ц/га.

Ключевые слова: кукуруза, луговая почва, аммиачная селитра, суперфосфат, хлористый калий, Экосил, Экогум комплекс, Экогум ФК, зерно, зелёная масса.

УТЛОЩ1-ТОДРОЦ ШАРОИТИДА ОРГАНО-МИНЕРАЛ УГИТЛАРНИНГ

МАККАЖУХОРИ ПАРВАРИШЛАШДАГИ САМАРАДОРЛИГИ

Маколада такрорий экин сифатида маккаж^Ьсори парваришланиб, унинг усиб-ривожланиши ^амда хосилдорлигига "Экосил", "Экогум комплекс", "Экогум ФК" препаратларининг таъсирини биопрепарат кулланилмаган назорат вариантига нисбатан к;иёсий зфганилди. Шунингдек, тадщщотда юк;оридаги препаратларни алохдца цуллашга нисбатан х,ар биридан 0,1:1,0:2,0 л/га биргаликда куланилганда вариантдан энг юцори х,осилдорликка эришилиб, 79,6 ц/га дон х,осили олинди. Бу курсаткич назорат вариантга нисбатан 35,9 ц/га га юк;ори булган.

Калит сузлар: маккаж^ори, утлоци тупрок;, аммиакли селитра, суперфосфат, калий хлорид, экосил, экогум комплекс, экогум ФК, дон, кук масса.

EFFECTIVENESS OF ORGANO-MINERAL FERTILIZERS IN THE CARE OF CORN IN GRASSLAND-SOIL CONDITIONS

In the article, corn was grown as a repeated crop, and the effects of "Ekosil", "Ekogum complex", "Ekogum FK" drugs on its growth and productivity were

compared to the control option without biopreparation. Also, in the study, compared to the separate application of the above drugs, when 0.1:1.0:2.0 l/ha of each of them were used together, the highest productivity was achieved, and the grain yield was 79.6 t/ha. This indicator was 35.9 ts/ha higher than the control option.

Key words: corn, meadow soil, ammonium nitrate, superphosphate, potassium chloride, ecosil, ecogum complex, ecogum FK, grain, blue mass.

Мавзунинг долзарблиги. Бугунги кунда мамлакатимиз сугориладиган майдонларида етиштирилаётган экинларни парваришлашда органик ва маъданли угитлардан самарали фойдаланиш, унумдорлигини сакдаш ва ошириш билан биргаликда х,осил микдори ^амда сифатини яхшилашга царатилган чора-тадбирларни амалга ошириш мухдм вазифа хдсобланади. Маълумки, асосий ва такрорий экин сифатида тупрок;-иклим шароитига мое келадиган навларини танлаш, олинаётган хосил мивдорини орттириш ва сифатини яхшилаш борасида биологик фаоллаштирувчи биостимуляторларнинг роли них,оятда катта. Уларни худудий тажриба участкаларида синаш ва ишлаб чик;аришга жорий кдлиш бугунги куннинг долзарб масалаларидан биридир. Ушбу йуналишда ривожланган мамлакатларда экологик тоза мах,сулотлар етиштириш ва маъданли угитлар сарфини камайтириш хдеобига сезиларли ютукдарга эришилмокда. Бу сохдда мамлакатимизда, хусусан, Андижон вилояти сугориладиган тупрокдарида ах,оли эх,тиёжлари учун зарур булган асосий экинларда биопрепаратларни куллашга фермер хужаликлари рах,барлари ва бонща к;ишлок; хужалиги мах,сулотлари ишлаб чик;арувчилар томонидан етарлича эътибор кдратилмай келинмокда. Бу уз навбатида экинлардан олинадиган ^осил микдори ва сифатини сезиларли камайишига ва асосан маъданли угитлар хдеобига мах,сулот етиштирилганда уларнинг таннарх,ини ортиб кетишига олиб келмокда. Республикани ривожлантиришнинг бешта устувор й^щалишлари буйича 2017-2021 йилларга мулжалланган Х,аракатлар стратегиясида «...к;ишлок хужалиги ишлаб чик;ариш сох,осига интенсив усулларни, энг аввало сув ва ресурсларни тежайдиган замонавий агротехнологияларни жорий этиш, агрокимё хизматлари к5фсатиш инфратузилмасини янада кенгайтириш» мух,им стратегик вазифа кдпиб белгиланган. Шу ва мазкур фаолиятга тегишли фармон ва карорлар ижросини таъминлашда олиб борилаётган тадкикот ишларидан олинган натижа ва хулосалар муайян даражада хизмат к;илади.

