CC BY
17DiALEKTiZMLÖRlN aDaBi-BÖDH DiLD9 i§L9NM9 ÜSULLARI
SEViNC iSRAFiL QIZI ÖLiYEVA
Baki Dövlat Univerditeti, Jurnalistika fakültasi Yeni media va kommunikasiya nazariyyasi kafedrasinin dosenti orcid:0000-0003-0259-3017
XÜLASd
Dil bütöv bir orqanizm olduguna görd onun asas üzvi tdrkib hissalarinin birindd olan har hansi dayi§iklik digarlarina da tasirsiz ötü§mür. Artiq qeyd edilidiyi kimi, hamin tarkib hissalari ilk növbada normala§dirilmi§ adabi dil va normaliliq baximindan bir-birindan bu va ya digar daracada farqlanan reqional dialektlardan ibaratdir ki, har ikisi ümumxalq dilinda birla§ir. Müxtalif funksional üslublara bölünan adabi dilin dialektlarla an gox tamasda olan üslubi isa, heg §übhasiz, bütövlükda ümumxalq dili miqyasinda bela xüsusi sosial-madani nüfuzu ila segilan badii üslubdur.
Lakin qeyd etmak lazimdir ki, badii üslubun xüsusi statusu, ilk növbada, orta asrlarda qazanmi§ oldugu qeyri-adi adabi nüfuzla baglidir. Hatta müqayisa ügün demak olar ki, daha qadim dövrlarda bu cür fövqalada özünöamaxsusulu, elaca da onun normativliyinin müqaddas elan olunaraq xüsusi mühafiz edilmasi dini üslubla, ba§qa sözla, dini kitablarin dili ila bagli idi. Yeni dövrda matbuatin meydana gixmasi, onun ardinca kütlavi informnasiya vasitalarinin gni§ bir §abakasinin yaranmasi imkan vermi§dir ki, bir göx hallarda badii deyil, mahz publisitik üslub ön plana kegarak adabi dilla dialektlarin qar§iliqli alaqasinda asas istinad amilina gergakla§sin. Sivilizasiyanin inki§adi, intelektual tafakkürün kütlavila§masi bazan elmi üslubu da bu cür prioritet mövqelara gixarmaq iddiasinda olur. Xüsusila insan hayatinin, mai§atinin müxtalif sahalarina müasir elmi-texniki taraqqi öz nalayi§larini taklif etdikca, yani iqtisadi-tasarrfat, sahiyya, madaniyyat, turizm va s. öz innovasiyalarinin geni§ bir miqyasda yayilib camiyyatin müxtalif tabaqalari arasinda populyarla§dirdiqca adi ünsiyyatda elmilik saviyyasi yüksalir.
СПОСОБЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ДИАЛЕКТИЗМОВ В ЛИТЕРАТУРНО-
ХУДОЖЕСТВЕННОМ ЯЗЫКЕ
АЛИЕВА СЕВИНДЖ ИСРАФИЛ КЫЗЫ
Бакинский государственный университет, Факультет журналистики Доцент кафедры Новой медиа и теория коммуникации
Резюме
В статье рассматриваются способы использования диалектизмов в азербайджанском литературно-художественном языке.Отмечается, что
в xyдoжecтвeннoй peчи диалeктизмы выпoлняют вaжныe cтилиcтичecкиe фyнкции: пoмoгaют пepeдaть мecтный кoлopит, ocoбeннocти peчи гepoeв, а также служат источником peчeвoй ^c^eccm. Указывается, что ареал распространения и функционирования диалектных слов на географической территории неодинаков. Известно, что большинство диалектизмов распространено на ограниченной территории, и распространение их значения только на этой территории вполне естественно. Читатели, проживающие на данной территории, без труда понимают значение таких диалектных слов. По этой причине писатели, используя диалектные слова в своих художественных произведениях в целях типизации и индивидуализации речи персонажей, должны придерживаться определенных критериев, т.е. должен строго соблюдаться принцип целесообразности и уместности использования диалектных слов и не допускаться их чрезмерное произвольное употребление.
