CC BY
18УДК 82+74(474.3)"19б0"
ДЭКАДА БЕЛАРУСКАЙ Л1ТАРАТУРЫ I МАСТАЦТВА У ЛАТВ11 1960 ГОДА НА СТАРОНКАХ «ЗВЯЗДЫ» I «СОВЕТСКОЙ ЛАТВИИ»*
The Decade of the Belarusian Literature and Art in Latvia in 1960 on the pages of "Zvyazda" and "Sovetskaya Latvia"
А. U,ixaMipay (A. Tsikhamirau),
Гродзенская абласная навуковая бiблiятэка iмя Я.Ф. Карскага г. Гродна, Беларусь
В статье анализируется проведение декады белорусской литературы и искусства в Латвии в 1960 г. В качестве источников использованы материалы газет «Звязда» (Минск) и «Советская Латвия» (Рига). Помимо ярко выраженного доминирования коммунистической идеологии, декада белорусской литературы оказала значительное влияние на развитие близких контактов между литературными и культурными сообществами Латвии и Беларуси во второй половине ХХ в.
Ключевые слова: белорусская литература, Латвия, БССР, культурный обмен.
The article analyzes the decade of Belarusian literature and art in Latvia in 1960. Sources for the article were materials of newspapers "Zvyazda" (Minsk) and "Sovetskaya Latvia" (Riga). In addition to domination of communist ideology, the decade of Belarusian literature had a significant impact on the development of close contacts between literary and cultural communities of Latvia and Belarus in the second half of 20th century.
Keywords: Belarusian literature, Latvia, BSSR, cultural exchange.
Культурнае жыццё Савецкага Саюза у 1960-х гг. было адным з самых щкавых элементау тагачаснай рэчаюнасщ. Палпычная '^бе-ратзацыя часоу адлт не тольк спрыяла творчасщ тсьменшкау i мастакоу, але i узмацненню кантактау памiж творцамi i шырокай публжай.
У межах канцэпцын "дружбы народау" i для умацавання сувязей памiж рознымi рэспублiкамi праводзiлiся адмысловыя мерапрыем-ствы. Сярод iх - дэкады лiтаратуры, культуры цi мастацтва адной з рэс-публiк у шшай саюзнай рэспублiцы. Падобныя формы культурных кантактау таксама юнават памiж Беларуссю i Латвiяй. 3-12 верасня 1960 г. у Латвii адбылася дэкада беларускай лiтаратуры i мастацтва, у
* Аутар выказвае падзяку Дзяшсу Мiронаву з Цэнтра сацыяльна-паттычнай гiсторыi Дзяржаунай публiчнай гiстарычнай бiблiятэкi Расii за магчымасць атрымаць матэрыялы для гэтага артыкула.
якой удзельшчала большасць тагачасных вядучых шсьменшкау i ма-стакоу з дзвюх краiн. Мерапрыемствы дэкады дастаткова шырока асвятлялiся у прэсе, таму юнуе магчымасць прасачыць спосабы
с • ^ ' ' т г
апiсання гэтай падзеi i асноуныя тэматычныя лши. У якасцi крынiцы для гэтага аналiзу намi выкарыстоувалюя матэрыялы газет "Звязда" (Мiнск) i "Советская Латвия" (Рыга).
Iдэалагiчны сэнс самога мерапрыемства падкрэслiвалi афiцыйныя асобы. Так, намесшк мiнiстра культуры Беларускай ССР М.А. Мш-ковiч адзначау: "Белорусские писатели стремятся в своих произведениях отразить черты нового в советском обществе, вскрыть наиболее значительные явления в жизни своего народа, своим творчеством помочь партии в деле коммунистического воспитания трудящихся. Большая группа писателей едет на декаду белорусской литературы и искусства в Латвию. Вместе с ними мы горячо приветствуем братский латышский народ и желаем ему новых завоеваний во всех областях жизни"[1, с. 2]. Старшыня Савета Мшютрау Латвшскай ССР Я.В. Пейвэ у сваiм артыкуле падкрэ^вау, што мерапрыемствы дэкады адбываюцца праз 20 год з часу "аднаулення Савецкай улады у Латви": "Мы гордимся тем, что за годы Советской власти и белорусская и латышская литературы, руководствуясь методом социалистического реализма идут в ногу с жизнью и откликаются на актуальные и волнующие темы современности. Мы рады тому, что наши литераторы дружат между собой и воспевают в своих творениях великие, славные дела советского человека - труженика и борца" [10, с. 1].
