Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың кейбір мәселелері Текст научной статьи по специальности «Право»

Айсин Сайкен Бакытулы,

КР Зац шыгару институты К^цъщтъщ мониторинг орталыгыныц жетекшг гылыми щызметкерг, зац гылымдарыныц кандидаты

Омарова Назгул Нурлыбайк;ызы,

КР Зац шыгару институты Кущыщтыщ мониторинг орталыгыныц гылыми щызметкерг

ЕЦБЕК КАУШС1ЗД1Г1 ЖЭНЕ ЕЦБЕКТ1 ЦОРГАУДЬЩ КЕЙБ1Р МЭСЕЛЕЛЕР1

Ецбекп коргау мемлекеттщ элеуметтiк саясатыныц курамдас бвлiгi болып табылады. Казахстан Республикасыньщ Конституциясына сэйкес кызметкерлердщ каушшздш пен гигиена талаптарына жауап беретiн жагдайларда ецбек ету кукыктарын камтамасыз ету ецбекп коргау саласындагы мемлекеттiк саясаттыц басым багыты болыптабылады. Казахстан Республикасыныц 2007 жылы кабылданган Ецбек кодексвде ецбектi коргаудыц курамына кукыктык, элеуметпк-экономикалык, уйымдас-тыру-техникалык, санитарлык-гигиеналык, емдеу-сактандыру, оцалту жэне де баска шаралар юретш ецбек кызмеп процесiнде кызметкерлердщ вмiрi мен денсаулыгын сактау жYЙесi ретiнде карастырылады.

Казахстан Республикасы Ецбек кодексшщ ецбек каушшздш мен ецбекп коргау жвнiндегi талаптарыныц, осы мэселелер бойынша баска да нормативтiк жэне кукыктык кужаттар талаптарыныц сакталуына бакылау жасау мемлекеттiк ецбек инспекторларына, ецбек ужымдарыныц конференциялары мен кэсшодак жиналыстарында сайланган ецбектi коргау жвнiндегi когамдык инспекторларга жэне внеркэсiптiк кэсiпорындарда, курылыс уйымдарда, ауыл шаруашылыгында, республика экономикасыныц баска да салаларында жумыс ютейтшдердщ арасындагы ецбектi коргау жвнiндегi кэшби кызметкерлерге жYктеледi.

Нарыктык экономикадагы ецбек жекелеген адамдардыц, сонымен бiрге тутастай когамдастыктардыц, немесе жалпы алганда бYкiл мемлекегтiц вмiрiнде взiнiц элеумегтiк

мацыздылыгы бойынша ерекше орын алады. Казiргi кезецнiц адамдары вз вмiрiнiц басым бвлтн вз эл-аукаттарыныц квзi болып табылатын дэл осы жумыска, ецбекке арнайды. Осыган орай ецбектi коргаудыц мацыздылыгы артып отыр, сонымен катар кукыктык гылым тургысынан негурлым дэл жэне толык зерттеп, зерделеудi талап етедi [2, 76 б.].

Казахстан Республикасыныц Конститу-циясыныц 24-бабында эрюмнщ ецбек ету бостандыгына жэне каушаздш талаптарына сай ецбек етуге кукыгы жарияланган. Сондыктан мемлекет бул талаптарды, ецбектi коргау жэне оларды жYзiге асыруга максатымен арнайы нормалар аркылы орындайды.

Казахстан Республикасыныц Ецбек кодекс> нiц 306-бабына сэйкес, ецбек каушшздш жэне ецбектi коргау саласындагы мемлекетпк саясат мынадай:

1) ецбек каушшздт жэне ецбектi коргау саласындагы Казахстан Республикасыныц нормативтiк кукыктык актiлерiн эзiрлеуге жэне кабылдауга;

2) ецбек жагдайларын, оныц каушсiздiri мен коргалуын эзiрлеу жэне жаксарту, каушаз техникалар мен технологияларды эзiрлеу жэне енгiзу, ецбекп коргау, кызметкерлердщ жеке жэне ужымдык коргану куралдарын вндiру жвнiндегi кызметп экономикалык ынталандыру жYЙелерiн куруга жэне юке асыруга;

4) ецбек каушшздт жэне ецбектi коргау саласында мониторинга жYзеге асыруга;

