Научная статья на тему 'ДИФФУЗ ПЕРИТОНИТНИ ДАВОЛАШДА ФОТОДИНАМИК АНТИБАКТЕРИАЛ ФАРМАКОТЕРАПИЯ САМАРАДОРЛИГИ'

ДИФФУЗ ПЕРИТОНИТНИ ДАВОЛАШДА ФОТОДИНАМИК АНТИБАКТЕРИАЛ ФАРМАКОТЕРАПИЯ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

73
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Алишер Абдикаримович Сабирматов, Назифа Валиевна Агзамова, Балхия Артиковна Карабекова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ДИФФУЗ ПЕРИТОНИТНИ ДАВОЛАШДА ФОТОДИНАМИК АНТИБАКТЕРИАЛ ФАРМАКОТЕРАПИЯ САМАРАДОРЛИГИ»

ДИФФУЗ ПЕРИТОНИТНИ ДАВОЛАШДА ФОТОДИНАМИК АНТИБАКТЕРИАЛ ФАРМАКОТЕРАПИЯ САМАРАДОРЛИГИ

Алишер Абдикаримович Сабирматов

Тошкент педиатрия тиббиёт институти т.ф.н.

Назифа Валиевна Агзамова

Тошкент педиатрия тиббиёт институти доценти

Балхия Артиковна Карабекова

Тошкент педиатрия тиббиёт институти доценти

Тиббиёт амалиётида жаррохлик усулларининг аралашувининг ривожланиши ва такомиллашиб бораётганига карамай бажарилган шошилинч операциялар орасида перитонитнинг таркалиши 20-35% ни ташкил этади, шундан 19-60 % холатларда улим билан тугайди.

Перитонитнинг этиопатогенизидаги асосий омил бактериал бугин булиб колади. Шу билан бирга, юкори вирулент микрофлоранинг пайдо булиши В-лактамазалар мавжудлиги билан боглик булган дориларнинг антибиотикларга чидамлилиги ортишига ёрдам беради [1;2;6;7].

Маълумки, перитонит билан огриган беморларнинг 58 % да тикланиш прогнози деярли антибактериал дорилар билан даволанишга боглик булмайди. Ушбу касалликни комплекс даволашда асосий нукта корин бушлигининг санитариясига тегишлидир. Корин бушлигини санитария килишнинг кенг кулланиладиган усули хозирги вактда турли хил доривор эритмалар (3% водород перекиси, фурациллин, димексид, натрий гипохларид, озонланган эритмалар ва б.) билан ювишдир [2;4;5;9].

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бир катор олимларнинг фикрича, антибактериал фотодинамик терапия усулини ишлаб чикиш юкоридаги муаммоларни хал килишда кенг кулланилиши мумкин. Яллигланган тукималарда буёклар-фотосенсибилизаторларни саклашга мойиллиги аникланди ва шунинг учун яллигланган тукималар, патоген бактериялар

КИРИШ

April, 2022

каби биологик материаллар фотодинамика таъсири учун объектга айланиши мумкин [3;8].

Фотодинамик терапия (ФДТ) учун фотосенсибилизатор зарур, яъни нурланишни ютишнинг маълум диапазонига эга булган дори, фотосенсибилизаторнинг ютилиш спектрига мос келадиган лазер ёки ЛЕД нурланиш манбаини талаб килади, эндоген омил -синглит кислород фотокимёвий реакция пайтида хосил булади. Фотосенсибилизаторлар - улар мос келадиган тулкин узунлигидаги ёругликка сезгир булган ва ундан фаоллашадиган буёклардир.

Тадкикотнинг максади. Экспериментал шароитда диффуз перитонитни комплекс даволашнинг антимикроб фотодинамиктерапия усулини ишлаб чикиш ва самарадорлигини бахолаш.

