Научная статья на тему 'Дәрілік өсімдік шикізаты негізіндегі дәрілік бақбақтан (tarаxacum officinаle) фитопрепарат құрамы мен технологиясын жасау'

Дәрілік өсімдік шикізаты негізіндегі дәрілік бақбақтан (tarаxacum officinаle) фитопрепарат құрамы мен технологиясын жасау Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
425
54
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дәрілік бақбақ / экстракт / қант диабеті / фитопрепарат / Tarаxacum officinаle / extract / diabetes / phytopreparation

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Д.Қ. Жазкен, Э.Н. Капсалямова, Н.Қ. Жакирова

Мақалада адам ағзасындағы қант мөлшерін азайтуға арналған дәрілік бақбақтан жасалатын экстракт дайындау туралы мәліметтер қамтылып жүйелендірілген. Қант диабетімен аурушылдықтың алдын алу және емдеу мәселелері және дайындалатын экстракттың әсері зерттеледі.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF TECHNOLOGY ANDPHYTOPREPARATIONBASED ONMEDICINAL PLANTSTARАXACUM OFFICINАLE

The article describes the technology of extract of dandelion has a hypoglycemic effect.Preparation ofthe extractwill beconsideredto beapplied in thetreatment andpreventionof diabetes.

Текст научной работы на тему «Дәрілік өсімдік шикізаты негізіндегі дәрілік бақбақтан (tarаxacum officinаle) фитопрепарат құрамы мен технологиясын жасау»

Вестник КазНМУ, №5 - 2014 www.kaznmu.kz

Э.С. КДЛЬЩОВА1,2, Д.В. БАРИНОВ1, З.Б. САКИПОВ2

1Инфекцияга карсы препараттардыц гылыми орталыгы, Алматы к. 2С.Ж. Асфендияров атындагы Цазак ¥лттык Медицина Университету "Фармацевт-технолог"модуль, Алматы к., Цазакстан

ФС-1 СУБСТАНЦИЯСЫНЫН, ТЕРМИКАЛЬЩ ЗЕРТТЕУ

Тушн: Жумыста ФС-1 субстанциясынын, 12 ай шшде жасалган Heri3ri ыдырау температурасынын, кeрсеткiштерi, термикалы; ;асиеттершщ турак;тылыгын зерттегендеп нэтижелер усынылган. Алынган нэтижелер езгертшген сипаттамалар бойынша (Тр) физикалы; к;асиеттер1 белгiлi бiр уа;ыт етсе де турак;тылыгын са;тап, ал мэндерi тура;ты ;ойылган шамага сай келетiнiн непздедь

ТYЙiндi сездер: Турактылы; ФС-1 субстанция, ыдырау температурасы, еру температурасы.

A.S. KALYKOVA1, 2, D.V. BARINOV2, Z.B. SAKIPOVA1

Scientific center for Anti-infectious Drugs, Almaty, 2Asfendiyarov Kazakh National Medical University, "Pharmacist-technologist" module, Almaty, Kazakhstan

THE THERMAL ANALYSIS OF FS-1 SUBSTANCE

Resume: The results of the thermal stability study of FS-1 substance for 12 months are presented, by the decomposition temperature parameter. The data on changes in the characteristics shown that the physical properties (Tp) is stable over time, and the values included in the established intervals. Keywords: stability, FS-1 substance, decomposition temperature, melting point.

Д.Ц. ЖАЗКЕН, Э.Н. КАПСАЛЯМОВА, Н.Ц. ЖАКИРОВА

С.Ж. Асфендияров атындагы Цазак ¥лттык медицина университету «Фармацевт-технолог» модулу Алматы, Цазакстан

ДЭР1Л1К 0С1МД1К ШИК1ЗАТЫ НЕГ1З1НДЕГ1 ДЭР1Л1К БАЦБАЦТАН (TARАXACUM OFFICINАLE) ФИТОПРЕПАРАТ

Ц¥РАМЫ МЕН ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖАСАУ

Макалада адам агзасындагы кант мелшерт азайтуга арналган дэршк бакбактан жасалатын экстракт дайындау туралы мэлiметтер камтылып жyйелендiрiлген. К,ант диабетiмен аурушылдыктыц алдын алу жэне емдеу мэселелерi жэне дайындалатын экстракттъщ эсерiзерттеледь Тушн сездер: дэршк бакбак, экстракт, кант диабету фитопрепарат

