CC BY
4
50
Труды БГТУ, 2021, серия 4, № 2, с. 50-55
УДК 80+070
М. А. Груздзева
Беларуси дзяржауны ушверсгот
ДЫСКУРСНАЯ ШТЭРПРЭТАЦЫЯ ПАВЕДАМЛЕННЯУ У МЕДЫЯТЭКСТАХ
У артыкуле медыядыскурс трактуецца як палгтэкставая структура, у якой аргашзуецца пэунае паведамленне у сродках масавай камуткацып на фоне штралшгвютычных заканамернасцей i экстралшгвютычнай парадыгмы, што уключае у сябе пазатэкставую шфармацыю (прэсупазщыя, умовы узшкнення i планавання, перлакутыуны эфект i шш.). Робiцца выснова пра тое, што штэр-прэтацыйны складнiк камуншацып памiж журналiстам i рэцыпiентам выяуляецца найбольш выразна i дакладна менавiта у медыядыскурсе. Аутар вызначае ролю дыскурснай ^эрпрэтацып у сучаснай адрасатацэнтрычнай мадэлi камунiкацыi, апiсвае паняцце «штэрпрэтацыя» i верыфшуе яго у тэкс-тавай дзейнасцi журналiста, разглядае фактары, яшя уплываюць на канчатковы вышк штэрпрэта-цыйнага працэсу. У артыкуле ашсваецца анталогiя камушкатыуных рызык у медыя пры штэрпрэта-паведамленняу ix стваральнiкам, прасочваецца узаемасувязь паняццяу «штэрпрэтацыя» i «аб'ектыунасць» у журналютыцы, аналiзуюцца тэрпрэтацыйныя ваганнi пры рэпрэзентацыi паве-дамлення у сродках масавай камушкацьп. На матэрыяле шэрагу беларуск1х медыя вызначаюцца ас-ноуныя ввды дыскурснай ^эрпрэтацып па спосабе прадастаулення (яуная i няяуная), а таксама вы-яуляюцца штралшгвютычныя (выкарыстанне эмацыянальна-ацэначнай лексш, увядзенне штэр-тэксту i вербалiзацыя канцэптуальных адзiнак) i экстралшгвютычныя спосабы iнтэрпрэтацыйнай дзейнасцi журналiстау (факусаванне, акцэнтаванне i аутарская штэнцыянальнасць).
Ключавыя словы: медыядыскурс, камушкацыя, штэрпрэтацыя, дыскурсная штэрпрэтацыя, штралшгвютычныя фактары, экстралшгвютычныя фактары.
Для цитирования: Груздзева М. А. Дыскурсная штэрпрэтацыя паведамленняу у медыятэкс-тах // Труды БГТУ. Сер. 4, Принт- и медиатехнологии. 2021. №. 2 (244). С. 50-55.
M. A. Gruzdeva
Belarusian State University
DISCOURSE INTERPRETATION OF MESSAGES IN MEDIA TEXTS
The article interprets media discourse as a polytextual structure, where organizes a certain message in media amid intralinguistic patterns and extralinguistic paradigm, which includes non-textual information (presupposition, conditions of emergence and planning, perlocutionary effect, etc.). It is concluded that the interpretative element of communication between the journalist and the recipient is revealed most expressively and accurately in media discourse. The author defines the role of discourse interpretation in the modern addressee-centered model of communication, describes the concept of "interpretation" and its importance in the work of a journalist, considers the factors that affect the final outcome of the interpretative process. The article describes an anthology of communicative risks in the media in the interpretation of messages their creators, traces a linkage between the concepts of "interpretation" and "objectivity" in journalism, analyzes the interpretive fluctuations in the representation of the message in the media. The main types of discourse interpretation according to the method of representation (explicit and implicit) are established on the material of a number of Belarusian media, and identify the intralinguistic (the use of emotional and evaluative vocabulary, the introduction of intertext and verbalization of conceptual units) and extralinguistic methods of interpretive activity of journalists (focusing, emphasis and authorial intentionality).
Key words: media discourse, communication, interpretation, discourse interpretation, intralinguistic factors, extralinguistic factors.
For citation: Gruzdeva. M. А. Discourse interpretation of messages in media texts. Proceedings of BSTU, issue 4, Print- andMediatechnologies, 2021, no. 2 (244), pp. 50-55 (In Russian).
