Научная статья на тему 'Бюджет ташкилотларида товар-моддий захиралар ҳисобини юритиш тартиби'

Бюджет ташкилотларида товар-моддий захиралар ҳисобини юритиш тартиби Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
5135
433
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бюджет ташкилоти / бухгалтерия ҳисоби / товар-моддий захиралар / кирим / чиқим / регистрлар / услубиёт / моддий жавобгар шахс / бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари маблағлари / budget organization / accounting / inventory holdings / registers / methodic / out of budget means of budget organizations / financially responsible person

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хайдаров Мирёқуб Тожиевич

Бюджет ташкилотларида бухгалтерия ҳисобини юритишда мунтазам ислоҳотлар олиб борилмоқда. Жумладан, товар-моддий захиралар ҳисоби бозор иқтисодиёти ислоҳотлари шароитида улар ҳаракатларини тўғри акс эттиришни тақозо этади. Уларнинг кирими ва чиқими, норматив меъёрлардан ошиб ва/ёки камайиб кетишининг олдини олиш бухгалтерия ҳисоби қанчалик тўғри йўлга қўйилганлигига боғлиқдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ThE INVENTORY hOLDINGS ACCOUNTING ORDER IN ThE BUDGET ORGANIZATIONS

In the system of budget organization accounting constantly implementing reforms. In the market economy inventory holdings correct accounting is the only way of odd reserves preventing and due norms support. The actual issue is correct reflection of the inventory holdings input and output in the booking.

Текст научной работы на тему «Бюджет ташкилотларида товар-моддий захиралар ҳисобини юритиш тартиби»

Хайдаров М.Т.,

иктисод фанлари номзоди, доцент

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ТОВАР-МОДДИЙ ЗАХИРАЛАР ЩОБИНИ ЮРИТИШ ТАРТИБИ

ХАЙДАРОВ М.Т. БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ТОВАР-МОДДИЙ ЗАХИРАЛАР ЦИСОБИНИ ЮРИТИШ ТАРТИБИ

Бюджет ташкилотларида бухгалтерия х,исобини юритишда мунтазам ислох,отлар олиб борилмокда. Жумладан, товар-моддий захиралар х,исоби бозор иктисодиёти ислох,отлари шароитида улар х,аракатларини тyFри акс эттиришни такозо этади. Уларнинг кирими ва чикими, норматив меъёрлардан ошиб ва/ёки камайиб кетишининг олдини олиш бухгалтерия х,исоби канчалик тyFри йулга куйилганлигига боFликдир.

Таянч иборалар: бюджет ташкилоти, бухгалтерия х,исоби, товар-моддий захиралар, кирим, чиким, регистрлар, услубиёт, моддий жавобгар шахс, бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташкари маблаFлари.

ХАЙДАРОВ М. Т. ПОРЯДОК ВЕДЕНИЯ УЧЕТА ДВИЖЕНИЯ ТОВАРНО-МАТЕРИАЛЬНЫХ ЗАПАСОВ В БЮДЖЕТНЫХ ОРГАНИЗАЦИЯХ

В системе бухгалтерского учета бюджетных организаций всемерно осуществляются реформы. В том числе, в условия рыночного хозяйства правильное отражении в бухгалтерском учете движения товарно-материальных средств служит средством предотвращения образования излишних запасов и соблюдению нормативов.

Ключевые слова: бюджетная организация, бухгалтерский учет, товарно-материальные запасы, регистры, материально ответственное лицо, методика, внебюджетные средства бюджетной организации.

KHAYDAROV M.T. THE INVENTORY HOLDINGS ACCOUNTING ORDER IN THE BUDGET ORGANIZATIONS

In the system of budget organization accounting constantly implementing reforms. In the market economy inventory holdings correct accounting is the only way of odd reserves preventing and due norms support. The actual issue is correct reflection of the inventory holdings input and output in the booking.

Keywords: budget organization, accounting, inventory holdings, registers, methodic, out of budget means of budget organizations, financially responsible person.

