Научная статья на тему 'ДИАГРАММЫ ФАЗОВЫХ РАВНОВЕСИЙ СИСТЕМЫ К,СА//SO4,НСО3-H2O ПРИ 500С'

ДИАГРАММЫ ФАЗОВЫХ РАВНОВЕСИЙ СИСТЕМЫ К,СА//SO4,НСО3-H2O ПРИ 500С Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
23
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЕТОД ТРАНСЛЯЦИИ / ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ / КОМПОНЕНТЫ / ДИАГРАММА / ГЕОМЕТРИЧЕСКИЕ ОБРАЗЫ / НОНВАРИАНТНЫЕ ТОЧКИ / МОНОВАРИАНТНЫЕ КРИВЫЕ / ДИВАРИАНТНЫЕ ПОЛЯ

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Джабборов Идибек, Мусочонзода Ҷамила, Зарипова Меҳриниссо, Мухторов Парвиз

В статье рассмотрены результаты исследования по определению возможных фазовых равновесий на геометрических образах четырёхкомпонентной взаимной водно-солевой системы из сульфатов, гидрокабонатов, калия и калция при 500С методом трансляции с последующим построением её диаграммы фазового комплекса. Знание закономерностей, определяющих строение фазового комплекса данной системы, необходимы не только для получения новых научных данных, как справочный материал, но и для того чтобы способствовать созданию оптимальных условий переработки полиминерального природного и слогиного технического сырья, содержащего составляющие данную систему соли. Установлено, что для неё при данной температуре характерно наличие 4 нонвариантных точек, 9 моновариантных кривых и 6 дивариантных полей. Построена замкнутая фазовая диаграмма исследованной системы, которая фрагментирована по дивариантными полями.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE DIAGRAM STRUCTURE PHASE EQUILIBRIUM OF SYSTEM К,СА//SO4,НСО3-H2O AT 500С

The article considers the results of a study to determine the possible phase equilibria on geometric images of a fourcomponent mutual water-salt system of sulfates, gidrorabonames, sodium and potassium at 500C, followed by the construction of its phase complex diagram. Knowledge of the laws determining the structure of the phase complex of the system is necessary not only to obtain new scientific data as a reference material, but also to contribute to the creation of optimal conditions for the utilization of natural and technical polymineral raw materials containing this system of salts. The phase equilibrium of the system К,Са//SO4,НСО3-H2O at 500 C is investigated by means of the translation method. It is determined that there are 6 divariant fields, 9 monovariant curves, 4 nonvariant points respectively for 500C. We have modeled the closed diagram of the К,Ca//SO4,НСО3-H2O system at 500 C using the obtained data.

Текст научной работы на тему «ДИАГРАММЫ ФАЗОВЫХ РАВНОВЕСИЙ СИСТЕМЫ К,СА//SO4,НСО3-H2O ПРИ 500С»

результатам акустических исследований показана возможность образования термически устойчивых мелкодисперсных эмульсий.

Ключевые слова: система, расплав, ультразвук, область расслаивания, микро-неоднородность, серебро, теллур.

THE POSSIBILITY OF FORMATION OF THERMALLY STABLE FINE EMULSION IN

THE Ag-Te SYSTEM

A complex of studies using methods for measuring the velocity ofpropagation of ultrasound, DTA and quenching from a liquid state has established that melts of the Ag-Te system in the concentration range х = 9 - 31 at. % Te are not separated into two layers. However, the results of acoustic studies have been shown the possibility of the formation of thermally stable finely dispersed emulsions.

Key words: system, melt, ultrasound, separation region, micro-inhomogeneity, silver, tellurium. Сведение об авторах

Нуров Курбонали Бозорович-к.х.н., доцент кафедры экспериментальной физики ТГПУ имени Садриддина Айни. E-mail nurov-58@mail.ru моб. тел: 93-823-65-65., 900-50-39-34., Джураев Тухтасун Джураевич-д.х.н., профессор кафедры металлургии ТТУ имени академикаМ. Осими. E-mailmcm45@mail.ru

Мухаббатов Хушнуд Курбонович-к.т.н., доцент. зав. кафедрой экспериментальной физики ТГПУ имени Садриддина Айни. E-mail mhq71@mail.ru

Насруллоев Хикматулло-к.ф-м.н. доцент кафедры теоретической физики ТГПУ имени Садриддина Айни. E-mail hik-nasrulloev@mail.ru

Ходжиев Голибджон Курбонович-аспирант кафедры металлургии ТТУ имени академика М. Осими. About the authors:

Nurov Kurbonali Bozorovich - Candidate of Chemical Sciences, Associate Professor of the Department of Experimental Physics, TSPU named after Sadriddin Aini. E-mail nurov-58@mail.ru mob. tel: 93-823-65-65, 900-50-39-34,

