Научная статья на тему 'ECOLOGICAL EDUCATION: SOCIAL AND EDUCATIONAL ISSUES'

ECOLOGICAL EDUCATION: SOCIAL AND EDUCATIONAL ISSUES Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
122
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЭКОЛОГИЯ / ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ / ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ПОНЯТИЕ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мирзоева С.Д.

В статье анализируется важность экологической ситуации в современной педагогической деятельности и подготовки студентов и школьников. В том числе автор развивает мысль, что для создания экологических проблем нужны дополнительные курсы для студентов.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ: СОЦИАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ

The article analyzes importance of the environmental situation in the modern pedagogical activities and training students. Including the author develops the idea that the creation of environmental problems need additional courses for students.

Текст научной работы на тему «ECOLOGICAL EDUCATION: SOCIAL AND EDUCATIONAL ISSUES»

5. Гусейнова Т. В., Шабурова Д. Х. Русский язык: Учебник для 9-го класса средней школы с таджикским языком обучения (экспериментальный). Под ред. проф. И. Х. Каримовой. -Душанбе: Полиграф-Центр, 2007. - 192 с.

6. Мягкая Л. В., Нагзибекова М. Б. Русский язык: Учебник для 11 -ых классов общеобразовательных учреждений с таджикским языком обучения. - Душанбе: Сахбо, 2007. - 240 с.

ИЗУЧЕНИЕ СЛОВ-РЕАЛИЙ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА В УСЛОВИЯХ

ТАДЖИКСКОЙ ШКОЛЫ

В статье рассматриваются вопросы изучения безэквивалентной лексики на уроках русского языка в таджикской школе. Ценность статьи заключается в том, что в ней раскрыты трудности, с которыми встречаются учителя при работе с текстом, сделана выборка слов-реалий из учебников русского языка для таджикской школы и указаны эффективные пути семантизации слов-реалий.

Ключевые слова: слова-реалии, безэквивалентная лексика, фразеологизмы, семантизация, русская культура, комплексный анализ, обучение русскому языку

LEARNING CULTURE-SPECIFIC VOCABULARYAT RUSSIAN LESSONS IN TAJIK

SCHOOLS

The article deals with the study of non-equivalent vocabulary at Russian lessons in Tajik schools. The value of the article is that it reveals the difficulties faced by teachers during working with text, the sample of word realities of Russian textbooks for Tajik schools was made and effective ways of semantizationof words realities were shown.

Key words: words realities, culture-specific vocabulary, idioms, semantization, Russian culture, a comprehensive analysis, learning the Russian language.

Сведения об авторе: Товбаева Мавлуда Мусулмоновна, кандидат педагогических наук, заведующая кафедрой педагогики, психологии и методики преподавания Таджикского государственного института языков имени С. Улугзода, e-mail: tavbaeva_mavluda@mail.ru

Information about the author: Tovbaeva Mavluda Musulmonovna, PhD of pedagogical science head of the Department of teaching methods and the literature of the Tajik State Institute of Languages names S. Uluhzoda

ТАРБИЯИ ЭКОЛОГИ: МУШКИЛОТИ И^ТИМОЮ ПЕДАГОГИ

Мирзоева С. Д.

Коллеци омузгории ба номи Х. Махсумоваи Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Долати экологии сатхи сайёра дар замони муосир зарурати хамкории чомеа ва табиатро хамчун мачмуи масъалахои мухиму халталаби илм ва тачриба зарур мешуморад. Мушкилоти фарогири замони муосир такозо менамояд, ки маърифати экологии ахолй дар хадди зарурй карор дошта бошад. Тахкику баррасии ин мушкилот равшан месозад, ки мухаккикон рушди солими чомеаро дар заминаи мухити созгори экологй амалишаванда хисобида, дар заминаи тарбияи экологй роххои татбики онро ба баррасй гирифтаанд [1, 2].

Максади асосии тарбияи экологй дар кудакон ташаккул додани донишхои табиати зинда, дарки мохияти таъсири мутакобилаи мавчудоти зинда бо мухити зист ва малакаи идораи чисмонй ва равониро хосил намудан мебошад. Вобаста ба ин тадричан вазифахои таълимиву тарбиявиро чунин муайян карда мешавад:

- амик дарк намудани донишхои экологй;

- пайдо кардани малакахои аввалияи экологй;

- маърифати тахаввулпазирй ва тагйирпазирй дар табиат;

- инкишоф додани фаъолияти маърифати эчодй ва чамъиятии хонандагон дар чараёни тарбияи экологй;

- тарбияи эхсоси муносибати гамхорона ба табиат.

