ДОКТРИНА ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ РЕСПУБЛИКИ АРМЕНИЯ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

2UPQU30UÜ SÜSbUUQhSni-BúnKU

Ш1ЭПН UUUUUbPÚUU

Súлbuшq|^лnLß¡шú rnQïnp, uppnfybunp

<U3UUSUüh <UbPUäbSnhB3Uü SbSbUUÎUb QUPQUSUUÜ <U3bSUÎbSG*

<ШJШUЛШÜФ^ <шùpшLцbлnLßJnLÙ[^ LlшpnLÚ t qшpqшgúшú шqqшJф^ü-ungф^шlш|шü 2nL|шJш|шü лúлbunLßJШú únrbl фш hф^úüЦшó ùш|uшhшpàшï, hшЦш|йnл лСлЬ-uш|шüдшгшдшЦшCnLßjnLÜ' úL^ó CbpgfiC úшpr|шJф^ü, рйшЦшй, ÜJnLßшL|шü, üшüuш|шü L шpлшrpш|шú ébunLpuùbpÇ pшgшhшJлúшù[ L rpшйg ßünphm шqqш-jÇû úpgш|gшJ|ù шéшЦb[nLßJnLÜübpф^, шпшр! hbpßfiü, LÜLbunLß^C qф^лшлшp ¿jrn-ibpÇ ШLцpшйùйbp| L óшéШJnLßJnLÙùbp| шг2шф[ шprJnLйшЦЬЛ ф^pшgúшüp лшpш-óш2P2шйшJ|й L hшúш2[uшphшJ|ú лúлbunLßJШú ùnp qшpqшgnLÚübpф^ü nL úLmúCib-pÇù hшúшhnLÜ¿' ùbpùÇù L шpлшùф^ü 2nL|шübpnLÚ: ЪщшлшЦр ^шЦшй с^пгпфгш-ЦшpnLßJшй |шJшgúшúp, ung|ш[ш|шй шprшpnLßJШù hшuлшлúшúp, qnpóшpшp n[npLrnú ЦuлшhnLßJшй úßün[npлф^ àLшЦnpúшúp, UifijnLéù! L Upgш[uф hшJnLßJШú úшuüшqф^лш|шü ^pnrnLß^ü hшúш|шpqLlшó úшuüш|gnLßJШúp ф^pшЦш|шü u]b-лnLßJШù, шqqшpйш|¿nLßJшй шpdшüшLlшJb[ |büuшщшJÚшüübpф^, лùлbuш|шù фш^p-dbg шйЦлшйqnLßJшй шu]шhnфLÚü ¿:

<фúùшpшßbp. rnÏïpÇù, únrb[, дшгшдшЦшCnLßjnLÜ, ébumpuùbp, ungф^ш[ш-Цшй2nL|ШJШ|ШÜ LÜLbunLßjnLÜ

JEL: O1, 010, O2

Uù|mËnLpjmù hR¿m|mú|g ф Lbp <mjmuïmùù m|múmj|g hmjLÜ^bg npm|m^bu Cnp Ш2ËшPhш|шpqnlú, Cbpg|C nL mpïmg|C Cnp ü|2mlmjpb-pnLÚ, Cnp LÜLbumlmpúmC LmjdmCCbpmd: U^mub[| l LpmümpmCm|mC

* ^n|ïp|C

tp üшU шJü, np ünpшüïшË bplÇpQ й^шйчшй^ Çp ^ш pUbébg pninp úÇ2шq-qшJÇü ïшßnLJgübpÇ nL úÇ2шqqшJÇü ünp mümbuшlшpqQ übplшJшgünrç щЬ-mnLpjnLÛûbpÇ nL2шrçpnLpJnLÜQ: UibiÇû, rçpшüg qbpшl2ÇR úшuü шüpшpnLJg фnpôbp lшmшpbg <ШJШumшüÇü ШRШ2шplblnL (qnpóüшlшünLÚ, щшpmш^-pbinL) mümbuшlшü qшpqшgúшü qшrçшфшpшËnunLpJnLÜQ, npü ÇüüunLÜш-lшüübpÇ uïqpÇû шprçbü Çp pшgшpôшl U rçшuшlшü Qü^i^úp npUt bpl-pnLÚ ¿tp ïÇpшRÍnLÚ1: <ШJШumшüQ urnÇ^^ô tp mщшínpbl шpmшpÇü Ш2-ËшphÇü ШJü pшpbфnËnLÚübpní, npnüg rçÇúшg umшgшí hbrçÇüшlшínp ùÇç-шqqшJÇü ïшßnLJgübpÇ шürçшúшlgnLpJnLÜ, rçpшügÇg úшuüшqÇmшlшü, üÇïшïшü U üJnLpшïшü Ш2ШïgnLpJnLÜ:

hüüunLÜшïшüübpÇ ibpçÇû ^ш hшuшó UuÇшlшü ÄqüшdшúQ, Çul шць-iÇ nLß' hшúш2ËшphшJÇü фÇüшüuшmümbuшlшü ÄqüшdшúQ, шümшpшlnLJu, Ënphp^шÜ2bgÇü üшU rçшuшlшü шqшmшlшü qшrçшфшpшËnunLpJШü ¿•йш-dшúQ, npü, Çp hbppÇû, uïÇqp rçpbg mümbuшlшü qшpqшgúшü ünp ùn^biûbpÇ фй^тт^, ÇÛ£Û шщшpп.JnLÜ 2шpnLÜшlínLÚ t ùÇÛ£ opu : ФnËшpbüQ, Çü¿-