Тадкикот материали сифатида лаборатор хайвонлардан вазни 140-180 гр булган 161 та наслли ок каламушларда утказилди. Ушбу хайвонлар стандарт виварий лаборатор шароитида сакланди. Тадкикотлар Тошкент фармацевтика институтининг Марказий илмий тадкикот лабораториясида олиб борилди. Хайвонлар экспериментдан лаборатория хайвонларига нисбатан гуманизм коидасига кура наркознинг хаддан ташкари дозаси билан чикарилди.

Дастлабки боскичда биз 630+ 20 нм тулкин узунлиги билан кизил диапазонда метилен кук ва LED нурланишининг бактерицид хусусиятларини алохида, сунгра уларнинг комбинатциясида (метилен кук ва LED нурланиши) турли концентрацияларда бактерицид хусусиятларини урганиш учун экспериментал in vitro тадкикотлар утказилди. Метилен кук ва LED нурланишнинг таъсир килиш вакти, шу билан бирга хлоргексидиннинг 0,02 % ли эритмасининг бактерицид хусусиятлари урганилди.

In vivo экспериментал тадкикотлар 4 серияни уз ичига олади. Биринчи серияда биз метелин куки, LED нурланишининг таъсирини 640± 20 нм диапазон оралигида, шунингдек уларнинг комбинацияси (ФДТ) ва 0,02% хлоргексидин эритмасининг интакт хайвонларда (n=75) париетал ва висцерал корин парданинг морфологик структурасига таъсирини ургандик. Иккинчи серияда 18 та каламушда кенг таркалган перитонитнинг экспериментал моделини ишлаб чикдик. Учинчи серия 28 та каламушдан иборат булиб (назорат гурухлари) СБП ва ОЭП хлоргексидиннинг 0,02% эритмасида утказилди. Охирги серия 40 та жинссиз каламушларда 0,05% метилен кук эритмасида ФДТ усулида амалга оширилди.

April, 2022

НАТИЖАЛАР ВА МУ^ОКАМА

Тадкикотнинг биринчи боскичининг максади кимёвий моддалар (метилен кук ва хлоргексидин), ЛЕД нурдиодли нурларнинг соглом корин пардасига жарохатловчи таъсирларини урганиш эди. Барча тадкикотлар бир хил шароитларда, бир вактнинг узида хайвонларнинг умумий бехушлиги остида утказилди. Тажриба давомида ва ундан кейин хайвонларнинг холати белгиланган мезонлар буйича бахоланди.

Тадкикотнинг иккинчи боскичи Блинков Ю.Ю. ва бошкалар [А/с: RU 2338265 от 10.11.2008]., усули буйича кенг таркалган перитонит моделини ишлаб чикиш. Хдйвонлар бехушликнинг хаддан ташкари дозаси туфайли тажрибадан олиб ташланди. Перитонитни симуляция килиш учун бир нечта каламушларнинг йугон ичакларидан олинган нажас аралашмаси тайёрланган. Нажаси изотоник эритма билан аралаштирилиб, хосил булган аралашма дока салфетклари оркали утказилди ва аралашма тажриба хайвонларнинг корин бушлигига 20 дакика ичида 100 гр га 0,5 мл дозада юборилди. Хайвонларнинг боши пастга тушириб куйилди, Пункция пайтида тулик перитонитга эришиш учун игна учи вакти вакти билан узгартирилди.

Тадкикотнинг учинчи боскичининг максади перитонитни моделирование килишдан иборат эди, шунинг учун симуляциядан кейин 24 соат утгач, перитонит, лапаратомия килинди ва корин бушлигини санацияси 0,02% ли хлоргексидин эритмаси билан ювилди. Ингаляцион эфир наркози остида экспериментам хайвонларда урта лапаротомия утказилди. Кейин корин бушлиги текширилди, корин бушлигининг морфологик суръати, шунингдек париетал ва висцерал корин парданинг холати бахоланди, экссудат ва таркиби улчанди ва характеристика берилди. Асептика коидаларига риоя килган холда корин бушлиги экссудатидан бактериологик экувга ва корин парданинг париетал каватидан биопсия учун материал олинди. Шприц ёрдамида корин бушлигидан бутун экссудат аспирация килинди, сунгра корин бушлиги 0,02% ли суюлтирилган хлоргексидин эритмалари билан тозалангунча ювилди. Юкоридаги усуллар хайвонларнинг асосий гурухидан фарк килмади. Назорат гурухининг корин бушлигини ювиш учун хлоргексидин микдори 3 мл, таъсир килиш вакти 5 дакика этиб белгиланди.