Ключевые слова: диалект, диалектизмы, ограниченный, географическая территория, речь, художественное произведение
WAYS OF USING DIALECTISMS IN LITERARY- ARTISTIC LANGUAGE
ALIYEVA SEVINJ ISRAFIL GIZI
Candidate of Philological Sciences, Associate Professor Deputy Dean of the Faculty of Journalism
Summary
The article considers the ways of using dialectisms in the Azerbaijani literary- artistic language. It is noted that in literary speech, dialectisms perform important stylistic functions: they help to convey the local flavor, features of the speech of heroes and also serve as a source of speech expression.It is emphasized that the area of distribution and functioning of dialect words in the geographical area is not the same. It is known that most dialectisms are distributed in a limited area, and the spread of their meaning only in this area is quite natural.Readers living in this territory can easily understand the meaning of such dialect words. For this reason, writers using dialect words in their works in order to typify and individualize the speech of characters must adhere to certain criteria, i.e. the principle of expediency and appropriateness of the use of dialect words must be strictly observed and their excessive free use must not be allowed.
Keywords: dialect, dialectisms, limited, geographical area, speech, literary work
Bu masalaya birmanali munasibat baslamak olmur. Bela ki, badii uslubda ozuna daha 9ox siginacaq tapan dialekt sozlarinin i§lanma movqeyi, uslubi funksiyasi, adabi dilin lugat tarkibini zanginla§dirma imkanlari va ya onun tamizliyina, normativliyina gostardiyi manfi tasir masalalarinin hami§a diqqat markazinda olmasi barada muxtalif fikirlar soylanilir.
Dialekt sozlarinin cografi arazilarda yayilma areali eyni deyildir. Dialekt sozlarinin 9oxunun mahdud arazida yayilmasi malumdur. Onlarin manasinin da yalniz hamin arazida yayilmasi tabiidir. Yani nazarda tutulan dialekt sozlarinin manasini ancaq o arazida ya§ayan oxucular aydin ba§a du§ur. Buna gora da badii asarlarda dialektizma meyil gostaran yazi9ilar obrazlarin nitqini tipikla§dirmak va fardila§dirmak u9un dialekt sozlarindan maqsadauygun istifada edarkan muayyan ol9u gostarmayi unutmamalidirlar. Yani dialekt sozlarindan istifadada haddan artiq sarbastliya yol verilmamasi prinsipina ciddi amal olunmalidir.
Mu§ahidalar bir 90X yazi9ilarin dialekt sozlarindan ustaliqla istifada etdiyini, haqqinda sohbat a9ilan dil vazhidlarinin anla§ilmaz olacagindan ehtiyat etdiklarini, manalarinin yax§i ba§a du§ulmasindan otru dialekt sozu ila adabi dil vahidinin sinonim cargasini yaratdiqlarini gostarir. Sinonim carga a§ya va anlayi§larin butun mana 9alarlarini aks etdirmaya imkan yaradir. Anlayi§lari mahalli adi ila vermaya xidmat gostaran dialekt sozlaridir. «Yerli dani§iqda 9iy karpicdan tikilmi§ yera ayibalasi deyirlar» («Ayna», 12.07.96).
Badii asarlarda dialekt sozlarinin i§lanmasi ila bagli muayyan qanunauygunlugun oldugunu da gormak mumkundur. Muayyan vaxtlar dialektizmlarin adabi dil sozlarindan avval galmasina tabii baxilirdi. Bu adabi dili yerli dialektlarin hesabina zanginla§dirmaya xidmat edirdi. Lakin hazirda dialekt sozlarinin sinonim cargada axira salindigini goruruk. Masalaya bela yana§ma sinonimlardan istifada qaydalarinin gozlanilmasinin, adabi dil normalarina amal edilmasinin gostaricisidir.
Dialekt sozlarinin badii matnda bildirdiyi lugavi manalarini uza 9ixarmaq, aydinla§dirmaq u9un onlari adabi dildaki antonimlari ila qar§ila§dirmaq vacibdir. Masalan, «Sevinc 9imdik-9imdik, saadatimiz xirda-irmik, umidimiz tika-tika olmayaydi» («9dabiyyat va incasanat» qaz., 10.08.1999). Burada «xirda-irmik» qari§la§dirilmasi ila muayyan effekt yaradilmi§dir.
inkarliq alamati qabul edan eyni söz köklarinin takrari ila yaradilan qar§ila§dirmaya badii yazilarda çox rast galinir. Lakin ela dialekt sözlari vardir ki, inkarliq çakilçili eyni söz köklarindan birinin yerinda içlandikda aks qütblarin manasi daha obrazli, emosional, tasirli olur.