Dzhuraev Tukhtasun Dzhuraevich - Doctor of Chemistry, Professor of the Department of Metallurgy, TTUnamed after Academician M. Osimi. E-mail mcm45@mail.ru Mukhabbatov Khushnud Kurbonovich - Candidate of Technical Sciences, Associate Professor. the Head Department of Experimental Physics, TSPU named after Sadriddin Aini. E-mail mhq71@mail.ru

Nasrulloyev Hikmatullo - Ph.D. Associate Professor of the Department of Theoretical Physics, TSPU named after Sadriddin Aini. E-mail hik-nasrulloev@mail.ru

Khodzhiev Golibjon Kurbonovich - Post-graduate student of the Department of Metallurgy of the TTU named after academician M. Osimi.

УДК 541. 123. 6.

ДИАГРАММАИ МУВОЗИНАТХОИ ФАЗАГИИ СИСТЕМАИ K,Ca//SO4,HC03-H2O ДАР ХАРОРАТИ 500С

СолиевЛ, Цабборов И., Мусоцонзода Ц., ЗариповаМ., Мухторов П.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни

Яке кисми таркибии системам панчкомпонентаи К,Са,/^04,НС03,Б-Н20 системам чоркомпонентаи К,Са//804,НС03; -Н20 ба хисоб меравад. ^онуниятхои халшавандагй ва мувозинатхои фазагии дар ин система чойдошта, метавонад хамчун маводи ахборотй, инчунин дар коркарди техники ашёи минералии табий ва партовхои саноатй (истехсоли алюминий), ки аз ин намакхо ташкил ёфтаанд, истифода карда шаванд. Адабиёти тахлилшуда [1] нишон медихад, ки системаи мазкур дар харорати 50 С омухта нашудааст. Дар маводи пешшниходшуда сохтори диаграммаи мувозинатхои фазагии системаи К,Са/^04,НС03-Н20 барои харорати 50 С, ки бо истифодаи усули транслятсия [2,3] омухта шудааст, мавриди мухокима карор мегирад.

Барои пешгуи намудани сохтори диаграммаи мувозинатхои фазагии системаи К,Са/^04,НС03 -Н20 дар харорати 50 С, мутобик ба меъёрхои усули транслятсия [2,3], далелхои системаи секомпонентаи ин системаи чоркомпонентаро ташкилдиханда истифода бурда мешаванд.

Ба системаи чоркомпонентаи К,Са/^04,НС03-Н20 зерсистемахои секомпоненаи К2Б04-КНСО3-Н2О; СаSO4-Ca(НСOз)2-H2O; К2Б04-Са804 Н2О ва КНС03--Са(НС03)2-Н20 мувофик меоянд. Аз далелхои бадастомада оид ба халшавандагй ва мувозинатхои фазагии системахои секомпонентаи дар боло зикршуда ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки [4] оиди омузиши халшавандагии системахои секомпонентаи СаSO4-Ca(НСO3)2-H2O ва КНС03--Са(НС03)2-Н20 дар

харорати 500С маълумот мавчуд нест. Агар чунин системахоро хамчун системахои эвтоникй ва далелхои дар [4] бударо барои системахои секомпонентаи дигар кабул намоем, онгох барои системаи чоркомпонентаи К,Са//S04,НС0з-H20 дар харорати 50 С, дар сатхи секомпонентагй, чунин нуктахои нонвариантй бо фазахои сахти дар мувозинатбудаашон хос мебошад.

Ч,адвали 1

Мувозинатхои фазагии системаи чоркомпонентаи К,Са/^04,НС03-Н20 барои харорати 500С

дар сатхи секомпонентагй

Системахои секомпонента Нуктахои нонвариантй Фазахои сахти дар мувозинатбуда

К2S04-КНС0з-H20 Е3 Ар+Кс

СаS04-Ca(НС0з)2-H20 Е? Ан+СаГ

К2S04 -CaS04 - H20 Е * Ар+Сн Сн+Пс Пс+Ан

КНС0з--Ca(НС0з)2-H20 Р3 с6 Кс+СаГ

Дар чадвали 1 ва минбаъд бо харфи Е нуктаи нонвариантй ишора шуда, раками дарачааш компонентнокии системаро ифода карда, раками индексаш бошад раками тартибии нуктаи нонвариантиро ифодагар аст. Чунин ишорахои шартй кабул карда шудааст: Ар-арканит-К2804; Кс-калийсинит-КНСО3; Ан - ангидрит СаБ04; Сн-сингенит-К2804^Са804 Н20, Пс-пенгасол-К2Б04^ 5СаБ04Н20; СаГ -калсий гидрокарбонат-Са(НСО3)2.