5) ецбек каушшздт жэне ецбектi коргау проблемалары бойынша гылыми зерттеулер

Правовой мониторинг

журпзуге;

6) ецщрютеп жазатайым окигаларды жэне кэсштш ауруларды есепке алудьщ б1рыцгай тэрпбш белгшеуге;

7) ецбек каушшздш жэне ецбекп коргау саласындагы Казакстан Республикасы зацнамасыныц сакталуын мемлекетпк кадагалау мен бакылауга;

8) ецбек каушшздш жэне ецбекп коргау саласында кызметкерлердщ кукыктары мен завды мудделер1н1ц сакталуына когамдык бакылауды жузеге асыру тэрнбш нормативн турде беютуге;

9) ецщрютеп жазатайым окигалардан жэне кэсшнк аурулардан зардап шеккен кызметкерлердщ сондай-ак олардыц отбасы мушелер1н1ц зацды мудделер1н коргауга;

10) ауыр жумыс жэне ецщрю пен ецбекп уйымдастырудыц ^аз1рг1 замангы техникалык децгешнде жойылмайтын зиянды (ерекше зиянды), каушп ецбек жагдайлары бар жумыс уш1н ецбекакы телеу шарттарын белгшеуге;

11) ецбек жагдайларын жаксарту жэне ецбекп коргау женшдеп отандык жэне шетелдш озык жумыс тэж1рибесш таратуга;

12) ецбек каушиздш жэне ецбекп коргау женшдеп мамандарды даярлауга жэне олардыц бшкттгш арттыруга;

14) ецбек каушиздш жэне ецбекп коргау саласындагы б1ртутас акпараттык жуйен1ц жумыс ютеуш камтамасыз етуге;

15) ецбек каушиздш жэне ецбекп коргау саласындагы халыкаралык ынтымактастыкка багытталган.

Эр мемлекет езшщ азаматтарыныц ецбегш коргауга кукыкты кепшдецщ. Ец басты кетлдш кабылданган шаралардыц нэтижесшде ецщрюте ецбекп коргаудыц жоспарлы турде узд1кс1з, туракты турде жаксаруы тшс екендшнен кершю табады. Ецбек жагдайы езшщ ец кец магынасында ецбек процесвдеп адамныц жумыс ютеу кабшеп мен саулыгына эсер ететш факторлардыц, ягни сырткы куштердщ жиынтыгы болып табылады. ецбек жагдайыныц терминш колдануда оган эртурл1 магына бершедь Шын мэншде адамга, оныц денсаулыгы мен ецбек кабшеттшгше эсер ететш факторлар ете кеп. Элеуметпк-экономикалык факторлар ецбеккерлердщ букш когамдагы жагдайын аныктайды. Олар Казакстан Республикасыныц Конституциясында, мамандардыц ецбекакысын, дайындау жэне кайта дайындау мэселелерш, жалпы зацда элеуметпк игшктер мен кеп1лд1ктерд1 реттейтш ецбек зандарында орын

табады. Мемлекеттщ нормативп-кукыктык акт1лер1 б1р ауысымдагы жумыс уакыты узактыгын, санитарлык нормалар мен ережелерд^ зейнеткерлш жэне жасесп1р1м жастагылардыц, жукт1л1к пен босану жецшдштерш, кеп балалы жануяларга жец1лд1ктер жэне баска да ецбек катынастарына байланысты толып жаткан мэселелерд1 карастыруы мумк1н [3, 22-23 б.].

Сонымен катар, ецбек капиталы халыктыц нарыкты даму камтамасыз ететш белп болып дуниежузшк когамдыкпен танылды. Сондыктан мемлекетпк инспекторлардыц бакылау жумысы ецбек кукыктарын бузушылыкка алдын алуга багытталган. Сол ушш мемлекетпк инспекторлар уйымдар арасында тус1нд1ру жумыстарын жург1з1п, азаматтардыц арыздарын карап ецбек кукыктарын бузу жол бермейдь

Казакстан Республикасыныц Ецбек кодексшщ 321-бабына сэйкес, жумыс орындарыныц каушиздш талаптары мына темендеп талаптарга сай болуы тшс:

- жумыс орындары орналастырылган гима-раттар езшщ курылысы бойынша функционал-дык максатына жэне ецбек каушиздш мен ецбекп коргау талаптарына сэйкес келуге тшс.

