Научная статья на тему 'Давлат харидлари тизимида электрон савдоларнинг аҳамияти'

Давлат харидлари тизимида электрон савдоларнинг аҳамияти Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
228
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and Education
Область наук
Ключевые слова
давлат хариди тизимида шикоят / комиссия / комиссия баёни

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Р.Р.Хамдамова

Мақолада давлат харидлари тизимида шикоят қилиш, шикоятларни кўриб чиқиш ҳамда тегишли қарор қабул қилиш тартиби ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Давлат харидлари тизимида электрон савдоларнинг аҳамияти»

Давлат харидлари тизимида электрон савдоларнинг

ахамияти

Р.Р.Хамдамова ТМИ

Аннотация: Маколада давлат харидлари тизимида шикоят килиш, шикоятларни куриб чикиш хдмда тегишли карор кабул килиш тартиби ёритилган.

Калит сузлар: давлат хариди тизимида шикоят, комиссия, комиссия баёни

The importance of electronic sales in the public procurement

system

R.R.Xamdamova Tashkent Institute of Finance

Abstract: The article describes the procedure for filing a complaint in the public procurement system, reviewing complaints and making relevant decisions.

Keywords: complaint, commission, commission statement in the state procurement system

Электрон давлат харидлари - бу ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган х,олда давлат харидларини амалга ошириш шаклидир. Электрон давлат харидлари жараёнидаги харид килиш тартиб-таомилларини утказишда давлат харидларининг субъектлари хдмкорлигини таъминлайдиган ташкилий, ахборотга оид ва техник ечимларнинг дастурий мажмуи булмиш давлат харидларининг электрон тизимида амлага оширилади.

Электрон давлат харидларида иштирок этиш учун корпоратив буюртмачи ва иштирокчилар операторнинг воситачилик й^имини ва томонларнинг закалатини, бюджет буюртмачиси операторнинг воситачилик й^имини хдсоб-китоб-клиринг палатаси (ХККП)даги шахсий х,исобваракларига утказадилар. Бюджет буюртмачиси электрон давлат харидларида иштирок этиш учун закалатни ХККПга утказиши талаб этилмайди.

Давлат буюртмачиси ва иштирокчилар электрон давлат харидларидаги иштирокларини электрон ракамли имзолардан (ЭРИ) фойдаланган х,олда амалга оширади. Давлат буюртмачиси ва иштирокчининг ЭРИдан фойдаланиб давлат

харидларининг электрон тизими оркали тузган давлат харидлари тyFрисидаги шартномалари хдкикдй хисобланади.

Бюджет буюртмачилари эълон ёки оферта буйича Молия вазирлигининг давлат молиясини бошкариш ахборот тизими (ДМБАТ) томонидан банд куйилган суммасининг, шунингдек, уларнинг ХККПдаги хисобваракларида операторнинг воситачилик й^ими суммасининг етарли микдори мавжуд булган такдирда, электрон давлат харидларида иштирок этадилар.

Корпоратив буюртмачилар ва иштирокчилар, уларнинг ХККПдаги хисобваракларида давлат харидларининг электрон тизими операторининг воситачилик й^ими ва томонларнинг закалати суммасини тулаш учун етарли булган аванс туловини утказгандан сунг электрон давлат харидларида иштирок этадилар.

Бюджет буюртмачиси томонидан шахсий кабинет оркали аукцион, танлаш ва тендер утказилиши тyFрисидаги эълон жойлаштирилиб ёки электрон дуконда иштирокчининг офертаси танланиб, давлат харидларининг электрон тизими электрон давлат харидлари якунларига кура тузиладиган шартномавий мажбуриятларни бажариш учун молиялаштириш манбаларини инобатга олган х,олда керакли суммага банд куйиш тyFрисидаги ахборотни ДМБАТдан олгандан сунг ушбу эълонни ёки танланган оферта буйича нархлар сурови механизмини фаоллаштиради.

Аукцион иштирокчиси закалати бошка иштирокчи томонидан ундан кура пастрок нархдаги таклиф берилгунга кадар банд килиб куйилади.

Электрон дукон иштирокчиларининг закалати FOлиб аниклангунга кадар оператор томонидан банд килиб куйилади. Электрон дукон ва аукцион утказишда корпоратив буюртмачи ва давлат харидлари ижрочисининг киритган закалатлари шартнома буйича мажбуриятлар тулик бажарилган ёки белгиланган тартибда бекор килингунга кадар банд килиб куйилади.