Уводзшы. Медыя выступаюць штэрпрэта-тарам1 рэальнасщ. 1нтэрпрэтацыйная наюрава-насць медыядыскурсу звязана з працэсам узае-мадзеяння у сютэме АУТАР - ТЭКСТ - АД-РАСАТ. Сучасная адрасатацэнтрычная мадэль камушкацып дапускае, што тэкст (у тым л1ку
медыятэкст) уяуляецца як працэс штэрпрэтацып аутарам паведамлення, так i вышк штэрпрэта-цыйнай дзейнасщ адрасата. Гэта значыць, «штэрпрэтацыя як ментальна-кагштыуны працэс рэгулюе як дзейнасць аутара на этапе стварэння тэксту, так i дзейнасць адрасата на
Дыcкypcнaя iнтэpпpэтauыя пaвeдaмлeнняy у мeдыятэкcтax
51
этапе яго yспpымaння» [1, с. 176]. ^адметам aнaлiзy y apтыкyле стала мадэль ayтapскaй ^yp-нaлiсцкaй) iнтэpпpэтaцыi пaведaмленняy y медыядыскypсе, а таксама сам пpaцэс веpбaлiзa-цыi пaдзеi y тэксце СМ1. Паводле А. Г. Бяля-еyскaй, дыскypснaя iнтэpпpэтaцыя aдлюстpоУвaе пэyнaе светабачанне, «што aдpознiвaеццa ад iншыx магчымых iнтэpпpэтaцый i пададзенае як aдзiнaе пpaУдзiвaе» [2, с. 6]. Адсюль можам кан-статаваць, што дыскypснaя iнтэpпpэтaцыя уплы-вае i на iнтэpпpэтaцыйнyю дзейнасць aдpaсaтa, бо пэуным чынам скipоyвaе пpaцэс па асэнса-вaннi pэчaiснaсцi pэцыпiентaм. Тaмy y кан-тэксце пaдaнaлiзнaй aдpaсaтaцэнтpычнaй мaдэлi кaмyнiкaцыi даследаванне гэтай iнтэpпpэтaцыi з'яуляецца aктyaльным.
Паняцце «iнтэpпpэтaцыя» ёсць асноуны склaднiк кагшталоги, y пpывaтнaсцi кaгнiтыyнaй жypнaлiстыкi. Пад iнтэpпpэтaцыяй тэксту pa3y-меюць paскpыццё зместy, якi у iм закладзены [3, с. 4], што пpaдyгледжвaе складаны paзyмовa-мауленчы пpaцэс yспpымaння, paзyмення, пла-навання, aнaлiзy i ацэню тэкставага паведам-лення. Жypнaлiст ствapaе i пэуным чынам aфapмляе паведамленне пpaз вусную цi тсьмо-вую (aпошнiм часам - вipтyaльнyю) фоpмy у медыя i фшсуе гэтым самым сэнс паведамлення.
Асноуная частка. Iнтэpпpэтaцыйнaя дзейнасць су^а^ушка медыя вызначаецца мно-ствам экстpaлiнгвiстычныx фaктapay. Яны даты-чаць як асобы жypнaлiстa, так i дзейнасщ медыя, у якiм ён ^ацуе. Сяpод тaкix фaктapay неаб-ходна вылучыць наступныя: 1) aсaбiсты досвед; 2) rap^^ свету; 3) лшгвютычны кантэкст; 4) вiд сpодкy масавай камушкацьи (далей -СМК); 4) яго тэматычную нaкipaвaнaсць; 5) pэ-дакцыйную пaлiтыкy; 6) фоpмy уласнасщ СМК; 7) тып медыя па тэpытapыяльнaй пpыкмеце i iнш. Хоць вытлумачэнне сэнсу паведамлення па сваёй сутнасщ з'яуляецца адвольным пpaцэсaм, дыскypснaя iнтэpпpэтaцыя абмежавана «як нaтypaльнымi зaконaмi семантычнай адпаведна-сцi, так i iдэaлaгiчнымi фaктapaмi» [4, с. 20].
Жypнaлiст як iнтэpпpэтaтap паведамлення пеpaдaе яго змест з дапамогай тэксту, аднак з-за мноства фaктapay, што уплываюць на канчат-ковы вышк iнтэpпpэтaцыйнaй дзейнaсцi, у медыя iнфapмaцыя пpa падзею цi факт не адпавядае цалкам pэчaiснaсцi. СМК у паведамленш ^апа-нуюць pэцыпiентy вобpaз пaдзеi, i задача медыятэксту складаецца у фapмaвaннi падоб-нага уяулення пpa факт у pэцыпiентa. Асноунай кaмyнiкaтыyнaй pызыкaй у дзейнасщ су^ацоу-нiкa медыя пpы iнтэpпpэтaцыi паведамлення з'яуляецца yзнiкненне наумысных щ ненаумыс-ных iстотныx скажэнняу сэнсу, што, у сваю чap-гу, дае падставы меpкaвaць, як у медыятэкс-це выкapыстоyвaеццa стpaтэгiя машпулявання.
