CC BY
19
УДК 371 Б-92 ББК 74.2
Ч. БУЛБУЛОВ, Ш. ХОНИКОВ
ТАШКИЛИ БОМУВАФФАЦИЯТИ ВАЗЪИЯТ^ОИ ПЕДАГОГИ ДАР ФАЪОЛИЯТИ ТАЪЛИМИИ ХОНАНДАГОН
Таълим шуълаест, ки дар инсон бовариро дар амал ва кирдори у равшан ме-созад. Ба даст овардани ин бовариро ба шахс муассисахои таълимии шаклхои гуногун медихднд. Лекин бисёр маврид мо аз хонандагон мешунавем, ки бо ди-ли нохохам ба мактаб мераванд. ^исме аз хонандагон намехоханд, ки дониша-шонро сайкал диханд. Онхо дар дарсхо фаъол нестанд. Ба онхо аксаран фаъоли-ятхое маъкул мешаванд, ки берун аз мактабанд. Чаро ин тавр аст? Кудак ба мактаб рафта мехохад, ки эхтироми омузгорон ва хамсинфонашро ба даст ова-рад, вале ин хел намешавад? Оё мактаб барои ин чавобгар аст ё методикаи таълим мувофик нест? Кадом накшро дар ин чо омузгор бозй менамояд? Оё метаво-над омузгор шавки хонандагонро ба чараёни таълим бедор намояд ва чй тавр?
Ба хдмаи ин саволхо аз замонхои пеш чавоб мечустанд. Мо чй тавр таълимро бехтар ба рох монем. К. Д. Ушинский дар иншои педагогии хеш «Мехдат ва ахамияти психологй ва тарбиявии у» кайд мекунад: «Мехнати фикрронии хонанда, муваффакиятхо ва нокомихо дар таълим хаёти рухонии вай мебошад, ки ба назар нагирифтани он метавонад натичахои гамангезро пеши ру орад. Кудак нафакат чизеро мефахмад, маводро аз худ мекунад, балки мехнати хешро ба хисоб мегирад, фикрхои шахсии хешро дар бораи чй ба у муяссар шудааст ва чй не, баён месозад» [14, с.45].
Дар ин кори хеш К.Д.Ушинский ба хулосае меояд, ки "факат муваффакият шавки хонандаро ба таълим нигох медорад. Вале муваффакият вакте пайдо мегардад, агар рухбаландй, ки асоси муваффакиятхои кор аст, мавчуд бошад. Кудак, ки хеч гох шодкомии хешро дар хониш хис накардааст, шавки хонишаш хеле паст мегардад" (14). Аввалин ахкоми тарбияро К. Д. Ушинский ба хонан-дагон нишон додани муваффакиятхои онхо медонад, ки инро дар замирашон пайдоиши хисси ифтихор ва арзиши комёбихои онхо мешуморад.
В.А. Сухомлинский бовар мекунонид, ки усулхои дар фаъолиятхои таълимй истифодашаванда "бояд шавки кудакро ба фахмиши мухити гирду атроф бедор намоянд, мактаб бояд макони шодкомии хонандагон гардад" [12, с.19-23]. Ин маънии асосии фаъолияти омузгорро нишон медихад, то ки барои хар як кудак вазъияти муваффакиятоварро фарохам созад.
Яке аз олимони намоёни америкой, равоншинос ва педагог У.Глассер, ки усулхои муошират бо кудаконро кор карда буд, бовар мекунонад, ки муваф-факият бояд барои хар як кудак дастрас бошад. Вай кушиш мекард, ки дар натичаи тадкикот нишон дихад, ки чй кадар талаботи психологй дар чараёни
фаъолиятх,ои педагогй аз кудак пайдо мегарданд. У. Глассер бовар мекунонад, ки ба кудак дар мактаб чй кадар муваффакият ба даст ояд, вай хдмон кадар дар хдёт комёб мешавад [5, с. 78].
Оид ба ин масъала доктори илмх,ои педагогй А.С. Белкин кори зиёдеро ба сомон мерасонад. Вай исбот менамояд, ки "агар кудак нисбати хеш боварй гум намояд, барои "ояндаи некаш"умедвор шудан мумкин нест. Як сухани бетахдммули омузгор метавонад, кудакро шикаст дихдд, ки баъд ислох,и он хеле мушкил мегардад» [3, с. 50]. В.А. Сластенин хдсоб мекунад, ки ташкили вазъи муваффакиятовар дар фаъолияти таълимии хонандагон хдвасмандиро ба вучуд меоварад. Рох,и бех,тарини ташкили вазъияти муваффакиятоварро вай дар ташкили усули тафрикавй, дар муайян намудани мазмуни фаъолият ва характери ёрдами омузгор дар ичрои он медид.
