Научная статья на тему 'ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ИНСТИТУТИ'

ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ИНСТИТУТИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
5
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
давлат фуқаролик хизматини ўташ / давлат фуқаролик хизматини ўташ тизими / меритократия тамойили / карьера модели. / passage of the state civil service / state civil service system / principle of meritocracy / career model.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Рахмонов, Зафаржон Зайниддинович

Ушбу илмий мақолада давлат фуқаролик хизматини ўташ тушунчаси, унинг аҳамияти ва долзарблиги кўриб чиқилган ҳамда давлат фуқаролик хизмати ўташнинг ўзига хос жиҳатлари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STATE CIVIL SERVICE TRAINING INSTITUTE

This scientific article examines the concept, meaning and relevance of the state civil service, and also analyzes specific aspects of the state civil service.

Текст научной работы на тему «ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ИНСТИТУТИ»

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

ДАВЛАТ ФУЦАРОЛИК ХИЗМАТИНИ УТАШ ИНСТИТУТИ

Рахмонов Зафаржон Зайниддинович

ТДЮУ мустакил изланувчиси E-mail: z.raxmanov95@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу илмий мацолада давлат фуцаролик хизматини уташ тушунчаси, унинг ауамияти ва долзарблиги куриб чицилган уамда давлат фуцаролик хизмати уташнинг узига хос жщатлари таулил цилинган.

Калит сузлар: давлат фуцаролик хизматини уташ, давлат фуцаролик хизматини уташ тизими, меритократия тамойили, карьера модели.

ИНСТИТУТ ПРОХОЖДЕНИЯ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ГРАЖДАНСКОЙ

СЛУЖБЫ

Рахмонов Зафаржон Зайниддинович

Старший преподаватель Центра повышении квалификации юристов при Министерстве юстиции Республики Узбекистан E-mail: z.raxmanov95@gmail .com

АННОТАЦИЯ

В данной научной статье рассмотрены понятие, значение и актуальность государственной гражданской службы, а также анализированы специфические аспекты государственной гражданской службы.

Ключевые слова: прохождения государственной гражданской службы, система государственной гражданской службы, принцип меритократии, карьерная модель.

Олимларнинг давлат хизматининг бир тури булган давлат фукаролик хизмати ва давлат фукаролик хизматини уташ тушунчаларига оид фикр ва мулохазалари кам учрайди. Бирок умумий маънодаги давлат хизматини уташ институти хакида фикр ва мулохазалар талайгина. Давлат хизматини уташ институти - бошкарув аппаратига ходимларни танлашдан, хизмат буйича харакатланишни амалга оширишдан, давлат хизматидан бушатиш услубларини урнатиш ва амалга оширишдан бошланади [1].

Давлат хизмати институтининг эволюцияси узок тарихга эга булиб, давлат хизматининг замонавий киёфасини, хукукий макомининг хусусиятларини, давлат хизматчиларини ишга кабул килиш максад ва вазифаларини ва уларнинг мехнатига хак тулашни белгилайди [2]. Хрзирги кунда давлат хизмати

КИРИШ

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

инcтитyтигa дaвлaт хизмaтчилaрини yзлaригa юкланган фyнкциялaрни хамда дaвлaт oргaни рахбарияти тoмoнидaн кабул килинaдигaн кaрoрлaрни ижросини амалга оширишга кaрaтилгaн фaoлияти cифaтидa каралмокда.

Бyндaн келиб чикиб айтишимиз мумкинки, давлат хизмати жараёнлари Ba yлapни тартибга солувчи нормалар бирлашган холда давлат хизмати инстшутини ташкил килади. Бирок, давлат хизмати хукукий институти кайси хукук сохасига тегишлилиги масаласи хозирги кунга кадар мунозарали. Айрим олимлар давлат хизматини маъмурий хукукнинг ажралмас кисми сифатида тушунсалар, айримлари эса давлат хизмати жараёнида юзага келадиган муносабатлар маъмурий-хукукий меъёрлар билан тартибга солинганлиги сабабли алохида маъмурий-хукукий институт хисоблашади.