Як адзначае В. В. Хapaльскi, «iнтэpпpэтaцыя факта можа быць такой вытанчанай, што да-кладнасць i ^ау^ва^ь дэталяу не дазваляюць зауважыць выпадковага цi наумыснага ска-жэння сyтнaсцi пpaблем» [5, с. 85]. Гэтыя дэфap-мaцыi могуць быць выклшаны не толькi aсaбiстымi xapaктapыстыкaмi жypнaлiстa i фак-тapaмi экстpaлiнгвiстычнaгa кантэксту у дзей-нaсцi СМК, але i пaмылкaмi падчас iнтэpпpэтa-цыйнай дзейнaсцi. Нaпpыклaд, ayтap pэпpэзен-тавау недастаткова поуны вобpaз пaдзеi для яго наступнага тлумачэння pэцыпiентaм цi не yлiчыy фiкцый, з якiмi сутыкнуцца pэцыпiенты. У. Лшман пад паняццем «фiкцыя» paзyмее «во-бpaзы, пpымxi i пpaдyзятaсцi, што замацавалюя у гpaмaдскaй свядомaсцi»; яны выступаюць «пpылaдaй iнтэpпpэтaцыi» [6, с. 25]. Таму жyp-нaлiстy у сваёй дзейнасщ вapтa з aсцяpожнaсцю i aсaблiвaй увагай стaвiццa да камушкатыуных пaгpоз, каб не дапусцщь неадэкватнай iнтэp-пpэтaцыi паведамленняу.
Разгледжаныя аспекты iнтэpпpэтaцыйнaгa пpaцэсy у жypнaлiстыцы дазваляюць сцвяp-джаць, што pэпpэзентaцыя падзей у тэкстах iтэp-^эта^^ная па сваёй пpыpодзе. Аднак ^ы гэтым адно з асноуных пaтpaбaвaнняy да дзей-нaсцi жypнaлiстa - аб'ектыунасць. Важна пpaсaчыць узаемасувязь паняццяу «iнтэpпpэтa-цыя» i «аб'ектыунасць» i устанавщь ix значэнне у функцыянаванш медыя. Ч^1танне, paзyменне i тлумачэнне паведамлення уяуляе сабой пpaцэс iнтэpпpэтaцыi. Значыць, аб'ектыунасць жyp-нaлiсцкaгa тэксту непазбежна yтpымлiвaе iнтэp-пpэтaцыю. Па сутнасщ, iнтэpпpэтaцыйнaя дзейнасць - гэта не ^оста частка ^ацы над медыятэкстам, а яе аснова. Таму паняцце « аб'ектыунасць» у жypнaлiстыцы не paзглядaеццa у агульнафшасофсюм сэнсе як незалежнасць аб'екта (паведамлення) ад суб'екта (жypнaлiстa). Як слушна адзначае Б. В. Офальцоу, «У кожнага iнтэpпpэтaтapa iндывiдyaльнaе бачанне pэчaiс-нaсцi, аднак гэта вдывщуальнае бачанне i наступнае aдлюстpaвaнне павшны сyaдносiццa з пpынцыпaм aб'ектыyнaсцi. Такое вось адзшства су-пpaцьлеглaсцей, якое можна yвaсобiць у фоpмyлy "суб'ектыуная аб'ектыунасць"» [7, с. 4]. Аб'ектыунасць у жypнaлiстыцы гpyнтyеццa на ад-носiнax пaмiж сyб'ектaмi камушкацып (жyp-нaлiстaм i чытачом/слухачом/гледачом) i ^а-дугледжвае ствapэнне адэкватнага pэaльнaсцi вобpaзa пaдзеi для далейшай яго iнтэpпpэтaцыi pэцыпiентaм. Зpaбiць гэта магчыма з дапамогай pэпpэзентaцыi у медыя pозныx iнтэpпpэтaцый паведамлення. Напоуненасць медыядыскypсy iнтэpпpэтaцыямi дае pэцыпiентy магчымасць дэталёва даследаваць pэчaiснaсць i сфapмaвaць уласную думку: «свабода фapмipaвaння дyмкi пaтpaбyе... доступу да pозныx уяуленняу ^а
рэчаiснасць, што iснуюць у дадзенай сацыяль-най групе, для таго каб iх параунаць» [8, с. 104]. Таюм чынам, аб'ектыунасць у журналiсцкай практыцы звязана з штэрпрэтацыйным працэ-сам, абумоулена iм, i менавiта штэрпрэтацыя з'яуляецца для яе галоунай каштоунасцю.