Элем бойынша 2010 жылгы жагдайга сэйкес шамамен 285 миллион адам ;ант диабетше шалдыкданАл 2011 жылы 366 миллион адам ^ркелген.Салыстыратын болса; 1985 жылы 30 миллион адам осы аурумен ауырган. 15 жылдан сон, бул сан 150 миллионнан асты. Ал к;аз1рп кезде ;ант диабетiне шалдыкдан адамдардын, саны эр 12-15 жыл сайын екi есеге кебеюде. Сонды;тан, ;ант диабетiмен курес бiр сэткеде темендемеуi ;ажет. Эр TYрлi есiмдiк шикiзатынан ;ант диабе^мен аурудын, алдын алу жэне емдеу ма;сатында

дайындалатынфитопрепараттар алу езектi мэселе. Кант диабетi— бул ;анда;ант мелшершщ кебейiп кетуiнен пайда болатын дерт. Бул аурумен жас та, кемел жастагылар да, кэрi де ауырады. Эсiресе жасеспiрiм кездегi диабет ауруы ете ;иын, мундай жаста диабетпен ауыргандарга арнаулы дэрi -инсулин ;олдану усынылады. Кант диабет -кемiрсутек, май, акуыздыцзат алмасуынын, созылмалы бузылуы, ягни ;анга кеп мелшерде ;ант TYЙiршiгiнiн белiнуi болып табылады. Диабет инсулиннщ ас;азан асты безшен жеткiлiктi

мелшерде бeлiнбеуi салдарынан басталады. Инсулинсiз агза ;ант тушрштн ецдей алмайды. Сонын, салдарынан ;аннын, ;урамында ;ант мeлшерi артады.

Кднт диабетш емдеудетабиги шикiзатты пайдалану тиiмдi жэне ;олжетмдь Бiра;, бiздiн, тауарайналымымызда табиги негiздегi

препараттарга ;араганда синтетикалы; препараттар тауар кррынын, кеп бeлiгiн ;урайды. Олардын, жанама эсерлерi кеп жэне багасы жагынан ;арапайым тургындарга ;ол жетiмсiз болып келедi. Сол себепт, ;ант диабетiмен аурушылдык;тын, алдын алуга арналган фитопрепаратты ;олжетiмдi багада тауарайналымына енгiзу мацызды мэселенщ бiрi. бамдж шикiзатынан фитопрепарат алу оцай жэне кеп зерттелген эд^темемен жасалады. Фитопрепарат - еамдж шикiзатынан, ягни онын, жер Yстi бeлiктерiнен, жер асты белжтершеннемесе олардын, экстрактынан алынатын дэршк TYр. Фитопрепараттар адамнын, иммунитетiн кетеруге, сауы;тыру ма;сатында немесе ;андай да бiр

www.kaznmu.kz

аурудын, алдын алу ушш халы; медицинасында кенднен ;олданылады.

Фитопрепарат алу ма;сатында ба;ба; ерте заманнан-а; ;олданыс;а ие болган. Ба;ба; — KYрделi ГYЛдiлер ту;ымдасына жататын кеп жылды;, кейде бiр не екi жылдык; шептесш есiмдiктер. ^аза;станда ба;ба;тыц 59 TYрi бар, онын, 23 Ч сиреккездесетiнэндемик есiмдiктерболыпсаналады. Ецкептараган TYрлерi: дэршжбакбак;

(Тагахасито/рстаИз L.), ;ызыл жемiстi ба;ба; (ТагахаситегуЬЪгоБрегтит Andrs.), ак;гYлдi ба;ба; (Тагахасит!еисапЬЪит Ledeb.), бессарабик ба;багы (ТагахаситЬезБагаЫсит Hand.-Mazz.),

кексагызба;багы. Оларшалгынды, кегалдыжерлерде, жолжиегiнде, тау бектерлершде еседi. Еуропада, Жапонияда, Индияда жэне А^Ш-да мэдениеттендiрiледi. Биiктiгi 4 — 30 см-дей, сабагыкуыс, жапыра;сыз, ты;ыр,

CYттiшырындыболады.