Оид ба ин акида олимон Г.А. Сукерман, И.Ф. Харламов, С.А. Смирнов, М. Лутфуллоев, Ф. Шарифзода, И.Х. Каримова, Б. ^одиров ва дигарон кор кардаанд.
М. Лутфуллоев дар асари хеш "Дидактикаи муосир" накши баланди омуз-горро нишон дода, "уро ромишгари асосй дар фаъолияти таълиму тарбия» муаррифй намуда, асоси шавковар гардонидани чараёни таълимро ба у вобаста менамояд» [6, с.97].
Шарифзода Файзулло усули хдмкории омузгор ва хонандаро кайд намуда, «хдмгироиро асоси ба вучуд овардани шавки хонандагон дар таълим» меномад [15, с. 49].
Яке аз принсипх,ои асосии тах,силот равияи башардустона доштани чараёни педагогй мебошад. Аз руи акидаи мухдккикон, гуманизатсияи тах,силоти мак-табй ташкили мухдт ба кушодан ва инкишоф додани истеъдоди хонанда ва худ-ифоданамоии уро дар хддаф дорад. Ин равия дар асоси э^тиром ва боварй ба кудак асос ёфта, дар фаъолияти мактабй, дар мазмун, ташкил ва характери алокамандии аъзои коллективи мактабй ифода меёбад.
Миссияи башардустии хешро тах,силот аз ду чихдти ичтимой ичро менамояд: вай шахсро барои ичрои накшх,ои гуногуни ичтимой тайёр менамояд ва якбора шахсро барои тагйир додани худ истеъдод мебахшад.
Омил^ои беруна метавонанд неруи башардустонаи тах,силотро зиёд намоянд ё баръакс кам гардонанд. Дар чамъияти тоталитарй бо ташкили хдма гуна назорат аз болои фаъолиятх,ои инсонй тах,силот дар инкишофи шахс накши пассивонаро мебозад.
Чдмъияти демократй имкон медихдд, ки неруи башардустонаи тах,силот инкишоф ёбад. Ин амал дар кушод будани муносибати сохтори тах,силот бо институтх,ои дигар, озодона баён намудани фикру акидах,ои хеш, ташкили усул^ои озоди методй ва вазъият^ои муваффакиятовар дар таълим ифода меёбад.
Х,амин тарик, вобаста аз вазъи вокеии чомеавй ду чараён пайдо мегарданд, ки аввалан авторитарй буда, дар назорати сахт ва ба^огузорй асос ёфтааст. Дар ин мачро накши асосиро омузгор ва ичрокунандаро хонанда бозй менамоянд. Дар доираи дуюм диккат ба инкишофи рух,й-маърифатии шахс дода мешавад, ки хдмкорй, алокамандй бо хдёт, бо мух,ити ичтимоиро талаб менамояд.
,0,ap ^apaeHH $ato.mflTH TatMMH "MaBKeu oMy3rop Ba xoHaHga HKpaHr HecT. OMy3rop 60 xoHaHga 60 ^uxaTxou ryHoryHH pacMH Ba raHpupacMH Bo6acTa acT, kh 6apou oh gap Ha3gu ^oMea, xoHaHgaroH, Ha3gu BH^goHH xyg ^aBo6rap Me6omag. ho3hm acT, kh 60 xoHaHga 3uegTap gap MyomupaT 6omag, Ta^a6oTH ypo $axMag, 6apou HHKHmo^H y KyMaK Kapga TaBOHag. OMy3rop 6oag gap nemu KygaK to gapa^ae Kymog 6omag, kh KygaK 6a y 6oBap Kapga TaBOHag, $HKp, aKugau KygaKpo эxтнpoм HaMoag" [7, c.23].
Eapo6apH xaMema xaMKopucT, hh эxтнpoмн Tapa^aHH, TaHep KapgaH 6a xygu^ogaKyHuu KygaK Me6omag. X,aMKopH $aKaT $ato.mflth hk^oh HecT. Acocu ypo mogKOMue, kh KygaK a3 y naHgo MeKyHag, HumoH Meguxag. hhth3ophh xypcaHgH - capHamMau xapaKaT 6a nem Me6omag.