Фикримизча, олимлар давлат хизматини институт сифатида изохлайдиган бyлca, давлат фукаролик хизматини yтaшни хам алохида хукукий институт сифатида урганиш максадга мувофик бyлap эди. Хукукий институт - бу маълум бир доирадаги муносабатларни тартибга солувчи хукукий нормалар й^индисидан иборат 6ули6, хукук сохасининг такибий элементи хисобланади. Демакки, давлат фукаролик хизмати хам маълум доирадаги муносабатларни тартибга соланди, давлат фукаролик хизматини yтaш эса жараён хисобланади, бу сохани тартибга солиш алохида конун билан амалга оширилади.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Хукукшунос олимлар томонидан давлат фукаролик хизматини yтaш тушунчаси бyйичa билдирилган фирк ва мулохазаларга эътибор каратадиган бyлcaк хам давлат фукаролик хизматини yтaшни сохага оид институт сифатида кабул килиш мумкин деб уйлаймиз.

Хусусан, олим В.В.Черепанов "давлат хизматини yтaш - хизмат yтaшнинг асосий мазмуни, боскичлари, тартиб ва жараёнларини белгилаб берувчи хукукий, ташкилий ва ижтимоий чора-тадбирлар тизими хисобланади" деган фикрни билдирган [2]. Й.М. Козловнинг фикрича, "Давлат хизматини yтaш -давлат хизматчилари учун узок давом этувчи жараён 6ули6, бу хизматчиларнинг хизматга кабул килиш вактидан бошлаб, то хизматдан бyшaшгaчa булган кетма-кет алмашинувини ифода этади".

Миллий олимларимиз давлат хизматини yтaшни давлат хизматчисининг хукукий холатига таъсир кypcaтyвчи юридик фактлар ва хокимият субъектлари индивидуал актларининг тизими, шунингдек, давлат лавозимини эгаллаб турган шахснинг хизмат холатининг Усиши [3], дея тариф беришган. Э.Т.Хожиев "Давлат хизматини уташ - давлат маъмуриятида мансабларнинг давлат хизматчилари томонидан кетма-кетликда алмашинувини,

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

хизматчиларнинг давлат-хизмат хукукий муносабатлари узгаришини уз ичига олади" деган фикрни билдирган [4].

Шунингдек, давлат хизматини уташ - бу давлат хизматининг асосий элементи булиб, ходимларни давлат хизматига кабул килиш, давлат хизматчиларининг аттестацияси, уларнинг хизмат буйича харакатланиши, хизматчилар фаолиятини тартибга солиш ва уларнинг жавобгарлиги, шунингдек, давлат-хизмати муносабатларининг бекор булиши асосларини уз ичига олувчи жараёндир деган фикрлар хам билдирилган [5].

Фикримизча, давлат фукаролик хизматини уташ - махсус реестрга киритилган давлат фукаролик хизматчиси томонидан давлат хизматига кириш, хизмат буйича харакатланиш ва давлат хизматини тугатиш боскичидан иборат булган профессионал фаолиятдир.

Узбекистон Республикасининг "Давлат фукаролик хизмати тугрисида"ги ^онуннинг 7 боби "Давлат фукаролик хизматини уташ тартиби" деб номланиб, давлат фукаролик хизматини уташ тартибининг умумий коидаларини уз ичига олади. Демак, давлат фукаролик хизматини уташ узига хос тизимга эга эканлиги билан ажралиб туради. Хусусан, давлат фукаролик хизматини уташда хизмат буйича кутарилиш (харакатланиш) мухим ахамият касб этади.

Бизнинг фикримизча давлат фукаролик хизматини уташ жараёнини бир неча боскичларга булиб урганиш максадга мувофик булар эди. Хусусан:

• давлат фукаролик хизматига кабул килиш;

• малака даражалари ва махсус унвонлар бериш;

• давлат фукаролик хизматчисини бошка лавозимга утказиш

• давлат хизматчиларини аттестациядан утказиш ва уларнинг малакасини ошириш;

• давлат хизматчисини рагбатлантириш;

• давлат хизматининг тугатилиши

Айрим мутахассислар давлат хизматини уташнинг асосий белгиси давлат лавозимини эгаллаш деб хисоблайди[7]. Бу фикрга кушиламиз хакикатдан хам давлат органи ёки ташкилотидаги бирорта лавозимни эгаллаш фукаронинг мансаб хукуклари, мажбуриятлари, чекловлар ва хукукий жавобгарликнинг субъектига айланганидан далолат беради.

Давлат фукаролик хизматини уташнинг якуний боскичи давлат хизматининг тугатилиши хисобланади. Давлат хизматининг тугатилиши амалдаги конунчилик томонидан назарда тутилган асосларга биноан, давлат хизматчисини ишдан бушаши (бушатилиши) билан боглик жараён хисобланади.

