CC BY
212SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 1 I 2021
ISSN: 2181-1601
DAVLAT BOSHQARUV TIZIMINI SAMARADORLIGINI OSHIRISH XORIJIY TAJRIBA VA MILLIY AMALIYOT ASOSIDA
Aziz Botirovich Mardonov
Toshkent davlat yuridik universiteti Davlat boshqarnvi huquqi bo'limi magistranti
ANNOTATSIYA
Jahon hamjamiyatida rivojlanayotgan davlatlar qatorida O'zbekiston Respublikasi yetakchi o'rinda ildam qadamlar bilan bosqichma-bosqich o'zini taraqqiyot yo'lidan ketmoqda. Hozirgi davrda, bir muncha rivojlangan va yuqori darajada rivojlangan mamlakatlar tajribasiga ko'ra har bir millat jahon hamjamiyatida munosib o'rin egallaydi, katta va uzoq muddatli maqsadlarni qo'yishga va ularga erishishga qodir. Ushbu maqola xalqimizning farovon hayoti, go'zal hayot tarzi va umuman olganda, har bitta sohada yuksak yutuqlarga erishish maqsadida davlat boshqaruv tizimini samaradorligini oshirish, unda horijiy tajribani o'rganish, milliy amaliyotda qo'llash haqida kerakli va foydali ma'lumotlarni ifoda etadi.
Kalit so'zlar: davlat va jamoat boshqaruvi tizimi, davlat xizmatlari ko'rsatish tizimi, hamkorlik, xalqaro tajriba, modernizatsiya, demokratlashtirish.
DEVELOPING THE EFFICIENCY OF PUBLIC ADMINISTRATION SYSTEM ON THE BASIS OF FOREIGN EXPERIENCE AND NATIONAL PRACTICE
Aziz Botirovich Mardonov
Master of Public Administration Law of Tashkent State Law University
ABSTRACT
The Republic of Uzbekistan is one of the leading developing countries in the world community and is gradually moving away from the path of development. Nowadays, according to the experience of some developed and highly developed countries, every nation has a worthy place in the world community, is able to set and achieve great and long-term goals. This article provides necessary and useful information on how to improve the efficiency of public administration and study foreign experience and apply it in national practice in order to achieve a prosperous life of our people, a beautiful lifestyle and, in general, high achievements in every field.
Keywords: state and public administration system, public service delivery system, cooperation, international experience, modernization, democratization.
KIRISH
Davlat harakat strategiyasining harakatlantiruvchi kuchi davlat va uning organlari hisoblanadi. Islohotlarning kafolati va kafolati - bu davlatning samarali faoliyati bilan bog'liq bo'lgan voqea. U boshqaruv mahorati bilan uzoq muddatli maqsadlarni rejalashtiradi, siyosiy va ijtimoiy jarayonlarni boshqaradi, aholini safarbar qiladi va mavjud resurslardan oqilona va adolatli foydalanadi. Binobarin, davlat va jamoat boshqaruvi tizimini takomillashtirmasdan mamlakat hayotini modernizatsiya qilish mumkin emas. Modernizatsiya mamlakatni rivojlanishiga olib keladi, menejmentning xizmat qilish muddatini yangi sifat va talablar darajasiga ko'taradi. Ushbu jarayonlar bevosita mintaqaviy rivojlanish bilan bog'liq muammolarni hal qilishda mahalliy hokimiyat organlariga mustaqil qaror qabul qilishga imkon beradigan qonunchilik bazasini shakllantirishni talab qiladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Shu munosabat bilan, prezidentimiz parlament qarorlarini qabul qilish va qonunlar ijrosi ustidan nazoratni kuchaytirish, ijro etuvchi hokimiyat tizimini optimallashtirish, ma'muriy islohotlarni davom ettirish va davlat boshqaruvida zamonaviy boshqaruv usullaridan keng foydalanish, malakali mutaxassislarni jalb qilish zarur deb takidladi. Asosan davlat xizmati, siyosatni ishlab chiqish, mahalliy hokimiyatlarning vakolat va majburiyatlarini qayta belgilash va ularning mustaqilligini yanada mustahkamlash borasida ko'rsatmalar berdi.