Верагодна, што адзначэнне гадавшы падзей 1940 г. i уключэння Латвй у склад СССР супадала з жаданнем паказаць дасягненш палпыю саветызацьи у Латви i пашырэнне рознабаковых сувязей з суседнiмi рэспублжамь Наяунасць пстарычных кантактау памiж Латвiяй i Бела-руссю дазваляла праводзiць шырокiя паралелi: "Щкавасць грамадс-касцг Латви да развщця беларускай лтаратуры праявыася дауно. Ужо у канцы мтулага стагоддзя у розных латъшскгх выданнях з'яулял1ся першыя нарысы / заметт, прысвечаныя асобным беларусюм тсьменнжам I беларускай лтаратуры у цэлым. Адно з першых упамтанняу аб беларускай лтаратуры мы знаходзгм у латышскгм эн-цыклапедычным слоушку Я. Драушека, выдадзеным у 1891-1893 гадах" [5. с. 1]. У сваiх выступах беларусюя лггаратары таксама неаднара-зова казал пра вернасць камунютычнай партыи i курсу на пабудову но-вага грамадства. Так, на адкрыцщ выставы беларускай графш у Музеi латышскага i рускага мастацтва у Рызе 4 верасня паэт Васiль Вггка адзначау: "Ста Савецкай краты заключаецца менавта у тым, што
творчыя дасягнент аднаго народа становяцца здабыткам уах наро-дау нашай неабсяжнай магутнай Радзмы. Нашыя сустрэчы на ла-тышскай зямлi з'яуляюцца важнейшымi этапамi развщця беларуска-латышскай дружбы. Дзякуй вам за добрыя словы, ятя сёння мы пачулi ад вас. З няменшайувагай мы выслухаем вашы крытычныя зауваг^ ятя дапамогуць нам у далейшымразвщщ беларускага мастацтва" [7, с. 3].
Як i кожная публiчная падзея, дэкада беларускай лггаратуры была рытуатзаваным мерапрыемствам са сваёй акрэсленай праграмай. Пачынаючы ад сустрэчау з "дараriмi гасцямГ', прамоу, сталых элемен-тау (перадуам лггаратурных чытанняу i канцэртау) i да развгганняу -падпарадкаванасць праграмным устаноукам была сталай часткай самой падзе^
3 верасня беларуская дэлегацыя прыбыла на самалёце у Рыгу, дзе была сустрэта на высоюм узроуш. Карэспандэнт газеты "Звязда" М. Карпоусю тсау пра гэта так: "Ранща у дзень прыезду гасцей выда-лася яркай, сонечнай. На рыжстм аэрадроме сабрал^я вядучыя тсь-меннт Латвп, прадстаутт грамадскасщ, карэспандэнты рэспуб-лжанстх газет i часотсау, работнт Рыжскай тнастудыи. Сярод iх -тсьментт В. Лукс, Ю. Ванаг, А. Талцыс, Ж. Грыва, В. Берце i тшыя, мШстр культуры Латвшскай ССР тав. Калтнь, старшыня Рыжскага гарвыканкома тав. Баумашс i тшыя. Надыходзщь хвалю-ючы момант сустрэчы. З самалёта выходзяць П. Броука, П. Панчанка, Я. Брыль, М. Калачынст, В. Втка, Э. Агняцвет i тшыя беларустя тсьменнж. Сяброустя абдымт, моцныя пощсю рук, радасныя, усхва-ляваныя во^чы. Групы тянерау акружаюць гасцей, уручаюць iм яртя букеты кветак. Многiя латышстя i беларустя тсьменнШ сустра-каюцца, як старыя знаёмыя. I гэта не дзгуна. Мтулагодняя паездка ла-тышстх тсьменткау у Беларусь зблiзiла лтаратарау дзвюх рэспуб-лж. Кольт тады былорадасных сустрэч, шчырых, задушэуныхразмоу! Гэта былi сяброустя гутарт аб самым запаветным - аб шляхах развщця савецкай лтаратуры, аб майстэрстве, аб творчых сувязях i аб многiм тшым, аб чым ёсць пагутарыць сябрам, добрым суседзям, ятя жывуць побач i твораць дзеля агульных iдэалау" [6, с. 1].
