Научная статья на тему 'ДАВР МУАММОЛАРИ ЗАМОНДОШЛАР ТАҚДИРИДА'

ДАВР МУАММОЛАРИ ЗАМОНДОШЛАР ТАҚДИРИДА Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
144
39
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
замондош образи / қаҳрамон / персонаж / кино санъати / фильм / режиссёр / драматург / актёрлар тандеми / сценарий / томошабин / характер / талқин. / образ современника / герой / персонаж / киноискусство / фильм / режиссер / драматург / тандем актеров / сценарий / зритель / характер / интерпретация.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Хафиза Х.Ниязова

Мақолада замонавий ўзбек бадиий киносида яратилаётган фильмлар ва уларнинг жамият ҳаётидаги ўрни хусусида сўз боради. Хусусан, бугунги кундаги муаммолар замондошларимиз образи орқали қандай ёритилгани таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРОБЛЕМЫ ЭПОХИ В СУДЬБАХ СОВРЕМЕННИКОВ

В статье рассказывается о фильмах,создаваемых в современном узбекском художественном кино, и их роли в жизни общества. В частности, проанализировано, как проблемы сегодняшнего дня освещаются через образ наших современников.

Текст научной работы на тему «ДАВР МУАММОЛАРИ ЗАМОНДОШЛАР ТАҚДИРИДА»

Oriental Journal of Social Sciences

ORIENTAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES

journal homepage: https://www.suppQrtscience.uz/index.php/oiss

PROBLEMS OF THE EPOCH IN THE FATE OF CONTEMPORARIES

Xafiza X. Niyazova

Junior Research Fellow

Institute of Art History of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan Tashkent, Uzbekistan E-mail: hafiza-asal@,mail.ru

ABOUT ARTICLE

Key words: image of a contemporary, hero, character, cinematography, film, director, playwright, tandem of actors, script, viewer, character, interpretation.

Received: 25.03.22 Accepted: 30.03.22 Published: 01.04.22

Abstract: The article describes the films created in modern Uzbek art cinema and their role in the life of society. In particular, it analyzes how the problems of today are illuminated through the image of our contemporaries.

ДАВР МУАММОЛАРИ ЗАМОНДОШЛАР ТАВДИРИДА

Хафиза Х. Ниязова

Кичик илмий ходими

УзР ФА Санъатшунослик институти

Тошкент, Узбекистон

E-mail: hafiza-asal@mail.ru

_МА^ОЛА ^А^ИДА_

Калит сузлар: замондош образи, Аннотация: Маколада замонавий

кахрамон, персонаж, кино санъати, фильм, узбек бадиий киносида яратилаётган режиссёр, драматург, актёрлар тандеми, фильмлар ва уларнинг жамият хаётидаги сценарий, томошабин, характер, талкин. урни хусусида суз боради. Хусусан,

бугунги кундаги муаммолар замондошларимиз образи оркали кандай _ёритилгани тахлил килинган._

ПРОБЛЕМЫ ЭПОХИ В СУДЬБАХ СОВРЕМЕННИКОВ

Хафиза Х. Ниязова

Младший научный сотрудник Институт искусствоведения АН Р Уз Ташкент, Узбекистан E-mail: hafiza-asal@ mail.rH

_О СТАТЬЕ_

Ключевые слова: образ Аннотация: В статье рассказывается

современника, герой, персонаж, о фильмах, создаваемых в современном киноискусство, фильм, режиссер, узбекском художественном кино, и их драматург, тандем актеров, сценарий, роли в жизни общества. В частности, зритель, характер, интерпретация. проанализировано, как проблемы

сегодняшнего дня освещаются через образ _наших современников._

КИРИШ

Замондош образини гавдалантириш хамиша долзарб масалалардан бири булиб келган. Шу боис хар бир драматург ва режиссёр янги образ яратиш борасида тинимсиз изланади. Ижодкор узини кийнаб юрган муаммолар, колаверса, жамиятда ечимини кутаётган масалаларни замондошларимиз образи оркали экранга хаётий талкинда олиб чикишни максад килиб куяди.