Жапырак;тарык;ауырсынmшiндес, жиегiтегiс,

тамырмойнынаайналашогырланады. ^лдерщосжынысты, сарытYстi,

тостаFаншаден,геленшсабак;ушындаорналасады. Сэуiр — мамырайларында^лдейд^ мамыр — маусымдажемiсбередi. Жемiсi — дэнек, олжелментарайды. Ба;ба;тыцтамыры мен сабагыдэршкмак;сатк;акен,шен колданылады. Ба;ба;тыц жапыра;тарында каротиноидты; заттар, С жэне В2 витаминдерi бар. Жапыра;тарынан жэне ГYл саба;шаларынан ;ант — инозит табылган. Тамырлары мен жапыра;тарындагы CYTсияк;ты шырыш жэне ащы зат — гликозид тараксацин бар. Тамырларында крахмалдын, орнына, эаресе KYзде, 25% дейiн инулин жиналады. Жапыра;тарындагы аш;ылтым дэмiнен ;утылу Yшiн жапыра;тарды эбден агарганга дейiн сабанмен бYркейдi немесе жапыра;тыц кесiндiлерiн 30 мин тузды суда устайды, аш;ылтым дэмi ;айт;анда жэне ;уырганда кетедь Тагамга, эсiресе кектем кезiнде, маринадталган ГYл саба;шаларын да пайдаланады, ал ;уырган тамырларын кофе орнына шедь Емдiк ма;сат;а жапыра;тары мен тамырларынын, селiн тэбет ашатын,ас;орытуды жа;сартатын жэне ;ан

тазартатын дэрi ретiнде пайдаланады. Ба;ба;тан дайындалган тагам бауырды жа;сартады жэне зат алмасуды реттейдi. Эр TYрлi халы;тыц медицинасында тамыр мен ;урга; шептщ ;айнатпасын ас^заннын, эр TYрлi ауруларына, ет айдайтын,iш босататын, ;а;ыры; TYсiретiн дэрi ретiнде, сондай-а; май толы; сщбегенде ;олданады.Атеросклерозды, анемияны емдеуге де болады.Тамырдан ^телген унта;тар эр TYрлi терi ауруларына жэне пигмент да;тарын кетiруге пайдаланады.Тамырында табылган багалы полисахарид - инулин, адам агзасындагы ;ант мелшерiн азайтатын ;асиетке ие. Ба;ба; шикiзаты ете багалы жэне ^аза;станныц шикiзат ;оры бул есiмдiкке бай.Ба;ба; шикiзатын пайдалану ма;сатында алдымен экстракт алу технологиясы жолга ;ойылады. Экстракттар- кептiрiлген еамдж немесе жануар тектес шикiзаттардан алынатын суйы; ;атты немесе ;ою консистенциялы концентрленген препараттар.Экстракция процессi деп ;атты немесе суйы; заттардын, ;оспаларын тацдамалы ерiткiштер, ягни экстрагент кемегiмен белудi айтамыз. Бiздiн, жумысымызда

экстракциянын, ;атты зат-суйы;ты; ЖYЙесiндегi TYрi ;олданылады. Ягни, дэрiлiк ба;ба; тамырын уса;тап оган ;ажетт экстрагенттi (су, спирт, СО2 газы) ;осу ар;ылы экстракт алу.

Кейбiр жагдайларда экстракцияланатын

материалдарды алын-ала ецдейд^ мысалы ферменттердi элсiздендiру, уса;тау немесе майсыздандыру ма;сатында ецделедьЭкстракттарды мацерация, перколяция немесе сэйкес келетш бас;а валидирленген эдiстермен ;ажет ерiткiштердi ;олдану ар;ылы алады.

Осылайша, бiзтYрлi экстрагенттердi пайдалана отырып экстракция эдiсi ар;ылы дэрiлiк ба;ба; тамыры ;урамындагы биологиялы; белсендi зат инулиндi аны;тап, инулин жогаргы мелшерде аны;талган экстракт кемепмен ;ант диабетiне ;арсы фитопрепарат дайындау Yшiн зерттеулер жасауды алга ма;сат етiп ;ойып отырмыз.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:

1 Куприянов А.Н., Хрусталева И.А., Манаков Ю.А., Адекенов С.М. Определитель сосудистых растений Каркаралинского национального парка - КРЭОО «Ирбис». - Кемерово, 2008. - 264 с.

2 Яковлева Г.П., Блинова К.Ф. Энциклопедический словарь лекарственных растений и продуктов животного происхождения. - СПб.: СПХФА, 2002. - 189 а

3 Чуешов В.И. Промышленная технология лекарств. - Харков: НФАУ МТК-Книга, 2013. - 273 с

Д.Ц. ЖАЗКЕН, Э.Н. КАПСАЛЯМОВА, Н.Ц. ЖАКИРОВА

Казахский Национальный Медицинский Университет имени С.Д.Асфендиярова, Модуль «Фармацевт-технолог»

РАЗРАБОТКА СОСТАВА И ТЕХНОЛОГИИ ФИТОПРЕПАРАТА НА ОСНОВЕ ЛЕКАРСТВЕННОГО РАСТИТЕЛЬНОГО СЫРЬЯ ОДУВАНЧИКА ЛЕКАРСТВЕННОГО (TARАXACUM OFFICINАLE)

Резюме: В статье описывается технологияполучения экстракта одуванчика лекарственного, обладающий гипогликемическим действием. Будут рассмотрены вопросы приготовления экстракта, который будет применяться при лечении и в профилактике диабета.