Урачыстае адкрыццё дэкады у будынку Акадэми навук у Рызе так-сама атсвалася згодна тагачасных журналюцюх узорау: "Вечарам у вышынным будынку Акадэми навук Латвшскай ССР адбылося урачыстае адкрыццё дэкады беларускай лтаратуры. У зале сабрал^я рабо-чыя i служачыя прамысловых прадпрыемствау Рыт, перадавт вы-творчасщ тсьменнт, артысты, музыканты, мастат, студэнты i выкладчыт ВНУ сталщы. Вечар адкрыу першы сакратар праулення
Саюза савецюх тсьменткау Латви В. Лукс. У кароттм уступным слове В. Лукс гаварыу аб дружбе, што звязвае латышскг I беларускг народы, дапамагае 1м у вялгкай пераутваральнай працы па выканант грандыёзных прадвызначэнняу роднай Камутстычнай партыг, пера-давымг байцамг якой з'яуляюцца майстры слова. В. Лукс асаблгва пад-крэслгу вялгкую ролю, якую адыгрывае практыка сустрэч тсьменткау розных рэспублт для далейшага развщця нашай многанацыянальнай савецкай лтаратуры. З прывтаннем да беларускгх гасцей ад ¡мя гра-мадскасцг сталгцы Латви выступгу сакратар Рыжскага гаркома КПЛ тав. Азан. Са словам у адказ выступгу старшыня праулення Саюза са-вецкгх тсьменткау БССР П. Броука, цёпла прыняты прысутнымг. Ён перадау сардэчнае прыв1танне працоуным Латви ад братняга бела-рускага народа I падкрэслгу, што дэкада беларускай лтаратуры з'яуляеццаяшчэ адным ярюм праяуленнем мацнеючай дружбы народау нашай вялжай Радз1мыГ [6, с. 1].
Лггаратурная частка вечара была менш фармальнай: "З чытаннем свагх вершау выгступж беларусмя I латвшсмя паэты. Цёпла, заду-шэуна сустракала аудыторыя выступленне беларусмх паэтау, ятя стварылг у свагх вершах яркую карцту ггсторыи I сённяшняга жыцця беларускага народа, яго подзвггау у будаутцтве новага жыцця. У канцэрце, ям затым адбыуся, прынял1 удзел артысты вядучых рыжскгх тэатрау, а таксама ансамбль танца "Сакта"" [6, с. 1].
Згодна з таюм сцэнарыем адбывалюя сустрэчы i у шшых гарадах i мясцовасцях Латви. Аднак там здаралюя больш спантанныя праяуленш сяброусюх пачуццяу i адчувауся менш фармашзаваны ха-рактар спатканняу. Напрыклад, паэтэса Еудаюя Лось так шсала пра сустрэчу у Рэзекнэ: "Рэзекнэ. На мяжы раёна нас ужо чакалг да-рослыя, дзецг з маленькгмг букецгкамг палявых кветак. Пры уездзе у го-рад аутобус быу спынены першымг жыхарамг: выйшлг, "прагаласа-валг", I не пусцж нават да плошчы даехаць, дзе ужо сабрауся цэлы мтынг" [8, с. 3]. Латвшсю журналют Я. Ромбах таксама тсау пра асаблiвы характар гэтай сустрэчы: "Этот день выдался пасмурным. Было прохладно. Но казалось, что откуда-то струится яркий солнечный свет. Так много было вокруг цветов и так тепло улыбались люди. У здания Резекненского горисполкома образовалась настоящая живая запруда. Масса людей с нетерпением ожидала приезда дорогих гостей - участников декады белорусской литературы" [11, с. 4]. Нягледзячы на дастакова фармальны характар самога мерапрыемства эмацыйны уздым удзельшкау, як адбiуся на старонках газет можа адчуць i су-часны чытач.