Андижон цишлок хужалиги ва агротехнологиялар института "Агрокимё ва тупрощнунослик" кафедраси ^амда Белорусь Республикаси Гродно Давлат

о

Аграр университета олимлари иштирокидаги "Узбекистан шароитида органоминерал угитлар ва физиологик фаол моддаларни комплекс к;уллаш асосида кунгабоцар ва маккаж^Ьсори етиштиришнинг экологиялашган

технологияларини яратиш" мавзусидаги илмий-тадк;ик;от ишлари институт укув-тажриба хужалигининг утлоци тупрок; шароитида олиб борилмокда.

Тадщщотда бир нечта ах,оли эх,тиёжлари учун зарур булган экинлар, маккажухори хдмда кунгабок;ар экинларининг усиб-ривожланиши ва х,осилдорлигига Беларусияда ишлаб чщарилган "Экосил", "Экогум комплекс", "Экогум ФК" препаратларининг таъсирини биопрепарат кулланилмаган назорат вариантига нисбатан циёсий урганилди. Илмий-тадщщот ишлари дала тажрибаси шаклида бажарилиб, 2022 йил давомида дала тажрибаси назорат варианти билан биргаликда жами 5 та вариантда олиб борилди.

Тажриба тизими 1-жадв^ща келтирилган.

1-жадвал

ТАЖРИБА ТИЗИМИ

вар Экин тури Препарат номи Препарат куллаш меъёри, л/га

1 Экосил 50 г/л 0,1

2 Экогум комплекс 1

3 Маккажухори, кунгабоцар Экогум ФК 2

4 Экосил 50 г/л Экогум комплекс Экогум ФК 0,1 1,0 2,0

5 Назорат

Маккажухорининг ^ар бирида биопрепаратлар меъёри буйича 4 хил ва 1 та назорат, жами бир экин тури иштирокида 5 та вариант булиб, ^ар бир вариант эни-7,2 м, узунлиги-40 м, умумий майдони -288 м2, вариантлар 4 цайтарикда такрорланган. Маккаж^Ьсори экини устида куйидаги биометрик кузатувлар олиб борилди:

Маккажухори (асосий, такрорий):

Маккаж^гсори усимлигида фенологик кузатишлар тажрибанинг I, III такрорланишларнинг хар бир вариантларида махсус этикеткаланган 100 дона усимликларда олиб борилган.

-уругларни униб чирпш (амал даври бошида) хдр бир вариантнинг I, III кайтарикларида амалга оширилди;

-к^ат цалинлиги, минг/га (амал даври бошида ва охирида); -бош поя баландлиги, см (ривожланиш давларида); -барглар сони, дона, (ривожланиш давларида); -битса усимликда зфтача суталар сони (дона); -бир сутадаги донлар огирлиги (г);

-1000 дона дон огирлиги (г);

-вариант ва кайтариклар кесимида х,осилдорлик аникланган.

Маккажухорининг дон х,осилдорлиги тажрибанинг барча такрорланиш ва вариантларида 11,1 п/м да белгиланган икки нуктадан йигиштириб олинган х,осилни тарозида тортиш йули билан аникланиб, умумий вариант майдонига нисбатан хдсобланган.

Экинларининг х,осилдорликларини математик тахлил кдлишда Б.А.Доспеховнинг «Методы дисперсионного анализа» кулланмасидан фойдаланилди.

Тажрибада асосий ва такрорий экинлар х,осилини етиштириш учун сарфланган хдражатлар ва олинган даромад "Методика определения экономической эффективности использования в сельском хозяйстве результатов научной исследований" услубий кулланмасидан фойдаланган х,олда хдсобланган.

Тажрибада маккажухорининг Молдавский-205 MB нави экилган.

Экинни парваришида куйидаги агротехник тадбирлар олиб борилди, яъни, тажриба майдони дастлаб тегишли кдйтарик; ва вариантларга булинди, тажриба тизими буйича Экосил 50 г/л, Экогум комплекс хдмда Экогум ФК препаратлари кулланилди, минерал озиклантиришда эса аммиакли селитра (34% N), суперфосфат (17-20% P2O5) ва калий хлориди (60% К2О) минерал угитлари кулланилди.