Функцыянаванне у медыядыскурсе мноства дыскурсных iнтэрпрэтацый аднаго i таго ж паве-дамлення прывяло да узшкнення з'явы калек-тыунага аутарства. «Калi раней можна было казаць пра агульнае для кожнай асобнай штэр-прэтацыi сэнсавае ядро, - як зауважылi Ю. Д. Ар-тамонава i В. Р. Кузняцоу, - то зараз «"супа-дзенне" у сэнсах - жаданае, аднак зуам не сам сабой зразумелы стан калектыунага суб' екта СМ1» [9, с. 111]. Таму часта паведамленнi пра здарэнне щ падзею у розных медыя iстотна ад-розшваюцца, шмат у чым не супадаюць (гэта мо-гуць быць, напрыклад, моуныя, сацыякультурныя, щэалапчныя i iншыя адрознент). Таюя штэрпрэта-цыйныя ваганнi пры рэпрэзентацш паведамлення у СМК Т. Г. Дабрасклонская называе «дыяпазонам штэрпрэтацый». Гэтыя адрозненнi назiраюцца, напрыклад, «унутры аднаго выдання цi тэлеканала (думка рэдакцьи не заусёды супадае з думкай аута-рау); унутры каналау i выданняу, што належаць да адной фшансава-адмшютратыунай групы, а так-сама памiж выданнямi яуна рознай щэалапчнай накiраванасцi» [10, с. 154]. Наяунасць спектра трактовак у медыядыскурсе абумоУлiвае важнасць даследавання вiдау i спосабау iнтэрпрэтацыi, якiмi карыстаюцца журналюты.
У гэтым артыкуле эмпiрычнай базай для вы-вучэння паданалiзнай з'явы стау медыядыскурс Беларусi. Пад медыядыскурсам разумеем па-лiтэкставую структуру як складаную камушка-тыуную з'яву, што аргашзуецца вакол пэунага паведамлення у СМК. Лiчым, што менавiта у медыядыскурсе iнтэрпрэтацыйны складнiк ка-мушкацыи памiж журналiстам i рэцыпiентам вы-яуляецца найбольш выразна i дакладна.
1нтэрпрэтацыя паведамленняу у медыядыскурсе Беларус даследуецца на прыкладзе найбольш папулярных беларускiх друкаваных i аУдыявiзуальных СМК, а таксама штэрнэт-рэсурсау. Перыяд правядзення манiторынгу - з верасня 2020 па люты 2021 г. Усяго было разгле-джана 200 медыятэкстау, фрагменты найбольш рэпрэзентатыуных з iх прыводзяцца нiжэй у якасцi прыкладау. Для атрымання верагодных вынiкау выкарыстоуваюцца таюя метады, як дэскрыптыуны, iнтэрпрэтацыi, кантэнт-аналiз i дыскурсны аналiз. Падкрэслiм, што у рамках дадзенага артыкула мы не разглядаем выкары-станне спосабау штэрпрэтацый паведамленняу у медыядыскурсе для маншулявання, даследчую щкавасць маюць толькi самi гэтыя прыёмы як факты стварэння медыятэкстау.
З дапамогай штэрпрэтацый СМК фармуюць медыйную карщну рэчаiснасцi. Для гэтага журналюты шырока выкарыстоуваюць розныя спо-сабы iнтэрпрэтацыйнай дзейнасцi. Аднак перш чым перайсщ да iх разгляду, звернемся да клаафшацып iнтэрпрэтацыi па спосабе прада-стаулення, бо, абапiраючыся на веды пра вщ iнтэрпрэтацыi, можна разглядаць i прыёмы, што выкарыстоуваюцца супрацоУнiкамi медыя. Вылучаюцца яуныя i няяуныя iнтэрпрэтацыi. Пры яунай штэрпрэтацый з дапамогай моуных сродкау (выразы «лiчу», «на маю думку», «думаю», «па адной з версш» i да т. п.) адразу пад-крэслiваецца, што у медыятэксце рэпрэзента-вана адна з трактовак паведамлення, якая можа не адпавядаць рэчаiснасцi: «Рост ВВП на 21 процент и экспорта до 50 миллиардов долларов за пять лет - достаточно высокая планка... Мое мнение, что, исходя из сегодняшнего момента и ближайших прогнозов, задачи поставлены достаточно амбициозные» (Рэспублша, 29.01.2021). Няяуны спосаб прадастаулення прадугледжвае, што штэрпрэтацыя «як бы зрастаецца з аб'ектам адлюстравання: аутар не абгрунтоувае, чаму палiчыу важным гэты факт, а не шшы» [11]. Няяуная штэрпрэтацыя не рэпрэзентуецца у якасщ думю щ версii, не дапускае наяунасцi шшых трактовак: «Между тем эпидситуация в стране постепенно стабилизируется. Клиники возвращаются к своему привычному режиму работы, но к перепрофилированию подходят взвешенно, с умом» (Беларусь 1, Галоуны эфiр, 24.01.2021). Прымяненне у медыятэксце яунай штэрпрэтацый сведчыць пра выкарыстанне жур-налютам iнтралiнгвiстычных спосабау трактоУкi паведамлення, у той час як няяуная штэрпрэтацыя звязана з рэалiзацыяй экстралшгвютыч-ных прыёмау.