АСОСИЙ ЦИСМ

Санъатни образларсиз тасаввур килиб булмайди. "^ахрамон, образ, характер — бу тушунчаларсиз реал санъат хакида бирорта жиддий гап айтиш мумкин эмас". [5; 3] Томошабинни персонажнинг хаёт йули, характери, ташки мухит таъсирларига реакцияси ва инсонлар билан муомала-муносабати узига жалб этади. Турли замондошлар талкинида экранга олиб чикилган муаммоларнинг замон билан хамнафаслиги фильмнинг таъсир кучини оширади. Бу борада сценарий муаллифи икки усулдан бирини танлайди: яратилаётган образ хакикатдан хаётдан олиниши ёки уйлаб топилиши мумкин. Мухими, унинг таъсирчанлик ва индивидуаллик хусусияти юкори булиши зарур.

Киношунос Нигора Каримова докторлик диссертацияси авторефератида замонавий узбек киносидаги жараёнлар хусусида тухталар экан, куйидаги жихатларга алохида эътибор каратади: "Кинематографчилар санъатнинг бошка сохаси вакиллари сингари хозир юртимизда хаёт кандай кечаётгани, замондошларимиз кандай орзулар, ташвишлар билан яшаётганини курсатишга интилдилар. Бу мустакиллик даври узбек киносида етакчи тамойилга айланди. Албатта, замонамизнинг долзарб муаммоларига багишланган мавзуни узлаштириш аста-секинлик билан кечди: дастлаб мазмуни анча саёз, жун фильмлар, кейин

эса миллий анъанавий услубларни инкор этадиган, янгича ифода воситалари кулланган жиддий картиналар суратга олинди". [6; 39-40]

Х,ар бир режиссёрни уйлантирадиган мавзу, "ёниб ижод киладиган" жанри, узига хос услуби ва севимли кахрамонлари мавжуд. Улардан айримларини мисол келтириш мумкин. Масалан, Зулфикор Мусоковнинг "Абдуллажон ёхуд Стивен Спилбергга багишланади" (1991), "Бомба" (1995), "Кичкина табиб" (1998), "Осмондаги болалар" (2002), "Осмондаги болалар-2" (2003), "Дадам бетоб" (2017) фильми кахрамонлари халкчиллиги, содда-самимийлиги, ростгуйлиги, максади сари интилувчанлиги билан ажралиб туради. Уларнинг хатти-харакати, гап-сузлари томошабин юзида беихтиёр табассум пайдо килади.

Х,илол Насимовнинг "Алданган аёл" (2011), "Тубанлик" (2012), "Гумрохлар" (2014) сингари фильм кахрамонлари бошига тушган кийин вазият уларнинг яхши яшашга булган кизикиши, ишонувчанлиги, окдан-корани ажрата олмаслиги туфайли томошабин кунглида ачиниш хиссини пайдо килади.

Аюб Шахобиддинов "^ор куйнида лола" (2003), "Утов" (2007), "Телба" (2008) ва "Рангсиз тушлар" (2020) фильми кахрамонлари оркали инсонларнинг жамиятда уз урни, кадр-киммати булиши зарурлиги, уларнинг хам орзу-умидлари ушалиб, истаклари амалга ошишини кутаётган образлар галереясини яратар экан, томошабинни фикрлашга ундайди.

^ахрамоннинг кутилмаган вазиятлардан кандай чора излаб чикиши томошабин учун жуда кизик. Бу хакда санъатшунослик фанлари номзоди, киношунос Ханжара Абулкосимова: "^ахрамон ва тукнашув узаро чамбарчас уйкашиб кетган булади. Масалан, кахрамон образи канчалик хакконий булса, тукнашув хусусияти кучлирок булади ва аксинча", — деган. [1; 11] Айнан конфликт туфайли фильм кахрамонларининг характери ёркин ифодаланади.