281

Дар замони муосир таваччухи олимон ба тахдиду баррасии масоили экологй ва таълиму тарбияи он хеле афзудааст. Дар ин самт таддидотхои олимон М. Верзилина, А. М. Захлебной, И. Д. Зверева, Б. Г. Иоганзен, И. С. Матрусова, В. А. Сухомлинский ва дигарон кобили зикр мебошанд, ки ба масъалахои мухталифи тарбияи экологй ва таълими хонандагон дар чараёни тадрис ва корхои чамъиятй барои мухофизати мухити зист бахшида шудаанд [3].

Мутахассисон асри 21-ро «дарни мухити зист» номидаанд, дар холе ки асри гузашта хамчун «дарни идтисодй» шинохта шуда буд. Ин ба он маъност, ки «дарни мухити зист» муайянкунандаи идтисодиёт, маориф ва фарханг низ мебошад. Инсоният, ки гирифтори бухрони фарогири мухити зист гардидааст, дар талоши рахидан аз ин варта дар чустучуи роххои бурунрафт аз он мебошад. Рушди бемадсади ичтимоию идтисодии кишвархо онхоро ба бунбасте кашонидааст, ки онхо танхо барои ба даст овардани манофеи худ таддири ояндаи инсониятро ба назар намегиранд. Дар мавриди чанбахои тарбияви экологй бошад, хеле сатхй ва дар доираи хурди омузиши масъалахо муносибат менамоянд.

Тарбияи экологй хамеша аз мавдеи айнияти зехнй бомаксаду хадафманд буда, ба шахс дар тамоми давраи фаъолияти у ба воситаи методхо ва усулхои низоми кушода баррасй мегардад ва дасд дорад, шуур ва фарханги экологй, ахлод ва масъулияти экологии шахсро ташаккул дихад. Вале халли масъалахои экологй бо ин имконпазир набуда, бояд дар самтхои асосии он: ташаккули чахонбинии экологй тавассути таълиму омузиши мунтазами экологий дар раванди таълим барои рушди бомароми фарханги экологй ва экологй-педагогй, тиббй-экологй, ичтимой-иктисодй-экологй, экологй-худудй ва монанди инхо зарур дониста мешавад.

Тахти мафхуми тарбияи экологй факат доираи махдуди фан идрок мешавад. Фанни экология дар замони шуравй дар таркиби биология таълим дода мешуд. Вале экологияи муосир хамчун фанни таълимй чанбахои фалсафй, сиёсй, ичтимой, идтисодй, худудй, бехдошти ахлодии фаъолияти чомеаро фаро мегирад. Дар ин замина фазои таълими экологии хонандагон хеле васеъ буда, аз таъсири оила, надши волидон, муассисахои томактабй, мактабхо, муассисахои иловагии маориф ва фарханг, воситахои ахбори омма ва гайрахо надш мегирад.

Вобаста ба ин зарур аст, ки ба тарбияи экологии оила диддати аввалиндарача бидихем. Ба тарбияи экологии кудакон волидони онхо пеш аз хама бояд машгул ва масъул бошанд. Чунки дар оила самтхои ахлодии кудакон муайян гардида, барои хаёти ояндаи онхо заминаи боэътимод гузошта мешавад. Аломат ва нишонахои хислатхои ояндаи шахс: дустдории табиат, хисси масъулият, одатхои хубу бад, малакаи бартарафсозии мушкилот, боинсоф будан, мехнатдустй - хама аз тарбияи кудак дар оила вобаста мебошад. Аксар волидон фарзандони хешро аз нигохи чисмонй тарбия намуда, мутаассифона, тарбияи экологй ва маънавии онхоро фаромуш месозанд ва донеъ намегардонанд.

Дар ташаккули шуури экологии хонандагони синфхои миёна ва боло чахонбинии насли калонсол ва тарбияи экологии оилахо таъсиргузор мебошад. Натичаи тарбияи экологии хонандагон аз дастгирии водеии оилахо вобаста аст. Оилахо заминаи устуворе мебошанд, ки чавхари тарбияи экологии мактаббачагон дар он чо кошта мешавад. Дар ин замина нашъунамои он аз оила ва фарханги экологии он вобаста мебошад.