Корпоратив буюртмачилар ва иштирокчилар ХДКПдаги шахсий хисобваракларига электрон дуконда иштирок этишдан олдин иштирокчининг офертаси кийматининг 3 фоизи микдорида; аукционда иштирок этишдан олдин аукционнинг бошла^ич нархидан 3 фоиз микдорида закалат утказадилар.

Давлат буюртмачиси томонидан танлаш ёки тендер утказишда иштирокчилар томонидан закалат киритиш зарурати хамда киритиладиган закалат микдори харид комиссияси томонидан белгиланади. Иштирокчиларнинг закалати оператор томонидан FOлиб аниклангунга кадар банд килиб куйилади.

Танлаш ёки тендер FOлибининг закалати шартнома тузилгунига кадар банд килиб куйилади. Бунда FOлиб шартнома тузишни рад этган такдирда, унга закалат суммаси кайтариб берилмайди.

Танлаш ёки тендер буйича харид килиш хужжатларида назарда тутилган холларда ижрочининг киритган закалати шартнома буйича мажбуриятлар тулик бажарилган ёки белгиланган тартибда бекор килингунга кадар банд килиб куйилади.

Закалат микдори танлашни утказишда товар (иш, хизмат) кийматининг 1 -3 фоизи, тендер утказишда эса 1-5 фоизи доирасида белгиланишига йул куйилади. Бунда харид комиссияси иштирокчиларга нисбатан таклифларнинг гаров ёки кафолат тарзида ёхуд конунчиликда назарда тутилган бошка усулда таъминланиши зарурлиги туFрисидаги талабни белгилашга хакли.

Оператор томонидан давлат буюртмачиси ва иштирокчилардан ундириладиган воситачилик йотими микдори ваколатли орган томонидан белгиланади ва барча операторлар учун ягона хисобланади.

Оператор хисоб-китобларни ташкил этиш, хисобини юритиш, хамда корпоратив буюртмачилар ва иштирокчиларнинг шартномавий мажбуриятлари бажарилишини таъминлаш максадида операторга хизмат курсатувчи банкда ХДКП учун алохида иккиламчи банк хисобвараFини очади.

Оператор шартномавий мажбуриятлар бажарилишини таъминлаш ва алохида хисобини юритиш буйича корпоратив буюртмачилар ва иштирокчилар учун ХККПда алохида хисобварак очади.

Молия вазирлиги бюджет буюртмачиларининг хисоб-китобларини ташкил этиш, шартнома буйича мажбуриятлари бажарилиши хисобини юритиш ва таъминлаш максадида оператор учун Молия вазирлигининг ахборот тизимида шахсий Fазна хисобвараклари очади ва унга ушбу хисобвараклардаги маблаFларни бошкариш учун рухсат беради.

Оператор бюджет буюртмачиларига хисобни алохида-алохида юритиш ва шартнома буйича мажбуриятлар бажарилишини таъминлаш учун ХККПда хисобвараклар очади.

Давлат харидларининг электрон тизими автоматик режимда куйидагиларни амалга оширади:

• давлат буюртмачиси ва иштирокчига киритилган аванс суммасига мувофик хар бир лот буйича электрон давлат харидларидан фойдаланиш имкониятини яратиш;

• электрон давлат харидларини утказиш;

• иштирокчиларни аниклаш ва шартномани шакллантириш;

• электрон давлат харидлари иштирокчиларининг таклифларини Давлат солик кумитаси, Молия вазирлиги, Курилиш вазирлиги, Адлия вазирлиги маълумотлар базаларига интеграциялашуви оркали бахолаш учун зарур булган маълумотлар билан давлат буюртмачиси ва харид комиссиясини таъминлайди.

Операторлар маълумотлар базаларининг электрон хамкорлиги оркали Давлат солик кумитаси, Молия вазирлиги, Курилиш вазирлиги, Адлия вазирлиги ва бошка манфаатдор вазирликлар ва идоралар билан электрон хужжатлар айланмасини хамда давлат харидларини ташкил этиш учун зарур булган ахборот алмашинувини таъминлайди.

Электрон давлат харидларининг якунига кура давлат харидларининг электрон тизими томонидан автоматик равишда намунавий шакл асосида шартнома шакллантирилади ва шартнома томонларининг шахсий кабинетларига юборилади, шунингдек, тузилган шартномалар электрон реестрига киритиш оркали руйхатдан утказилади.