^aMKopuu oMy3rop Ba xoHaHga, kh 6o Myxa66aT 6a KygaKoH acoc e^TaacT, TamKHjH Ba3tHHTxou ryHoryHH negarorupo TaKo3o MeHaMoag.
MaKTa6u cagoKaTH B.A. CyxoMMHcKHH 6a xaMaroH Mat^yM acT. Oe xo.ro mo ypo gopeM. TagKHKoT Mat^yM coxt, kh a3 100 xoHaHga 38 Kac 6o эxcocн mogKoMH 6a MaKTa6 MepaBaHg. Ca6a6u oh, hh TaBpe Mat^yM rapgug, gap oh acT, kh KygaKoH gap MaKTa6 xe^e MyBa$$aKHflTH KaM gopaHg Ba xypcaHg HecTaHg.
Ea TamKHjH Ba3tHHTxou MyBa^aKHHTOBap MaxcycaH KygaKoHe, kh gap ^ato^HHTamoH gymBopH gopaHg, 6ucep MyxTo^aHg. Eapou HHryHa KygaKoH Ba3H-^axoepo e^TaH ,to3hm acT, kh HKe 6apou xa.rah gurape pox MeKymoag. ^yBByM TamKHjH ycy^H Ta^puKau $apgH hmkohhht Meguxag, kh 6a gum xoHaHga pox e6eM, to kh xapaKTepu 6amapgycToHau Tat^HM 6a gacT oag.
nem a3 oh kh po^et 6a HuryHaruu TamKHju Ba3tHHTH MyBa^aKHHTOBap cyxaH poHeM, 6oag MyaHaH KyHeM, kh MyBa^aKHHT 6apou KygaK hh axaMHHT gopag. Ea TagKHKoTxou A.C. Ee^KHH py MeopeM.
MyBa^aKHHT gap Tat^HM capHamMau aroHau KyBBau 6othhhh KygaK Me6o-mag, kh TaB^ugKyHaHgau Hepy 6apou nacu cap KapgaHH gymBopuxo Ba xoxumu Taxcra Merapgag.
MyBa^^aKHHT Ma^xyMH cepMatHo 6yga, Tat6upxou 3ueg gopag. A3 HyKTau Ha3apu H^THMoH-paBoHH xaMHyH TaHocy6u 6aHHH HHTH3opuxoH 6epyHa, maxcuaT Ba HaTH^axou ^ato^HHTH ohxo ^axMHga MemaBag. X,ap hk y3BH ^oMea xaMema gap uxoTau cucTeMae Me6omag, kh a3 ohxo Kupgop, aMa^ Ba pa^Topu MyaHaHpo TaKo3o gopag. ^ap xygu maxcuHT MyHocu6aTxou ryHoryHe 6o xemoBaHgoH, at3ou Ha3guKH xaMoH rypyxu pacMH Ba raHpupacMH HuxoHaHg, kh KygaK 6a ohxo moMHa acT. hhcoh Kupgopxou MyaHaHpo HHTH3op acT, kh yMegxou ypo KoHet MerapgoHag Ba a3 xygu y hh3 oHxopo HHTH3opaHg. BaKTe kh HHTH3opuxoH maxcuHT 6o hhth3o-puxou MyxuTH aTpo$ MyBo^HK MeoaHg, gap 6opau MyBa^aKuaT cyxaH ry^TaH Myxo^ acT. MyMKHH acT, xaMoH rypyxu ogaMoH TarHup e6aHg, kh aKugau ohxo 6a maxcuHT Tatcup MepacoHag, aMMo moxhhth nempaBH TarHup HaMee6ag.
A3 HyKTau Ha3apu paBoHmuHocH MyBa^^aKHHT, 6a aKugau A. Ee^KHH, "xo^aTH mogKoMuecT, kh a3 Kymumu maxcuHT 6apou nempaBH gap ^ato^HHT 6a gacT oMa-gaacT e xyg 6o HHTH3opuxoro yMegxou y (maxcuHT) MyBo^HK oMagaacT. ^ap acocu xaMHH xo^aT Ba^xu HaB Ba nyp3ypTapu ^ato^HHT TamaKKy^ Mee6ag, gapa^au xyg-6axoguxH, xygэxтнpoмкyнH TarHup Mee6ag. ^ap xo^aTe, kh MyBa^aKHHT ycTyBop, gouMH Merapgag, 6ohch oro3H hmkohhhtxoh Baceu Hyxy^Tau maxcuHT Merapgag"
[3, с.131].