Ояндаи инкишоф ва рушди тарбияи экологии хонандагон ба низоми таълими фан дар мактабхо, дарачаи маърифати муаллимони ин соха ва маъмурияти мактабхо низ вобаста аст. Яке аз шароитхои босамари таъсирбахш ин ичрошавии хатмии дарорхо ва вусъатдихии чорабинихои дабулшуда, ки барои сарфакорона истифодабарии боигарихои табиат ва пешгирии вазъияти бухрони экологй равона шудаанд, ин таълимоти амиди илмии экологй дар муассисахои таълимй мебошад. Дар хамин асос, яке аз мухимтарин шароит ва хусусияти амаликунонии ин мушкилот дар хамкорй бо

муассисахои таълимй, сифатан бехтар гардонидани тарбия ва баланд бардоштани маърифати экологии башарият мебошад.

Аз ин ру вазифаи асосии таъмини маданияти экологй дар муносибат ва фаъолияти истехсолй ва ахлокии шахс вогузору алокаманд мебошад. Тахти мафхуми таълимоти экологй равиши ташаккулёбии психологй ва педагогии инсоният, яъне илман асоснок будани истифодабарии боигарихои табиат ва мухофизати он, малака ва махорату маърифати баланд доштан нисбати муомила бо мухити атроф фахмида мешавад. Таълимоти экологй таълим ва тарбияи шахсро ба воситаи хамаи равияхо ва ихтисосхои муассисахои таълими такмили ихтисоси муаллимон, ки бо тайёр намудани мутахассис мувофикат мекунад ва таргиботи муносибати эхтиёткорона, сарфакорона нисбати табиат ва маданияти байни ахолиро дар бар мегирад.

Аз дигар тараф бо воридшавй ба фазои ягонаи чахонишавй ва хамгироии тамаддунхо масъалахои халталабу ихтилофй, зудтагйирёбанда ва фалокатовар, муваффакият ва нобарорй, ки умри одамон ва чамъият аз он вобаста аст, бояд халли худро ёбанд. Чунки ояндасозии чомеаи минбаъдаи солим ба имкониятхои мавчудаи табий ва омилхои зехнй, махсусан чавонон вобастагй доранд. Насли гузаштаю хозира ва ояндаи одамон дар муносибати хирадмандона бо сайёраи хаётии худ намуна шуда метавонад.

Яке аз вазифахои асосии таълимоти экологй ташаккулёбии муносибати нави ахлокй дар мактабхо мебошад, ки дар он хонанда нафакат истеъмолкунандаи таълимоти экологй, балки чорикунандаи маданияти экологй махсуб меёбад. Аз ин лихоз, хатман бояд байни хонандагон хисси масъулиятшиносй оид ба холати мухити атроф ба рох монда шавад. Курси омузиши экологии мактаб бояд ба мачмуи халли масъалахои таълим, тарбия, ватандустй, табиатдустй, механшиносй ва пешрафти савияи хуби дониши хонандагон равона шуда бошад. Кушодани масъалахо бо тамом бо рохи алокамандии сохахои гуногуни илмй бояд ичро карда шаванд. Воситахои гуногуни амаликунандаи таълимоти экологй низ вучуд доранд, ки ба онхо шаклхои расмй (дарсхо, сухбатхо, лексияхо, корхои озмоишй) дохил мебошанд. Ва инчунин шаклхои машкхои экологй, ки чун шакли мачмуи таълимоти экологй дар асоси машкхои методию сотсиологй-психологи ташкил карда мешаванд ва ба ислохшавии шуури экологии шахс равона гардидаанд. Дар робита бо раванди Болония, ки ба наздикшавй ва хамоханг намудани тартиби таълимоти мамлакатхои Аврупо ва Осиё, ки бо максади ташкил додани фазои ягонаи аврупо-осиёй маълумотхои олй равона шудаанд, манфиатнок аст. Таълимоти экологиро дар шакли курсхои иловагй низ аз худ кардан аз манфиат холй нест. Курсхои иловагй як шохаи нави накшаи дарсй буда, мазмуни ихтисосро пурра мекунад ва идроки хархелаи кобилиятнокии хонандагонро низ метавонад каноатманд намояд. Курсхои иловагй метавонанд мавзуъхои гуногунро, ки омузишу тадкикотхои олимони сайёра ва башарият карор гирифтаанд, дар бар гирад.