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

Давлат хизмати тугатилиши жараёнининг мазмун-мохияти шундаки, унда давлат хизматчилари ва давлат органлари фаолият юритаётган давлат ташкилотлари шу жараён билан боглик булган бир катор юридик харакатларни бажарадилар. Давлат хизмати тугатилишининг ташаббускори сифатида уз хохишига биноан бушаётган давлат хизматчиси ёки конунчиликда кузда тутилган сабабларга кура хизматчи билан давлат-хизмат муносабатларини бекор килаётган давлат органи (маъсул мансабдор шахс) хам булиши мумкин. Мазкур жараён Узбекистон Республикаси Мехнат кодексида назарда тутилган нормаларга биноан тартибга солинади.

Юкорида айтилган конунинг 50-моддасида давлат фукаролик хизматчиси фаолиятини тугатиш учун куйидагилар асос булиши белгиланган:

- мехнат тугрисидаги конунчиликка мувофик мехнат шартномасининг бекор килинганлиги;

- Узбекистон Республикаси фукаролигининг давлат фукаролик хизматчиси томонидан йукотилганлиги;

- давлат фукаролик хизматчиси фаолиятини давом эттириш имкониятини истисно этувчи жазога тортилганлигига доир суд хукмининг конуний кучга кирганлиги, шунингдек унга нисбатан тиббий йусиндаги мажбурлов чораларини куллаш тугрисидаги суднинг ажрими;

- давлат фукаролик хизматчисининг давлат фукаролик хизмати лавозимини эгаллаши учун ахамиятга эга булган ёлгон ахборот такдим этилганлиги;

- давлат фукаролик хизматчиси томонидан коррупцияга оид хукукбузарлик содир этилганлиги;

- давлат фукаролик хизматини уташ билан боглик чекловларга давлат фукаролик хизматчиси томонидан риоя этилмаганлиги.

Бугунги кунда Узбекистонда давлат фукаролик хизматини уташнинг янича тизим шаклланиб бормокда. Мазкур тизимнинг шаклланиши Узбекистон Республикаси Президенти хузуридаги Давлат хизматини ривожлантириш агентлиги фаолиятини ташкил этилиши билан боглик булмокда.

Хулоса киладиган булсак, давлат фукаролик хизматини уташни хам алохида хукукий институт сифатида урганиш максадга мувофик, чунки давлат фукаролик хизмати маълум доирадаги муносабатларни тартибга солади, давлат фукаролик хизматини уташ жараёни эса алохида конун билан белгиланади.

REFERENCES:

1. Аппарат управления государства. Ч.2. -М. 1997. С. 205.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

2. Воронин А.Н., Надирова Р.Р. Институт государственной службы: право на государственную службу и механизм реализации // Международный журнал гуманитарных и естественных наук. 2022. №12-1. URL: https: //cyberleninka.ru/article/n/institut- gosudarstvennoy- sluzhby-pravo-na-gosudarstvennuyu-sluzhbu-i-mehanizm-realizatsii

3. Черепанов В.В. Основы государственной службы и кадровой политики. -М., 2012. - С.167.

4. Мирбобоев Б., Хусанов о., Бегматов А. Узбекистонда давлат хизматини ташкил этишнинг ташкилий-хукукий масалалари. "Akademiya" нашриёти, Тошкент, 2005 йил. Б.84.Mustaqillik: Izohli ilmiy-ommabop lug'at// Mualiflar: M. Abdullayev, M. Abdullayeva va boshq.; R. Roziyev va Q. Xonazarov umumiy tahririda. To'ldirilgan uchinchi nashri/ - T.: "Sharq", 2009. // https://n.ziyouz.com/books/lugatlar/Mustaqillik%20(izohli%20ilmiy-ommabop%20lug'at).pdf

5. Давлат хизмати: Укув кулланма / Хожиев Э.Т., Исмаилова Г.С М.А. - Т.: Baktria press, 2015.

6. Davlat xizmati. [Matn]: darslik. / Yusupov S.B., Isayeva F.B. Toshkent davlat yuridik universiteti, 2022. - 160 b.

7. Давлат хизмати: Укув кулланма / Хожиев Э.Т., Исмаилова Г.С М.А. - Т.: Baktria press, 2015.

., Рахимова - Toshkent: ., Рахимова

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.