Azarbaycan milli adabi dilina dialektik inkiçafda olan bir sistem kimi yanaçilmalidir. Bu sistemi demokratikliyi üstün sayan normalarin macmuyu adlandira bilarik. Masalaya bela elmi münasibat va hamin istiqamatda araçdirma etnolinqvistik baximdan yax§i naticalar alda etmaya imkan verir. V.Humboldt öz asarinda dila faaliyyatin naticasi kimi (Ergon) deyil, mahz faaliyyatin özü kimi (Energeia) yanaçma, milli dil sisteminda bu gün möcud olan va tarixan mövcud olmu§ normalari, qayda va ananalari araçdirmaq imkan yaradir.
Azarbaycan adabi dilindaki leksik normalara va problemin özüna tarixi leksikologiya baximindan yanaçmaq, bütün çarait va maqamlarda diaxron analiz yolunu asas götürmak daha maqsadauygundur. ölbatta bu zaman dilçilik istedadi, qabiliyyati ila yana§i milli adabi münasibatda taassübke§lik, adabi dilin bütün qatlarinda tarixan ba§ veran dayiçikliklari intutiv duyma, tarixi manbalara - qaynaqlara münasibat va yanaçmada obyektiv möqe tutma, yad dillara aid elementlarin araçdirilmasi zamani milli dil xüsusiyyatlarina üstünlük verma, milli adabi dilin sinxron planda imkan va perspektivlarinin araçdirilmasi asas rol oynayir. Bu baximdan Azarbaycan dilindaki leksik normalarin dilin lügat tarkibinin zanginlaçmasinda böyük rol oynamasina ciddi va xüsusi diqqat yetirilmalidir. Bu normalar dilin daxili imkanlarinin, hamçinin alinmalarin ümummaqbul ananalara uygun §akilda adabi dila birbaça va yaxud dolayisi ila nüfuzunu müayyanla§dirmakda halledici rol oynayir. Ela bu zaman da ayri-ayri variantlardan hansinin seçilib dilda saxlanmasi aydinlaçir. Hamin vaxtda da metaforik, aksentoloji normala§ma, neonim va neologizmlarin normala§masi, omonimlarin dildaxili ananalara uygun çakilda standartlaçmasi, o cümladan da terminoloji normalaçma, dialektizmlarda ba§ veran özünaxas proseslar diqqati calb edir. Azarbaycan adabi dilinin tarixi qaynaqlari bu va digar leksik normalarin araçdirilmasi zaruriliyini dogurur.
Hazirda takca dialekt ünsürlarinin mahdudlaçdirilmasi deyil, bütün daniçiq dili sisteminda dayiçikliyin getdiyi mü§ahida edilir. Xalqin elmi, madani saviyyasinin dönmadan yüksalmasi adabi dilda aks olunur. ödabi dilin içlanma dairasinin getdikca güclanmasi onun dialektlara, daniçiq dilina tasirinin artmasi ila naticalanir.
ödabi dilla dialektlarin qarçiliqli alaqa va tasiri milli adabi dilin bütün sahalarinin inkiçafi üçün faydalidir.
ödabi dilin inkiçafi, zanginlaçmasi üçün normanin ahamiyyati böyükdür. Ümumxalq dilinin hamin tarkib hissasini normasiz tasavvür etmak mümkün deyildir.
Dilçiliyin inkiçafinin bütün dövr va marhalalarinda dil normasi anlayiçinin diqqat markazinda oldugu malumdur. Bu anlayiç klassik yunan dilçiliyinda diqqat markazinda dayanmiç, sonralar XVII-XVIII asrlarda isa normativ qrammatikalarda, izahli lügatlarda öz aksini tapmiçdir. XIX asrin bütün rüblarinda norma probleminin tez-tez müzakira obyektina çevrildiyi bildirilir.
Norma masalasi dilçiliyin aktual, ahamiyyatli problemlari sirasina daxildir. Har bir normanin intensiv faaliyyatda olmasi hamin problemin ugurlu hallina kömak edan an mühüm vasitalardan biridir. istanilan konkret tarixi dil normasinin ardicil faaliyyati, dinamikasi onun dil sistemindaki manzarasinin ümumi göstaricisidir.
Faaliyyatda olan adabi va daniçiq dillarinin daimi, dialektik münasibatlari qarçiliqli xarakterdadir.