Вазифаи курсхои ихтисосй ва иловагиро агар мукоиса намоем, курсхои ихтисосй омузиши хаматарафаи фанхои алохидаро таъмин мекунанд ва дар навбати аввал барои тайёр намудани хатмкунандагон бо маълумоти мутахассис (ихтисоси) равона карда шудаанд. Курсхои иловагй, дар мачмуъ, ба каноатмандии шавку таълимоти алохида, талабот ва майлу рагбати хар як хонанда вобастагии зич доранд. Махз хамин курсхо дар навбати худ воситаи лозимии бунёди накшаи таълимии чудогона хисобида мешаванд. Чунки дарачаи баландтарин дар интихоби мазмуни таълимоти хар як хонанда вобаста бо шавк, кобилиятнокй, ки накшаи зиндагии оянда мебошад, алокамандй доранд.

Курсхои иловагй ба хонанда омузиши касби ихтисосй, ки он чо яке аз фанхои дарсй дар сатхи тахкурсй омухта мешавад ва барои тайёрй дидан ва супоридани имтихони ягона аз ин фан баръало ёрй мерасонад. Курсхои иловагй дар мактаб аз хисоби вакте, ки ба кисмати соатхои мактабй дода шудаанд, амалй карда мешаванд. Ч,орикунии курсхои иловагй дар накшаи таълимии мактаб бояд ба назар гирифта шуда,

мутахассиси дарачаи олй ба он вобаста гардад. Ин мушкилот нафадат ба надша ва китобхои дарсй, балки ба хамаи тартиботи методии омузиш дахл дорад, чунки омузиши ихтисос ин на фадат таълимоти мазмунаш гуногун, балки дар шакли доида ва дар шакли дигари равиши омузиш асоснок мегардад. Махз барои хамин дар надшахои намунавии таълимии ихтисосхои алохида бо хисоби вадт, ки барои курсхои иловагй дода шудааст, соатхо дар синфхои 10-11 барои таъсиси тачрибаи таълимй, лоихахо, фаъолияти таддидотй дода шудаанд. Ин шаклхои таълим дар баробари тараддиёбии фаъолияти таълимии мустадилонаи хонандагон, истифодабарии усули нави донишомузй (таълимоти фосилавй, бозихои фаннии расмй ва дигархо), барои бомуваффадият гузаронидани таълим оид ба курсхои иловагй омили зарурй мешавад. Ташкили таълимоти пешниходшуда шартхои зарурии чудокунии синфро ба зергуруххо дорад.

Таълимоти экологй бо усули экологикунонии фанхои гуногуни дарсй, чун биология, география, химия амалй карда мешаванд. Бинобар ин устодон вазифадор мегарданд, ки намунаи курси иловагии биологиро дар мавзуи «Таъсири омилхои мухит ба ирсияти одам» дар синфхои 9-11 зери назорат ва омузиш дарор диханд. Интихоби мавзуъ бошад, алодаманд ба он аст, ки генетика яке аз шохахои шавдовари илми биология барои хонандагон мебошад. Таълимоти биологии додашуда идтидори калони тарбиявиро доро мебошад. Тарбия хусусияти ичтимой ва табий дорад, яъне ки он вобаста ба талаботи чамъият дар омодагии насли наврас сахмгузор аст. Мадсади асосии ин вусъатёбй зиёд намудани хусусияти миллии одамон ва инъикос намудани он мебошад. Дар натича вобаста ба талабот на фадат мазмун ва асоси методии тарбия, балки натичааш зиёдтар бо шароити чамъиятй муайян карда мешавад. Норасоихо ва ходисахои бухронй дар зиндагии чамъият наметавонад ба ташаккулёбии ичтимой, маънавй ва ватанпарастии одамон, асосан насли наврас, бетаъсир бошад. Мадсади курсхои иловагй ин бартараф намудани таъсири омилхои мухит ба ирсияти одамон аст. Аз чумла:

- муайян ва нишон додани афзалияти арзиши экологй (мухофизати гуногуншаклии чахони табий, холати саломатии худ, оила, мутобидшавии инсон) ба арзиши моддй;

- мухайё намудани шароит барои ташкилёбй ва вусъатёбии махорати тачрибавй ва зехнй дар сохаи мухитшиносй, генетика;

- истифода бурда тавонистани дониш дар холати чустучуи одами чисман ва рухан солим;

- омузиши хусусияти аломати ирсй дар таъсири омилхои мухити зохирй ва ботинй.