Аз нуктаи назари педагогй вазъияти муваффакиятовар «хамбастагии мак-садноки вазъият мебошад, ки барои дар фаъолият ба нуктахои баландтари муваффакият сохиб шудани шахсиятхо, коллектив имконият фарохам меорад» [9, с.67].
Хулоса, аз нигохи илми педагогй "вазъияти муваффакиятовар ин ба даст овардани натичахои хуб дар фаъолияти шахсиятхои алохида ва умуман коллектив аст" [11, с.109].
Маънои педагогии муваффакият мумкин аст натичаи дурандешона ва омо-дакардаи муаллим, оила ба шумор равад. Муваффакият категорияи абстрактй нест. Шодкомии муваффакияти хонандаи хурдсол аз наврас фарк дорад. Хонандаи хурдсол он кадар муваффакиятро дарк намекунад, балки аз он бештар мутаассир мешавад. Наврасон бошанд, сарчашмаи муваффакиятро чуё мешаванд, на хама вакт онро бахогузорй мекунанд. Хонандаи синфхои болой чун калонсол кушиш мекунад имкониятхои худро тахлил кунад. Асоси интизории муваффакият кушиши сазовори эътироф шудан, худро хдмчун «ман» муаррифй кардан ва ба оянда нигаристанро дорад.
Мохияти асосии фаъолияти омузгор аз он иборат аст, ки барои хдр як хонанда вазъияти муваффакиятоварро сомон дихад. Фарки байни мафхумхои «муваффакият» ва «вазъияти муваффакиятовар»-ро донистан зарур аст.
"Вазъият аз кобилияти ташкилотчигии омузгор вобаста аст. Вазифаи омузгор аз он иборат аст, ки барои хдр як шогирдаш имконияти дарки хурсандии муваффакият ба вучуд орад"
Шодкомии гайричашмдошт. Шодкомии гайричашмдошт хиссиётест, ки аз он натичахои фаъолияти хонанда аз интизорихо баландтар рафтаанд. Аз чихати педагогй, ба кавли А. Белкин: "Шодкомии гайричашмдошт натичаи фаъолияти хуб тайёркардаи омузгор мебошад" [3,с. 51]. Омузгор бояд фаъолияти хешро бахо дихад, ба усулхои истифодакардаи худ боварй дошта бошад.
Як гурухи усулхои " шодкомии гайричашмдошт"-ро дида мебароем: Усули "Зинапоя" ё "Дар саф истодан."
Сухан дар бораи вазъияте меравад, ки омузгор хонандаро охиста - охиста боло мебарорад, зинахои таълимро фатх мекунад, боварии хонандаро ба у ва одамони уро ихотакунанда зиёд менамояд. Зинахои асосй:
радами 1: Ангезиши психологй. Максад он аст, ки фишори психологиро паст намояд ва мухитро барои алокаи эхсосотй фарохам оварад.
радами 2: Садди эхсосотй. Фаъолияте лозим аст, ки ранчиш, сустшавй, маломатро кам намуда, боварии шахс ба худаш зиёд гардад. "Номуваффакиятй тасодуф аст, муваффакият конунист." радами 3: Интихоби самти асосй. Сарчашмаи фишори психологиро муайян ва роххои бархам доданашро чустучу менамоем.
радами 4: Интихоби имкониятхои гуногун. Ташкил кардани мухите зарур аст, ки вазъияти муваффакиятовар дошта бошад, то ки хонанда имконият ёбад худро бо хамсинфонаш мукоиса намояд.
радами 5: Мукоисаи гайричашмдошт. Баъзан истифода бурда мешавад.
^agaMH 6: MytTagramaBH. TamKra KapgaHH Ba3tuaTH moguoBape ,to3hm acT, kh aroHa Haôyga gaBOMgop Me6omag.