So'nggi yillarda konstitutsiyaviy qonunchilikka kiritilgan yangi institutlar davlat boshqaruvi tizimini yanada takomillashtirishda, hukumat tuzilmalari (parlament, prezident, hukumat) o'rtasidagi munosabatlarning samarali tashkiliy-huquqiy mexanizmlarini yaratishda muhim rol o'ynaydi. Xususan, 2011-yil 18-aprelda qabul qilingan O'zbekiston Respublikasining Qonuni davlat hokimiyati tizimini yanada demokratlashtirish uchun muhim huquqiy asos bo'ldi. Asosiy qonunning 98-moddasiga islohotlarning oldingi bosqichida kiritilgan o'zgartishlar hokimiyat sub'ektlari o'rtasida vakolatlarni munosib taqsimlanishiga erishishda muhim rol o'ynadi.
2019-yil boshida, O'zbekistonda Davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish maqsadida Birlashgan Arab Amirligi bilan qo'shma dasturi tashabbusi bo'yicha say harakatlar boshlandi. Vazirliklar, idoralar, iqtisodiy organlar va ta'lim muassasalari vakillaridan iborat O'zbekiston delegatsiyasi Birlashgan Arab Amirliklariga "Davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish" hukumatlararo dasturi ishchi guruhining ikkinchi yig'ilishida ishtirok etish uchun tashrif buyurdi.
Tashrifning asosiy maqsadi Birlashgan Arab Amirliklarining davlat boshqaruvi tizimini yaratish va muqobil kontseptsiyani O'zbekistonga yanada joriy etish bo'yicha tajribasini o'rganish, ishchi guruhlarning ikkinchi yig'ilishini o'tkazish, 2019-yilgi "yo'l" ni muhokama qilishdir. 2020-yil turli yo'nalishlarda "Xarita" ni ishlab chiqish va
tasdiqlash. Prezident Shavkat Mirziyoyevning BAAga mart oyida qilgan tashrifidan so'ng, O'zbekiston va BAA o'rtasidagi ikki tomonlama aloqalar yangi bosqichga ko'tarildi. Tashrif davomida tomonlar "Davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish" qo'shma dasturi tashabbusi to'g'risida kelishib oldilar va may oyida o'tkazilishi rejalashtirilgan seminar dasturning mantiqiy davomidir.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning ta'kidlashicha, hukumatni modernizatsiya qilish mamlakatning ustuvor yo'nalishlaridan biri bo'lib, xalqaro tajriba uning samaradorligini oshirishga yordam beradi. 5-may kuni O'zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o'rinbosari Aziz Abduhakimov, adliya vaziri Ruslanbek Davletov, investitsiyalar va tashqi savdo vazirining o'rinbosari Shuhrat Vafoev va Turizmni rivojlantirish va xorijiy investitsiyalar bo'yicha davlat qo'mitasi direktori Sh. Al-Gergavi uchrashuv davomida sog'liqni saqlash, ta'lim, iqtisodiyot va boshqa sohalarda amaliy natijalarga erishish uchun jamoaviy ish olib borish muhimligini ta'kidlashdi.
O'zbekiston delegatsiyasining BAAga tashrifi hukumat boshqaruvni takomillashtirishda ikki tomonlama hamkorlikni mustahkamlashga sodiqligini namoyish etadi. Birlashgan Arab Amirliklari vazirining so'zlariga ko'ra, hukumat faoliyatini rivojlantirishda yuqori samaradorlikni ta'minlash BAAning kelajakni xavfsiz ta'minlash yo'lidagi harakatlarining muhim qismidir. Birlashgan Arab Amirliklari yangi biznes modellarini ishlab chiqish va joriy etish bo'yicha muvaffaqiyatli tajribasidan mamnunligini bildirdi.
Hozirgi globallashuv davrda, davlat boshqaruv tizimini samaradorligini oshirish uchun davlat xizmatlari ko'rsatish tizimi katta ahamiyatga ega. Asosan davlat xizmatlari ko'rsatish masalasi yetakchi masalalardan biri bo'lib, bu tizimning maqsadi aholi manfaatlariga xizmat qilishdir.
"Xalq davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak" degan g'oya va uning ro'yobi xalqimizga juda ma'qul keldi. Fuqarolar huquq va erkinliklarini ta'minlashning ta'sirchan mexanizmlarini yaratish, ularning ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatidan qanoatlanish darajasini yanada oshirishda "Elektron hukumat" tizimi muhim o'rin tutmoqda. O'z navbatida, davlat xizmatlari ko'rsatish tizimining izchillik bilan takomillashtirilishi va modernizatsiya qilinishi aholimizning hayot sifati, investitsiya iqlimi, ishchanlik muhitini yaxshilash hamda biznesni yanada rivojlantirish imkonini bermoqda. Bu davlat organlari tomonidan ko'rsatiladigan xizmatlarni yanada takomillashtirishni taqozo etmoqda.