Дар даври муайяншуда мебояд асосхои назариявй-методологии ташкили курси

«Таъсири омилхои мухит ба ирсияти одам»-ро ба таври мукаммал муайян намоем, то ки дар оянда дар раванди таълиму тарбияи мактаббачагон онро чорй намоем.

Адабиёт:

1. Семчук Н. М. Об актуальности проблемы воспитания в процессе обучения биологии.

Экологическое и биологическое образование: методология, теория и методика обучения. -

СПб.: Изд-во РГПУ им. А.И. Герцена, 2002.

2. Соломин В. П., Васильев С. В. Географические основы школьного экологического

образования. - СПб.: Изд-во РГПУ им. А.И. Герцена, 2002.

3. Элективный курс «Почему мы не похожи друг на друга?». 9-11 классы / сост. И. В. Зверева.

- Волгоград: ИТД «Корифей», 2005.

ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ: СОЦИАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ

ПРОБЛЕМЫ

В статье анализируется важность экологической ситуации в современной педагогической деятельности и подготовки студентов и школьников. В том числе автор развивает мысль, что для создания экологических проблем нужны дополнительные курсы для студентов.

Ключевые слова: экология, экологическое воспитание, экологическое понятие, охраны окружающей среды.

ECOLOGICAL EDUCATION: SOCIAL AND EDUCATIONAL ISSUES

The article analyzes importance of the environmental situation in the modern pedagogical activities and training students. Including the author develops the idea that the creation of environmental problems need additional courses for students.

Key words: ecology, ecological educationand, the ecological notion, environmental protection.

Сведения об авторе: Мирзоева С. Д., преподователь Педагогического колледжа имени Х. Махсумовой Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: sinojon_2014@mail.ru

Information about the author: Mirzoeva S. D., teacher of Pedagogical College named after Kh. Mahsumova, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini

РЕАЛИЗАЦИЯ ДИФФЕРЕНЦИРОВАННОГО ПОДХОДА ПРИ ОБУЧЕНИИ

АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ

Рахманова М. Дж.

Российско-Таджикский (славянский) университет

Реализация дифференцированного подхода в педагогическом процессе является одной из важных проблем методики преподавания, в том числе при обучении английскому языку. Эта проблема уже давно знакома, однако недостаточно глубоко определена её значимость. Особую трудность при дифференцированном подходе вызывает неспособность педагога эффективно комбинировать формы работы (групповая, фронтальная и индивидуальная) со студентами при обучении английскому языку. Помимо этой трудности существует ряд других, к примеру, учёт личностных особенностей студентов, правильно выстроенная деятельность педагога. Итак, рассмотрим формы работы при дифференцированном подходе.

Фронтальная - способствует активизации учебно-познавательной деятельности студентов. Преподаватель проводит ролевые или деловые игры и дискуссии, предлагает студентам задания разного уровня сложности, начиная от простого и постепенно усложняя его, побуждая участников учебного процесса, с учетом индивидуальных способностей, создать проблемную ситуацию, а затем найти решение выдвинутой проблемы.

Групповая - создает эмоциональные условия, при этом пробуждаются интересы и появляется возможность комбинировать содержание и способы передачи информации, что в свою очередь, оказывает помощь студенту в усвоении учебного материала. Преподаватель делит группу на подгруппы, связанными дружескими отношениями, предлагает на выбор задание каждой подгруппе, с целью активизации учебно-познавательной деятельности студентов, которые, согласно своим способностям и интересам, выражают личное мнение по предложенной теме.

Индивидуальная - дает возможность дифференцировать учебные задания по уровню сложности и проявить индивидуальные творческие способности каждому студенту. Данный вид работы, требующий от студентов активной мыслительной деятельности, проводится под руководством преподавателя, однако, без его непосредственного участия в процессе. При индивидуальной самостоятельной работе студентам предлагаются задания и руководство к их выполнению.

Перечисленные формы дифференциации на занятиях английского языка создают позитивный психологический микроклимат в группе.

К сожалению, большой проблемой в высших учебных заведениях является разноуровневая подготовка студентов. Причины могут быть разными, начиная от психо-эмоционального состояния студентов до банальных прогулов занятий. Ведь кому-то изучение английского языка даётся с легкостью, а кому-то придется «попотеть», кто-то обладает отличной памятью, а кто-то хорошим слуховым

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.