Да штралшгвютычных спосабау штэрпрэта-цыи адносяцца выкарыстанне эмацыянальна-ацэначнай лекст, увядзенне iнтэртэксту i вер-балiзацыя канцэптуальных адзiнак. Дыскурсную iнтэрпрэтацыю сэнсавага зместу паведамлення журналiст можа фшсаваць у медыятэксце з дапамогай выкарыстання тых цi iншых эмацыяна-льна-ацэначных моуных элементау. Ацэнка у iх рэпрэзентуецца або у прамым цi пераносным значэннi слова, або у марфалагiчным складзе слова (галоуным чынам у суфiксах): Да, законы, увы, не идеальны. Да, очень сложно предугадать, какой будет жизнь через 5-10-25 лет. Но меняется жизнь, меняемся мы, и должны меняться законы (ОНТ, 18.10.2020). Вера в чудеса приносит нам много плюсов. Главное - не застрять в своих иллюзиях и не проморгать реальную жизнь (Народная газета, 09.01.2021). За-лессе - гэта куточак прыгажосщ i натхнення. Тут атмасфера дапамагае паглыбщца у далёкае
Дыскурсная Ытэрпрэтаиыя паведамленняу у медыятэкстах
53
Х1Х стагоддзе... (Лiтаратура i мастацтва, 15.12.2020). Таюм чынам, эмацыянальна-ацэначныя словы у вусным цi шсьмовым медыя-мауленш паказваюць адносiны журналюта да рэчаiснасцi, зместу паведамлення, рэцытента, значыць, выкарыстанне такiх слоу у медыядыс-курсе вызначае прагматычныя уласщвасщ дыс-курснай iнтэрпрэтацыi.
Iнтралiнгвiстычным спосабам штэрпрэтацып паведамленняу у медыядыскурсе з'яуляецца i уключэнне у журналiсцкi матэрыял iнтэртэксту. Асаблiва часта супрацоунт медыя пры стварэннi тэксту выкарыстоуваюць такую штэртэкстуальную адзiнку, як цытата. Н. А. Фа-цеева дае цытаце наступнае азначэнне: гэта «узнауленне двух щ больш кампанентау тэксту-донара з уласнай прэдыкацыяй» [12, с. 122]. Пры гэтым журналiст рэпрэзентуе у сваiм тэксце толькi тыя цытаты, iнтэрпрэтацыя якiх пацвяр-джае i дапауняе сфармiраваны вобраз падзе^ а значыць, i адлюстроувае аутарскую мадальнасць. Цытацыя дапамагае аутару звязаць сэнсавыя блокi медыятэксту, выбудаваць яго па загадзя за-дадзеным алгарытме i сфармiраваць пэунае уяуленне пра паведамленне у рэцыпiента: Наука и инновации сегодня являются базой для формирования экономики... Наши усилия направлены на прикладные исследования и разработки в интересах экономики Беларуси, - отметил Сергей Чижик (СБ. Беларусь сегодня, 14.10.2020).