Завяршэнне дэкады таксама суправаджалася спантаннымi пра-явамi эмоцый сярод сустракаючых дэлегацыю: "У суботу, 10 верасня, група беларустх тсьменнжау выехала у горад Салдус. У Салдусе на плошчы 1 Мая удзельнжау дэкады з нецярплiвасцю чакалi працоуныя горада. Як тольт госщ выйшлi з аутобуса, iх адразу ж акружыу цесны натоуп, засыпалi кветкамi. Тут жа на вулщы адбыуся не прадугле-джаны праграмаймтынг" [2, с. 1].
Сустрэчы з рабочым^ калгасшкам^ штэл^енцыяй, студэнтамi i дзецьмi быт неад'емнай часткай мерапрыемствау дэкады. Непасрэдны кантакт з шырокай грамадскасцю лiчыуся важным для развiцця тсь-меннiцкай творчасцi, якая, як ужо адзначалася вышэй, павiнна была грунтавацца на прынцыпе сацыялiстычнага рэалiзму. Наведванне ры-балавецкага калгаса "Звейшекс" у Скулце Рыжскага раёна было адным з першых для беларускiх тсьменткау пасля сустрэчау у Рызе. Карэс-пандэнт М. Карпоускi апiсвау гэта так: "Гасцей сустрэла вялжая група латышстх рыбакоу. З прыштальным словам да гасцей звярнууся ра-ботнж арцелi Карл^ Дабел^. Ад iмя беларустх тсьменнжау выступу М. Калачынст. Старшынярыбалавецкага калгаса Альфрэд Бiезайс за-праЫу беларусау на траулер "Земгале ", каб зрабщь прагулку па Рыж-скаму залiву. Траулер адыходзщь ад прычала. Шчоукаюць фотапа-раты, узнжаюць ажыуленыя гутарт. На палубе чуюцца песн - ла-тышстя, беларустя, рустя. Траулер падыходзщь да малога бота № 18. Госщ назiраюць як рыбат вымаюць улоу. У сетках - камбала, вугры, салака... Беларустм гасцямрасказваюць аб вытворчым жыцц арцель Сёлета яе даходы складаюць 16,5 мтьёнарублёу. Пасля паездт па Рыжскаму залiву беларустя тсьментт натроуваюцца у Дом культуры рыбалавецкай арцелi "Звейтекс". Тут ужо сабрал^я сотн рыбакоу, каб паслухаць выгступленю беларустх гасцей. Сустрэчу адкрыу старшыня Рыжскага райвыканкома Бацешек. Сакратар праулення Саюза савецтх тсьменнжау Латвп Ю. Ванаг прадставiу гасцей. Ад iмя беларустх тсьменнжау латышстх рыбакоу втау П. Пестрак. За-тым адбылася лтаратурная частка вечара, у час якой выступш з чы-таннем сваiх вершау В. Втка, А. Вялюгт, Е. Лось, Э. Агняцвет, С. Гра-хоуст, Р. Сабаленка i тшыя. Латышстя тсьменшт В. Лукс, Я. Асматс, М. Рудзщс прачыталiрад перакладау на латышскую мову творау беларустх аутарау. Цёпла вiталi гасцей дзещ рыбакоу. П. Пан-чанка уручыу гаспадарам памятны падарунак - тюстраваны альбом "Савецкая Беларусь ". У заключэнн адбыуся канцэрт мастацкай са-мадзейнасщ, у ятм прынялi удзел самадзейныя артысты рыбалавецкага калгаса" [7, с. 3].
