Научная статья на тему 'Чуқур юмшаткичларнинг комбинациялашган машинада жойлашишини асослаш'

Чуқур юмшаткичларнинг комбинациялашган машинада жойлашишини асослаш Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
83
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
комбинированная машина / глубокорыхлитель / почва / бахчевые культуры / рама / тяговое сопротивление / рабочая скорость / плуг / ширина захвата / конструктивная схема. / combined machine / subsoiler / soil / gourds / frame / traction resistance / working speed / plow / working width / constructive diagram

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Файзуллаев Х.А.

В данной статье приведены результаты экспериментальных исследований по обоснованию схемы расстановки глубокорыхлителей на раме комбинированной машины для подготовки почвы к посеву бахчевых культур под закрытой тоннельной плёнкой.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article presents the results of experimental studies to substantiate the arrangement of deep-rippers on the frame of a combined machine for preparing soil for sowing melons under a closed tunnel film.

Текст научной работы на тему «Чуқур юмшаткичларнинг комбинациялашган машинада жойлашишини асослаш»

УУК. 631.312.542.(043.3) Файзуллаев Х.А.

ЧУЦУР ЮМШАТКИЧЛАРНИНГ КОМБИНАЦИЯЛАШГАН МАШИНАДА ЖОЙЛАШИШИНИ АСОСЛАШ

Файзуллаев Х.А. - т.ф.ф.д. (КарМИИ)

В данной статье приведены результаты экспериментальных исследований по обоснованию схемы расстановки глубокорыхлителей на раме комбинированной машины для подготовки почвы к посеву бахчевых культур под закрытой тоннельной плёнкой.

Ключевые слова: комбинированная машина, глубокорыхлитель, почва, бахчевые культуры, рама, тяговое сопротивление, рабочая скорость, плуг, ширина захвата, конструктивная схема.

This article presents the results of experimental studies to substantiate the arrangement of deep-rippers on the frame of a combined machine for preparing soil for sowing melons under a closed tunnel film.

Key words: combined machine, subsoiler, soil, gourds, frame, traction resistance, working speed, plow, working width, constructive diagram.

Кириш. Жахонда энергия-ресурстежайдиган ва иш унуми юкори булган тупрокка ишлов бериш ва уни экишга тайёрлаш машиналарини ишлаб чикиш ва куллаш етакчи уринни эгалламокда. «Дунё микёсида полиз ва сабзавот экинлари экишдан олдин тупрокка ишлов бериладиган майдон 600 млн. гектарни ташкил этишини хисобга олсак» [1], иш сифати ва унуми юкори хамда энергия-ресурстежамкор тупрокка ишлов бериш ва уни экишга тайёрлаш машиналарини ишлаб чикиш мухим вазифалардан хисобланмокда. Шу билан бирга экинларни плёнка остига экиш учун даладан бир утишда тупрокка ишлов бериш ва уни экишга тайёрлаш буйича барча технологик жараёнларни кушиб бажарадиган комбинациялашган машиналарни ишлаб чикиш ва куллашга катта эътибор каратилмокда.

Муаллифлар томонидан таклиф килинган полиз экинларини ёпик тонелли плёнка остига экиш учун тупрокни тайёрлашнинг янги энергия ресурстежамкор усули тонел кенглигидаги полосанинг урта кисми тупрогини юза юмшатиш, юза юмшатилган полосанинг унг ва чап томонини агдаргичсиз чукур юмшатиш, ишлов берилган худуднинг симметрия уки буйича сугориш аригини шакллантириш ва экин экиладиган каторни экишга тайёрлашни кузда тутади [2]. Ушбу усулни амалга ошириш учун комбинациялашган машинанинг конструктив схемаси ишлаб чикилди. Тадкикотнинг максади полиз экинларини ёпик тонелли плёнка остига экишда тупрокни сифатли тайёрлашни таъминлаш учун комбинациялашган машина ишчи органларини рамада оптимал схемада жойлаштириш ва параметрларини асослашдан иборат.

Тадкикот услубиёти: Тадкикот жараёнида назарий механика, дехкончилик механикаси, математик статистиканинг конун ва коидалари, тадкикотларни математик режалаштириш ва тензометрия усуллари хамда мавжуд меъёрий хужжатларда (TSt 63.04.2001, TSt 63.03.2001, РД Уз 63.03-98) белгиланган усуллардан фойдаланилган [3].

Тадкикот натижалари. Маълумки, чукур юмшаткичларни рамада жойлаштиришни бир катор конструктив схемалари мавжуд. Маълум конструктив схемаларни тугридан-тугри тонелли ёпик плёнка остига полиз экинлари экиш учун машинани ишлаб чикиш учун куллаш машинанинг асосий курсаткичларини пасайтиришга олиб келиш мумкин. Чукур юмшаткичлар асосан битта технологик схема буйича килинган: ишчи органлар каторда бир-бирига нисбатан харакат йуналиши ва камраш кенглиги буйича силжитилиб урнатилган. Бундай схемада куролнинг габарит улчамлари ва массаси ошади, бу эса уз навбатида бир катор технологик камчиликларга олиб келиши мумкин.

