CC BY
43Scientific Journal Impact Factor
ED-118 RUSUMIDAGI TORTUV ELEKTRDVIGATELLARINI EKSPLUATATSIYA JARAYONIDA HOLATINI TAHLIL QILISH
Djanikulov Axad Turdibekovich.
Toshkent davlat transport universiteti Dj anikulov7575@mail .ru Safarov O'tkir Istamovich.
Toshkent davlat transport universiteti utkirsafarov 1981 @mail .ru
Elmuratova Shoxista Ikrom qizi
Toshkent davlat transport universiteti shohista.elmuratova@bk.ru
ANNOTATSIYA
Lokomotiv tortuv elektr dvigatellarini ekspluatatsiya jaryonida holatini aniqlash va ta 'mirlash hamda foydalanish muddatini uzaytirish asosiy vazifa bo 'lib kelmoqda. Bu esa qo'shimcha xarajatini keltirib chiqaradi. Lokomotiv depolarda extiyot qismlarning kamligi va yangi TED va uning qismlarini MDH davlatlaridan sotib olinishi teplovozlarning ta 'mirlash va foydalanish jarayonidagi sarf xarajatlarning ortishiga sabab bo'ladi. SHuning uchun lokomotiv tortuv elektr dvigatellaridan unumli hamda samarali foydalanish va FIK orttirish bo 'yicha tadqiqot olib borish O 'zbekistonda dolzarb xisoblanadi.
Kalit suzlar: lokomotiv, TED, yakor, podshipnik, 2TE10M, tadqiqot, natija, samaradorlik, teplovoz, ED-118, ekspluatatsiya
The main task is to determine the condition and repair of locomotive traction motors during operation and to extend their service life. This incurs additional costs. Lack of spare parts in locomotive depots and the purchase of new TED and its parts from CIS countries will increase the cost of repair and operation of locomotives. Therefore, it is important to conduct research on the efficient and effective use of electric locomotive engines and increase the efficiency of locomotives in Uzbekistan.
Keywords; locomotive, TED, anchor, bearing, 2TE10M, research, result, efficiency, locomotive, ED-118, operation.
20-asr oxirlari va 21-asr boshlarida O'zbekiston Respublikasida teplovozlarning ekspluatatsiya qilish jarayonida bir qancha kamchiliklari ko'zga tashlana boshlandi.
ABSTRACT
KIRISH
Scientific Journal Impact Factor
Bundan ko'rinib turibdiki, dolzarb mavzular paydo bo'la boshladi. Bu muammolarni echishda fanning ochilmagan qirralari o'rganish davr talabi bo'lib kelmoqda. TE10M rusumidagi teplovozlardan samarali foydanish va mavjud bo'lgan kamchiliklarni aniqlash hamda ularni bartaraf qilish temir yul sohasi lokomotiv xo'jaligidagi olimlarning izlanishlarini belgilab berdi. SHunday tadqiqotlardan biri tortuv elektr dvigatellarini ekspluatatsiya jarayonidagi nuqsonlarni tahlil qilish va o'rganish zarur bo'lib qoldi.
METODLAR
O'zbekiston temir yo'llarida ekspluatatsiya qilinadigan TE10M teplovozida o'rnatilgan ED-118 rusumidagi TED agi talablarni bilan tanishib chiqamiz.[1]
TED g'ildirak-motor blokini asosiy qismi hisoblanadi. Bundan ko'rinib turibdiki, podshipnik qismi ham asosiy element bulib, yakor , buksa va o'q podshipniklariga bulinadi. Bu podshipniklar ustida xam tadqiqot ishlari olib borilmoqda. SHu bilan bir qatorda lokomotivlarda o'rnatilgan G'MB harakatini va turg'un holatdagi ishonchligini oshirish ham olimlar etiborida bo'lib kelmoqda. TED elektr jixozlarini ishdan chiqishi va bunday nosozliklarni bartaraf etish zamon talabi bo'lib kelmoqda. Demak yuqoridagi keltirilgan ob'ektlarning muammolari ustida tadqiqotlar ishlarini tahlil qilish maqsadga muvofiqdir.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Texnik adabiyotlarda keltirilgan bir qancha tajriba va ilmiy yondashuvlar shuni ko'rsatadiki, formula hamda grafiklar ishning asl mohiyatini ochib beradi. Elektr uzatmali teplovozlarda generatorni dizel dvigateli va g'ildirak juftligini tortuv elektr dvigatellari (TED) aylantirishi tuliq fizika qonunlariga buysunadai.