Журналюты выкарыстоуваюць i таю спосаб штралшгвютычнай штэрпрэтацып паведамленняу, як вербатзацыя у тэксце канцэптуальных адзшак. 1х мы называем медыяканцэшаш i азна-чаем як сукупнасць ментальных характарыстык, эксплiкаваных сродкамi масавай камушкацып i укаранёных у сацыяльную памяць грамадства праз спецыфiчныя тэкставыя катэгорып, такiя як перыядычнасць, рэгулярнасць, масавасць (ты-ражнасць), камушкатыуная прызначанасць i ка-лектыунае аутарства. Прызнаём, што такiя Унiверсальныя адзiнкi мыслення у журналюты-цы - з'ява памежная памiж iнтралiнгвiстычнай i экстралiнгвiстычнай рэальнасцю, аднак з той прычыны, што разглядаем моуную рэпрэзента-цыю медыяканцэптау у тэкстах, адносiм iх да ш-тралiнгвiстычных спосабау iнтэрпрэтацыi паведамленняу. Медыйная канцэптасфера складаецца з шэрагу ключавых кампанентау, на аснове яюх журналiст трактуе рэчаiснасць. Адным з акшяла-гiчна важных i найбольш пашыраных выступае медыяканцэпт «радзiма». У iм у канцэнтрава-ным выглядзе заключана сiстэма тыповых аса-цыяцый (пераважна станоучых) большасцi лю-дзей пра адменную тэрытарыяльную цэласнасць са спецыфiчнай палiтычнай, эканамiчнай i са-цыяльнай структурай, што дазваляе аутару павя-лiчыць эфектыунасць суб'ект-суб'ектнага працэсу
iнтэрпрэтацыi. Так, даволi часта паданашзная кан-цэптуальная адзiнка рэпрэзентуецца са значэн-нем 'тэрытарыяльнага утварэння, любоу да якога i абарона якога ушаноуваюцца': Несмотря на это, к Павлику и его солдатам немцы отнеслись с уважением. В их глазах солдаты, сражающиеся за свою Родину, а не безропотно капитулирующие, являлись по-настоящему достойным противником (ТиТ.Ьу, 19.10.2020).
Экстралшгвютычныя спосабы штэрпрэта-цып паведамленняу прадстаулены факусаван-нем, акцэнтаваннем i аутарскай штэнцыяналь-насцю. Пры разглядзе гэтых спосабау у якасщ адзiнкi даследавання выступау не фрагмент матэрыялу, што выражаецца адным щ некаль-кiмi сказамi, а журналюцю тэкст як камушка-тыунае цэлае у сукупнасцi з пазамоУнымi факта-рамi у кантэксце дыялагiчнага узаемадзеяння матэрыялау пэунага СМК. У сувязi з гэтым пры-вядзенне пэуных iлюстрацый немэтазгодна з прычыны iх вялiкага аб'ёму. Аднак звернем увагу на высновы, сфармуляваныя на падставе аналiзу адзiнак даследавання.
Факусаванне - асноуны экстралiнгвiстычны прыём, што выкарыстоуваецца журналiстамi пры дыскурснай iнтэрпрэтацыi паведамленняу. Вылучаем некалькi узроуняу факусавання у СМК - тэматызацыя i праблематызацыя. Ме-навiта у медыядыскурсе задаецца шэраг тэм цi праблем для iнтэрпрэтацыi, яюм з розных прычын (сацыякультурных, псiхалагiчных, щэа-лагiчных i шш.) надаецца значнасць. Даволi часта спосаб факусавання пры штэрпрэтацыи выкарыстоуваецца у медыя Беларусь Варта адзначыць, што тэматызацыя i праблематызацыя высту-паюць у якасцi асноуных прыёмау рэалiзацыi ад-ной з функцый СМК - фармiравання медыйнага парадку дня. Гэта «не прадугледжвае, што мас-медыя дыктуюць людзям, што яны павiнны ду-маць пра праблему i якiя прымаць рашэнш. Аднак. мае на увазе, што мас-медыя дыктуюць людзям, пра што яны павшны думаць i яюя праб-лемы такiя важныя, што патрабуюць рашэння» [13, с. 12]. Таму факусаванне не ацэньваецца намi станоуча або адмоуна, гэта з'ява у штэр-прэтацыйнай дзейнасцi журналютау, у тым лiку беларускiх, што аб'ектыуна iснуе.
Экстралiнгвiстычным прыёмам iнтэрпрэтацыi паведамленняу у медыядыскурсе выступае i ак-цэнтаванне. Гэты спосаб прадугледжвае, што жур-налiст пры рэпрэзентацш падзеi свядома робiць акцэнт на яюм-небудзь яго аспекце. Такое пад-крэслiванне значнасцi тых цi iншых бакоу падзеi з'яуляецца вынiкам арыеитацыи на мэтавую ауды-торыю, вырашальным у гэтым працэсе з' яуляецца тып СМК. Напрыклад, пры iнтэрпрэтацыi паведамлення пра падзею рэспублшанскага узроу-ню журналюты рэпянальных медыя акцэнтуюць
увагу на тым, што датычыцца менавгта тэрыторьи распаусюджання выдання. А СМК экaнaмiчнaгa нaкiрунку пры aсвятленнi, дaпусцiм, мiжнaродных нарад, канферэнцый, сустрэч будуць штэрпрэта-ваць толькi эканашчныя пытaннi.