Дар асоси далелхои чамъовардаи чадвали 1 диаграммаи мувозинатхои фазагии системаи К,Са//S04,НС03-H20 дар сатхи секомпонентагй, барои харорати 50 С дар шакли призмаи «кушода», сохта шудааст (Расми 1).

Расми 1. Диаграммаи мувозинатхои фазагии системаи К,Са//Б04,НС03-Н20 барои харорати 50 С дар сатхи секомпонентагй Баъд аз транслятсияи [1,2] нуктахои нонвариантии сатхи секомпонента системаи К,Са//S04,НС03-H20 ба сатхи дигар, яъне сатхи чоркомпонентагй ба чунин натича ноил мешавем:

Дар асоси маълумотхои бадастомада, сохтори диаграммаи мувозинатхои фазагии системаи чоркомпонентаи К,Са//S04,НС03-H20 дар хдрорати 500С, ки бо истифодаи усули транслятсия сохта шудааст, чунин намудро мегирад (Расми 2).

Рacми 2. Coxтopи диaгpaммaи мyвoзинaтxoи фaзaгии cиcтeмaи K,Ca//S04,HC03-H20 дap xapoparn 500C, ки 6o ycyли тpaнcлятcия coxтa шyдaacт Чи хала, ки aз pacми 2 oвapдaшyдa дидa мeшaвaд, бapoи cиcтeмaи K,Ca//S04,HC03-H20 дap xapoparn 50 C 6-мaйдoни дивapиaнтй, 9-xaтги мoнoвapиaнтй вa 4-нукгаи нoнвapиaнтй xoc мeбoшaд. Ma^ora^ дивapиaнтй, нишoндиxaндaи дap мyвoзинaт бyдaни як фaзaи caxт, xaix^ мoнoвapиaнтй, нишoндиxaндaи дap мyвoзинaт бyдaни 2 фaзaи caxт вa Букт^^и нoнвapиaнтй, нишoндиxaндaи дap мyвoзинaт бyдaни 3 фaзaи caxipo 6o мaxлyли cep ифoдa мeкyнaнд. Аз ин 9 xaix^ мoнoвapиaнтй шaштoяш дap нaтичaи тpaнcлятcияи Букт^^и нoнвapиaнтии caix^ ceкoмпoнeнтaгй бa caix^ чopкoмпoнeнтa xocra шyдaaнд. Orao 6o xaтxoи пункт^й ишopa шуд^ caмги тpaнcлятcия 6o тиpчa нишoн дoдa шyдaacт. Ce xaira мoнoвapиaнтиe, ки дap бaйни нyктaxoи нoнвapиaнтии caтxи чopкoмпoнeнтa мeгyзapaнд, 6o xaтxoи яклукти Faфc ишopa шyдaaнд. Нyктaxoи нoнвapиaнтии E41, E42 дap тати^и тpaнcлятcияи «дyтapaфa» xocra шyдa, нyктxoи нoнвapиaнтии E43 вa E44 дap нaтичaи тpaнcлятcияи «яктapaфa» xocил шyдaacт. Фpaгмeнтaтcияи диaгpaммaи мyвoзинaтxoи фaзaгии cиcтeмaи K,Ca//S04,HC03-H20 бapoи xapoparn 500C (pacми 2) нишoн мeдиxaд, ки мaйдoнxoи кpиcтaллизaтcияи фaзaxoи caxrn мyвoзинaтй чунин кoнтyp дopaнд (HaAßara 2).

Ч,aдвaли 2.

Номгуй Ba контури мтйдонхои дивaриaнтии системaи K,Ca//S04 ДСО3-Н2Р дар харорати 50°C

Фа ja и сахти il у в о зин ати и ма идон Контури майдон дар диаграмма (расми 2) Фа^аи сахти м у возииа тни м андон Контури мандон дар диаграмма (расми 2)

1 л Jm ■i 4

Ар KiSCU Е\ 1 1 1 + Еъ -* Е4 3 Кс El К НС 1 EH-Ез4-ЕЛ--Б Оз й3

Ан 1 ( ------н. ♦ 1 1 ~aS04-Е\ СаГ Е\- Е%-.....- , + Е\ С а! НС О < s):

Сн Е I Л -к ЕИ 1 -------^Е34 Пс Е ----з4 е е>.

АДАБИЁТ

1. Cпpaвoчник экcпepимeнтaльныx Aambix пo pac^pa^ocra мнoшкoмшнem'ныx вoднo-coлeвыx cиcтeм. Cffi, Химиздаг, 2004, Т. 2, кн. 1-2, 1248c.