^ap hh 3HHax,OH negarorK ap3umu acocK Ha^aKaT gap H^pou nangapxaMHH ycT, 6a^KH gouMo HHKumo^ gogaHH y, ^ycTy^yu poxxou HaBH MeTogK Meôomag. Ë HCTH^oga a3 ycy^H «3uHanoa». Ea xoHaHga gap MaB3ye, kh 6apou y MymKraoT gopag, cyxaH ry^TaH gymBop acT. OMy3rop gap BapaKae MeHaBucag, kh myMopo gap coaTH Hyx Ha3gu To^opu BugeoK HHTH3op MemaBaM. Eo hh HaMyg Kop ocoHTap acT, kh 6o xoHaHga 6a MyomupaT napgo3eM, 3epo gap a^o^au 6aHHH xoHaHga Ba oMy3rop caggu Ka^oH By^yg gopag. XoHaHga ryMoH gopag, kh BapaKapo aKe a3 xaMcuH^oHH y HaBHmTaacT. BaKTe kh y 6a To^op Meoag Ba oMy3roppo MeÔHHag, xygpo ryM MeKyHag. OMy3rop MeTaBoHag xaMpoxu y 6a To^op gapoag, cyx6aT HaMoag Ba 6a gum y pox ë6ag. Hh xaM aKe a3 Ba3H$axou «xy^yMH ncuxo-rorK» 6a myMop MepaBag.
^UogKOMHH yMyMH. fflogKoMHH yMyMH 6omag, Ba3tuaTecT, kh xoHaHga guKKaTH TaMoMH Ko^^eKTHBpo 6a xyg MeKyHag. Ban MeTaBoHag a3 Tapa^H oMy3rop TamKHj rapgag, ë xyg a3 xyg 6a By^yg oag, aëH ë HoaëH 6omag.
fflogKoMHH yMyMH guKKaTH Ko^^eKTHBucT, kh xoHaHga xygpo KaHoaTMaHg Ba xym6axT xuc MeHaMoag, 6oBapuu xempo 6a gacT MeoBapag. fflogKoMHH yMyMH nem a3 xaMa ^bo6h эxcocнн rypyx a3 MyBa^aKua™ at3oëHH xem acT. Ycy^H "X,aMpoxH mo 6om".
"Ma^xyMH acocn gap oh kh ^HKpxou HoycTyBopu xoHaHgapo MycTaxKaM MeHaMoag, 6a y hmkohmt Meguxag, kh a3 MyBa^aKuaTxou xem mogKoM maBag Ba xa^oBaT 6apag. ^HKKaTH rypyx 6a y HumoHau 6egopmaBH, omhjh ^axMHm Ba HaTH^au Kymum Merapgag" [15, c.87]. ^aBpax,OH aMa^KyHï:
^agaMH 1. Tamxucu gapa^axou aK^oHH. EegopKyHHH $HKp, BaKTe kh KygaK Mexoxag 6a xaMcuH^oHam pacag.
^agaMH 2. hhthxo6h capnapacT. Bo6acT HaMygaHH xoHaHgau xy6. Eapou hh MaH^uaTH Tapa^ampo 6a Ha3ap rupu^TaH ,to3hm acT.
^agaMH 3. ^ang HaMygaHH HaTH^axo Ba 6axory3opK 6a ohxo. 3apyp acT, kh Kopu xy6 a3 namMH Ko.meKTHB nuHxoH Ha6omag Ba HHKumo^ goga maBag.
MogKoMH a3 ^ax,MHm. MyxHM acT, kh omh^xoh 6egopmaBHH 6oTHHupo 6apou H^poumu ^ato^uaT 6a By^yg opeM, kh Ta^a6oTH maxcpo KoHet MeHaMoaHg. "naH^ omhjh acocuH Tat^HM MaB^ygaHg:
Omhjh 6egopKyHHH 6eBocura, kh Ta^a6oTH xo3upau KygaKpo KoHet MeHaMoag. Omhjh 6egopKyHH 6a oaHga KoHet HaMygaHH Ta^a6oTecT, kh gap oaHga gapKop MemaBaHg.
Omh^xoh ax^oKK ^axMumu oh, kh Tat^HMrupK Ba3H$au ax^oKHH maxc gap nemu ^oMea Ba ou^a Me6omag.
Omh^xoh MyomupaT axaMHaTH h^thmoh gomTa, 6o Ta^a6oTH gap Ko.meKTHB 6ygaH a^oKaMaHg acT.
MyxuM acT, kh xaMau hh oMH^xopo 6a Ha3apu эtтн6op rupu^Ta, a3 ohxo ucTH^oga HaMoeM Ba HHKumo^ guxeM. Omhjh a3 xaMa acocK aK^oHH 6yga, hmkoh Meguxag, kh o^aMpo goHucra rupeM, BaKTe kh 6a mo Ha^aKaT HaTH^a, 6a^KH ^a-paëHH ^axMum hh3 3apyp acT" (15, c. 89).