Ключевые слова: одуванчик лекарственный, экстракт, сахарный диабет, фитопрепарат.

www.kaznmu.kz

D.K. ZHAZKEN, E.N. KAPSALIAMOVA, N.C. ZHAKIROVA

Asfendiyarov Kazakh National Medical University

DEVELOPMENT OF TECHNOLOGY ANDPHYTOPREPARATIONBASED ONMEDICINAL PLANTSTARAXACUM OFFICINALE

Resume: The article describes the technology of extract of dandelion has a hypoglycemic effect.Preparation ofthe extractwill beconsideredto beapplied in thetreatment andpreventionof diabetes. Keywords: Taraxacum officinale,extract,diabetes, phytopreparation

УДК:615.322-078-018

М. НУРЖАНОВА1, Н.З. АХТАЕВА2, Э.Н. КАПСАЛЯМОВА2, М.Е. ЕРГАЛИЕВА3

2)Казахский национальный университет имени аль-Фараби, г. Алматы.

1)Казахский национальный медицинскийуниверсите имени С.Д. Асфендиярова, модуль «Фармацевт технолог»

МАКРОСКОПИЯ И МИКРОСКОПИЯ ЛИСТЬЕВ ПЕРСПЕКТИВНОГО ЛЕКАРСТВЕННОГО РАСТЕНИЯ

PSORALEAE DRUPACEAE

В данное статье изучены морфологические и анатомические особенности листьев перспективного лекарственного растения Рsoraleae drupaceae. Были выявлены диагностические признаки. Ключевые слова: Psoraleae drupaceae, морфология листа, анатомия листа, диагностические признаки

Введение

Произрастает в Центральной Азии и Южном Казахстане. Растет в Предгорьях и низкогорьях. Часто встречается на залежах и на неполивных посевах. Основными районами заготовок являлись ЮжноКазахстанская и Сурхандарьинская области, где с 1 га можно заготовить 100-300 кг плодов псоралея.

Целью исследования является диагностика морфологических и анатомических признаков листьев перспективного лекарственного растения Рsoraleae drupaceae.

Материалы и методы исследования

Исследование методом оптической микроскопии проводится с целью установления ботанической принадлежности растения, из которого получен исследуемый объект. При этом используют оптические микроскопы. Cвет при осмотре — искусственный, отраженный. Увеличение — от 18 до 40 крат. В таких условиях обычно четко выявляются анатомические признаки растений. Для исследования мофолого-анатомического строения листьев перспективного лекарственного растения Рsoraleae drupaceae летом 2014 г. было заготовлено сырье в фазе цветения в ЮжноКазахстанской области. Собранные образцы были высушены и оформлены в гербарии. Анатомические исследования проводятся в соответствии с общепринятыми методиками Р.П. Барыкиной [1]. Для приготовления препаратов использовали высушенное сырье. Кусочки листьев, лепестков кипятили в растворе хлоралгидрат - вода (1:1) в течение 5-10 мин до просветления, затем объекты исследования помещали на предметное

стекло в каплю глицерина и разделяли препаровальной иглой на две части. Объект накрывали покровным стеклом, рассматривали с помощью микроскопа МС-300. Поверхностные препараты и поперечные анатомические срезы органов растений были подготовлены вручную при помощи микротома на замораживающем устройстве ТОС-2. Толщина анатомических срезов составляла 1015 мкм. Микрофотографии снимали на микроскопе МС-300 с фотокамерой (увеличение х63, 180, 360).

Результаты и обсуждения

Макроскопия. Psoraleae drupaceae Bunge (Псоралея костянковая - Аккурай) - представитель семейства Fabaceae. Эндемичный среднеазиатский вид. Растет главным образом на предгорных равнинах, в предгорьях и низкогорьях, где иногда образует почти чистые заросли. Часто встречается как сорняк на неорошаемых полях.

Многолетнее растение, 60-80 см высоты (рисунок 1). Стебли прямые, ветвистые, беловатыми волосками и коричневыми железками. Стебли используются на волокно, из которого делают прочные, но грубые и ломкие веревки. Во всех частях растения имеются эфирные масла и клейкие смолы, поэтому растение в сыром виде не поедается, несмотря на высокую питательность.

Листья простые или тройчатые, обычно коротко черешковые, округлые или яйцевидные, 2-5 см длины, крупнозубчатые, густо опушенные с мелко точечными железками. Прилистники линейно-ланцетные, волосистые. Нижние листья волосатые тройчатые, выше простые, округлые или овальные длиной 3-4 см, шириной 2-3 см, железистоопушенные (рисунок 2).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.