2. Солиев Л. Прогнозирование строения диаграмм фазовых равновесий многокомпонентных водно-солевых систем

методом трансляции. М.; 1987, 28 с. Деп. в ВИНИТИ АН СССР 20.12.87 г., №8990-В87.

3. Солиев Л., Прогнозирование фазовых равновесий в многокомпонентной системе морского типа методом трансляции

(Книга 1). Душанбе: ТГПУ, 2000, 247 с.

4. Справочник экспериментальных данных по растворимости многокомпонентных водно-солевых систем. Т. 1, Кн. 1-2,

СПб: Химиздат, 2003, 1152 с.

ДИАГРАММЫ ФАЗОВЫХ РАВНОВЕСИЙ СИСТЕМЫ K,Ca//SO4,HCO;j-H2O ПРИ 500С

В статье рассмотрены результаты исследования по определению возможных фазовых равновесий на геометрических образах четырёхкомпонентной взаимной водно-солевой системы из сульфатов, гидрокабонатов, калия и калция при 50°С методом трансляции с последующим построением её диаграммы фазового комплекса. Знание закономерностей, определяющих строение фазового комплекса данной системы, необходимы не только для получения новых научных данных, как справочный материал, но и для того чтобы способствовать созданию оптимальных условий переработки полиминерального природного и слогиного технического сырья, содержащего составляющие данную систему соли. Установлено, что для неё при данной температуре характерно наличие 4 нонвариантных точек, 9 моновариантных кривых и 6 дивариантных полей. Построена замкнутая фазовая диаграмма исследованной системы, которая фрагментирована по дивариантными полями.

Ключевые слова: метод трансляции, фазовые равновесия, компоненты, диаграмма, геометрические образы, нонвариантные точки, моновариантные кривые, дивариантные поля.

THE DIAGRAM STRUCTURE PHASE EQUILIBRIUM OF SYSTEM K,Ca//SO4,HC03-H2O AT 500С

The article considers the results of a study to determine the possible phase equilibria on geometric images of a fourcomponent mutual water-salt system of sulfates, gidrorabonames, sodium and potassium at 5°°C, followed by the construction of its phase complex diagram. Knowledge of the laws determining the structure of the phase complex of the system is necessary not only to obtain new scientific data as a reference material, but also to contribute to the creation of optimal conditions for the utilization of natural and technical polymineral raw materials containing this system of salts. The phase equilibrium of the system К,Са/Я04,НС0-И20 at 5°° C is investigated by means of the translation method. It is determined that there are 6 divariant fields, 9 monovariant curves, 4 nonvariant points respectively for 5°°C. We have modeled the closed diagram of the К, Ca//S04,HC03rH20 system at 5°° C using the obtained data.

Key words: phase balances, system, connected diagram, components , nonvariats points, lines of monovariants, squaires of divariants.

Сведения об авторах:

Цабборов Идибек- Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни,-омузгори калони кафедраи химияи умуми ва гайриорнаники. Нишона: 73374°, Цумуии Тоцикистон, ш. Душанбе, хиёбони Рудаки 121. Телефон: (+992) 934-81-°2-35. Мусоцонзода Цамила - Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни,-н.и.х., дотсенти кафедраи химияи умуми ва гайриорнаники. Нишона: 73374°, Цум^урии Тоцикистон, ш. Душанбе, хиёбони Рудаки 121. Тел: +992918255612

Зарипова Мехриниссо - Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни,-н.и.х., дотсенти кафедраи химияи умуми ва гайриорнаники. Нишона: 73374°, Цум^урии Тоцикистон, ш. Душанбе, хиёбони Рудаки 121.

Мухторов Парвиз - Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни,-асиссенти кафедраи технология ва экологияи химияви. Нишона: 73374°, Цумуии Тоцикистон, ш. Душанбе, хиёбони Рудаки 121Тел:+9929855°8535.

About authors:

Jabborov I.-Senior teacher of the Department of General and Inorganic Chemistry of Tajik State Pedagogical University. Dushanbe city, Rudaki av. Republic of Tajikistan. Musojonzoda J.-Candidate of Chemical Sciences, Associate Professor of the Department of General and Inorganic Chemistry of Tajik State Pedagogical University. Dushanbe city, Rudaki av. Republic of Tajikistan.

Zaripova M.- Candidate of Chemical Sciences, Associate Professor of the Department of General and Inorganic Chemistry of Tajik State Pedagogical University. Dushanbe city, Rudaki av. Republic of Tajikistan.

ВЛИЯНИЕ КАТИОНОВ ФОНОВОГО ЭЛЕКТРОЛИТА НА ГИДРОКСИЛЬНОЕ КОМПЛЕКСООБРАЗОВАНИЕ ЖЕЛЕЗА(Ш)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.