Мехнати кудак шодкомиро аз фахмидани маводи нав зиёд менамояд, худомузй ва маърифатро инкишоф медихад.
Хонандагон аз мактаб на танхо дониш, балки рушди маданй, гамхорй, инкишофи шахсй ва ичтимой, инчунин хамдигарфахмй, эхтироми муваффакият ва пешравии худро низ аз тарафи муаллимон интизоранд.
Акнун тахлили пешравихои хонандагонро, ки худашон бахогузорй карда-анд, дида мебароем. Хонандагони синфи 7-ум 40 нафар иштирок карданд.
Натичаи бахои хонандагон чунин аст:
__Цадвали №1
Хама цаноатманданд 10 нафар
На х,ама вацт 22 нафар
Ман баъзан аз худ цаноатманд нестам 6 нафар
Ба ман фарц надорад 2 нафар
Агар зехн монем, факат 2 нафар аз пешравии худ бепарвоянду халос. Ин нишон медихад, ки аз худ кардани чизи ба онхо пешниходкардаи муаллимонро намехоханд, вале баъд аз чанд вакт ру ба хониш меоранд ва муаллимонеро, ки дарсашонро аз хама зиёд шавковар мегузаронанд, бештар кадрдонй мекунанд.
10 нафари аввал аз муваффакияти худ каноатманданд, онхо ба талаботи фаъолияти мактаб мутобик шудаанд ва нисбати ходисахои майда бепарвоянд.
^исми калони хонандагон, ки 22 нафаранд, аз пешравии худ каноатманд нестанд. ^исме аз хонандагон баъзан аз хеш норозиянд, ки 6 нафарро ташкил медиханд. Гурухи охирон ба кумаки рохбари синф, муаллимони хамон фанхое, ки хонандагон аз онхо танкисй мекашанд, ниёз доранд.
Норозигй пайваста гун мешавад. Дар ин бора акидаи хонандагон хеле хам ачиб аст. Онхо нисбати пешравй ва нобарории худ эхсосманданд. Бо ин максад тадкикотро бо худи хамон синф анчом додем, ки натичааш чунин аст.
Цадвали №2
Монеъа^ои хониши (таълим)-и босамар
Шавцу завц^ои гуногун 3 нафар
Вацтхушй (бозиуо, дискотека... ) 1 нафар
Масъалауои уалталаби хона 1 нафар
Хацицй набудани ицрои коруои хона 2 нафар
Набудани шавцу х,авас ба омузиши баъзе фащои таълимй 18 нафар
Манфиатуои ман аз супоришуои мактаб бартарй доранд 5 нафар
На х,ама вацт кайфияти ман хуб аст 1 нафар
Фикр мекунам, ки х,амаи фащоро циддй омузам 4 нафар
Ба пешравии ман касе кордор набошад 5 нафар
18 нафар хонанда аз набудани шавку хавас дар омузиши баъзе фанхои таъ-лимй иттилоъ медиханд. ^исми зиёди хонандагон шавкхои гуногун ба тахсил доранд ва 5 нафар ба таваччухи калонсолон эътибор намедиханд. Х,амин вазъият ба гуруххои мобайнй низ дахл дорад, ки метавонад муносибат ба тахсилро хубтар созад.
Омилх,ои тах,сили бомуваффакиит Чадвали № 3
Муносибати ман ба тахсил хуб мешавад агар:
Имконияти озод омухтани баъзе фащо пайдо шавад. 16 нафар
Муносибати байни хонандагону муаллимон бештар озод 2 нафар
бошад.
Зиёд кардани мщдори фанхое, ки инсонро ба хаёти воцеи 4 нафар
омода мекунанд.
Ман бовар кунам, ки хуб тахсил карда хубтар зиндагонй 8 нафар
мекунам.
Дар мактаб хама вацт одами калонсолро дарёфт кардан 4 нафар
мумкин бошад, ки масъалахои шахсиро хал кунад.
Мо набояд маводи таълимиро хамту омузем, балки 6 нафар
мустацилона ягон чизро анцом дихем.