^bu qшpqшgnrç, ШJüщbu ti qшpqшgшó bplpübpQ hpшdb2m mibgÇû qшp-

qшgúшü «Çqù»-bpÇû U hшúQürçhшünLp шünpn2nLpJШü щшJúшüübpnLÚ фnp-ÓnLÚ bü ÔUшínpbl ubфшïшü шqqшJÇü rnûrnbunLpjnLÛûbpÇ 2шhbpÇg pËnrç ÏшßnLgшïшpqbp U RшqúшíшpnLpJnLÜ, npQ, npn2шlÇ ^d^pmpjnLüübpní, übprçш2ÜшïbgünLÚ bü mшpшóш2P2ШüшJüшgúшü U qlnpшlшgúшü шprçÇ ùÇ-mnLÚübpÇü:

Uju mbuшüÏJnLÜÇg pninpn^ü щшmшhшlшü ¿t QÇüшumшüÇ íbpшónLÚQ hшúш2ËшphшJÇü mümbunLpJШü nLdÇ lbümpnüübpÇg ùblÇ, npÇ hÇùpmù Çü¿-^bu úpgшïgшJÇü, шqшm 2nLlшJшlшü mümbunLpJШü ulqpnLüßübpü nL ùn-mbgnLÚübpü bü, ШJüщbu ti ßbJüuJШü Qü^inLÚübpQ щbmnLpJШü rçbpÇ U úшl-pnmümbuшïшü lшpqшínpúшü íbpшpbpJШl:

<ШJШumшüÇ <шüpшщbmnLpJШüQ pшgшßÇï hüшpшínpnLpJnLÜ t QüÖbß-Цш0 шqшmíblnL шpmшßÇü U übp^ü щшpmшrçpшüpübpÇg U Ú2шlblnL mümbunLpJШü qшpqшgúшü ubфшlшü ùnrçbiQ, npü шршЦ» hшúшhnLÜ¿ l^Ç n¿ úÇшJü шqqшJÇü 2шhbpÇü, ШJlU hшúQürçqplnLÜ úшpmшhpшíbpübpÇü U hш2ÍÇ ^^Ç hшúш2ËшphшJÇü mümbunLpJШü qшpqшgúшü úÇmnLÚübpü nL qшpqшgnLÚübpQ:

UüïшËnLpJШü шßШ2Çü mшpÇübpÇg ú2mшщbu hnprçnpbi büß nLunLÚüш-uÇpbi hbmщшmbpшqúJШü QbpúшüÇшJnLÚ LjmrçiÇq tphшprçÇ üшËшÔbßüшó pшpbфnËnLÚübpÇ фnpÔQ U íbp2ÇüÇu InrçùÇg ú2шlíшó ungÇшlшlшü 2^1ш-Jшïшü mümbunLpJШü qшrçшфшpшËnunLpJnLÜQ , npQ inLpç rçÇúшrçpnLpJШü t шpdшüшgbl «nLlmpшшqшmшïшü» qшrçшфшpшËnunLpJШü 2шhшlÇp <ш-Jшumшüç qpbpb pninp ïшßшíшpnLpJnLÜübpÇ InrçùÇg: UJunLШúbüшJüÇí, •ш-^шфшpшïÇgübpÇu hbm hшúшmbrç mшpíшó щшJßшpQ rn^bg Çp pш^ÔшlÇ шp^JnLÜßQ: <ШJШumшüÇ <шüpшщbmnLpJШü uшhúшüш^pnLpJШü pшpbфnË-Цш0 mшppbpшïÇ 11-p^ hn^íшónLÚ humшï шúpшqpíшó t bpïpÇ mümbuш-^ü ïшpqQ. «<ШJШumшüÇ <шüpшщbmnLpJШü mümbuшïшü ^pqÇ hÇùùQ ungÇшlшïшü 2nLÏШJШïшü rnürnbunLpjnLüü t, npQ hÇúüíшó t úшuüшínp ub-

1 Sb'u Umpmmhpmíbpübp qinpmimgúmüQ, ünpmQmüß, 19.05.2008: http://www.noravank.am/arm/issues/detail.php?ELEMENT_ID=755

2 Sb'u <шúШ2ËшphшJÇü mürnbuml|mü ¿qümdmúbp (^mm¿méübp U hbmUmüßübp). http://www.irates.am/hy/uzrSSFrGYFF3QdTaQiljLrbvSR

3 Sb'u Lyudvig Erhard Prosperity for All 1957. 8th Edition: 1964, t2 23-39:

фшlшünLpJШü, mümbuшlшü qnpónLÜbnLpJШü шqшmnLpJШü, шqшm mümb-uшlшü úpgшlgnLpJШü фш U щbmшlшü ршrçшршlшünLpJШü ùÇçngni nLrçrç-Цш0 t QÜ^hшünLp mümbuшlшü pшpblbgnLpJШÜQ U ungÇшlшlшü шprçш-

pnLpJШÜQ»4:

<шüpшщbmnLpJШü mümbuшlшü ünp hшúшlшpqÇ ÔUшínpnLÚQ ШJlUu ¿Ç ^pnrç lшúшJшlшü pünLjp Ïpbi: Uühpшdb2m t щbmnLpJШü lnrçùÇg ú2шlíшó U фnLl шр ф^1 Çpшlшüшgín^ mümbuшlшü ^^^^ümpjnLÜ: 4bp2Çüu, Çp hbppÇ^ ^bmp t hÇúüíÇ mümbunLpJШü qшpqшgúшü hbßшülшpшJÇü ópш-qpÇ фш, npQ pËnLÙ t mümbuшlшü ßшqúшíшpшlшü hшJbgшlшpqÇ rçpnLjp-übpÇg U, ШRШ2Çü hbppÇ^ mümbuшlшü hшJbgшlbmÇg: Sümbuшlшü hшJb-gшlbmÇ uшhúшünLÚQ dшúшüшlÇ шühbmшÔqblÇ hpшúшJшlшüü t, шülJnL-üшßшpQ, mümbuшlшü pшpbфnËnLÚübpÇ U Qürçhшüpшщbu mümbuшlшü ßш^шßшlшünLpJШü:

np^bu qbpËmшgíшó ÔUшlbpщnLÚ щbmnLpJШü mümbuшlшü рш^ш-ßшlшünLpJШü, Çü¿щbu üшU qlËшínp úÇmnLÚübpÇ U üщшmшlübpÇü hшu-übinL nLrçдnLpJnLÜübpÇ, mümbuшlшü hшJbgшlbmÇü, ùbp ^pôÇpni, ^bmp t üшËnp^bü übpшóшlшü hÇúüшínpnLÚübp, шршц» Qúppüb^ ^pÖübinL ^ш pшrçшrçpÇ¿übpQ U íbp2üшüщшmшlçü hшuüblnL Qümp^ó ßшqúшíшpnL-

pjnLÜQ:

ЪШЁ' mümbuшlшü ршrçшршlшünLpJШü hÇúüшlшü mÇ^bpÇ úшuÇü: Üü^hшünLp шßúшúp, hшúш2ËшphшJÇü mümbunLpjmünLÚ hш2nrçшl bü ШJÜ bplpübpQ U úpgnLÜшl, ШJÜ mümbunLpjnLÜübpQ, npnüß ^^^pbiÇ bü, ^ü-ËшmbublÇ U n¿ шúpn^2níÇü úшmüíшó 2nLlшJÇ mшpbpрÇü: SümbunLpJШü шqшmшlшüшgúшü U щbmшlшü lшpqшínpúшü, mümbunLpJШü 1ШРШЦШ-pblÇnLpJШü pшrçшrçpÇ¿übpÇ ÙÇ2U hшpшpbpшlgnLpJШü ШJu lшú ШJÜ шumÇ-^üü ti hbüg hÇùp t ^Rürnú pünLpшqpblnL bplÇpQ np^bu шршЦ» ш^шшш-lшü lшú lшpqшínpín^, Çü¿щbu üшU bplpÇ mümbuшlшü lnLpuQ: hpшlш-ünLÚ шф^ nL шф^ hшЙшË t ш^р lÇünLÚ ËnubinL n¿ ШJÜршü шqшm шßUmpÇ, np^ü íbp2ÇüÇu hшúшp шprçшp щшJúшüübpÇ ÔUшínpúшü U rçpшüg шщшhníúшü úшuÇü: SümbunLpJnLÜübpÇ фnËlшËíшónLpJШü U ФПЁ-lшщíшónLpJШü щшJúшüübpnLÚ gшülшgшó bplpÇ, ш}^ p^nLÙ' <ШJШumшüÇ ^^^pmpjnLÜQ hшplшrçpíшó t QümpmpjnLÜ lшmшpblnL, hÇúüшlшünLÚ, únmbgnLÚübpÇ, mümbuшlшü ршrçшршlшünLpJnLÜübpÇ bplnL qlËшínp mb-uшlübpÇg, hшlшqrçnrç, шpôшqшüрnrç (re-active) U üшËшÔbßün^, üшËшhшp-0ш1 (pro-active): CnLlшJшlшü mümbunLpJШü шúbüшlшmшpJШl ùnrçbiÇ rçb^-pnLÚ шüqшú hüшpшínp ¿t lÇnфü щшmpшum lÇübl ШJÜ фnфnËnLpJnLÜ-übpÇü, npnüß щшJúшüшфpíшó bü Çü¿щbu übp^ü, ШJÜщbu ti шpmшрÇü шq^шlübpní:

CшpnLÜшlшpшp mbrçÇ bü nLÜbünLÚ qnpÓQÜpшgübp, npnüp шüúÇ2шlшü lшú шünL^^шlÇ шq^bgnLpJnLÜ bü pn^ünLÚ mümbunLpJШü qшpqшgúшü фш: UpnjnLÜpnLÚ' ^bmnLpjnLÜQ npnünLÚ t nL^übp' hшlшqrçblnL mшpшpünLJp bpUnLJpübpÇü, úblnLUшgüblnL lшú íüшuшqbpóblnL ШJu lшú ШJÜ шumÇЙшüÇ hшuünrç mümbuшlшü uщшRÜшlÇрübpQ, rçmpu pbpbinL bplÇpQ ЙqüшdшúшJÇü ÇpшфÄшlÇg: Uju шúbÜQ pünLpшqpínLÚ t np^bu mb^Ç nLÜbgшóÇü шpôш-qшüßblnL, qnjnLpjnLÜ nLÜbgn^ hüшpшínpnLpJnLÜübpní bpUnLJpübpÇü hшlшq-

4 << Umhúmüm^pnLpjnLÜ, hn^ímó 11. Sümbumlmü lmpqQ. http://www.arlis.am/DocumentView. aspx?docID=102510

pm^mpm^münLpjnLü: Dum npnLü, bpLnLjpübp| | hmjm qmLp ^mü ¿qüm-dmümj|ü m^mmü|ßübp| mrcm2mgnLüp ^mpn^ t l|ü»l |ü£^bu püm^münü qmpqmgümü mpnjnLüp, mjü^bu ¿L hpmhp[mö' üpgm^|g bp^pübp| ^mü bp^pübp| ^üpbp| ^n^ü|g: <bmLmpmp' nppmü dmümüm^ L ßburnpuübp bü öm^u[nLü «¿qümdmübp hpmhpbLnLü», mjüpmü tL, bpb n^ m[bL|, ^mhmü2-i[nLÜ t mümbum^mü mß^mdmgümü ^nLL bp^|pü nL^np^binL hmümp:

dmümüm^m^|g ^mjümüübprnü hm^mq^n^ pm^mpm^münLpjnLüp pünpnß t n^ ü|mjü qmpqmgn^, mjLL qmpqmgmö bp^pübp| qbpm^n^ übömümuünLpjmüp: HLum|' übüp ¿bü pbp| mu[möp m^mgrngbLnL op|üm^übp. ^pmüp qpbpb hmümmmpmö bü: <mÄm^ ¿qümdmümj|ü bpLnLjpübpp hm^pmhmpbLnL hmümp mmppbp, hmm^m^bu' qmpqmgmö bp^pübp| ^mRm[mpnLpjnLüübpp ü|m[npnLü bü |pbüg 2müpbpp, üßm^rnü L Ipm^mümgünLü hm^mq^ümü hmüm^p[mö ü|2ngmRnLüübp, pmjLbp: üjrnu ^n^ü|g' ^nppmp|[ bp^pübp ^m-pn^ bü pünLpmqp[bL np^bu üm^mÖbßün^, üm^mhmpÖm^ mümbum^mü pm-^mpm^mürnpjmü ^n^üüm^|gübp: Opmüg|g wßw[bL hm2n^[mö op|üm^übp bü Öm^nü|mü L Qbpümü|mü: bpb Qbpümü|mü hmp^m^p[mö t qnpöbLnL qbp|ümbqp[mö b[pn^mj| pü^hmürnp ^münüübpn[ L hmübümmm-

pmp |üpünLpnLjünLpjnLü ^mh^mübL ub^m^mü pmjLbpp hmßimp^nL, mümbum^mü «ugbümpübp» üßm^nL ü^mmm^n[, m^m Öm^nü|mj| mümbunLpjmü ü^mmbLh hqnpmgnLüp, mrcm2|ü hbpp|ü, ^mjümüm[np[mö t ü| ^n^-ü|g' bp^p| ^mßm[mpnLpjmü hn[müm[np^m^mü, üjnLu ^n^ü|g' üm^mhmp-Öm^ mümbum^mü pm^mpm^münLpjmüp5: U|ü£ mübp|^mg|übp| ßp2münLü m[bLmünLü t ^dqnhrnpjnLüp' UUÜ-| mümbunLpjmü mpmügpmj|ü

ÄjnL^bpnLü ^mßm[mpümü Löm^übp! mum|Ämüm^mü ^npumjmü hbm, npü mpmmhmjm[nLü t, h|üüm^mümü, b[pn^m^mü L ¿m^nüm^mü pü^bprnpjnLü-übp| ^n^ü|g mßm[bL ßmhnLpmpbp pü^bpnLpjnLüübp| pmdübmnüubp| Öbpp-pbpümü, ^pmüg qmüq[mömj|ü mpp nL [mÄmpp| hbm, |ü£^bu ümL pmqüm-p|[ mübp|^jmü pü^bpmpjnLüübp! mpmm^prnpjnLüp Q|ümummü mb^m^n^-ümü mßü^mpjmüp, U0Ü-| ^mßm[mpnLpjnLüp, ^mpbL| t mubL, pm[mpmp[mö t mjL bp^pübprnü mübp|^jmü pü^bpnLpjnLüübp| mümbum^mü hm2n^nLpjnLü-übpn[: 4bp2|üu ^|m[nLü t np^bu ^n^hmmmgmü bp^p| übpunLü qnpöm-pmp mq^bgnLpjnLüübp| [bpmpmß^ümü: Uj^ püpmgpnLü hmümß^mphmj|ü mümbunLpjmü ^bümpnüübp|g üb^p' Öm^nü|mü, ßmpnLüm^nLü t |p hm^pmp-ßm[p' ßünph|[ hmümß^mphmj|ü mümbunLpjmü übpunLü ü^mm[n^ qL^m[np ü|mnLüübp| ¿|ßm qümhmmümü, ^pmüg hbmmqm püpmgp| [bpmpbpjmL ü^mmm^mj|ü ^mü^mmbunLüübpl, npnüp, |pbüg hbpp|ü, h|üp bü ömßmjnLü mümbum^mü ünp öpmqpbp| üßm^ümü L |pm^mümgümü hmümp: 0jnLu ^n^-ü|g' Öm^nü|mj| ^WRw[wpnLpjnLüü m^m|[npbü m2m^gmü t mümbunLpjmü qbpm^m ¿jnL^bp| qmpqmgümüp, ^pmüg hmümp mpmmp|ü ünp ßnL^mübp| npnüümüp, mpmbp^p| pü^bprnpjnLüübpl hbm ßmqüm[mpm^mü ^mß|üßübp| umb^öümüp L, np ^m^mu ^mpLnp ^t, hümpm[np üpgm^|gübp| hm2n^nL-pjnLüübp| nLunLüümu|pnLpjmüp, mßLmpmj|ü mßmpbLnLpjnLüübp|, qnpömpmp hmümdn^n[übp| müg^mgümüp, mßLmpmj|ü gmgmhmü^buübp! ^mqüm-^bp^ümüü nL m^m|[ ümuüm^gmpjmüü mß^mph| qpbpb pnLnp ömjpbpnLü:

5 Sb'u Japanese Foreign Economic Policy Formation: Explaining the Reactive State, Review by: Kent E. Calder, World Politics, Cambridge university press. Vol. 40, No. 4 (Jul., 1988), t2 517-541:

ЪшЁшИшрЙш^ pm^mpmïmûnLpjnLÛû, rnju^Çuni, hùmpminpnLpjnLÛ t pûÔbpnLÙ рйршд^^ ûÇïnLÙûbpÇ qûшhшïйшйp L шйшЬиш^шй ÂÇ2ï Цшй-ËшïbunLйûbpní шßшíblшqnLJÛu ÇpшдûblnL bpïpÇ йpдшïдшJÇû ШРШЦЬ^-pjnLÙûbpp' rçpшûní Çuï 2шhbïшûnpbû ïшppbpíblní шйшЬиш^шй рш^ш-pшïшûnLpJШû hшïшqrçnrç, шpâшqшûpnrç ïbuшïÇд: ^шдшйшйш^, ïûïb-unLpJШû Ùbç 8-10% шйй шûqшй ^pâûbinL rçb^pmû ¿Ç ^ш-

pbiÇ ш^й^ш^ шqqшJÇû ïûïbunLpJШû âLшínpnLй, ШРШЦ» Lu' ^ш ibpbip: Sûïbuшïшû шршгрЬршдр hшûpшщbïnLpJnLÛnLй ^pnrç t шщшhnííbl Ù^JÙ шpйшïшïшû pшpbфnËnLÜûbpní, npшïшïшû фnфnËnLpJnLÛûbpní, npn2ШÏÇ ^шш^шй ш2шïдnLpJnLÛ щшhшû2nrç ^йш0шЦш1 ôpшqpbpní, npnûp hûшpшínp Ï^pôûbû 20-25%, Çuï шршйЙ^й фш^шй йши' 30-35% ïûïbuшïшû шй: U^2Çû hшJшдpÇд ËÇuï hшíшïûnï ШJu pibpû nLÙbû Çpшïшû hÇûpbp' hшïïшщbu hшûpшщbïnLpJШû ïûïbunLpJШû йpдшïдшJÇû qLËшínp шßшЦb[nLpJnLÛûbpQ ûbpïшJшдûnrç qbpшïш ninpïûbpnLÙ: <ш^ш-РШ^ rçb^pmû, РЦПЦ шpmшhшJmíшô ïûïbuшïшû шйр ¿Ç ^pnrç

b[ß iÇûbi urnbrçô^ô ÇpшíÇЙшïÇд, ршй^ np, йшЁ' pnLji ¿Ç шш шpп.JnLÛш-Îbï uщшuшpïbl bpïpÇ шpïшpÇû щшpïpp, bpïpnprç' шЦ^шдй^ шpïш-hшûйшû ^pnrçnLpjmûp L, Ç ibpçn' hшuûbl ïbûuшйшïшprçшïÇ ûíшqшqnLJû, Çuï hbmшqшJnLÜ ûшL ùÇÇÇÙ щшJйшûûbpÇ шщшhníйшûp:

bpïpnp^' ^pLnp^mû t bpïpÇ ûbppÇû ébunLpuûbpÇ hш2ÍШRnLйp L •йш-hшïnLйp: àp^û ^pLnp t hшûpшJÇû ^pÇpûbpÇ йшuûшqÇïшдíшô rçшuш-^pqmûp, ûnLjû^û ¿ш^шй bû ^шйд pшíшpшpйшû hшйшp шр^ш ûbppÇû hûшpшínpnLpJnLÛûbpÇ ^uÇû Й2ÙшpÇm L шйpnrç2шïшû ïbrçbïшïínLpJШû hшíшpnLйû nL ibpinLÔnLpjnLÛp: t, np ibpçÇù ïшuûшйJШ-

ÏnLÙ ûbpïшJшдíшô Фп^ ^шй ûbô npLt ôpшqpÇ hÇûpnLÙ ¿^шй шфш1 ninp-ïÇ ^шй ÔbßûшpïnLpJШû qшpqшдйшûû шûhpшdb2ï ûbppÇû RbumpuûbpÇ йшuÇû pÇ^ pb 2шш hшíшuïÇ ïÍJШlûbp: huï hшíшuïÇ ïÍJШlûbpÇ hшíш-^qpmûp L ûbpïшJшдnLÜp ^Ьшш^шО Ш2Ёшшшйр t L ^ш-

pnrç t Çpшïшûшдíbl йÇшJû ^Ьшш^шО ôpшqpbpÇ 2P2ШûшïûbpnLÜ' Ïpb[ni 2шpnLÛшïшïшû pùnLjp: <шûpшщbïnLpJnLÛnLÜ шp^bû qpbpb bpbp ïшuûшü-t, Çû^ ¿Ç шûдïшдíbl шpïшrçpшïшû ïшpn^nLpJnLÛûbpÇ hш2ÍшßnLÜ: àp-ршй tl Ënu^nLÙ t ubфшïшûш2ûnphüшû qnpÔDûpшдÇ íûшuûbpÇ üшuÇû, ШJunLhшû^bpÔ, n¿ np urnnLjq ¿Ç Ïшpn^ ù2»é, pb bpïpÇ шpïш^pшïшû Ïшpn-^nLpJШû np ^up фn2Çшдíbд «übïш^Ç 2шp^nû» шйЦшй шш^ шpïшhшû-ibini, np üшup ^^^ш^д, np üшup ййшд: huï qnLдb Çû¿-np ûb^û tl ШJu ïшpÇûbpÇû Ïшpn^шдшí шíblшдûb°l шpïш^pшïшû ïшpn^nLpJnLÛp: ^ np ¿Ç Ïшpn^ шuíшôp hÇüûшínpbl p^bpn^ ^шй pbpbi ^pш hшïшфшuïшpï-ûbpp: ЦршЦ»1 pшp^шûnLй t ÇpшфÄшïû ШJû шßnLйní, np шp^bû ubфшïш-ûш2ûnphíшô ÔbßûшpïnLpJnLÛûbpÇ ïbpbpÇû hûшpшínp ¿t щшpïшrçpbL ^b-шш^шй йшpйÇûûbpÇû, opÇûшï' << ïûïbuшïшû qшpqшдйшû L ûbprçpmû-ûbpÇ ûшËшpшpnLpJШûp ûbpïшJшдûbl hш2ÍbïínLpJnLÛûbp Çpbûд nLÛbд-íшôßÇ, hÇйûшïшû L 2P2ШûшßnL йÇ2nдûbpÇ, шл hn^íшôûbpÇ íbpшpbpJШl: huï ÇpшïшûnLй ¿û¿Çû фnËhшïnLдйшйp йшuûшínpbдíbl t bpïpÇ mpmm^-pшïшû ïшpn^nLpJШÛ qbpшÏ2Çé йшup^.6