%ар цандай бюджет ташкилоти, уз фаолиятини амал-га ошириш учун маълум товар-моддий буюмлардан фойда-ланади. Ушбу моддий буюмларнинг мицдори кераклигидан ортицча булмаслиги ва ташкилот уз фаолиятини узлуксиз амалга оширишига етарлича булишини таъминлаш - цар бир ташкилот рацбарининг вазифасига киради. Буларнинг мицдорини цисоблаб бориш, цисоботини ту^ри акс этти-риш ва нормативларига риоя цилинишини бацолаш бухгалтерия цисобининг кундалик вазифаларига кириб, бу жараён мунтазам такомиллашиб боради.

Товар-моддий захиралар тушунчаси-га сотиш максадида ва/ёки нормал фао-лият юритиш жараёнида кулланиладиган, ишлаб чикариш жараёнига керак булган, яъни бюджет ташкилотига юклатилган иш-ларни бажариш ёки хизматлар курсатиш жараёнида, маъмурий ва ижтимоий-икти-содий вазифаларни бажариш учун кулланиладиган моддий буюмлар киритилади.

Товар-моддий захираларга ташкилотга тегишли булган ва хизмат килиш муддати бир йилдан ортик булмаган ёки бир опера-цион цикл мобайнида фойдаланиладиган мол-мулклар киритилади. Булар каторида жумладан: курилиш-таъмирлаш материал-лари, озик-овкат мах,сулотлари, ёкилFи ва ёнилFилар, озука ва ем-хашак, тара (идиш)лар, кишлок хужалик мах,сулотлари ва ишлаб чикариш буюмлари, устирувдаги ва бокувдаги чорва моллари, укув, ил-мий ва бошка максадлар учун материал-лар х,амда лаборатория синовида булган, узок вакт фойдаланиладиган материаллар, шартнома асосида бажариладиган илмий-тадкикот ишлари учун махсус асбоб-уску-налар ва бошкалар х,исобга олинади. Товар-моддий захираларни х,исобга олиш-нинг асосий вазифалари куйидагилардан иборат:

1. Моддий активларни конунчиликда белгиланган тартибда товар-моддий захиралар таркибида акс эттириш.

2. Товар-моддий захираларнинг келиб тушиши, уларнинг ташкилот х,исобидан чикарилиши, шунингдек, сакланиши ва максадли сарфланиши устидан назорат килиш.

3. Захиралар ва харажатларнинг белги-ланган меъёрларини кузатиб бориш.

4. Белгиланган тартибда реализация ки-линиши лозим булган, фойдаланилмайди-ган материалларни уз вактида аниклаш.

5. Товар-моддий захиралар х,аракатини х,ужжатларда туFри расмийлаштириш х,ам-да х,исоб регистирларида уз вактида акс эттирилишини таминлаш.

6. Товар-моддий захираларни бухгалтерия х,исобваракларда х,олати ва х,аракатини акс эттириш.

7. Товар-моддий захиралар буйича уз вактида тулик х,амда аник бухгалтерия ах-боротларини шакллантириб бориш.

Товар-моддий захираларни кабул килиш, саклаш ва топшириш жавобгарли-ги ташкилот рах,барининг буйруFи билан тайинланган моддий жавобгар шахсларга юклатилади. Бу шахсларнинг алмашиниши омборларнинг инвентаризацияси ва ташкилот рах,бари томонидан тасдикланадиган кабул килиш топшириш далолат-номаларини тузиш билан амалга ошири-лади. Товар-моддий захираларни саклаш жойлари тош-тарозу жих,озлари, улчов асбоблари, улчов идишлари ва бошка назорат мосламалари билан таъминланиши лозим.