У адрозненне ад больш фармальнага стылю журналюта, Еудакiя Лось спатканнi у Скулце апiсвала iнакш, з эмацыйным нацiскам i са значна большым паказам гендэрных роляу, якiя павшны былi да-носiцца да тагачаснай чытацкай аУдыторыi: " Усе мужчыны маюць тут адну прафесю - рыбака. 1м дапамагаюць сцгплыя, мужныя, ветлгвыя / гасцтныя жанчыны-рыбачт. Нават дзяучатт, што падност1 нам пунсовыя, прыморстя кветт, а пасля спявал1 / танцавал1 у калгасным Палацы культуры у канцэрце мастацкай самадзейнасц - таксама амаль што рыбачт: працуюць на калгасным кансервавым заводзе I за-вочна вучацца у Рыжскгм тэхшкуме рыбнай прамысловасцг" [9, с. 3]. Беларуская дэлегацыя была пад уражаннем мясцовай рыбнай гаспа-дарю: "Гаспадарка уражвае маштабамг I прыгажосцю: вялк пасё-лак-горад, шматпавярховы будынак Палаца культуры вялгзны кветшк перад 1м... Дарожка, пасыпаная жоутым жвграм, вядзе да уз-бярэжжа, дзе у защшнай бухтачцы стагць напрацаваны за дзень (мы прыехалг адвячоркам) рыбалоуны флот. Безлгч мачтау, трубау, карпу-соу... Як у вялтм порце! Здзгуляюцца нават вопытныя "мараплауцы I рыбак " - Янка Брыль I Мгхась Калачынскг. Колькг багацця дае у рут людзям Савецкая дзяржава - бяры, працуй, дасягай! I яны працуюць, гэтыя нястомныя людзг з загрубелымI рукамг I абветраным1 тварамГ [9, с. 3]. Лггаратурны партрэт каштана рыбалавецкага траулера, накрэс-лены рукой беларускай паэтэсы, у пэуным сэнсе вы^вауся з канонау савецкай лггаратуры i дэманстравау шшы спосаб атсання рэчаюнасщ: "Карл Тасгс - малады, але вопытны (ледзь не адзтаццаць год працуе!) каптан рыбалавецкага траулера. Рослы, прыгожы I сарамлгвы, як дзяучынка. Кнааператар папрасгу яго зняцца разам з паэтэсай, дык ён пачырванеу I замгргау вейкамг, а кветку, што тая запрапанавала яму, выпусцгу з рук... Карл Тасгс кожны дзень выходзщь у мора. Яго судна заусёды выконвае / перавыконвае план лоул1 рыбы. Прыемна было пащснуць руку чалавеку, як1 не бащца марской стыхп / нялёгкай сваёй працай памнажае багацце кратыГ [9, с. 3].
Важным элементам у прамовах галоуных дзеючых асоб дэкады i у журналюцюх матэрыялах было падкрэсленне "дружбы народау" i кан-тактау памiж беларусамi i латышамi на працягу стагоддзяу. Пры гэтым, амаль у кожным выступе, апрача латышоу i беларусау, згадвалюя таксама русюя i радзей шшыя народы СССР. Напрыклад, у Рэзекнэ: "Со сцены слышатся белорусский, латышский, русский языки. Белорусские товарищи читают латышские стихи на белорусском языке, латыши - белорусские на латышском" [11, с. 4], у Скулце: "Якродныя браты, змагал1сяу партызанахлатышы, беларусы, рускгя..." [9, с. 3] i у шшых мясцовасцях.