MUHOKAMA
Davlat xizmatlarini takomillashtirishda O'zbekiston Respublikasining "Elektron hukumat to'g'risida"gi Qonuni muhim ahamiyatga ega. Qonunga muvofiq, davlat organlari faoliyatining samaradorligi, tezkorligi va shaffofligini ta'minlash, ularning mas'uliyatini va ijro intizomini kuchaytirish, tadbirkorlik subyektlarini elektron hujjat
aylanishidan foydalanishga, jumladan, statistika hisobotini taqdim etish, bojxona rasmiylashtiruvi, litsenziya, ruxsatnoma, sertifikatlar berish jarayonlarida, shuningdek, davlat organlaridan axborot olish jarayonlarida elektron hujjat aylanishidan foydalanishga o'tkazish kabilar belgilangan. Tadbirkorlik subyektlarining elektron tijorat, internet orqali mahsulotni sotish va xaridlarni amalga oshirish tizimlaridan foydalanishini, shuningdek, kommunal xizmatlarni hisobga olishning, nazorat qilishning va ular uchun haq to'lashning avtomatlashtirilgan tizimlarini joriy etishni kengaytirish masalalari ham ko'zda tutilgan.
Ushbu vazifalarning ijrosi ustidan parlament nazoratini ta'minlash maqsadida parlament quyi palatasining Innovatsion rivojlanish, axborot siyosati va axborot texnologiyalari masalalari qo'mitasi tomonidan "Elektron hukumat to'g'risida"gi Qonunning tadbirkorlik subyektlariga davlat xizmatlarini "bir darcha" tamoyili asosida ko'rsatilishi bilan bog'liq talablarining ijro etilishi holati tanlov asosida Toshkent, Sirdaryo, Jizzax, Farg'ona, Namangan, Buxoro, Qashqadaryo viloyatlari hamda Toshkent shahrining bir nechta tumanida o'rganildi.
O'rganishlar chog'ida "yagona darcha" markazlari faoliyatida amalga oshirilgan ishlar bilan birga, yechimini kutayotgan qator masalalarning mavjudligi aniqlandi. Mazkur holatlarni bartaraf etish maqsadida Adliya vazirligi va Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi mas'ul xodimlarining axboroti eshitilib, qo'mitaning tegishli qarori qabul qilindi. Bu qarorga muvofiq, Adliya vazirligiga tuman va shaharlarda faoliyat yuritib kelayotgan "yagona darcha" markazlarining moddiy-texnika ta'minotini yanada yaxshilash bo'yicha choralar ko'rish, Vazirlar Mahkamasiga tadbirkorlik subyektlarini muhandislik-kommunikatsiya tarmoqlariga tayyor holda ulash tartibini takomillashtirish bo'yicha taklif kiritish, ortiqcha ma'muriy tartib-taomillarni bartaraf etish, shuningdek, idoralararo elektron hamkorlikni rivojlantirish hisobiga davlat xizmatlari ko'rsatish tartibini takomillashtirish, tadbirkorlik subyektlariga "yagona darcha" markazlari tomonidan davlat xizmatlarini ko'rsatishda undiriladigan to'lovlar bo'yicha yagona reglament ishlab chiqish va boshqa vazifalar yuklatildi.
NATIJA
Shuningdek, Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligiga yagona interaktiv davlat xizmatlari portalini "Litsenziya" kompleks axborot tizimiga integratsiya qilish, litsenziyani elektron shaklda berish tartibini joriy qilish, davlat xizmatlarini ko'rsatuvchi idoralar bilan hamkorlikda davlat xizmatlarini olish uchun taqdim qilinadigan arizalarni avtomatlashtirilgan tarzda to'ldirish funksiyalarini takomillashtirish tavsiya etildi.
Prezidentimizning "Aholiga davlat xizmatlari ko'rsatishning milliy tizimini tubdan isloh qilish chora-tadbirlari to'g'risida"gi Farmoni va "O'zbekiston Respubli kasi Adliya vazirligi huzuridagi Davlat xizmatlari agentligi faoliyatini tashkil etish
to'g'risida"gi qarorining qabul qilinishi mamlakatimizda davlat xizmatlari ko'rsatish tizimini yanada takomillashtirishda amalga oshirilayotgan islohotlarning mantiqiy davomi bo'ldi.