Равил Ботировнинг "Жаннат кайдадир" фильми (сценарий муаллифи — Шароф Бошбеков. Драматург ушбу сценарийни Эркин Аъзамнинг "Жийдалидан чиккан Журакул" драматик киссаси асосида ёзган, 2008 й.) кахрамонлари — ён-атрофимиздаги замондошларимиз. Фильмга танланган мавзу бугунги кун учун жуда долзарб, гояси хар бир томошабинни мушохада килишга ундайди. Бош кахрамонлар — эр-хотин. Конфликт айнан шу персонажларнинг бир-бирига карама-карши дунёкараши сабабли келиб чикади.

Жийдали кишлогидан чиккан Журакул уз даврида яхши яшаш пайида гунох булса хам бошкаларнинг "илм сохиби" булиши учун уларга илмий иш ёзиб беради. Бунинг эвазига топган даромадини турмуш шароитини яхшилашга сарфлайди. Фарзандлари, турмуш уртоги, хаттоки, набирасини хам узи яшаган аввалги давр рухиятида тарбиялайди.

Эр-хотин (Афзал Рафиков ва Шохида Узокова ижросида) сухбати оркали бош кахрамон Журакулнинг характери очилади. Ички изтироблари, армонлари ойдинлашади. Бунда драматургнинг кахрамонни оддий сузлар оркали "гапиртира олгани" ва режиссёрнинг актёрлар тандемини тугри танлагани диккатга сазовор. Журакул персонажининг фикрларидан унинг утган умридан норозилиги сезилиб туради. Чунки у замон узгариб, Мустакиллик туфайли узининг утмишига назар солади, ён-атрофидаги инсонлар хаётини кузатади...

Фильмда эр-хотин бир-бирига зид образлар булиб, бу икки инсон тимсолида нафакат жамиятда, балки оилада хам турли хилдаги карашли кишилар ички дунёсини очиб беришга харакат килинган. Ижодий жамоа бунинг уддасидан чиккан. Ижтимоий ахамиятга эга мазкур масалаларнинг кахрамонлар характерига сингдирилишида маълум маъно мужассам. Зеро, хар бир инсон мустакил фикрига эга булмоги, эркин мушохада юритмоги лозим. Шундагина давлат равнак топади. Инсонлар фаровон хаёт кечиради. Факат бошкаларга хавас килиб яшаш билан кифояланиш салбий окибатларни келтириб чикариши мумкин.

Шохида Узокова Хоним образи оркали тукин хаётни орзу килиш билан банд булиб, уз оиласига, айникса, болалар тарбиясига етарлича вакт ажратмаётган аёлларнинг умумлашма тимсолини яратган. Инсониятнинг орзу-умидлари чексиз. Яхши яшаш ниятида борига шукр килмасликнинг окибати мазкур фильмда яккол уз аксини топган.

Домла — бутун умр узи билан узи калбан курашиб келган инсон. Утган даврга содик бу олим Мустакиллик шарофатидан ич-ичидан хурсанд булса-да, лекин уни тилида айтолмайди, иккиюзламачилик килишдан ор килади. Бу персонажнинг ички драматизми муаллиф томонидан жуда кучли тасвирланган. Афзал Рафиков эса уни ишонарли, хаётий гавдалантирган.

Домла хаётда йул куйган хатоларини давр узгариши хамда Хонимнинг хатти-харакатлари оркали тушуниб етади. Вакт утиб, замон узгариб, аёлининг тафаккурида хам айнан шундай фикрлар пайдо булади. У яхши яшаш ниятида колган умрини Америкада утказиш пайига тушади. Бундай йул тутиб, узлигидан кечишнинг окибати яхшиликка олиб келмаслигини тушуниб етган Журакул у ерга боришдан бош тортади.