Тажриба охирида корин олд деворининг яраси барча катламлар оркали тикилди. Хайвонлар маркировка килиниб, бир хил шароит таъминланган стандарт виварийга юборилди. Нажасли перитонит билан операция килинган барча экспериментал

April, 2022

1193

хайвонлар, корин бушлигини санитария килиш усулларига карамасдан 3 кун давомида мушак ичига тана вазнига 2 мг/кг дозада гентамицин билан антибиотик терапиясини олишди.

Тадкикотнинг туртинчи боскичининг максади диффуз перитонитни даволашда фотодинамик терапия таъсирини урганиш ва натижаларни корин бушлиги санациясининг анънавий усули билан солиштириш эди. Операция пайтида каламушларда корин парданинг макроскопик суръати уткир диффуз йирингли перитонит куринишига тугри келди.

Хдйвонларнинг асосий 4 сериясида корин бушлигининг холатини ва яллигланиш жараёнининг таркалишини аниклангандан сунг корин бушлигини дренажлаш ва 2-3 мл хажмдаги 0,05% ли метилен кук сувли эритмасини юбориш сунгра корин бушлигида ФС нинг тупланиш даражасини аниклаш учун флуоресцент диагностика утказилди.

Шундан сунг, корин бушлиги 0,9% ли изотоник эритмалар билан тоза сув билан ювилади, фибрин карашлари корин бушлигидан шприц ёрдамида фаол аспирация билан тозаланади Корин бушлиги 5 дакика давомида ЛЕД курилмаси билан нурлантирилди. Нурлантирувчи сифатида умумий куввати 200 мУ: гача, тулкин узунлги 640 ± 20 пт булган узлуксиз режимда ишлайдиган ФДТ-фотодинамик терапия утказиш учун энергия зичлиги 25 дан 35 Дж/см2 гача булган «ВОСТОК 010203» аппарата кулланилди.

Экспериментал хайвонлар хаддан ташкари дозада эфир бехушлиги билан тажрибадан олиб ташланди. Таккослаш учун биз куйидагиларни ургандик: гематология ва кон биокимёси, интоксикация курсаткичлари, гистологик материалллар ва уткир экспериментал перитонит булган каламушларнинг улими. Назорат гурухида корин бушлиги хлоргексидинннинг 0,02% суюлтирилган эритмаси билан ювилди, ушбу препарат фаол бактерицид таъсири туфайли жаррохлик амалиётида кенг кулланилади. Хлоргексидинга грамм мусбат ва грамм манфий хар иккала патоген микрафлоралар сезгирлиги купчиликка маълум.

Утказилган тажрибалардан сунг ФДТ нинг антибактериал таъсири аникланди, ФДТ дан сунг тукималарнинг регенератив функциялари, некротик учокларда грануляциянинг эрта пайдо булиши ва куйиш билан огриган беморларнинг аутодермопластикаси учун трансплантация утказиш жараёни вактини тезлаштиради. Йирингли яралар учун ФДТ ни куллаш антисептиклар билан даволаш, антибиотиклар ва антибактериал малхамлардан фойдаланишни уз ичига олган

April, 2022

1194

анъанавий даволаш усулларига нисбатан катта имкониятларга эга.