O'tgan vaqt mobaynida yuqoridagi farmon bilan tasdiqlangan ro'yxatda ko'rsatilgan 2018- yilning aprel oyigacha joriy qilinishi lozim bo'lgan 13 ta davlat xizmatlari bo'yicha turli byurokratik to'siqlarni bekor qilishni, talab etiladigan hujjat va ko'rsatiladigan muddatlarni soddalashtirish hamda qisqartirishni nazarda tutuvchi ma'muriy reglamentlar ishlab chiqilib, manfaatdor vazirlik va idoralar bilan kelishilib, Vazirlar Mahkamasining tegishli qarorlari bilan 17 ta ma'muriy reglament tasdiqlandi.
Davlat xizmatlari ko'rsatuvchi vazirlik va boshqa tashkilotlarga kiritiladigan xizmatlar haqida ma'lumot olinib, vazirlik va idoralarning reyesti shakllantirildi. Adliya vazirligi va Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining qarori bilan "Davlat xizmatlari yagona reyestri" qabul qilindi.
Bugungi kunda markazlar orqali ko'rsatiladigan xizmatlar soni, eksperimental xizmatlar bilan qo'shib hisoblaganda, 100 taga yetdi. Joriy yilning 6 oyida esa, markazlar orqali yuridik va jismoniy shaxslarga 1 million 200 mingdan ortiq xizmatlari ko'rsatildi. Ularning aksariyati, ya'ni 417 mingdan ortig'i elektron raqamli imzo sertifikatlarini berish, 282 mingdan ortig'i bolalarni maktabgacha ta'lim muassasasiga joylashtirish va 146 mingdan ortig'i tadbirkorlik subyektlarini ro'yxatdan o'tkazishni tashkil qiladi.
Shuningdek, aholi va tadbirkorlik subyektlarining davlat organlari bilan o'zaro munosabatlarida kontaktsiz shakllardan foydalanishni faollashtirish maqsadida Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalining yangi talqini — "Yagona portal" ishga tushirildi. Portal orqali yuzdan ortiq elektron xizmat ko'rsatilmoqda. Ushbu xizmatlardan 850 mingdan ziyod ariza kelib tushgan hamda aholining ortiqcha vaqti, xarajatlari va sarsongarchiliklari oldi olingan. Xususan, 2018-yilda Davlat xizmatlari markazlari va Yagona portal orqali 30 dan ortiq avtomatlashtirilgan davlat xizmatlari ishga tushirildi.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, mamlakatimizda davlat xizmatlari ko'rsatish tizimi izchillik bilan takomillashtirilmoqda va modernizatsiya qilinmoqda. Bu, albatta, aholining huquq va manfaatlari ta'minlanishiga, investitsiya jozibadorligiga hamda ishchanlik muhitining yanada yaxshilanishiga xizmat qiladi.
Shuningdek, fikrimning yakuniy qismida, shuni ta'kidlash joizki, O'zbek xalqi azaldan mehnatkash, vatanparvar, iymonli, ilmli va dono xalq hisoblangan. Tarixdan ma'lumki, buyuk bobolarimiz hukmdor bo'lib, o'z davrida davlatni boshqaruv tizimini mustaxkam va tartibli tarzda boshqarishgan. Xususan, ikkinchi prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ko'plab say-harakatlari, oliy maqsadlar sari vatanimizning taraqqiyoti uchun tun-u kun tinmasdan mehnat qilmoqdalar. Bunday harakatlarning natijasi albatta
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 1 I 2021
ISSN: 2181-1601
davlat boshqaruv tizimini samaradorligini oshirishda ulkan poydevor bo'lib xizmat qiladi. Shuningdek, yaqin yillarda, rivojlangan davlatlar boshqaruv tizimi bilan teng kela oladigan O'zbekiston Respublikasining davlat boshqaruv tizimi eng samarador, musathkam va yetakchi tizimlar qatoridan joy oladi.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. -Toshkent; 2014 yil.
2. Islom Karimov. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. -T.; 2010, 8-bet.
3. Yusupov E. va boshq.Ijtimoiy boshqaruv tizimi evolyutsiyasi va davlatning shakllanishi. -T., 2005.75-bet.
4. Shavkat Mirziyoyev. Biz jasur va olijanob xalqimiz bilan erkin va obod, demokratik O'zbekiston davlatini ko'ramiz! 2016 yil 15 dekabr
5. Islom Karimov. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. -T. 2010, 12-13-bet.
6. Shavkat Mirziyoyev. Qonun ustuvorligini ta'minlash va inson huquqlari -mamlakat taraqqiyoti va xalq farovonligi, 2016 yil 8-dekabr
7. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. -T.; 2014, 8-bet.
8. Islom Karimov. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot sari. 6-jild -T.; 1998 S. 28-29.