Гарчи бугунги куннинг идеал кахрамони була олмаса-да, лекин чин маънода кахрамонларга хос йул танлайди. Журакул аёлига ухшаб, Америкада эмас, уз юртида яшашга карор килади. Бу хонадондаги эскича ва янгича дунёкараш персонажлар характерида очилади. Охир-окибат янгилик, янги даврга хос рухият устунлик килади.

Домла ички изтиробларини оила аъзолари билан юзма-юз сухбатлашиш чогида эмас, айнан хат оркали ёзиб колдиради.

Шароф Бошбеков билан "Жаннат кайдадир" фильми сценарийси хусусида сухбатлашган чогимда муаллиф бир-бирига карама-карши образлар хакида фикр билдирар экан, шундай деганди: "Кино санъатининг драматургияси катта экранда ижобий кахрамонни янада таъсирчан киёфада акс эттириш учун унинг каршисида, албатта, салбий кахрамон намоён булиши шартлигини курсатади. Чунки ижобий кахрамоннинг кирралари айнан салбий образ билан узаро конфликтда очилади. Вильям Шекспирнинг "Отелло"сидаги Отелло образини Ягосиз тасаввур килиб булмайди. Ягонинг накадар маккорлиги, накадар устамонлиги Отелло образини янада таъсирчан киёфада акс этиши учун замин яратади. Худди шундай, Алишер Навоийнинг "Фарход ва Ширин"идаги Ёсуманнинг маккорлиги томошабинда нафрат туйгусини уйготади. Мазкур образ асар кахрамони Фарход тимсолини очиш учун хизмат килган. У шундай маккор инсонни хам енгишда узида куч-гайрат топа олади. Бу эса Фарход образининг кахрамон даражасига кутарилишида мухим урин тутади". [11] Бир суз билан айтганда, "Жаннат кайдадир" фильмида турли дунёкарашли замондошларимиз образи узининг мукаммал ечимини топа олган. Бунда ижодий жамоанинг бир максад йулида бирлаша олганини таъкидламок жоиз.

Инсон такдирининг экран талкини хамиша томошабиннинг диккат марказида булиб келган. Чунки кинода хар кандай бадиий образ макон ва замонда ривожланади. "Санъат асарининг замонавийлиги нафакат тасвирланган хаётнинг материаллари, балки бугунги хакикатнинг эхтиёжлари билан белгиланади, бу муаллифнинг режасида уз аксини топади", — деб ёзади З.Кедрин". [4; 5]

Абдувохид Ганиевнинг "Биринчи август" (сценарий муаллифи Олимжон Давлатов, 2019 й.) фильмида абитуриентларни имтихон куни пора эвазига олий таълим муассасаларига олиб киришдаги турли "уйинлар" фош этилган. Фильмда бундай кимсалар абитуриентларни кандай кингир йуллар билан укишга олиб кириши ва бу максадга улар кимларнинг ёрдамида эришаётгани курсатилган. Йигитали Мамажоновнинг Бурибой образи оркали замонамизнинг долзарб муаммоларидан бири — пул кетидан кувган айрим "билимли инсонлар" сабабли жамиятимизда саводсиз мутахассислар етишиб чикаётганига эътибор каратилади.

"Абитуриентни кингир йул билан укишга олиб кириш масаласи биргина инсон билан хал булмаслиги, бунинг учун бир-бирига занжир шакллантирилиб, у жуда пухта ишлаши акс эттирилган. Ачинарлиси, бундай иллатлар ушбу укув даргохининг айрим

ноинсоф ходимлари ёрдамида илдиз отаётганини фильм кахрамони Шарипов домла (Собир Отажонов ижросида) мисолида кузатамиз. Шу пайтгача экранга олиб чикилмаган мазкур мавзу Янги Узбекистон тарихида порахурликка бархам беришга жиддий кураш бошланган бир пайтда яратилгани билан ахамиятлидир". [8; 144-145]

Аюб Шахобиддиновнинг психологик драма жанрида суратга олинган "Рангсиз тушлар" (сценарий муаллифи Умид Х,амдамов, 2020 й.) фильми кахрамони — Кашмира бугунги кундаги долзарб муаммо булган одам савдоси сабабли калби кемтик, хурланган, оила ва жамиятда уз урнини топа олишга кийналаётган замондошларимиздан бири. У узбек киноси учун тамомила янги кахрамон эмас. Шундай булса-да, режиссёр бу замондошимиз киёфасида бундай инсонлар калбига йул топишга уринади. Улар хам эътиборга, кечиришга ва хаётда уз урнини топишга хакли эканига ишора килади.