П¿ huïшï bû hш2ÍШRÍшô ûшL hшûpшщbïnLpJШû фÇûшûuшïшû éb-unLpuûbpp: Qïш qnûb йnïшínp qûшhшïшïшû um^bpnLÛ ййшдшб фÇûшû-

6 << ûm^wqmh Upûbû Umpqujmûû mju ûmuÇû hmjmmpmpbi t 1997 p. hnLÙQmpÇû:

uшlшü ßbunLpuübpÇ, Çpшlшü ËüшJn^nLpJnLÜübpÇ, r^punLÙ шíшürç-

übpÇ U hüшpшínpnLpJnLÜübpÇ íbpшpbpJШl: Q^ bplpÇ Qü^bp^'

bpbunLÜ mшpnLg шфф pшpú qüшhшmшlшü: Gшhшqnpóínrç pшqúшpÇí hшüßbpÇ úшuÇü mÍJШlübpQ rçbéUu úшuüшqÇmшlшü unLp pшüшíbЙbpÇ шßшplш bü7: «ёш^Ц püшlшü ßbumpuübp» шublní úÇü¿ opu ¿qÇmbüр, pb np hшüшónJÇg Çü¿ßшü t uшlшí lшú шЦЬ^: U^b^ü' щшmlbpшgnLÚ ¿mübüp úшp^lшJÇü ßbunLpuübpÇ íbpшpbpJШl: UülшËnLpJШü mшpÇübpÇü шüglшg-Цш0 úшprçшhшúшpübpÇ8 lшqúшlbpщÇ¿übpÇü ШJrçщbu tl ¿hbmшрpрpbg, pb n¿ hbénL шügJШlnLÚ hщшpmnLpJШü ШRшplш rçшpôшó npшlJШl Ш2ËшmnLdÇ шßnLÚnЦ Çü¿ mb^Ш2шpd 1ш bplpnLÙ: ^ü¿^bé, Ç pÇiu npn2 щшlшu tшlшü hшpgbpÇ, lшpblÇ tp ÔUшlbpщbl üшU hш2ÍШRÍnrçÇ úшuüшqÇmnLpJШü lшú úшuüшqÇmшlшü npшlшínpúшü úшuÇü hшpgQ, npQ úbq loqübp ln^úünpn2-íbinL, pb lb^b^¿ шpmшqшrçpÇ ^шт^ш^Ц, шJÜnLШúbüшJÜÇí, hшüpшщb-mnLpjnLÜnLÚ ßшüÇ щÇmшüÇ úшuüшqbm t úüшgbl, Çü¿ mшpÇрÇ U np ninpm-übpnLÚ: Ünp úшprçшhшúшpÇ dшúшüшl9 2P2Шügbl ШJU hшpgbpQ ¿Ç lшpblÇ, ßшüqÇ, шßшüg umnLjq mÍJШlübpÇ, QÜpшgÇl lшú hbßшülшpшJÇü gшülш-0ш6 mümbuшlшü ópшqÇp ^pnrç t íbpшóíbl pшpÇ gшülnLpJnLÜübpÇ фш-pbpÇ U ÇüßüшËшpbnLpJШÜ фnpÔÇ: 4bp2шщbu, ШRШÜg übp^ü' úшprçlшJÇü, püшlшü, ÜJnLpшlшü, фÇüшüuшlшü U шpmш^pшlшü ßbunLpuübpÇ pшgш-hшJmúшü hüшpшínp ¿t hÇúüшínpbl, pb hшmlшщbu np шpmшrçpnLpJnLÜü t шфф blшúmшpbp lшqúшlbpщbl <ШJШumшünLÚ, np ninpmQ ^pnrç t hÇúüíbl mb^^ü hnLÙpÇ, püшlшü, фÇüшüuшlшü, úшuüшqÇmшlшü übp-nLdÇ фш U Çü¿ ¿шфbpní:

bppnprç' <ШJШumшüÇ mümbuшlшü ШRШ2QÜpшgQ, ùbp hшúnqúшúp, щшJúшüшínpíшó t n¿ úÇшJÜ hшüpшщbmnLpJШü, Ш}^ úbpôшínp U hbßшínp UфJnLßßÇ, hшJnLpJШü hшúbúшmшlшü U pшgшpôшl ШРШЦ^Ш-