Оператор тузилган шартномалар буйича ахборотни Молия вазирлиги ва операторнинг маълумотлар базалари электрон хамкорлиги оркали Молия вазирлигига юборади.Молия вазирлиги шартномалар тузилганлиги туFрисидаги ахборотни кабул килгандан сунг бюджет буюртмачиларининг шартномаларини бир иш куни мобайнида автоматик тартибда ДМБАТда руйхатдан утказади ёки хисобга олади, шунингдек, электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартнома суммасини ХККПга утказиб беради.

Бюджет буюртмачиси танлаш ёки тендер натижасида тузилган шартнома буйича туловларни ХККПдаги шахсий хисобваракларидан фойдаланмаган холда амалга оширади. Бунда олдиндан тулов шартлари шартномада назарда тутилади.

Корпоратив буюртмачилар электрон дукон ёки аукцион натижасида тузилган шартнома буйича туловларни тулик хажмда амалга ошириш учун ушбу шартнома давлат харидларининг электрон тизимида руйхатга олинган пайтдан бошлаб ун иш куни мобайнида узларининг ХККПдаги хисобвараFига маблаFларни утказадилар. Бунда закалат шартнома буйича тулов суммасига кушиб хисобланиши мумкин.

Корпоратив буюртмачилар танлаш ёки тендер натижасида тузилган шартнома буйича туловларни ХККПдаги шахсий хисобваракларидан фойдаланмаган холда амалга оширади. Агарда корпоратив буюртмачи электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартномада белгиланган муддатда туловни амалга оширмаса, унинг закалати бир иш кунида ижрочининг ХККПдаги тегишли хисобвараFига утказилади.

ХККП давлат буюртмачисидан электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартнома буйича тушган тулов суммасини банд килиб куяди ва маблаFлар тушган кундан кейинги иш кунидан кечиктирмасдан бу хакида ижрочига хабарнома юборади.Мазкур хабарнома ижрочига товарларни (ишларни, хизматларни) етказиб бериш учун асос булиб хизмат килади.

Ижрочи ХККП томонидан маблаF тушганлиги туFрисидаги хабарнома юборилишидан олдин товарларни (ишларни, хизматларни) етказиб берган

такдирда, давлат буюртмачиси томонидан кабул килинган товарлар (ишлар, хизматлар) буйича тулов амалга оширилмаслиги билан боFлик хатарлар ижрочининг зиммасида булади.

Корпоратив буюртмачи электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартнома асосида товарни (ишни, хизматни) тулик кабул килганидан кейин уч иш куни мобайнида бу тугрисидаги ахборотни узининг шахсий кабинетидан фойдаланган холда операторга юборишга мажбур.

Бюджет буюртмачиси электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартнома асосида товарни (ишни, хизматни) тулик кабул килгандан сунг уч иш куни мобайнида бу туFрисидаги ахборотни бюджет ташкилотларининг хисоби ва хисоботлари автоматлаштирилган тизимининг дастурий комплекси оркали ДМБАТга киритишга ва юборишга мажбур.

ДМБАТ бюджет буюртмачисининг шартнома асосида товарни (ишни, хизматни) кабул килганлиги туFрисидаги ахборотни олгандан кейин уни бир иш куни мобайнида маълумотлар базаларининг электрон алмашинуви оркали операторга юборади.

Оператор товарлар (ишлар, хизматлар) электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартнома буйича тулик хажмда етказилганлиги хакидаги маълумотни олгандан сунг бир иш куни давомида:

- электрон тулов топширикномасини шакллантиради ва ДМБАТга юборади, у эса тулов топширикномасини олгандан сунг бир иш куни давомида бюджет буюртмачиларининг пул маблаFларини ижрочига юборади;

- электрон тулов топширикномасини шакллантиради ва операторга хизмат курсатувчи банкка юборади, у эса тулов топширикномасини олгандан сунг бир иш куни мобайнида корпоратив буюртмачиларнинг маблаFларини ижрочига юборади;

- ижрочининг закалатига куйилган бандни бекор килади ва тегишли шахсий х,исобвараFига кайтаради;

- закалатни банддан ечади ва корпоратив буюртмачининг тегишли шахсий х,исобвараFига кайтаради, бундан закалат шартнома буйича тулаш суммасига кушиб хисобланган холлар мустасно;

- электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартнома буйича мажбуриятларнинг бажарилганлиги хакидаги маълумотни давлат харидларининг электрон тизимига жойлаштиради.

Оператор танлаш ёки тендер натижасида шартнома тузилганидан сунг бир иш куни давомида закалатни банддан ечади ва уни ижрочининг тегишли шахсий XисобвараFига кайтаради.