Рэпрэзентацыя аутарскай iнтэнцыянaльнaсцi у медыятэксце таксама выступае экстралшгвютыч-ным спосабам туэрпрэтацыи паведамленняу. Журнaлiсцкi матэрыял, на думку В. I. 1учанкава, «залежыць ад сукупнасщ здольнасцяу i характа-рыстык аутара» [14, с. 137], а значыць, можна сцвярджаць, што дыскурсная штэрпрэтацыя паведамленняу дыктуецца аутарскай штэнцыяй (мэта-устаноукай тэксту, абумоуленай aсaблiвaсцямi аутарскага мыслення). Кaрцiнa свету журнашста вызначае, з якога боку ён разглядае прадмет цi спуацыю, а аутарская iнтэнцыянaльнaсць дэтэр-мiнуе, якiм чынам ён iнтэрпрэтуе паданатзнае па-ведамленне. Гэта прадугледжвае, што тэксты розных аутарау нават аднаго медыя пра адну i тую ж падзею будуць адрозтвацца па метадзе падачы матэрыялу, выкарыстаным жанры, выяуленчых сродках, яюя уводзяцца у тэкст i г. д.
Заключэнне. Даследаванне спецыфiчнaгa журналюцкага спосабу пазнання сацыяльнай
рэчaiснaсцi - дыскурснай iнтэрпрэтaцыi - у ш-фармацыйнай прасторы Белaрусi паказала, што ён вызначаецца мноствам фактарау штра- i экстрaлiнгвiстычнaгa кантэксту. На аснове пра-aнaлiзaвaнaгa матэрыялу з беларусюх СМК былi вылучаны вiды дыскурснай штэрпрэтацыи (яуная i няяуная) i спосабы iнтэрпрэтaцыйнaй дзейнaсцi журналютау. Да штралшгвютычных спосабау iнтэрпрэтaцыi aднеслi выкарыстанне эмацыянальна-ацэначнай лексiкi, увядзенне ш-тэртэксту i вербaлiзaцыю канцэптуальных адз> нак. Да экстралшгвютычных - факусаванне, ак-цэнтаванне i аутарскую iнтэнцыянaльнaсць. Падкрэ^м, што шэраг спосабау дыскурснай штэрпрэтацып можа быць пашыраны падчас правядзення далейшых даследаванняу на гэту тэму. Дэталёвая характарыстыка дэфiнiцыi «ш-тэрпрэтацыя» у медыядыскурсе, яе анталапч-ных прымет i aсaблiвaсцей, спецыфiкi функцы-янавання медыя на сучасным этапе (сацыяльная завостранасць, мaнiпулятыуныя стрaтэгii i так-тыкi, пaлiкодaвaсць паведамленняу) дaзволiць выявщь новыя спосабы падачы, кaнстaтaцыi i iнтэрпрэтaцыi факта i рэпрэзентaцыi аутарскай задумы журнaлiстa.
Cnic л^аратуры
1. Инешина С. В. Модели интерпретации события в дискурсе российской прессы // Вестник Кемеровского государственного университета. 2018. № 2. С. 176-182.
2. Беляевская Е. Г. Медийный дискурс: когнитивные модели интерпретации события (на материале английского языка) // Вопросы когнитивной лингвистики. 2015. № 3. С. 5-13.
3. Долинин К. А. Интерпретация текста: французский язык. 4-е изд. М.: КомКнига, 2010. 304 с.
4. Добросклонская Т. Г. Прикладные аспекты медиалингвистических исследований // Медиа-лингвистика. Вып. 4. Профессиональная речевая коммуникация в массмедиа: сб. статей. СПб.: С.-Петерб. гос. ун-т: Ин-т «Высш. шк. журн. и масс. коммуникаций», 2015. C. 18-22.
5. Хорольский В. В. Коммуникативистика и теория журналистики в контексте медийной глобализации: методологические загадки // Вестник Волгоградского государственного университета. Сер. 8: Литературоведение. Журналистика. Теория журналистики. 2009. Вып. 8. С. 78-89.
6. Липпман У. Общественное мнение. М.: Институт Фонда «Общественное мнение», 2004. 384 с.
7. Стральцоу Б. В. Асноуныя творчыя метады у журналютыцы. Мшск: БДУ, 2000. 71 с.
8. Шерёль П.-И. Строить демократию: Свобода формирования и выражения мнений // Полис. 1993. № 6. С. 93-105.
9. Артамонова Ю. Д., Кузнецов В. Г. Герменевтический аспект языка СМИ // Язык средств массовой информации. 2008. С. 99-117.
10. Добросклонская Т. Г. Медиалингвистика: системный подход к изучению языка СМИ (современная английская медиаречь). М.: Флинта, 2008. 263 с.
11. Гарбузяк А. Ю. Повестка дня СМИ как технология интерпретации // Электронный научный журнал «Медиаскоп». 2015. № 1. URL: http://www.mediascope.ru/1684 (дата обращения: 25.02.2021).