Х,авасмандй тагйир меёбад. Он фанхо мухим мегарданд, ки барои дохил-шавй ба мактаби олй имконият медиханд, онхоро чукур ва чиддй меомузанд. Барои хонандагон мухим аст, ки чомеаи муосир дониши онхоро то кадом андоза кадр мекунад. Онхо боварй хосил мекунанд, ки агар хуб хонанд, хубтар зиндагонй мекунанд. Аммо афсус, ки имруз ба хамаи ин боварй надоранд. Дар фарчоми макола метавон чунин хулосабандй кард:
Мактаб бояд дар навбати аввал тахсилоти кудакони синни хурди мак-табиро стандартй намояд. Дар солхои аввали хаёташ кудак оламро бештар мео-музад. Дар бораи олами атроф маълумоти зиёде пайдо намуда, худро бештар ба онхо мутобикшуда хис мекунад. Дар чунин мухит бо боварй ба оянда мени-гарад. Ягон кудак ба мактаб бо умеди нобарорй намеояд. Факат мактаб мета-вонад уро нобарор созад. Аввал бештари кудакон худро новобаста аз мухит ва оила шахсиятхои мустакил мепиндоранд. Вай умед дорад, ки аз тарафи хамсин-фон ва муаллимон сохиби эхтиром ва мухаббат мегардад. Шикасти ин умед масъалаи халталаби таьлими синфхои ибтидой аст. Кудак бо умеди калони тах-сил ба мактаб меояд. Агар хохиши тахсилро аз даст дихад, дар ин бора на танхо оила, балки мактабу усулхои таълим низ гунахкоранд. Агар панч соли аввали тахсил бо рохи умедворй наравад, дар солхои минбаъда ислох нахохад шуд. Вай дар солхои минбаъда кобилияти халли масъалахои халталаби пешомадаро дошта наметавонад. Аз чустучуи мухаббат ва худэхтиромкунй дур мешавад. Дар мархалаи хозира хаёти чомеа мураккаб ва гуногунпахлу мебошад. Барои хамин хам мутобик шудан ба хаёти мактаб ва чомеа ва алокамандии байни онхо муваффакияти фаъолияти таълимй аст. Муваффакият сарчашмаи кувваи боти-нии кудак, тавлидкунандаи неру барои бартараф намудани душворихо, хохиши тахсил мебошад. Кудак ба худ ва конеъ кардани талаботи ботинии худ кушиш мекунад. Хулоса муваффакият дар тахсил муваффакияти ояндаи хаёт аст.
Калидвожа^о: та^силот, шодкоми, муваффакият, тарбия, хонандагон, инкишоф
Пайнавишт:
1. Азаров, Ю.П. Радость учить и учиться / Ю.П. Азаров. - М.Политиздат, 1989. -
355 с.
2. Аникеева, П.П. Учителю о психологическом климате в коллективе / П.П. Аникеева. -М.:Просвещение, 1983.-96 с.
3. Белкин, А.С. Читаю чувства на лице твоем/А.С. Белкин. //Народное образование. - 1990. -№11. - 91 с.
4. Белкин, А.С. Ситуация успеха. Как ее создать?/ А.С. Белкин. -М.:Просвещение, 1991.-169 с.
5. Глассер, У. Школы без неудачников/У. Глассер. -М.: Просвещение, 1991.-71с.
6. Лутфуллоев, М. Современная дидактика (Дидактикаи муосир) / М. Лутфуллоев. -Душанбе: Ирфон, 2001. - 206 с.
7. Невский, Т. А. Трудный успех / Т.А. Невский. -М.:Просвещение, 1981,-126 с.
8. Рогов, Е.И. Настольная книга практического психолога в образовании / Е.И. Рогов. -М.: Владос, 1995.-528 с.
9. Селевко, Г.К. Современные образовательные технологии / Г.К. Селевко. -М.: Народное образование, 1998. -53 с.
10. Скаткин, М. Н. Школа и всестороннее развитие детей / М.Н. Скаткин. -М.: Просвещение, 1960.-140 с.
11. Сухомлинский, В.А. Верьте в человека / В.А. Сухомлинский. - М.: Молодая гвардия, 1960- 112 с.
12. Сухомлинский, В.А. Как воспитать настоящего человека / В.А. Суломлинский. -М.: Педагогика, -1990. -288 с.
13. Сухомлинский, В.А. Сердце отдаю детям/В.А. Сухомлинский. -Киев.: Радянська школа., 1988. -272 с.
14. Ушинский, К.Д. Избранные педагогические сочинения / К.Д. Ушинский. - М.: Педагогика, 1974.-569 с.
15. Шарифзода, Файзулло. Актуальные проблемы современной педагогики / Ф. Шарифзода. - Душанбе: Ирфон, 2009. - 218 с.