ФДТ нинг афзаллиги шундан иборатки, унинг бактерицид таъсири учун микроорганизмларнинг антибиотикларга сезувчанлик спектрининг ахамияти мухим эмас, ФДТ ни такрор куллаганда микроорганизмларда ушбу усулга нисбатан резистентлик ривожланмайди, усул тугридан тугри бактериостатик ва бактериоцид таъсир курсатади. Усулдан такрорий фойдаланилганда ФС нинг танлаб патоген хужайраларда тупланиши окибатида у макроорганизмга салбий таъсир курсатмайди. Юкоридагилардан келиб чикиб, айтиш мумкинки, ФДТ тиббиётда айникса жаррохлик амалиётида кенг ривож топиб бормокда.

Олиб борилган такикотларнинг натижаларини тахлил килиб, шундай хулосага келиш мумкин, тиббиёт хусусан жаррохлик амалиётининг ташхислаш, жаррохлик усуллари, операциядан кейинги чора-тадбирлар, янги технологияларнинг ривожланишига карамай, катор муаммолар уз ечимини кутмокда. Диффуз йирингли перитонит корин бушлиги жаррохлигидаги мураккаб патологиялардан бири булиб келган ва шундай булиб колмокда. Диффуз йирингли перитонит устида тадкикотларни давом эттиришни, уни даволашнинг янги усулларини ва даволаш натижаларини яхшилашга ёрдам берадиган корин бушлигининг патоген хужайраларидан тозалашнинг инновацион усулларини ишлаб чикишни талаб килади.

REFERENCES

1. Kirkpatrick A.W. Closed Or Open after Source Control Laparotomy for Severe Complicated Intra-Abdominal Sepsis (the COOL trial): study protocol for a randomized controlled trial [Text] / A.W. Kirkpatrick, F. Coccolini, L. Ansaloni et al. World J Emerg Surg. — 2018. — Vol.13. - P. 26.

2. Суздальцев И.В. Особенности морфологического изменения брюшины при различных видах санации брюшной полости [Текст] / И.В. Суздальцев, А.Г. Бондаренко, В.Н. Демьянова и др. // Материалы XII Съезда хирургов России. -Ростов-на-Дону, 2015. - С. 854 - 854.

3. Hamblin M.R., Dai T. Can surg^al site infedion be treated by photodynamk therapy. Photodiagnosis Photodyn. Ther.-2010.-Vol.7 (2).-p.134-136.

4. Абсцессы брюшной полости как причина послеоперационного перитонита Барсуков К.Н., Рычагов Г.П.

ХУЛОСА

Хирургия. Восточная Европа. 2012. № 3 (3). С. 22-24.

April, 2022

5. Актуальные проблемы перитонита в современных условиях / С.Н. Стяжкина, А.А. Акимов, Е.С. Овчинникова [и др.].// Журнал научных статей Здоровье и образование в XXI веке.-2019.-Т.21,№4.- С. 74-77.

6. Баймагамбетова А., Муканова У.А, Рысбеков М.М. Разработка методики лечения у больных с разлитыми гнойными перитонитами и абсцессами брюшной полости. Вестник Казахского национального медицинского университета. 2020. № 2. С. 326-329.

7. Воронков Д.Е, Костырной А.В., Суляева. О.А. Санации брюшной полости при лечении распространенного перитонита. 2011, том 14, №4 ч.1 (56) Таврический медико-биологический вестник. Стр. 42-43.

8. Григорьев Е.Г. Санация брюшной полости при перитоните / Е.Г. Григорьев, Н.И. Аюшинова // Материалы IX Всероссийской конференции общих хирургов с международным участием «Перитонит от А до Я». - Ярославль, 2016. - С. 206 - 207.

9. Лечение экспериментального перитонита у крыс Морозов А.М., Сергеев А.Н., Кадыков В.А., Пельтихина О.В. В сборнике: сборник статей Международного научно-исследовательского конкурса. 2019. С. 78-84.

® ©

April, 20221 Multidisciplinary Scientific Journal1

©

®

©

©

1196

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.