Корпоратив буюртмачи томонидан утказилган танлаш ёки тендерда иштирокчилар ва ижрочи томонидан киритилган закалат шартнома

тузилганидан сунг оператор томонидан бир иш куни давомида банддан ечилади ва уларнинг тегишли шахсий хисобвараFига кайтарилади.

Агар танлаш ёки тендер буйича харид килиш хужжатларида ижрочининг киритган закалати шартнома буйича мажбуриятлар тулик бажарилган ёки белгиланган тартибда бекор килингунга кадар банд килиб куйилишини назарда тутувчи талаб белгиланган булса, закалат ушбу талаблар бажарилгунга кадар банддан ечилмайди.

Электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартнома буйича етказиб бериш муддати тугагандан сунг товарлар (ишларни, хизматлар) етказиб берилганлиги хакидаги маълумот мавжуд булмаса, давлат харидларининг электрон тизими бир иш куни мобайнида автоматик режимда давлат буюртмачиси ва Молия вазирлигини хабардор килади.

Давлат буюртмачиси томонидан электрон дукон ёки аукцион оркали тузилган шартнома буйича товарлар (ишлар, хизматлар) етказиб берилганлиги хакидаги маълумот такдим килинмаганда, ХККП ушбу шартнома буйича товарлар (ишлар, хизматлар)ни етказиб бериш муддати тугагач уч иш кунидан сунг:

✓ бюджет буюртмачиларнинг шартнома буйича маблаFларига суд ёки Давлат харидлари сохасидаги шикоятларни куриб чикиш буйича комиссиянинг тегишли карори кабул килингунига ёки шартнома бекор килингунга кадар банд куяди;

✓ корпоратив буюртмачи томонидан ушбу шартнома буйича киритилган маблаFлардан бандни бекор килади, бундан закалат суммаси мустасно;

✓ корпоратив буюртмачи ва ижрочининг закалатига суд ёки Давлат харидлари сохасидаги шикоятларни куриб чикиш буйича комиссиянинг тегишли карори кабул килингунига ёки шартнома бекор килингунга кадар банд куяди;

✓ бажарилмаган шартномалар буйича маълумотларни Молия вазирлигига юборади.

✓ ХККП суднинг конуний кучга кирган карори ёки Давлат харидлари сохасидаги шикоятларни куриб чикиш буйича комиссия карори асосида закалатни банддан ечишни ва (ёки) тегишли хисобваракка утказишни амалга оширади.

Бунда ХККП ижрочининг закалати бюджет буюртмачисига утказилиши туFрисидаги суднинг конуний кучга кирган карори ёки Давлат харидлари сохасидаги шикоятларни куриб чикиш буйича комиссия карори асосида закалатни бюджет буюртмачисининг бюджетдан ташкари тегишли XисобвараFига утказишни амалга оширади.

Операторнинг воситачилик йиFими давлат харидларининг якунларига кура битимнинг хакикий суммасидан келиб чикиб давлат буюртмачиси ва

иштирокчининг аванс туловларидан давлат харидларининг электрон тизими томонидан ушлаб колинади.

Иштирокчиларнинг ва корпоратив буюртмачиларнинг банди бекор килинган маблаFлари уларнинг топширикларига асосан бошка электрон давлат харидларида аванс туловлари сифатида фойдаланилиши мумкин ёки уларга хизмат курсатадиган банклардаги хисобваракларига кайтарилади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Узбекистон Республикасининг 22.04.2021 йилдаги "Давлат харидлари туFрисида"ги УРК,-684-сон К,онуни

2. Вазирлар Махкамасининг 2022 йил 20 майдаги 276-сон карори билан тасдикланган "Давлат харидларини амалга ошириш билан боFлик тартиб-таомилларини ташкил этиш ва утказиш тартиби туFрисида"ги Низом

3. O'roqov U.Yu. Davlat xaridi. O'quv qo'llanma.T.:«Nihol print» OK, 2022. 200

b.

4. У.Уроков, Э.Шодмонов, Д.Бобобекова. Давлат харидларини бошкариш. Т.-2022 й.

5. У. Уроков. Давлат харидлари тизими: кеча ва бугун. «Бозор, пул ва кредит» журнали, 8-сон, 2018 й.