12. Фатеева Н. А. Интертекст в мире текстов: контрапункт интертекстуальности. 2-е изд., испр. М.: КомКнига, 2006. 280 c.
13. Дьякова Е. Г. Массовая коммуникация и власть. Екатеринбург: УрО РАН, 2002. 299 с.
14. Ивченков В. И. Лингвистика речи: ретроспекция стилистического опыта // Лингвистика речи. Медиастилистика. 2012. С. 132-139.
References
1. Ineshina S. V. Models of interpretation of the event in the discourse of the Russian press. Vestnik Kemerovskogo gosudarstvennogo universiteta [Bulletin of the Kemerovo State University], 2018, no. 2, pp. 176-182 (In Russian).
AbicKypcHafl iHT3pnp3Taubm naBeAaMAeHH^y y MeAbmT3KCTax
55
2. Belyaevskaya E. G. Media discourse: cognitive models of interpretation of an ivent (on the material ofthe English language). Voprosy kognitivnoy lingvistiki [Issues in cognitive linguistics], 2015, no. 3, pp. 513 (In Russian).
3. Dolinin K. A. Interpretatsiya teksta: frantsuzskiy yazyk [Text interpretation: the French language]. Moscow, KomKniga Publ., 2010. 304 p.
4. Dobrosklonskaya T. G. Applied aspects of medialinguistic research. Sbornik statey "Medialingvis-tika" [Collection of articles "Medialinguistics"], 2015, issue 4, Professional Speech Communication in the Media, pp. 18-22 (In Russian).
5. Horol'skiy V. V. Communicativism and journalism theory in the context of media globalization: methodological riddles. Vestnik Volgogradskogo gosudarstvennogo universiteta [Bulletin of Volgograd State University], 2009, issue 8, Literary Studies. Journalism. Theory of Journalism, no. 8, pp. 78-89 (In Russian).
6. Lippman U. Obshchestvennoye mneniye [Public opinion]. Moskow, Institut Fonda "Obshchestven-noye mneniye" Publ., 2004. 384 p.
7. Strel'tsov B. V. Osnovnyye tvorcheskiye metody v zhurnalistike [The main creative methods in journalism]. Minsk, BDU Publ., 2000. 71 p.
8. Sheryol' P.-I. Building Democracy: Freedom of the formation and expression of opinions. Polis [Polis], 1993, no. 6, pp. 93-105 (In Russian).
9. Artamonova Yu. D., Kuznecov V. G. The Hermeneutic Aspect of Media Language. Yazyk sredstv massovoy informatsii [The language of the media], 2008, pp. 99-117 (In Russian).
10. Dobrosklonskaya T. G. Medialingvistika: sistemnyy podkhod k izucheniyu yazyka SMI (sovremennaya angliyskaya mediarech') [Media linguistics: a sysyematic approach to the study of media language]. Moscow, Flinta Publ., 2008. 263 p.
11. Garbuzyak A. Yu. The Media Agenda as a Technology of Interpretation. Elektronnyy nauchnyy zhurnal "Mediaskop" [Electronic scientific journal "Mediaskop"], 2015, no. 1. Available at: http://www.mediascope.ru/1684 (accessed 25.02.2021).
12. Fateeva N. A. Intertekst v mire tekstov: kontrapunkt intertekstual'nosti [Intertext in the world of texts: counterpoint intertextuality]. Moscow, KomKniga Publ., 2006. 280 p.
13. D'yakova E. G. Massovaya kommunikatsiya i vlast' [Mass communication and the power]. Ekaterinburg, UrO RAN Publ., 2002. 299 p.
14. Ivchenkov V. I. The Linguistics of speech: a retrospect of stylistic practice. Lingvistika rechi. Mediastilistika [Speech Linguistics. Mediastylistics], 2012, pp. 132-139 (In Russian).
iH^apMa^ra npa ayTapa
Tpy3fl3eBa Mapbia A.raKcaHflpayHa - acnipaHT Ka^egpw MegbianmrBicTbiKi i pэrцaraвaннa ^aKynb-тэта ^ypHanicTbiKi. EenapycK g3ap^ayHbi ymBepcrreT (220030, r. MiHCK, np. He3ane^Hac^, 4, Рэcпy6-niKa Eenapycb). E-mail: mgruzdeva312@gmail.com
Information about the author
Gruzdeva Mariya Aleksandrovna - postgraduate student, the Department of Media Linguistics and Editing of Faculty of Journalism. Belarusian State University (4, Nezavisimosti Ave., 220030, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: mgruzdeva312@gmail.com
nacmyniy 04.05.2021