Ümumi§lak dialekt sözlarinin adabi dil üçün manba rolunu oynamasi masalasinin araçdirilmasi yerli dialektlardan adabi dila müayyan ünsürlarin keçmasinin müntazamliliyini göstarir. Bu dilin daxili va xarici amillar asasinda inkiçaf etdiyini qanunauygun bir proses kimi saciyyalandirir. Ham da dilin daxili imkanlarinin daha mahsuldarligi va faydaliligi tasdiqlanir. Tadqiqat prosesinda alda edilan faktlar ümumi§lak dialekt sözlarinin, daha dogrusu, daniçiq dilinin adabi dilin asas qida manbayini ta§kil etmasini söylamaya imkan verir. Faktlara asaslanib yerli dialektlardan va loru daniçiqdan müntazam olaraq adabi dila ünsürlarin keçdiyini deya bilarik. Daniçiq dili, yerli dialektlar böyük xazinadir. Onlar bazan bir anlayiçin bir neça vahidla ifada edilmasini tamin etmak yolu ila
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
rangaranglik yaradir. Masalan, çôrak (appak), ata (lala, dada), xiyar (yerpanak), yemi§ (qovun) va s. misallarin birinci sözlari adabi dilda i§lanir, onun alternativlari ila dilin ehtiyat manbayi kimi dani§iq dilinda dialektlarda yaçayir. Bunlarin seçilib adabi mühita calb edilmasi dilin inki§afinda xüsusi ahamiyyat daçiyir.
ödabi dilin dani§iq dilina tasiri da çox mühüm masaladir. Har bir xalqin ictimai-siyasi, madani inki§afi ila yana§i adabi dili da inki§af edir. ödabi dilin funksiyalari zanginlaçdikca, geniçlandikca onun dani§iq dilina, dialekt va çivalara tasiri da artir. ölbatta tasir naticasiz qalmir. Onunla bagli daniçiq dili sistemlari zaiflayir. Ba§ veran prosesda xüsusila dialektlar, tasira daha çox maruz qalir. Çahar va kandlarda keçirilan geni§ formali madani-maarif tadbirlari dialekt ünsürlarinin azalmasina sabab olur.
Dilçlik adabiyyatinda çifahi nitq va onun xüsusiyyatlari barada çoxlu tadqiqatlar aparilmiç, maraqli fikir va mülahizlar irali sürülmü§dür.
Elmi manbalarda çifahi va yazili nitqin özünamaxsus alamatlari araçdirilir, ox§ar va farqli cahatlari barada fikirlar söylanilir. §ifahi nitq va norma masalalarinin araçdirilmasi prosesinda diqqati calb edan masalalardan biri da budur ki, çifahi nitq özünün faaliyyati va insan camiyyatindaki baximindan yazili nitqdan daha avvalki dövrlara aiddir. Yani çifahi nitq yazidan çox-çox avvallar olmu§ va öz mövcudlugunu davam etdirmiçdir. Yazili nitq isa çifahi nitqin ela bir marhalasinda meydana çixmiçdir ki, bu marhala insan camiyyatinda sivilizasiyanin yaranmasi dövrüna tasadüf etmiçdir. insan camiyyatinin sivilizasya dövründa yazi kaf olunmuç va bununla da çifahi deyilan fikirlarin yadda qalmasi, birindan digarina ötürülmasi, qorunub mühafiza olunmasi tamin olunmuçdur.