Кашмира (Феруза Саидова ижросида) отасининг (Карим Мирходиев ижросида) розилигисиз хорижлик йигитга турмушга чикади. У билан бир йил яхши яшайди, аммо кейин хаёти остин-устун булиб кетади. Чунки йигит Кашмирани сотиб, ундан фойда олишни кузлайди. Буни сезган аёл такдирга тан бермайди, аксинча бу вазиятдан чикиш чорасини излайди ва буни уддалайди хам. Сунгра турмуш уртогини топиб, бу килмиши учун уни касддан улдиради. Шу боис Кашмира 17 йил озодликдан махрум булади...

Фильм Кашмиранинг Узбекистонга кайтиб келиш вокеасидан бошланади. Эндигина шунча машаккатдан холи булиб, юртга кайтдим деганда у янада кийин муаммоларга дуч келади. Ён-атрофидагилар кизнинг ички олами билан хисоблашмайди. Аксинча хамма унга нафрат кузи билан карайди, уни тушунишмайди.

Кашмира — камёб исм. Осмондек тиник, зилол сувдек соф маъноларини англатувчи персонаж хаёт мазмуни булмиш рангларини йукотади. Аслида тушларнинг рангли ёхуд рангсиз булиши ахамиятсиз. Фильмга танланган ном инсонни фикрлашга ундаши табиий. Х,акикатан хам тушлар рангли буладими ёки рангсиз? ! Аслида инсон туш курмаса, тинч ва осуда ухлайди. Бирок баъзида шундай тушлар буладики, инсон бу тушларда яшагиси, уйгонгиси келмайди. Яна шундай тушлар борки, одам тезрок уйгониб, бу вазиятдан халос булишни истайди.

Фильмга танланган ном — оригинал. Рангсиз тушлар — бу утмишга ишора. Рангсиз тушлар — Кашмиранинг ранг-баранг хаётини ок-кора рангга буяган такдир битиги. Фильмда кахрамонимиз азобланганидан дорихонага бориб, тушни яхшилайдиган дори сурайди. Такдир зарбаларидан чарчаган аёл калбидаги огрикли дардга даво исташ максадида фармацевтдан бунга шифо буладиган дори сурайди, аммо...

Кашмира фильм давомида хаётда курган-кечирганларини хеч кимга хасрат килмайди, хаётидан нолимайди. Чунки унга онаси (Шохида Исмоилова ижросида) ва жиянидан булак хеч ким ачинмайди, аксинча ундан нафратланишади.

Паспорт столига борган Кашмира ички ишлар ходими билан учрашиш, паспортга суратга тушиш, бармок изларини босиш жараёнида утмишини хотирлайди. Бундай рангсизлик уни жуда куп таъкиб этади. Шунга карамай, у хаётдаги хатоларини тугрилаб, уз хаётига ранг беришга харакат килади.

Унинг келиши муносабати билан ота-она барча фарзандларини ва якинларини мехмонга таклиф этади. Бирок иккита укасидан бошка хеч ким келмайди. Чунки акаси Кашмирадан ор килади, уни оила аъзоси сифатида кабул килишни истамайди, якинига йулатгиси келмайди. Сабаби унинг иши, мансабига тугри келмайди. Бу оила аъзолари учун у улган. Дархакикат, узок муддат жазони утаётган киз такдиридан бехабар оила аъзолари уни вафот этган деб уйлашади. Бирок хеч ким уни излаб бормайди, унинг такдири билан кизикмайди. Сабаби, улар учун исноддан кура, "Кашмира улди!", дейиш яхширок. Опасининг ихтиёри эса узида эмас, турмуш уртоги чизган чизигидан чикмайди...