YUqoridagilarni hisobga olgan holda Tortuv elektr mashinalarini (asosan generator va TED) boshqarish tizimini o'rganish talab etildi.
TED podshipniklari uzoq muddatli, ishonchli ishlashi uchun albatta formulalar yordamida tekshirishimiz mumkin. Bunda dinamik va statik yuklanish lar berish yordamida TEDni parametrlarini kurib chiqishimiz mumkin.
Agar TED o'rnatilishida ko'ra quyidagi ta'sir qiluvchi tashqi kuchlarning ta'siri doirasida bo'lsa, unda tezlikni yanada oshirib, maksimal qiymatga etib boradigan dinamik yuk kamayadi
G'mB aylananishida kuchlarning o'zgarishi deyarli dinamik yuk qiymatiga, shuningdek g'ildiraklar va biriktirilgan massalar orasidagi bog'lanishning qattiqligining o'zgarishiga ta'sir qilmaydi.Ishda shuni aniqladiki, tishlarning qattiqligi, tishli g'ildiraklar massasining kamayishi, asosiy balandlikning umumiy xatosi va
Scientific Journal Impact Factor
tishlaming deformatsiyasi dinamik yukga 0,5 darajaga ta'sir qiladi. Ro'yxatdagi omillardan dinamik yuk kattaligining amplituda qiymati quyidagi bog'liqlikka ega
gde A -proporsionallik koeffitsienti V - aylana buylab tezlik; m-keltirilagn shesterenya massasi; s - tishlar qattiqligi koeffitsienti Aö-asosiy qadam xatolik yig'indisi; S0 - tishning boshidagi deformatsiya - to'g'ridan-to'g'ri uzib-ulanishlar zonasida teplovoz FIKi Ma'lumki, teplovoz FIKi
bunda: he- dizelning samarali FIK;
-- tortuv generatorining FIK; h:i.- TED va tishli uzatma FIK;
ß - dizelning samarali quvvatiga nisbatan yordamchiagregatlar quvvatining ulushi.
Quyida TEDning susaytirilgan maydonga ishga tushish -o'chirilish zonasidagi dizel generator qurilmasining (DGQ) qator qisman ishlash rejimlari uchun teplovoz FIKi tahlili keltirildi.
Ana shu tahlil maqsadida quyidagi omillarni hisobga olgan holda dizel, generator, TED va yordamchi mashinalar FIK va quvvatidagi yo'qotishlar i alohida holda ko'rib chiqiladi:
- susaytirilgan maydondaishga tushish-o'chirilish zonasidagi mashinist kontrollerning har bir ko'rib chiqilayotgan pozitsiyasida tashqi tavsifning giperbolik emasligi sababli DGU quvvatining pasayishi ro'y beradi; YUqoridagilardan tashqari teplovozning quvvatini grafik asosida ham keltirib o'tiladi
U - AVjmc(AQ - S0)
(I)
(2)
Scientific Journal Impact Factor
1-rasm. 10D100 dizeli FIKining quvvatga bog'liqligi
- tortuv generatori FIKi, ma'lumki, magnit, elektr va mexanik yo'qotishlarga bog'liq. Magnit zanjiri to'yinganligi sababli kuchlanish cheklanganida magnit yo'qotishlari doimiy deb qabul qilinishi mumkin.