Reference Literature
1. Azarov U.P.The Joy of Teaching and Learning. -M.: Politizdat,1989. — 355 pp.
2. Anikeeva P.P. To Teacher about Psychology Climate in Collective. -M.: Enlightenment. 1983.- 96pp.
3. Belkin A.S. Situation of Success. How to Create it? -M.: National education,— 1990. -169 pp.
4. Belkin A.S. Read Emotions on your Face. M.: Education, - 1991. -169pp.
5. Glasser U. Schools without the Unsuccessful. M.: Education,-1991. -71pp.
6. LutfulloevM. Modern Didactics. Dushanbe.: Irfon. -2001. -206pp.
7. Nevskiy T.A. Difficult Success . — M.: Education, - 1981. — 126pp.
8. Rogov E. I. Table Book of Practical Psychologists in Education. - M.: Vlados . -1995. -528 pp.
9. Selevko G.KModern Educational Technologies. - M.: National education . — 1998. -53 pp.
10. Scatkin M.N. School and Universal Development of Children. -M.: Education, - 1960. -140 pp.
11. Suhomlinsky. V.A. Believe into Man. -М.: Young guard, - 1960.-234pp.
12. Suhomlinsky V.A. How to Bring up a Real Man. -М.: Pedagogics, - 1972.-254 pp.
13. Suhomlinskiy V.A. Gave my Heart to Children. -Kiev. Mother school. - 1988.-272pp.
14. Ushinskiy K.D. Selected Pedagogical Works. -M.: Pedagogics, - 1974. -569 pp.
15. Sharifzoda Faizullo. Actual Problems of Modern Pedagogics. -Dushanbe.: Irfon.- 2009 pp.
Организация успешной педагогической ситуации в учебном процессе со школьниками
Ключевые слова: педагогическая ситуация, педагогическая деятельность, гуманизация процесса обучения, поэтапный метод
Организация обучения требует различных педагогических и методологических навыков в различных ситуациях. Эта статья содержит различные идеи ученых и педагогических экспертов по интерактивным методом обучения. Школа должна быть учреждением, на которое дети смотрят как на место, где он или она получает интеллект и мудрость, и смотреть на учителей как на своих пожизненных наставников и пропагандистов культуры. Дети не должны бояться школы и учителей, скорее, следовать её обучению и принципам.
Creation of Successful Pedagogics of Situations in the Process of Pupilsл Educational
Activities
Key words: pedagogical situation, pedagogical activity, tuition process humanization, stage method
Organization of tuition requires different pedagogical and methodological habits in diverse situations. This article contains different ideas of scientists and experts ofpedagogies on interactive methods of teaching. School should be such type of establishment looked upon by children as the place where they are imbued with intellect and wisdom, teachers should be considered as life long preceptors and guides of culture. Children mustn t be afraid of school and teachers, but be learned to follow its principles and elaborated rules.
Роцеъ ба муаллиф:
Булбулов Чумъа, номзади илм^ои педагоги, директори донишкадаи такмили маъ-лумоти касбии Вилояти Мухтори Ку^истони Бадахшон (Цум^урии Тоцикистон) e-mail: juma.bulbulov@akdn. org
Хоников Шахтут, номзади илм^ои педагоги, муовини директори донишкадаи такмили маълумоти касбии Вилояти Мухтори Ку^истони Бадахшон (Цум^урии Тоцикистон ) e-mail: Chahtut@akd. org
Сведения об авторе:
Булбулов Джума, кандидат педагогических наук, директор Института усовершенствования профессиональной образовании Горно-Бадахшанской Автономной области (Республика Таджикистан), e-mail: juma.bulbulov@akdn. org Хоников Шахтут, кандидат педагогических наук, замдиректор Института усовершенствования профессиональной образовании Горно-Бадахшанской Автономной области (Республика Таджикистан), e-mail: Chahtut@akd. org
Information about the author:
Bulbulov Djuma, Candidate of Pedagogical Sciences, director of the Institute of Professional Education Improvement, Kukhistoni Badakhshon autonomous viloyat, (Tajikistan Republic), e-mail: juma.bulbulov@akdn. org
Khonikov Shakhtut, Candidate of Pedagogical Sciences, director deputy of the Institute of Professional Education Improvement, Kukhistoni Badakhshon autonomous viloyat, (Tajikistan Republic), e-mail: Chahtut@akd. org