Кашмиранинг катта укаси мехмонга келгач, дастурхон атрофида йигилганларнинг эътибори операторнинг йирик кадрдаги кичик, ширингина кизалокка каратилади. ^улма-кул булаётган бу кизалокка ён-атрофдагиларнинг муносабати икки инсон - Рустамнинг биринчи аёлидан булган угли Жасур (Анвар Назаров ижросида) ва Кашмирага бошкача таъсир килади. Боиси иккисининг хам кунгли кемтик. Улар хам инсонлар учун кадрли булишни истайди. Бу онларни оператор Азизбек Арзикулов зур махорат билан кадрга мухрлай олган.

Бир карашда бахтли оиладек туюлган бу хонадонда аслида бахти кемтиклар талайгина. Опаси жуда каттиккул инсонга турмушга чиккан. Акаси мансаб учун якинларидан кечишга хам тайёр. Катта укаси икки марта уйланган, шу сабабли унинг биринчи никохидан дунёга келган угли бу ерда ота-онасисиз яшайди. Кичик уканинг хотини эса Кашмира, яъни кайногачисининг келишини эшитиб, ота уйига кетиб колган...

Кашмира хаётини яна аввалгидек ранг-баранг килиш учун якинлари, оила аъзолари билан муносабатини тикламокчи булади. Бирок улар буни исташмайди. Келини Ойкиз (Асал Абдуллаева ижросида) билан учрашган Кашмира ундан уйга кайтишини сурайди. Лекин кутилмаганда эшитган жавоби уни ёмон ахволга солиб куяди: "Агар сиз оилам, болам хакида уйлаганингизда бу уйга кайтмаган булардингиз. ^изим сизни куриб катта булишини хохламайман..."

Аслида Кашмира хам хаёти бу тарзда кескин жарликка караб кулашини хаёлига хам келтирмаган. Такдирнинг аёвсиз зарбаларига карши туриб, узида куч топиб, барча азобларни енгган замондошимиз хаётини изга солиш учун курашади.

Отаси билан асосан нигохлари билан гаплашадиган Кашмира унга бор хакикатни айта олмайди, айб узида эканини яхши билади. Кашмира имкон кадар оила ва жамиятда уз урнини топишга уринади. Бирок хар кандай харакати унга зарба булиб кайтаверади, камалиб чикканлиги эса уни хар ерда таъкиб килади.

Кашмира оиласи багрига кайтгач, тарбиясиз жияни — Жасур яхши томонга узгара бошлагани сезилади. Чунки Кашмира унга алохида эътибор беради, уз билганларини ургатади, у билан дилдан сухбатлашади. Шу боис жияни майда-майда мозаикалардан бутун уй суратини тиклай бошлайди. Рамзий ахамиятга эга ушбу кадр режиссёрнинг узига хос топилмаси. Инсон эътибор ва самимий муносабат булсагина узини бахтли оиланинг кичик булса хам хакикий аъзоси хисоблайди.

Шу уринда режиссёр фильм ичида спектаклдан парчани уз урнида махорат билан киритиб утганини айтиб утиш жоиз. Х,аётда хам, сахнада хам уз боласига нисбатан мехрсиз она образи ижросидан таъсирланган болада бундай оналарга нисбатан нафрат хисси пайдо булади.

Жасур Кашмиранинг бундан бир неча йиллар олдин тушган рангли чиройли суратини топиб олиб, аммасига айнан уз уйида бериши фильм кахрамонининг хаётида яхши кунлар булгани ва яна булиши мумкинлигига умид беради. Биргина мана шу сурат реквизити фильмга рамзий маъно берган.