Постаць Яна Райнюа была адной з ключавых для паказа глыбоюх гютарычных (перадусiм лiтаратурных) сувязей памiж латышамi i бела-русамi. Падзеi дэкады прыпадалi на угодкi нараджэння i смерцi латыш-скага паэта, таму беларусюя пiсьменнiкi аддалi данiну ягонай памящ некалькi разоу. Беларускiя лггаратары пiсалi пра значэнне Райнiса наступнае: "Здарылася так, што дэкада беларускай лтаратуры у Латвп супала са знамянальнай датай - 95-годдзем з дня нараджэння вялжага латышскага паэта Яна Райтса. Сёння латышст народ, ят жыве у новую светлую эпоху, аб якой так смела i страсна марыу вялт пясняр свабоды, ушаноувае памяць таго, чыё iмя для яго свята i до-рага. Райтс, магутны паэт-мы1слщель, змагар-рэвалюцыянер закрануу у сваёй творчасц самыя патаемныя струны душы латышскага народа, выказау яго спрадвечныя iмкненнi, думт i спадзявант. 1мя вялжага Райтса дорага не тольт латышам, яно дорага i нам, белару-сам. Райтс заусёды з глыбокай увагай i вялжай ампатыяй сачыу за лёсам беларускага народа, цiкавiуся яго культурай i асаблiва лтара-турай. Цесная дружба звязвала яго з другiм народным песняром - беларустм паэтам Янкам Купалам. Народ Беларуа свята захоувае памяць аб тых днях, калiу 1926 г. Ян Райтс прыяжджау у Мтск i шчыра радавауся поспехам маладой Савецкай рэспублт. Для нас, беларустх савецтх тсьменткау, Райтс застанецца вечным узорам таго, як трэба служыць сваёй творчасцю народу, змагацца у iмя вялтх i светлых iдэалау" [3, с. 1].
12 верасня на завяршэнне дэкады ^ у гадавшу смерщ Райнюа) Пятрусь Броука ад iмя беларускай дэлегацьи выстуту з прамовай ля магшы латышскага класжа: "Мы беларустя тсьментт, з вялжай па-шанай стаiм ля магшы Райтса - вечна жывога гетя латышскага народа. Райтс горача любiмы беларусам^ украiнцамi, вялтм рустм народам, усiмi народамi Савецкага Саюза, уам прагрэЫуным ча-лавецтвам. Калi б Райтс мог бачыць, што робщца на яго радзiме, на землях братоу-суседзяу, ён бы ганарыуся i быу шча^вы. Райтс горача любгу культуру латышскага народа, але з няменшай павагай адносгуся i да культуры народау-суседзяу. Вялжую будучыню ён прадказвау беларускай лтаратуры. Хiба нашы сустрэчы не з'яуляюцца наглядным сведчаннем ажыццяулення марау Райтса аб дружбе i братэрстве народау? Райтс марыу аб чалавеку будучыт, i ён прыйшоу, гэты ча-лавек. Ён будуе сёння камутстычнае грамадства i iдзе на чале усяго прагрэЫунага чалавецтва" [2, с. 1]. Уключэнне Райнюа i ягонай твор-часщ у кантэкст савецкай рэчаюнасщ было не толью спосабам наблiзiць яго постаць да патрабаванняу камунютычнай щэалоги, але
грунтавалася на рэальных пстарычных падставах. Сувязi памiж Райнiсам i беларускай лггаратурай, Беларуссю былi грунтам для такога зблiжэння.
Апрача творчасцi Райнiса, щкавым элементам, якi паказвау повязi памiж Латвiяй i Беларуссю, было падарожжа беларускай дэлегацыи у Латгалiю. Тут, акрамя ужо звычайных на таюх мерапрыемствах пра-моу, канцэртау i чытанняу творау, можна знайсцi недастаткова выраз-ныя, але ж бачныя згадкi пра беларускую меншасць у Латви. Свае ура-жаннi ад Латгали Еудакiя Лось апiсвала так: "Нас сутракае Латгал1я - край блактных азёр I белых бярозак, край працавтых I шчырых людзей. Латгал1я - суседка Беларусг... Тут ледзь не кожны, хто раз-мауляе з намг, ведае нашу мову, сустракауся з нашымг людзьмг. Тут ледзь не на кожным доме, на варотах школ - дзяржауны сцяг Беларус1, плакаты з лозунгам1 / прывтанням1 на беларускай мове... Да нас вы-ходзяць не тольт у латышстм, але / у беларусюм нацыянальным адзент. Нам паказваюць не тольт латышстя / латгальсюя пест I танцы, але I беларускгя..." [8, с. 3]. Адносшы памiж латышскiмi i бела-рускiмi лiтаратарамi у ашсанш паэтэсы сталiся больш цеснымi, а мовы перапляталiся: "Мы складаем сапраудную сям'ю сяброу па творчасц / па духу. Малады паэт 1мант Аудзть з поспехам чытае верш П. Броут "Памылка", Яшс Плотшекс - верш Максгма Танка "Авэ Марыя". Пасля Васгля Втт з чытаннем перакладу яго верша выступае Арвгд Скамбэ. Цэцылгя Дзгнэрэ прадстауляе латышам Мгхася Ка-лачынскага, Язэп Осмашс - Эдзг Агняцвет, Юл1 Ванаг - Анатоля Вя-люгта... Нашы паэты не застаюццау даугу, яны чытаюць вершы ла-тышскгх паэтау, перакладзеных 1м1 на беларускую мову. На вечары у Даугаутлсе упершыню прагучау I горача усхвалявау людзей верш Ра-мана Сабалент "Латгал1я мая "" [8, с. 3].