3) 4)

1 - расм. Ишчи органларни рамада узаро жойлашиш схемалари: 1 - бир-бирига нисбатан силжитиб карама-карши жойлаштирилган унг ва чап ишчи органли;

2 - плугсимон; 3- фронтал бир-бирига карама-карши ишчи органли; 4 - фронтал бир томонга

кия ишчи органли.

Чукур юмшаткичларни рамада жойлаштириш схемасини асослаш учун уларни рамада жойлаштиришни туртта технологик схемасини тажрибавий текширишлари утказилди: 1 - унг ва чап юмшатадиган ишчи органли схема (1- расм, 1); 2 - плуг туридаги схема (1-расм, 2);

3 - фронтал бир-бирига карама-карши ишчи органли (1-расм, 3); 4 - фронтал бир томонга кия ишчи органли (1-расм, 4). Чукур юмшаткичларнинг умумий камраш кенглигини уларнинг конструктив камраш кенглигини х,исобга олган х,олда 700 мм кабул килинди.

Экспериментал тадкикотларда машина рамасига урнатилган классик усулда, яъни плуг туридаги схема ва ишчи юзалари карама-карши жойлаштирилган унг ва чап юмшатадиган ишчи органли схемаларда чукур юмшаткичлар орасидаги буйлама масофа 700 мм ни ташкил килди.

Бунда машинанинг хдракат тезлиги 6-9 км/соат иш тезлиги оралигида, максимал ишлов бериш чукурлиги 30 см этиб белгилаб олинди.

Тажрибалар натижалари 1-жадвалда келтирилган.

Келтирилган маълумотлардан куриниб турибдики, агротехник курсаткичлар буйича барча вариантлар тупрокка ишлов бериш сифатини таъминлайди. Дала юзасининг текислиги буйича 1 ва 2 - схемалар бир оз афзалликка эга. ^уролнинг 3 ва 4 - схемаларида иш жараёнида тупрокни ишчи органлар орасига тупланиш х,олатлари кузатилди. Шунинг учун х,ам бу вариантларда тортишга каршиликнинг ортиши, тупрокнинг уваланиш даражасини пасайиши ва дала юзасидаги нотекисликлар баландлигини ошиши кузатилди. 1 ва 2 схемалар буйича дала юзасидаги уркачлар баландлиги 2,3 дан 2,8 см гача ташкил килди.

Ишлов бериш чукурлиги буйича куролнинг баркарор хдракатини урганиш тажрибалари натижаларига кура тупрок 28-29 см чукурликда юмшатилганда барча вариантлар х,ар хил тезликларда агротехник талабларни кондиради. Ишлов бериш чукурлигининг уртача арифметик четланиши ± (0,95-1,33) см ни ташкил этади.

Тажрибаларда ишчи юзалари карама-карши жойлаштирилган унг ва чап томонли 1-вариантдаги чукур юмшаткичлар тортишга каршилик буйича энг яхши курсатгичга эга.

Чукурюшаткичларни х,ар хил жойлашган схемаларини энергетик бах,олаш натижалари 2 - расмда келтирилган.

2-расмда келтирилган графиклардан куриниб турибдики, барча тезлик режимларида ишчи органларни тадкик килинган жойлашиш схемаларидан энг кам тортишга каршиликка бир-бирига нисбатан силжитиб карама-карши жойлаштирилган унг ва чап ишчи органли схема ва плуг туридаги схема энг кам тортишга каршиликка эга.

1 - жадвал

Чукур юмшаткичларнинг агротехник ва энергетик иш курсаткичларини уларни _рамада жойлашиш схемасига боFлик х,олда узгариши_

т/р Курсаткичларнинг номи Чукур юмшаткичларнинг жойлашиш схемаси

1-вариант 2-вариант 3-вариант 4-вариант

1 Х,аракат тезлиги, км/соат 6,3 7,5 6,3 7,5 6,3 7,5 6,3 7,5

Ишлов бериш чукурлиги, см;Мур. ±а 28,6 1,07 29,9 1,06 28,8 1,08 29,2 1,05 28,5 1,33 29,3 1,28 28,7 0,95 29,1 1,11

3 ^уйидаги улчамдаги (мм) фракциялар микдори, % >100 100 - 50 <50 5,0 6,6 88,4 4,1 5,3 90,6 5,9 5,7 88,4 5,2 4,8 90,0 8,2 11,7 80,1 5,7 11,4 82,9 9,2 14,6 76,2 8,4 12,4 79,2

4 Дала юзасидаги нотекис-ликлар баландлиги, см 2,3 2,7 2,5 2,8 3,9 4,4 3,8 4,2

5 Чукур юмшаткичларнинг тортишга каршилиги, кН 7,10 7,20 7,15 7,36 7,65 7,80 7,6 7,80

Бу шу билан изохланадики, ишчи органлар фронтал жойлаштирилганда барча ишчи органлар ёпик кесиш шароитида ишлайди, плуг схемасидаги ва бир-бирига нисбатан силжитиб карама карши жойлаштирилган унг ва чап ишчи органли схемадагиларнинг факат олдинги ишчи органи ёпик кесиш шароитида ишлайди.