pJnLÜübpÇ, шл Ënupni' npn2шlÇ ¿шфшüÇ2Übpní шqqшJÇü úpgшlgшJÇü шßшíblnLpJnLÜübpÇ ¿Ç2m QÜmpnLpJШúp, Çü¿щbu üшU übp^ü U шpmшрÇü 2nLlшübpnLÚ rçpшüg шp^JnLÜшíbm Çpшgúшü nLrçrçnLpJШúp üщшmшlшJÇü mümbuшlшü ршrçшршlшünLpJШü Çpшlшüшgúшúp: Uшhúшüшфшl éb-unLpuübpÇ щшJúшüübpnLÚ íbpшpdUnpblní úmшínp lшpnrçnLpJШü, np^bu шqqшJÇü hшpumnLpJШü ùÇ lшpUnp pшrçlшgnLg¿Ç rçbpQ, üщшmшlшhшpúшp t, QÜrçhшünLp шßúшúp, шp^JnLÜшpbpnLpJШü U óшRШJnLpJnLÜübpÇ qÇmшmшp, ÜJnLpшmшp ¿jnL^bpÇ U büpшЙJnL^bpÇ шpшqQÜpшg qшpqшgnLÚQ: 0Ç hшüqшúшüß, npü шßüíшqü mшpшóш2P2ШünLÚ ^pnrç t шßш2шmшp rçbp шщшhníbl bplpÇ mümbunLpJШÜQ, hш2ÍÇ шßüblní hшmlшщbu qÇmшmшp nlnpmübpÇ (übpшßJШl, hшúшlшpq¿ШJÇü ópшqpшínpúшü, tlblmpnüÇlшJÇ, ßШ^ÇntlblmpnüÇlшJÇ, úÇ2nLlшJÇü фÇqÇlшJÇ, рÇúÇшJÇ, lbüuшрÇúÇшJÇ, lbü-uшmbËünlnqÇшJÇ, ¿2qpÇm uшpрш2ÇünLpJШü, úbрbüш2ÇünLpJШü, pшpôp mbËünlnqÇшübpÇ U шл püшqшíшßübpÇ), úÇü¿ opu n¿ lÇшpdbр oqmшqnpó-

7 UùnLiumpÇ hmüßi 2whmqnpóúmü mümbumlmü U tlnlnqÇшlшü hbmUmüßübpQ. http://hetq.am/arm/news/84915/amulsari-hanqi-shahagortsman-tntesakan-ev-ekologiakanhetevanqnery.html

8 <mjmummünLú 1991-Çg Ç íbp müglmgíbi t bplnL ùmprçmhmùmp' 2001 U 2011 pЦшlшüübpÇü. https://www.aniarc.am/2018/09/06/armenia-population1926-2014/

9 <mjmummünLú hbppmlmü ùmprçmhmùmpQ lшüglшgЦÇ 2020 pЦшlшüÇü.

https ://www. aysor. am/am/news/2018/10/10/%D5%B4%D5%A1 %D6%80%D5%A4%D5%A1 %D5% B0%D5%A1 %D5%B4%D5%A1 %D6%80/1475962

Lmó |mpnrnlpjnlC[: mju múbC[, mC2nl2ï, übprш2Üш|blnL q|ïnlpjmC L Lb^Cninq|mCbp|, ïCïbunlpjmC L qnpómpmpnlpjmC ninpLCbpnlú C|mï-Lnr Cnp qmpqmgnlúCbp|C, Й|2Л hm2lmp|binl ш|шйш úpgm||gCbp| gmj-lbp[, npnCbinl Й|2Л qnpó[C|bpCbp, ÖLm^npbinL ßmqümlmpm|mC ú|nl-pjnlCCbp [CrhmCnlp 2шhbp hbLm^Crnr bp|pCbp| L [C|bpnlpjnlCCbp| hbï:

Qnppnpr' mqqmj|C úpgm|gmj|C mßmLbinlpjnlCCbpl lpmgúmCC nlrr-Lmó ïCïbum|mC ßшrшßш|шünlpJШü mprjnlCmlbLnlpjnlC[, ßmqüm^m-pm|mC qnpó[C|bpCbp| Й|2Л [CïpnlpjnlC[ L Cbprpnlúmj|C m2ËnldnlpjnlCC nlrrш||npbü bC LuïmhnlpjmC úpCninpL| qnjnlpjnlC|g, npC шц-

jnlCg t opbCgl qbpm|mjnlpjmC, pninp| |nrú|g npn2nlúCbp| L LmhmÜ2Übp| Lшpлшr|p |mLmpúmC, фп^ nl úbó ïCïbumlmpnr |mßnljgCbp| hmümp mprmp 0bpCbpbgnLpjmC LшJúшüübp| mLmhnLúmü: Um, püm|mümpmp, hCmpmlnp t l2ËmünlpJmü nl dnrnlprl ú|2L ÔLmLnpLmó mÜ2PLbл| Lb-pmgúmü L LbLrn|rnC ^^^p^CÁ dnrnlprl úmuüm|gnlpJmü rn^rnhnl-úmü rbL£álú, npC ш1»1| ^wpq àLm|bpLLnlú t np^bu «dnrnLprmLmpnl-pjrnC |mJmgnlú»: Uju LmJúmüübpnlú hümpmLnp t m|ü|mlbl ümL mqqmJ|ü hmúmËmßü b|rnúL| pb 2шл hmúm¿mф pw2№nLÚ, pLb^g^C C^qb-gnlú, uлLbpmJ|ü лùлbunLpJШù Ip^Lnlú, ú|2|C ЁшЦ ÔLmLnpnlú, ung|rn-lm|mü mprmpnlpJmü u|qpnlCgCbp| hmúmлmpmó ||prnRnLÚ L mßmüg |nrú-üm|mlnlpJmü nl Cbprnqqrnj|C Ëлpm|münlpJmC mpлbp|p| hmJbp| úrnuCrn-q|лm|mü |mpnrnlpJmü, qnpómpmp Cbpnld| úmuüm|gnlpJmü mßmLblm-qnljCu mLmhnLnlú <mJmuлmü| LCLburn|rnC ^C^nlú:

UpiJálCgnlú |mpbl| t CrnL |pmлbum|mü hmúmpbl únL mLmqmJnlú

Lbлm|münlpJmü |mJmgnlúü nl hqnpmgnlú[, bp|p| LCLburn|rnC müLлmü-

10

qnlpJmü , |C¿Lbu ümL m2Ëmлmüß| rl^g mprmp фnËhmлnlgúmü LmJ-^CCbpnl úmpr|müg hmúmp rnpdrnC| mLpblm|bpLl qnlúmpbl|übp| ^л-

¿bl|nlpJmü WLrnhnlnL^:

Uju^lunl' hmüpmLbлnlpJmü лüлbum|mü qmpqmgúmü hrnjbgrn|bL[ hmüqnlú t hbлLJml ÔLm|bpLÚmü[.