Кузги бугдой йигиштириб олингандан сунг дала енгил сугорилиб, ер етилгач, фосфорли ва калийли угитларни тегишлича 150 ва 100 кг/га хдсобида тупрок; остига кулланилиб, шудгор кдпинган. Ер етилгандан сунг бороналаш, мола босиш тадбирлари амалга оширилган. Маккаж^ори 6 июл куни 90x15-1 тизимда гектарига 25 кг меъёрда 5-7 см чукурликка экилди. Азотли угитни иккига булиб, 5-6 барг даврида тажриба тизимига мувофик; 100 кг/га, 10-12 баргли даврида х,ам 100 кг/га меъёрларда кулланилган. Маккаж^Ьсорини барги оркали биопрепарат билан ишлаш 2 марта, 20 июл ва 8 август кунлари амалга оширилди. Сугориш ишлари тупрок; намлиги ЧДНС га нисбатан 70:75:70 % булганда бажарилди. Дон ва поя х,осили октябрь ойида йигиб олинди.

Тажрибада такрорий экилган маккажухори усимлигининг ^акикий кучат калинлиги ва х,осил структурасининг шаклланиши буйича олиб борилган изланиш натижалари 2-жадвалда келтирилган. Тажрибада зфганилган барча вариантларда кучат сони деярли бир хил булган. Демак бундан хулоса килиш мумкинки, амал даври охиригача кулланилган препаратлар кучат калинлиги узгаришига уз таъсирини курсатмаган. Тажрибада такрорий маккаж^осорининг х;осил элементлари шаклланишига кулланилган препаратларнинг таьсири урганилганда, уларни усимлик ривожланиш фазаларида узига хос таъсир к^фсатганлиги аникланди. Бир усимликдаги с^а сони ^амда сута узунлиги буйича энг яхши натижалар 4 ва 2-вариантларда кузатилди, хусусан, 4-вариант

N1 О

Ч о рэ

к*

ь>

п

и о 1

(1

Б н

в*

и О

V, и

»-I -

и

13 Я

я*.

р

N

<<с

И

о

'Л о К*

<1

I

I "

т к»

К ^

■ ^

л

00 К)

р 00

К) К)

00

К) 00

К) К)

00

р

и)

К)

и) о 1у1

К) 10

00

К) о

и)

00

00

К) К)

и)

о

К) р

и)

К) о

К)

К) о и)

К)

К) 00

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

и) <1

К) о

к)

К) о и)

о

К)

и) 1у1

о 00

К) к)

К) о о

Вариантлар

Хакдкий кз^чат сони, туп/га

Усимликнинг уртача буйи, см

1 та усимликдаги сута сони, дона

Уртача сута узунлиги, см

1 та сутанинг огирлиги,г

1 та сутадаги дон огирлиги,г

Дон чищшш %

1000 та дон

вазни„г

Хулоса 5ФниДа шуни айтиш мумкинки, тажрибада синалган биопрепаратлардан Экосил 50 г/л, Экогум комплекс х,амда Экогум ФК ларни дала тажрибасида иштирок этган экин турларини парваришлашда алохдда-алохдда куллашга нисбатан уларнинг барчасини биргаликда, кетма-кетлиги юкорида белгиланганлигига кура тегишлича куйидаги нисбатларда, яъни,

0.1.1,0:2,0 л/га меъёрларда куллаш ижобий самара беради.

АДАБИЁТЛАР:

1. Дала тажрибаларини злтказиш услублари".-Тошкент, 2007. -180 б.

2. Методика выявления учета и прогноза вредителей, болезней зерновых, кормовых и других культур и сигнализация сроков борьбы с ними. М.: Колос, 1970.-151 с.

3. Методика проведения опытов с хлопчатником.- Ташкент, 1983.-220 с.

4. Gulomovich, M. K., & Turgunboevna, D. Q. (2022). Improve Soil Nutritional Balance with Winter Wheat and Reseed Corn. European Multidisciplinary Journal of Modern Science, 6, 340-345.

5. Кайсанова, Г. Б., & Муйдинов, X. Г. (2021). Влияние органического гуминового удобрения тумат на качество тыквы. In Фундаментальные и прикладные научные исследования: актуальные вопросы, достижения и инновации (pp. 119-122).

6. Муйдинов, X., & Жураев, Р. (2022). Маккажухори етиштиришда кулланилган минерал угитлар меъёрларининг тупрок озща балансига таъсири. ILMIY TADQIQOT VA INNOVATSIYA, 1(3), 102-107.

7. Makhammadiev, S., Djurakul, S., Bakhtiyor, A., Jabbarov, Z., Jobborov, B., Mirzarakhmatovich, T. M., & Gulomovich, M. K. (2021). The Formation of the Nutrient Medium in the Soil is Influenced by Varieties and Fertilizer and Its Impact on Grain Yield of Winter Wheat. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 5218-5230.

8. Муйдинов, X., Жураев P., & Джураева К. (2022). Мошни такрорий экин сифатида парваришлашда минерал угитлаР меъёрларини самарадорлиги. RESEARCH AND EDUCATION, 1(б), 169-173.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.