6. У.Уроков. Давлат харидлари тизимида электрон харидлар хажмини ошириш масалалари. "Замонавий молиянинг миллий ва халкаро долзарб масалалари". Халкаро илмий-амалий конференция материаллари туплами. ТМИ, 2021 йил 20 май

7. Уроков У.Ю. Чинкулов К,.Р. Узбекистонда давлат харидларининг такомиллашувининг хукукий асослари. «Халкаро молия ва хисоб» журнали, 2017 йил 8-сон.

8. У.Уроков. Узбекистонда давлат харидлари тизимини такомиллаштириш масалалари. "Узбекистонда давлат харидлари тизимини такомиллаштириш масалалари" мавзусидаги олий укув юртлараро илмий-амалий конференция материаллари туплами. ТМИ, 2014 йил 13декабрь

9. У.Уроков. Газначилик тизимида бюджет маблаFларидан самарали фойдаланиш масалалари. "Худудлар молиявий салохиятини юксалтиришда хизмат курсатиш сохасининг ахамияти" мавзусидаги республика илмий-амалий конференция материаллари туплами.ТМИ, 2017 йил

10. У.Уроков. Бюджет маблаFларидан самарали фойдаланишни таъминлаш йуллари. "Худудлар молиявий салохиятини юксалтиришда хизмат курсатиш сохасининг ахамияти" мавзусидаги республика илмий-амалий конференция материаллари туплами.ТМИ, 2017 йил 12 апрель

11. N Xaydarov. Soliqlar va soliqqa tortish masalalari. O 'quv qo 'llanma. Toshkent: Akademiya, 2007

12. Т.С. Маликов, Н.Х. Хайдаров. Молия: умумдавлат молияси. Тошкент: «IQTISOD-MOLIYA, 2009

13. A.V. Vaxabov, Sh. A. Tashmatov, N.X. Xaydarov, A.V.Vaxabov. Moliyaviy savodxonlik asoslari: o'quv qo'llanma/-Toshkent- 2013

14. Гайдаров Н., Т. Маликов - Бюджет: тизими, тузилмаси, жараёни. Укув кулланма, 2007

15. Т.С. Маликов, Н.Хайдаров. Финансы: государственные финансы. Учебное пособие. Экономика и финансы. Ташкент. 2009

16. Н. Хайдаров. Давлат молиясини бошкариш. Т.:«Академия, 2005

17. Н.Хайдаров. Сравнительный анализ основных макроэкономических показателей Республики Узбекистан. Международная научно - практическая конференция «Процессы цифровой трансформации в экономике, финансах и управлении в условиях пандемии». Казань - Ташкент, 4 мая 2022 г.

18. N. Xaydarov. Issues of enhancing the quality of doctoral education at higher education institutions: European Experience and practices of joint project in higher education reform process in Uzbekistan. Vita Color Т.: 2014

19. U.Y.O'roqov, M.B.Moyliyev. Mamlakat investitsiya jozibadorligini oshirish orqali xalqaro kapitalni jalb qilish masalalari. Science and Education, 2022

20. Uchqun Yunusovich Urokov, Zulayho Abdujobir Qizi Tursunova. Actual issues in the management of external debt. Science and Education, 2022. № 12

21. Uchqun O'roqov, Javohir Yomg'Irov. Davlat xaridlarini tashkil etish modellari: afzalliklari va kamchiliklari. Science and Education, 2022. № 12

22. У.Ю.Уроков. Узбекистонда давлат харидларининг такомиллашувининг хукукий асослари.«Халкаро молия ва хисоб» журнали. 2017

23. У.Уроков. Бюджет маблаFларидан самарали фойдаланишни таъминлаш йуллари.2017

24. У.Ю. Уроков. К, ишлок хужалиги субъектларини солик имтиёзлари оркали раFбатлантириш. Иктисодиёт ва таълим, 2015

25. У.Уроков. Махаллий бюджетлар мустакиллигини оширишга оид назарий карашлар. Узбекистонннинг халкаро молия тизимига интеграциялашувни кучайтириш йуллари" мавзусидаги республика илмий-амалий конференция. ТМИ. 2020

26. У.Уроков. Махаллий бюджетлар молиявий баркарорлигини белгиловчи курсаткичлар. 2020.

27. У.Ю Уроков, К.Р. Чинкулов. Узбекистонда давлат харидларининг такомиллашувининг хукукий асослари. «Халкаро молия ва хисоб» журнали, 2017

28. У.Уроков. Мах,аллий бюджетлар мустакиллигини оширишнинг устувор йуналишлари. Science and Education, 2022. № 6

29. У.Уроков. Бюджет маблаFларидан самарали фойдаланишни таъминлаш йуллари. 2017

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.