§ifahi nitq dil strukturunun formalaçmasinda çox mühüm yer tutur. §ifahi nitq insan kollektivlarinin uzunmüddatli mahsulu kimi nitq saslarinin, söz tarkibinin, elaca da qrammatik vahidlarin formalaçmasinda tarixi bir yol oynamiçdir. Dilda ilkin normalarin yaranmasinda va sabitlaçmasinda çifahi nitq aparici yer tutmuçdur. Bela ki, masalan, har hansi bir dilda fonetik vahidlarin formalaçmasi, mahz çifahi nitqin faaliyyati ila baglidir. Azarbaycan dilinda çifahi nitqin uzun dövrlar arzindaki faaliyyati naticasinda 9 sait, 24 samit fonem formala§mi§dir. Bu sait va samit fonemlar uzun dövrlar arzinda yaçayir, keyfiyyatca, demak olar ki, dayiçmir. Ona göra da onlar artiq normaya çevrilarak fonetikada bir sistem kimi sabitla§mi§dir. Yeri galmiçkan onu da deyak ki, leksik normaya nisbatan fonetik norma tadrican dayiçir, yani onda sabitlik keyfiyyati güclüdür. Demak olmaz ki, çifahi nitqda fonetik vahidlarin har hansi bir çalarlari yarana bilmir va ya yaranma imkanlari mövcüd deyildir. Nitq çevik bir mexanizm oldugu kimi fonetik vahidlar sisteminda har hansi bir variasiyanin va ya sas çalarinin mü§ahida edilmasi mümkündür. Lakin Azarbaycan dilinda 9 sait, 24 samit sas ela bütövla§mi§dir ki, ela bir norma yaratmiçdir ki, nitq prosesinda har hansi variasiya va ya çalarliq demak olar ki, hiss edilmir. Bu o demakdir ki, nitq prosesi na qadar çevik olur-olsun, fonetik sistema maxsus norma bütövlüyü hala çox zamanlar boyu dayiçmayarak sabit qalacaqdir. Azarbaycan dilina maxsus sait variasiyalari va çalarliqlari ümumi nitqda demak olar ki, mü§ahida edilmir. Samit variasiyalarindan isa daha çox nazara çarpanlari n (vleyar n), x (dilortasi novlu kar sasa) va ü (qovuçuq ts) saslarindan ibaratdir. Bu saslar ümumi nitqda özüna yer tapa bilmir. Vleyar n va dilortasi novlu kar sasi, daha çox qarb nitq arealinda, qovuçuq ts (ü) sasi isa canub nitq arealinda mü§ahida olunur.
Sözlarin yazilmasinda böyük-kiçik harflarin içladilmasi normasi haqqinda daniçdiqda qeyd etmak lazimdir ki, bu yazi formasi bilavasita, alifba va onun daxili prinsiplari ila bagli masaladir. Bazi alifbalarda, o cümladan arab alifbasinda böyüklük va kiçiklik içarasi mövcud deyildir. Ona göra da arab alifbasi ila aparilan yazilarda saslarin böyük-kiçik harflarla yazilmasi qaydalari tatbiq edilmir.
Yazili nitqa maxsus normalar sisteminda matni normaliliqlar da xüsusi yer tutur. Burada sözlarin biti§ik-ayri yazilmasi, tam ixtisarla va ya yarimçiq ixtisarla yazilmasi, defis va tire ila yazilmasi, durgu içaralarindan istifada edilmasi, satirdan-satra keçirilma qaydasi va s. mühüm yer tutur. Orfoqrafiya qaydalarinda söz ortasinda iki «y» sasinin (madaniyyat saviyya) yazilmasina
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
sasizla bitmalardan sonra «ila» qoçmasi idi, imiç kômakçi feillarinin ham bitiçik, ham ayri, indiki zamanda inkar çakilçilarinin iki çakilda (alma, almayir) içlanmasina yenidan baxmaq pis olmaz (88).
Leksik vahidlarin yazili normalari da özünamaxsus yazi qaydalari asasinda formalaçdirilir. Leksik vahidlar ntq areallarinin tasirindan uzaq olaraq bir qaydada yazilir. Masalan: odun, otaq, otur, baci, qardaç, çôrak, inak va s. sözlar bazi nitq areallarinda uzun, utaq, utur, baci, qardeç, çôrek, inek, ipek va s. çakillarda talafüz edilmasina baxmayaraq vahidlik prinsipina uygun olaraq eyni qaydada yazilir. Alinma sözlarin yaziliçinda isa fonetik, qrafik va orfoqrfaik tatbiq edilmakla icbari normalar yaradilir.
Morfoloji va sintaktik vahidlarda da yazi normalari özünamaxsus icbari qaydalara asaslanir. Bu qaydalarda hal çakilçilarinin, qoçmalarin elaca da cümlada eyni sözlarin takrarçiliga yol verilmadan içladilmasi, söz sirasinin emosionalliqla alaqadar pozulmasinda normativ hallarin gözlanilmasi va s. kimi normalarin tatbiqi baçlica yer tutur.