Кашмира фильм сунггида булиб утган барча хакикатни укасига айтиш чогида бу сухбатни отаси хам эшитиб туради, аммо буни у сезмайди. Фикрини якунлаб, энди ортга караган Кашмира бу гапларни тинглаб турган отасини куради. Шундан сунг унинг хаётига яна аввалги ранг кайтгандек булади, якинлари уни тушуна бошлайди. Буни режиссёр Аюб Шахобиддинов уша ёшликдаги чиройли рангли суратни йирик планда курсатиш билан ифодалайди.

Одам савдоси ва унинг окибатлари муаммоси нафакат бизнинг, шу билан бирга, бутун дунё учун огрикли масала хисобланади. Ушбу фильм уз даврида огрикли нукта, долзарб муаммони экранга олиб чика олгани билан ахамиятлидир. ^аётда адашган замондошимизнинг ижтимоий хаётга мослашувидаги кийинчиликлар кинематографик талкинда узининг ёркин ифодасини топа олган. Куп уринларда ок-кора рангдан

фойдаланилганлиги, вокеаларнинг шомдан кейин курсатилишида хам рамзий маъно мужассам.

Шу уринда актрисанинг ижро махоратини алохида таъкидламок жоиз. Унинг мунгли нигохи, эгилган кадди, узининг килмишига яраша жазо олиши холатлари хакконий акс этган.

Рихсивой Мухаммаджонов ва Абдувохид Ганиевнинг "Иснод" (сценарий муаллифи Рихсивой Мухаммаджонов, 2017 й.) фильмида бугун дунёда глобал муаммо хисобланмиш одам савдоси ва унинг салбий окибатлари хакида хикоя килинади. Фильмда чет элга ишлаш максадида кетган кизларнинг алданиб колаётгани, бу ишларнинг ортидан катта маблаг орттираётган кимсаларнинг килмишлари акс эттирилган.

Замондошларимиз булмиш уч гузал киз турли хил алдовларга ишониб, чет элга ишлаш учун кетади. Бирок уларнинг бошига кутилмаган синов ва тузалмас дард чанг солади. Одам савдоси муаммосига багишланган ушбу фильмда замондошларимизнинг хар бири уз тарихини журналист билан булган сухбатда бирма-бир баён этади.

Фильм давомида бир хонада ОИТС дардидан даволанаётган бу кизларни айни бир гурух инсонлар алдов йули билан уз тузогига илинтиргани ойдинлашади. Бу кизларнинг аянчли такдири билан танишаётган журналист киз (Дилноза Кубаева ижросида) фильм сунггида бу ишларда турмуш уртогининг хам кули борлигини билгач умр йулдошининг килмишига яраша жазо олиши учун уни узи фош этади.

Актёрнинг профессионал ижроси кинонинг таъсирчанлигини оширишга муносиб хисса кушади. Шу маънода фильмдаги оператор Умаржон Жумаев ижросидаги Келдиёр образи узига хос ечим топган. Унинг характеридаги образ айнан шу актёр учун ёзилгандек.

Узбекистон Республикаси санъат арбоби, режиссёр Олимжон Салимов актёрлар хакида шундай деган: "Актёр — бу харакатдаги образ. У аввало фикрловчи, интеллектуал савияси баланд, юртида, дунёда содир булган ва булаётган вокеа-ходисаларга муносабати аник, уларни мушохада кила оладиган, сахна санъатини, унинг конунлари ва талабларини миридан сиригача биладиган, уз устида тинмай ишлайдиган, касби талабларига сузсиз риоя киладиган, инсоннинг хар кандай вазиятдаги холатини чукур хис килиб, уни сахнада мукаммал ифодалай биладиган, маданияти, ахлоки, хаёт тарзи билан атрофдагиларга ибрат курсатадиган санъаткор булиши керак" [9; 5-б.]. Бу нафакат театр, шу билан бирга, кино актёри учун хам тааллукли фикрдир.