Kontrollerning har bir pozitsiyasidagi mexanikyo'qotishlar ham doimiydir. Elektr yo'qotishlar o'zgarib turadi, biroq, hisob-kitoblar ko'rsatishicha, umumiy yo'qotishlar, amalda doimiy bo'lib qolib, generator FIKi esamashinaning foydali quvvati kamayishi tufayli pasayib boradi.
-TED FIKi tortuv generatori bilan bir xil yo'qotishlarga bog'liq. Faqat tishli uzatmadagi yo'qotishlar qo'shiladi. Elektr va magnit yo'qotishlar tortuv generatori yo'qotishlariga mos ravishda o'zgarib boradilar. Mexanik yo'qotishlar ham tezlik kattalashishi bilan kattalashib boradi. Umuman FIK tortuv generatori tashqi tavsifining nogiperbolikqismida ishlaganida sezilmas darajada pasayadi.
-Koeffitsient ßqiymati yordamchi mashinalar quwatiga va dizelning samarali quvvatiga bog'liq bo'lib, dizel vali aylanishlari soni mashinist kontrollerining qayd etilgan pozitsiyasida o'zgarmasligicha qolib, NVSp=constkabi ß = ham
kattalashadi va bu hol teplovoz FIKi pasayishini keltirib chiqaradi.
To'g'ridan-to'g'ri uzib-ulanishlar kontrollerning 15-pozitsiyasida reostatli sinovlarida quyidagi toklarda sozlanadi:
TM^ SM1 - 3100 A;
Scientific Journal Impact Factor
SM1 SM2 - 2900 A.
SHuning uchun SM1 -> SM2 uzib-ulanish chiziqlari kontrollerning 9-^10 dan past joylashgan pozitsiyalarida kuchlanish bo'yicha cheklanishlar zonasiga tushadilar. Kuchlanish ortmaydi, quwat tushib ketadi, poezd tezlasha olmaydi, SM1 SM2 relening ishga tushishi kuzatilmaydi.
Avtomat boshqarish tizimida avtotebranishlari yuzaga kelishi ehtimoli tufayli relelarni kichik toklarga sozlash amalga oshirilmaydi ("qo'ng'iroqli ish").
2-Rasm . GP-311B generatori mashinist kontrollerining (MK) turli pozitsiyalaridagi tajriba-hisobiy tashqi tavsiflari; Ig, Ug -mos ravishda generator toki va kuchlanishi kuchi; A va B - o'tishlar relesining mos ravishda yoqilish va o'chirilish tavsiflari [3]
XULOSA
TE10 rusumidagi magistral teplovozlarda TED ishini o'rganish natijasida FIK orttirish maqsadida nazariy va amaliy tadqiqotlarni olib borish va TED uyg'otishini susaytirishga o'tkazish ish samaradorligini oshirish.
REFERENCES
1. Djanikulov A.T. Modelirovanie dinamicheskix yavleniy v mexanizmax zapuska dizeley magistralnLix teplovozov: avtoreferat dissertatsii na soiskanie uchenoy
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 6
educational, natural and social sciences ( ) ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
stepeni k.t.n.: spetsialnost 05.22.07 / DjanikulovAxatTurdibekovich; Gos. aksioner. j.-d. kompaniya "UzbekistontemirYullari", Tashkent. in-t injenerov j.-d. transporta. -Tashkent: 2006. - 19 s.: il.; 21.
2. Djanikulov A.T. Safarov O'. I.Lokomotivlarni elektr jihozlari" fanidan (5310600 -transport vositalari muxandisligi ) ta'lim yo'nalishlari 3 -bosqich bakalavriat
talabalari uchun laboratoriya ishlarini bajarishga doir uslubiy ko'rsatmalar Toshkent ,2021.
3 Rudaya K.I., Loginova E.YU. Elektricheskie oborudovanie i sxemti. M.: Transport. 1991. 302.
4. A. D. Stepanov i dr. Peredachi mo^nosti teplovozov. Mashinostroenie, M., 1967