<rnjrnuLrnC| <müpmLbлnlpJnlü[ ^pnld t qmpqmgúmü rnqqrnj|C-un-g|mlm|mü 2nl|mJm|mü лüлbunlpJmü únrbil lprn h^C^ó ümËmhmpÔm|, hmLm|ünл лüлbum|mü ^^^^Cn^mC ^лЦшб Cbpg|C ^pr^-j|C, pCrn|rnC, ^п^ш^^ ф|ümüum|mü L mpлmrpm|mü ßburnpuCbpl pm-gmhmJлúmü[ L rpmüg 2Cnph|l mqqmJ|ü úpgm|gmJ|ü mßmLblnlpJnlüübp|, mßm2|ü hbpß|C, лüлbunlpJmü q|лmлmp Äjnlrbpl mLpmüßübp| L ówrw-jn^jnlCCbpl шршЦ» mprJnlümLbл |prngdrnC[ лmpmóm2P2mümJ|ü L hm-úm2ËmphmJ|ü лùлbunLpJШù Cnp qmpqmgnlúübp|ü nl ú|LnlúCbp|C hrnúrn-hnlC¿' Cbpg|C L mpлmß|ü 2nL|rnCbpnLd: Ъ^шлш|[ |pm|mü dnrnLprmLm-pnlpJmü irnjrngúrnúp, ung|mlm|mü mprmpnlpJmü hmuлmлúmúp, qnpóm-prnp ninpLnlú LuлmhnlpJmü dßCninpLl ÔLmLnpúmúp, UфJnlßß| L UpgmËl hmJnlpJmü úmuümq|лm|mü |mpnrnlpJmü hmúm|mpqLmó úmuüm|gnlpJmúp |pmLm|mü ^лп^ш^ mqqmpüm|¿nlpJmü mpdmümLmJbl |büumLmJúmü-Cbp|, лüлbum|mü i|rnpdbß müLлmüqnlpJmü mLmhnLnlúü t:

10Sb'u В. 0шùшubpJШù, Süлbum|mü müЦлmüqnlpJnlü, ßmqúmЦmpnlpJmü nLplrnqóbp, << QUU hpmл., 2014, t2 138-245:

Oqmmqnpöimö qpw|w&nLpjnLÜ

1. ß. UwCiwuhpjwCi, SCimhuwl|w[i wCiimwCiqnLpjnLCi, rcwqtfwiwpnLpjwOi mpiwqöhp, « QUU hpwm., 2014:

2. UwpmwhpwihpOihp q[npw[wgtfwOi|], LmpwiwOig, 19.05.2008:

3. <wtfw2Kiwphwj|hCi mürnhuw^wü öqCiwdwtfhp (^wmÄwrcOihp L hh-mLwCipCihp). http://www.irates.am/hy/uzrSSFrGYFF3QdTaQiljLrbvSR

4. « UwhtfwCiwipnLpjnLOi, hni^wö 11. SCirnhuwl|w[i |wpq|]. http://www.arlis.am/DocumentView. aspx?docID=102510

5. Japanese Foreign Economic Policy Formation: Explaining the Reactive State, Review by: Kent E. Calder, World Politics, Cambridge university press. Vol. 40, No. 4 (Jul., 1988).

6. Lyudvig Erhard Prosperity for All 1957. 8th Edition: 1964.

7. http://hetq.am/arm/news/84915/amulsari-hanqi-shahagortsman-tntesakan-ev-ekologiakanhetevanqnery.html

8. https://www.aysor.am/am/news/2018/10/10/%D5%B4%D5%A1%D6% 80%D5%A4%D5%A1 %D5%B0%D5%A1 %D5%B4%D5%A1 %D6%80/ 1475962

9. http://www.noravank.am/arm/issues/detail.php?ELEMENT_ID=755

10. https://www.aniarc.am/2018/09/06/armenia-population1926-2014/

ТАТУЛ МАНАСЕРЯН

Доктор экономических наук, профессор

Доктрина экономического развития Республики Армения. Республика Армения проводит агрессивную, амбициозную экономическую политику, основанную на модели развития национальной социальной рыночной экономики, ориентированной на раскрытие внутренних, человеческих, природных, материальных, финансовых и производственных ресурсов и через них: выявление национальных конкурентных преимуществ, прежде всего, наиболее эффективной реализации товаров и услуг разных отраслей национальной экономики на внутреннем и внешнем рынках в соответствии с новыми тенденциями и развитиями в региональной и мировой экономике с целью установления: верховенства закона, дельной демократии, социальной справедливости, атмосферы доверия в бизнес-секторе, скоординированного участия армян (включая Армению и Диаспору) с их профессиональной деятельностью, достижения достойных условий жизни населения и обеспечения полной экономической безопасности.

Ключевые слова: доктрина, модель, политика, ресурсы, социальная рыночная экономика. JEL: O1, 010, 02

TATUL MANASERYAN

Doctor of Economics, Professor

The Doctrine of Economic Development of the Republic of Armenia.- The Republic of Armenia is pursuing an aggressive, ambitious economic policy based on national social market economy development model, oriented to the discovery of internal - human, natural, material, financial and production resources and to the utilization of, national competitive advantages, first of all, the most effective realization of the products and services from various branches of economy, in line with the new developments and trends in the regional and global economy, in domestic and foreign markets, aimed at the establishment of: the rule of law, the true democracy, social justice, creating an atmosphere of trust in the business sector, as well as coordinated involvement of Armenia's and Diaspora's Armenians in their professional capacity to achieve decent living conditions of the population and to ensure full economic security.

Key words: doctrine, model, politics, resources, social market economy.

JEL: 01, 010, 02