Мазкур фильмда театр актрисаси Дилноза Кубаеванинг (Жамилахон) ижроси хаётда хато килиб, алданган кизлар образини яратган Шахзода Матчонова (Нодира), Бахора Арслонова (Чарос) ва Феруза Мустафоева (Зебо) ижросидан профессионаллиги билан ажралиб туради. Дилноза журналист киз — Жамилахон образи оркали ички кечинмалари, галаёнлари, хис-туйгуларини хаётий ифодалай олган.

Шахзода Матчонова ижросидаги персонаж — Нодиранинг фикри фильмнинг асл максад-мохиятини очиб беради: "Манзура опа, мен бу дунёдан утсам мени эслайсизми? ..Деч ким эслаймайди..." Ана шу жумла хаётда алданганларнинг аччик кисматидир.

ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни айтиш керакки, узбек бадиий кино санъатида куплаб замондошлар образи яратилмокда. Уларнинг мазмун-мохияти турлича, мухими, миллий рухда, замонавий талкинда ижро этилмокда. Шунга карамай, замондош образини гавдалантиришда пухта ёзилган сценарий масаласи хамон уз долзарблигини саклаб колмокда.

Кино санъати ривожи учун давлат томонидан зарур шарт-шароит яратиб берилаётган хозирги кунда томошабинга бирор жихати билан намуна була оладиган хаётий мукаммал замондош кахрамонни яратиш пайти келди. Мазкур муаммонинг ечимини топиш максадида замондошлармизни сенаторлар, академиклар, журналистлар, компьютер дастурловчилари, дизайнерлар, реклама агентлиги ходимлари, метро ва автобус бошкарувчилар, йул курувчилар, кончилар, географлар, улкашунослар, фермерлар, ишбилармон-тадбиркорлар орасидан кидириш максадга мувофик. Уларнинг муаммоларни кандай енгиши бугунги кун томошабини учун кизик.

Образ хаётдан олинган булса ва унга бадиий сайкал меъёрида берилса, унинг экран талкини томошабинни узига жалб этади. Бундай изланиш Янги Узбекистон кино санъатида янги кахрамонни яратишга хизмат килиш баробарида, замондош образини гавдалантиришда ранг-барангликни хам вужудга келтиради.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАРРУЙХАТИ

1. Абулкосимова Х. Кинотеледраматургия асослари. - Тошкент: "Star-poligraf", 2009. - 60 б.

2. Абул-Касымова Х.Н., Тешабаев Ж., Мирзамухамедова М. Кино Узбекистана. -Ташкент: Изд-во лит. и искусства им. Г. Гуляма, 1985. - 288 с.

3. Базен А. Что такое кино? — Москва: "Искусство", 1972. — 382с.

4. Вылегжанина С., Меликов И. Наши современники на экране. — Фрунзе: "Илим". — 44 с. илл.

5. Исаева К. На экране — современник (Фильмы 70-х годов). — Москва: "Знание", 1974. — 40 б.

6. Каримова Н. Узбекистон бадиий кинематографининг шаклланиши ва тараккиёти. Автореф. док. дисс... — Т.: 2019, — 84 б.

7. Каримова Н. Игровой кинематограф Узбекистана: истоки. — Ташкент: Издательство журнала "San'at", 2012. — 120 с.

8. Ниёзова X,. Бадиий кинода замондош образи // "Янги Узбекистон ва миллий кинематография: тараккиёт йулларида" Республика илмий-амалий конференция туплами. Очун. — Т.: 2021. — Б. 138-145.

9. Салимов О. "Актёр - хдракатдаги образ" // "Узбекистон адабиёти ва санъати", Т.: 2021, № 10, 5-б.

10. Узбекистон санъати: анъаналар ва ижодий изланишлар. Ёш санъатшунос олимларнинг илмий-амалий конференцияси материаллари. - Т.: 2007. - 90 б.

11. Хафиза Ниёзованинг Шароф Бошбеков билан "Жаннат кайдадир" фильм сценарийси хдкидаги сух,бати. 2012 йил 11 сентябрь.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.