- жумыс жабдыгы оныц осы турше белгшен-ген каушаздш нормаларына сэйкес келуге, оныц тшсп сактандыру белг1лер1 болуга жэне жумыс орындарында кызметкерлердщ каушиздшн камтамасыз ету уш1н коршаулармен немесе коргаушы курылгылармен камтамасыз етшуге тшс.

- авариялык жолдар мен кызметкерлердщ уй-жайдан шыгу жолдары бос болуга жэне каушаз аймакка шыгаруга тшс.

- жумыс сипатына карай кызметкердщ ем1р1 мен денсаулыгына кауш тецщрепн жумыс орындары тэуекел дэрежес ескерше отырып, дэлме-дэл белгшенуге жэне оларга бегде адамдардыц юруш болгызбайтын (шектейпн) курылгылармен жарактандырылуга тшс.

Казакстан Республикасыныц Yкiмет жург1з1лген жумысынды жогаргы децгейге кетеру Yшiн осы салада когамдык бакылау енгiзу кажетп деп санаймiз. Сол Yшiн мекемелерде курылатын белiмдер курамына жумыс берушшер мен кызметкерлердiц екiлдерi енгiзуге усынып отырмыз. Ал ецбек коргау жэне каушшздш талаптардыц камтамасыз ету максатында мекемелердегi ецбектi коргау женiндегi мамандардыц мшдетп тYрде жауаптылыгы кетеру керек деп санаймыз.

Жогарыда айтылганды корытындылай келгенде, ецбектi коргау мэселесшщ езектiлiгiн

А № 3 (35) 2014 ж. Цазацстан Республикасы Зацнама институтыныц жаршысы

жэне ол нормалардьщ жалпы ^огам игiлiгi Yшiн ^ажеттшш атап eiraMi3 келедi. ецбек етш жYрген барльщ ^аза^стандьщтарга

ПайдаланылFан эдебиеттер тiзiмi

1. Казакстан Республикасыныц 2007 жылгы 15 мамырдагы N 251 Ецбек кодекс // Казакстан Республикасы нормативтiк кукыктык актiлерiнiц «Эдшет» акпараттык-кукыктык жYЙесi.

2. Аяганова А.Б. Ецбек каушиздш жэне ецбекп коргау кукыктык категориясы салааралык курылым ретiнде. Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Государственно-правовые основы политической системы Республики Казахстан и ее влияние на сферу государственного управления в условиях глобализации» 29 октября 2010 года, Астана, 20107 - С. 76-81.

3. Армстронг М. Практика управления человеческими ресурсами / Пер. с англ. под ред. С.К. Мордовина.- 8-е изд.- СПб.: Питер, 2005. - 153 с.

Осы мацалада нормативтт цуцыцтыц актыердг сараптау неггзгнде ецбек цаугпаздггг жэне ецбект1 цоргаудыц кейб1р мэселелер1 царастырылган.

Ty^h свздер: ецбек цуцыгы, ецбек цаутс1зд1г1, ецбект1 цоргау.

В данной статье на основе анализа нормативных правовых актов рассмотрены некоторые вопросы охраны и безопасности труда.

Ключевые слова: трудовое право, безопасность труда, охрана труда.

In given clause on the basis of the analysis of normative legal acts some questions of security and safety labor.

Keywords: labor law, labor security, safety labor.

Сайкен Бакытулы Айсин,

КР Зац шыгару институты Ку^ьщтьщ мониторинг орталыгыньщ жeтeкшi гылыми ^ызметкер^ Наз^л Нурлыбайк;ызы Омарова,

КР Зац шыгару институты Ку^ьщтьщ мониторинг орталыгыньщ гылыми ^ызмeткeрi Ецбек каушазд^ жэне ецбекп к;орFаудыц кейбiр мэселелерi

Айсин Сайкен Бакытович,

ведущий научный сотрудник Центра правового мониторинга Института законодательства РК, к.ю.н.

Омарова Назгуль Нурлыбаевна,

научный сотрудник Центра правового мониторинга Института законодательства РК Некоторые вопросы безопасности и охраны труда

Aisin Saiken Bakytovich,

senior research fellow of the Centre of legal monitoring Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, c.j.s.

Omarova Nazgul Nurlybaevna,

Research fellow of the Centre of legal monitoring Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan Some issues of the labor security and safety