2- расм. Чукур юмшаткичларнинг тортишга каршилигини тезликка боглик узгариш графиклари:

1 - бир-бирига нисбатан силжитиб карама карши жойлаштирилган унг ва чап ишчи органли; 2

- плугсимон; 3 - фронтал бир-бирига карама-карши ишчи органли; 4 - фронтал бир томонга кия ишчи органли.

Бир-бирига нисбатан силжитиб карама-карши жойлаштирилган унг ва чап ишчи органли схемасидаги вариантнинг каршилиги плуг схемасидаги вариантнинг тортишга каршилигидан бироз кам. Чунки бир-бирига нисбатан силжитиб карама-карши жойлаштирилган унг ва чап ишчи органли схемасида ишчи органларга таъсир киладиган кучларнинг ёнбош ташкил килувчилари бир-бирига карама-карши йуналган. Бу эса дала тахтасига тушадиган каршиликни ва мос холда умумий тортишга каршиликни камайишига олиб келади.

Утказилган тадкикотлар шуни курсатадики, чукур юмшаткичлар ёпик кесиш шароитида ярим ёпик кесиш шароитига нисбатан 1,5-1,7 марта катта тортишга каршиликка эга.

Комбинациялашган машинада бир-бирига нисбатан силжитиб карама-карши жойлаштирилган унг ва чап кия туткичли ишчи органли схемани куллаш максадга мувофик. Бу схемадаги ишчи органларнинг агротехник ва энергетик курсатгичлари улар орасидаги буйлама ва кундаланг масофаларнинг рационал кийматларига боглик.

V, км/соат

Хулоса. Комбинациялашган машинанинг чукур юмшаткичлари унг ва чапга эгилган булиб, уларнинг ишчи юзалари ва эгилган кисмлари бир-бирига каратилган хдмда буйлама текисликда бир-бирига нисбатан силжитилган х,олда жуфт-жуфт жойлаштирилган схема кам энергия сарфлаган х,олда талаб даражасидаги иш сифатини таъминлайди.

АДАБИЁТЛАР

1. http://www.nrcs.usda.gov

2. Патент на полезную модель РФ № 190971. - 2019. Почвообрабатывающие орудие для бахчевых культур // Алдошин Н.В., Маматов Ф.М., Манохина А.А., Файзуллаев Х.А., Исмоилов И.И., Равшанов Х.А.

3. Испытания сельскохозяйственной техники. Машины и орудия для поверхностной обработки почвы. Программа и методы испытаний. Tst 63.04:2001 //Издание официальное. - Ташкент, 2001. - 54 с.

4. Патент РУз № FAP 00656. Рабочий орган безотвального почвообрабатывающего орудия / Маматов М.Ф., Мирзаев Б.С. и др. // Расмий ахборотнома. - 2011. - №11.

УДК 678.66.017:66.018.666.321 Бозоров О.Н., Рахматов Э.А., Дусткобилов Э.Н., Зиямухамедова У.А.

МОДИФИКАЦИЯЛАНГАН МА^АЛЛИЙ АНГРЕН КАОЛИНЛАРИ ВА ЭПОКСИД КОМПАУНДЛАРИ АСОСИДА КОРРОЗИЯБАРДОШ ЦОПЛАМАЛАР ЯРАТИШ ВА

УЛАРНИ АМАЛДА ЦУЛЛАШ

Бозоров О.Н.- т.ф.н., доцент; Рахматов Э.А.- катта укитувчи; Дусткобилов Э.Н.- катта укитувчи, Зиямухамедова У.А.- профессор (КарМИИ).

В данной статье выбраны методы и средства для определения электрофизических свойств органоминеральных композиционных материалов для защиты крупногабаритных, сложно конфигурационных металлических конструкций от воздействия коррозионной агрессивных сред. Применен оптическая микроскопия для оценки качества защитных покрытий.

Ключевые слова: активационно-технологическая механика, механоактивация, активационно-гелеотехнологический способ, адгезия, электрохимическая среда, эпоксидные компаунды, смола, каолин, наполнитель, коррозия.

In this article are selected methods and means for determining the electrophysical properties of organomineral composite materials to protect large-sized, complexly shaped metal structures from the effects of corrosive aggressive media. Optical microscopy was used to assess the quality of protective coatings.

Key words: activation-technological mechanics, mechanical activation, activation-heliotechnological method, adhesion, electrochemical medium, epoxy compounds, resin, kaolin, filler, corrosion.

Муаммонинг долзарблилиги: Махаллий хом ашёларни куллаш билан янги композит материаллар яратишда, нано ва микро улчамларда тахлил килинганда нанокомплекс боглар хосил булиш механизмларини тадкикотлаш, композит материалларни физик-кимёвий, технологик ва эксплуатацион курсаткичларини тулдирувчининг табиати ва таркибига богликлигини аниклаштириш, махсус хусусиятли композит материалларни кулланиш доирасини кенгайтириш давр талабидир. Сабаби кучли агрессив мухитда ишлайдиган,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.