Тэма сувязей памiж двума народамi у часы Другой Сусветнай вайны таксама неаднаразова узгадвалася у выступленнях: "Першы са-кратаррайкома партыг тав. Цтоу сказау цёплыя словы пра беларуст народ, пра свагх суседзяу - працоуных Дрысенскага раёна, з яшм Дагдст раён спаборшчае: "Цяжка знайсцг тат народ, ят перажыу больш... Беларускаязямля густа палта крывёюлепшыхяе сыноу... Бе-ларусы першыя узнял1ся на барацьбу з нямецка-фашысцтм1 за-хопшкамг... Людзг Латгали, як блгжэйшыя суседзг, пайшлг дапамагаць беларусам у ¡х барацьбе з агульным ворагам, а беларусы яшчэ больш дапамаглг нам"" [8, с. 3].
Сярод завяршальных мерапрыемствау дэкады была таксама су-стрэча беларусюх i латышсюх тсьменткау са школьнiкамi Рып.
"Ранщай 10 верасня група удзелъткау дэкады прыйшла у Рыжск палац тянерау у госщ да юных лентцау. На сустрэчу з пiянерамi Рът прыйшлi Я. Брылъ, В. Втка, М. Калачынст, М. Грамовiч, С. Грахоуст, Е. Лосъ, а таксама латышстя тсъменнж Ю. Ванаг, Я. Асмамс i Ц. Дзтерэ. Пад дружныя апладысменты Я. Брылъ перадау юным гра-мадзянам Рыт гарачае прыттанне ад ix сяброу - шянерау Мтска. Брылъ пазнаёмiу школънжау з прысутнымi тут беларускiмi тсъмен-нжамi, расказау аб тым, ятя кнш для дзяцей яны пiсалi за апошм час. Затым перад дзецъмi выступж удзелънт гэтай сустрэчы, ятя прачы-талi свае вершы i апавяданш. Урывак з паэмы М. Калачынскага "Прыгоды Патапт", гумарыстычны верш С. Грахоускага аб нядбай-ным школънжу, беларуская казка у перакладзе на латышскую мову, прачытаная Ю. Ванагам, i тшыя творы для дзяцей беларустх аута-рау былi па дзщячаму непасрэдна сустрэтыя аудыторыяй. Шсъменнж I. Грамовiч перадау ад удзелъткау дэкады у дар бiблiятэцы Палаца шянерау кнш беларустх тсъменнжау" [3, с. 1].