Yazili nitqin normalari, göründüyü kimi, çifahi nitq faaliyyatindan asili olur. §ifahi nitq normalarinin yazili nitqda sabitlaçdirilmasi yazili nitqin normalarini taçkil edir. §ifahi nitqin normalarinda tarixilik, ardicilliq, nitq intensivliyi kimi amillar apariciliq taçkil edirdisa, yazili nitq normalarinin sabitlaçmasinda icbarilik baçlica prinsipdir. Yazili normalarinin sabitlaçmasi informasiyalarin zamandan-zaman, masafadan-masafaya ötürülmasini, yadda qalmasini, mühafizasini tamin etdiyi kimi, dil strukturlarinin da mümkün qadar uzun dövr arzinda sabit saxlanilmasini tamin edir. Normanin sosial xarakteri, dilçlik adabiyyatinda normanin bir sira xarakter alamatlari ila yanaçi, onun sosial xüsusiyyatlari barada da bahs edilmiçdir.
Normanin sosial xarakteri dedikda, ilk növbada onun ictimai asasi, müayyan insan camiyyatinda normanin sabitlaçmasi prinsiplari nazarda tutulur. Dil, har çeydan avval camiyyatla baglidir. Camiyyatla bagli oldugu üçün dil ham da ictimai hadisa hesab olunur. Camiyyat üzvlari arasinda informasiya vasitasi kimi faaliyyat göstaran nitq (normanin) normalari camiyyata maxsus kollektivlarin ahatasinda yetiçir. Buna göra da normanin sosial xarakteri barada daniçanda bir neça amil, xüsusila nazara alinmalidir. Bunlar asas etibarila açagidakilardan ibartdir:
a)normanin sosial xarakterinda tarixilik amillari;
b)normanin sosial xarakterinda insan qruplarinin tasiri amillari;
c)normanin sosial xarakterinda insan kollektivlari ila bagli lokal amillar
ç)normanin ümumdil saciyyasi daçimasinda vahidlik prinsipinin formalaçmasi (har hansi ümumla§ma).
Dilin tarixi inkiçafi arzinda norma birbaça dilin markazina dogru harakat istiqamatinda faaliyyat göstarmi§dir. Yani xalqini, dilini vahid kimi nazara aldiqda normanin bu vahida bütöv çakilda xidmat etdiyini tasavvüra gatirmak olmur. Yani norma bütöv dil ^ün saciyyavi olmamiçdir. Dildan istifada edanlar ayri-ayri insan qruplarina, tabaqalara, siniflara, areallara bölündüyü çaraitda normanin markazlaçmasinda da sabit istiqamat almamiçdr. Norma har bir tabaqaya, sinfa, qrupa va ya kollektiva ayrica xidmat etmiçdir. Buna uygun olaraq ayri-ayri normalar yaranmiçdir. Naticada müayyan tabaqa, qrup va ya areallarda bela ifada vasitalari tarafindan anlaçlmasinda çatinliklar amala galmiçdir. Tarixan yaranmiç bela qrup normalaçmani saciyyalandiran matnlarin dilinin anlaçilmasi bu günkü, normaliq baxmindan da çatinliklar amala gatirir.
9D9BÎYYAT
1. Azarbaycan dilinda
2. Azarbaycan dilinin dialektoloji lügati. Baki, 1964
3. Azarbaycan dilinin izahli lügati. I c.. B., 1997, s.328
4. Azarbaycan dilinin izahli lügati. III c.. B., 2000, s.170
5. Axundov A.A. Azarbaycan dlinin fonetikasi. Maarif na§.,Baki, 1984, 390 s.
6. Haciyev T. XX asrin avvallarinda Azarbaycan adabi dili.Maarif na§., Baki,1977,186 s.
7. Qaziyeva N. Azarbaycan adabi dil normalarinin formalaçmasinda dilektlarin rolu(XX asrin 30-cu illarindan sonra) Baki, 2003, 135 s.Rus йШнйэ
8. Велиев А. Некоторые фонетически особенности переходных говоров азербайджанского языка.Вопросы диалектологии тюркских языков.Б.,Изв-во АНА Азерб.ССР,1960,103-117
9. Вопросы методов изучения истории тюркских языков. Ашхабад, Из-во АН Туркмениской ССР, 1961, с.22
10. Виноградов В.В. Стилистика. Теории поетической речи. Поетика, Москва, 1963, с.170.
11. Ширалиев М.Ш. О диалектной основе Азербайджанского литераутрного языка. Вопросы языкознания,1958, №1
12. Щербак А. М. Сравнительная фонетика тюркских языков. Л., Наука, 1970, с. 210.