12 верасня 1960 г. у зале Латвшскага ушверспэта адбыуся за-ключны вечар дэкады беларускай лггаратуры i мастацтва у Латви. Урачыстыя прамовы i абвяшчэнш аб узнагароджанш беларусюх лгга-ратарау Ганаровымi граматамi Вярхоунага Савета Латвшскай ССР быт важнай часткай тагачаснага наратыву, аднак памiж iMi можна сустрэць i менш щэалапзаваныя моманты: "Адзт за адным падымаюцца на тры-буну беларускя тсъменнш П. Пестрак, П. Панчанка, А. Вялюгт, Э. Агняцвет i тшыя. У прыщхшай зале гучацъ вершы на беларускай мове. Асаблiва цёпла сустрэлi прысутныя выступленне П. Броут, як з вялкм уздымам прачытау свой верш, прысвечаны Уладзiмiру 1лычу Ленту. Услед за сваiмi беларускiмi сябрамi выступаюцъ латышстя паэты, ятя чытаюцъ вершы гасцей у перакладзе на сваю родную мову" [4, с. 3]. На вечары таксама зачьпат прывггальнае слова ад тагачаснага патрыярха латышскай лггаратуры Андрэя Утта, як натсау мiж шшым: "Немыслимо погаситъ в моей памяти далёкое пастушъе детство, когда с берегов Даугавы я глядел на плоты, сплавляемые белорусами. По вечерам плотогоны, пристав к берегу, тихонъко напевали вокруг костров свои печалъные песни, оченъ похожие на наши народные дайны. Профессия критика и литературоведа повелела мне всю жизнъ неустанно следитъ за словесным искусством других народов. В 1933 году я издал обзор белорусской литературы в четвёртом томе моей "Истории всемирной литературы ". За китайской стеной буржуазной Латвии в то время судитъ о ней было возможно толъко понаслышке, да и по редким отрывкам произведений" [12, с. 4].
Дэкада беларускай лггаратуры i мастацтва 1960 г. была адным з самых маштабных мерапрыемствау паваеннага часу, дзе так шырока дэманстраватся дасягненнi беларускай культуры у Латви. Вядома, што яна не магла прайсщ па-за савецкiмi камунiстычнымi iдэйнымi рам-камi. Аднак магчымасць непасрэдных кантактау памiж беларускiмi i латышскiмi творцамi, памiж пiсьменнiкамi, мастакамi, артыстамi i шы-рокай публiкай не тольк у Рызе, але i у шматлiкiх гарадах i пасёлках Латви выкткала сапраудную цiкавасць i захапленне. У наступныя дзесяцiгоддзi творчыя сувязi, якiя пачалiся у 1960 г. дат значны плён у лггаратурных кантактах памiж латышскай i беларускай лiтаратурамi.
Выкарыстаныя крышцы:
1. В тесной связи с жизнью народа. Беседа с заместителем министра культуры Белорусской ССР М. А. Минковичем // Советская Латвия. - 1960. - 3 сентября. - С. 2.
2. Карпоусю, М. Апошшя дш / М. Карпоусю // Звязда. - 1960. - 13 верасня. - С. 1.
3. Карпоусю, М. Беларусюя шсьментю у сталщы Латви / М. Карпоусю // Звязда. - 1960. -11 верасня. - С. 1.
4. Карпоусю, М. Заключны вечар / М. Карпоусю // Звязда. - 1960. - 13 верасня. - С. 3.
5. Карпоусю, М. Нашай дружбе няма мяжы / М. Карпоусю // Звязда. - 1960. - 9 верасня. - С. 1.
6. Карпоусю, М. Сустрэча на зямл1 латышскай / М. Карпоусю // Звязда. - 1960. - 4 верасня.
- С. 1.
7. Карпоусю, М. Сябры сустракаюцца зноу / М. Карпоусю // Звязда. - 1960. - 7 верасня. - С. 3.
8. Лось, Е. Латгатя - суседка Беларус1 / Е. Лось // Звязда. - 1960. - 13 верасня. - С. 3.
9. Лось, Е. У рыбакоу Латви / Е. Лось // Звязда. - 1960. - 8 верасня. - С. 3.
10. Пейве, Я. В. В единстве - наша сила / Я. В. Пейве // Советская Латвия. - 1960. - 3 сентября. - С. 1.
11. Ромбах, Я. Задушевные встречи / Я. Ромбах // Советская Латвия. - 1960. - 8 сентября.
- С. 4.
12. Упит, А. Белорусским писателям, участникам декады белорусской литературы и искусства в Латвии / А. Упит // Советская Латвия. - 1960. - 13 сентября. - С. 4.