Счётлар режасида, товар-моддий захираларни х,исобга олиш учун куйидаги суб-счётлар ишлатилади:

05 «Тайёр мацсулотлар»

050 Тайёр мах,сулот

06 «Бошца товар моддий захиралар»

060 Курилиш материаллари

061 Озик-овкат мах,сулотлари

062 Дори-дармонлар ва ярани боFлаш воситалари

063 Инвентар ва хужалик жих,озлари

064 ЁнилFи, ёкилFи-мойлаш материаллари

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 8

065 Машина ва асбоб-ускуналарнинг эх,тиёт кисмлари

069 Бошка товар-моддий захиралар Субсчётларда куйидагича буюм, товар моддий бойликлар акс эттирилиши кулланилади:

050 «Тайёр мацсулот« Сотиш учун тайёрланган тайёр мах,су-лотлар, ёрдамчи кишлок хужалик ва укув-тажриба хужаликларидан олин-ган мах,сулотлар, шунингдек ташкилот-нинг уз эх,тиёжлари учун мулжалланган мах,сулотлар х,исобга олинади.

060 «Цурилиш материаллари» Курилиш материаллари сифатида силикат материаллар (цемент, кум, шаFал, ох,ак, тош, Fишт ва бошк.) ёFоч материаллар (ходалар, арраланган ёFоч-тахталар, фанерлар ва шу кабилар), курилиш метали (темир, тунука, пулат, листли рулон ва шу кабилар), металл буюмлар (михлар, гайка-лар, болтлар, халкали буюмлар ва шу кабилар), санитария-техника материаллари (жумраклар, муфталар ва х,.к.), электротехника материаллари (кабеллар, лампа-лар, патронлар, роликлар, шнур, сим ва саклагичлар ва ш.к.), кимёвий-буёк мод-далар (буёклар, алифлар ва ш.к.) ва бошка шу каби материаллар х,исобга олинади.

061 «Озиц-овцат мацсулотлари» Бюджет ташкилотлардаги озик-овкат

мах,сулотлари х,исобга олинади.

062 «Дори-дармонлар ва ярани бот-лаш воситалари»

Касалхоналардаги, даволаш-профилак-тика, даволаш-ветеринария ва харажатлар сметаларида ушбу максадлар учун маблаF ажратиш кузда тутилган бюджет ташкилотлардаги дори-дармонлар, компонентлар, бактерияли препаратлар, зардоблар, вак-циналар, кон ва ярани боFлаш воситалари ва бошка дори-дармонлар х,исобга олинади.

063 «Инвентар ва хужалик жицозлари» Бюджет ташкилотнинг кундалик эх,тиёж-

лари учун фойдаланиладиган хужалик материаллари ва канцелярия буюмлари (электр лампалари, совун, чутка ва х,.к.), шунингдек, бошка инвентар ва хужалик жих,озлари х,исобга олинади.

064 «Енилти, ёцилти-мойлаш материаллари»

Омборларда, шунингдек, бевосита моддий жавобгар шахслар ихтиёрида туради-ган барча турдаги ёнилFи, ёкилFи-мойлаш материаллари (утин, кумир, торф, бензин, керосин, мазут, автол ва х,.к.) х,исобга оли-нади.

065 «Машина ва асбоб-ускуналарнинг эцтиёт цисмлари»

Машиналарнинг (тиббиёт, электрон-х,и-соблаш ва шу каби) ускуналари, трактор-лар, комбайнлар, транспорт воситалари-нинг (моторлар, автомобиль шиналари, камера ва айлана шаклдаги ленталар ва шу кабилар) эскирган кисмларини алмаш-тириш ва таъмирлаш учун мулжалланган эх,тиёт кисмлар х,исобга олинади.

069 «Бошца товар-моддий захиралар»

Илмий-тадкикот ишлари ва лаборатория синовлари учун узок муддат ишлати-ладиган материаллар, шартнома асосида бажариладиган илмий-тадкикот ишлари учун махсус асбоб-ускуналар, устирувдаги ва бокувдаги чорва моллари, укув, илмий ва бошка максадларга мулжалланган ре-активлар ва химикатлар, ойна ва кимёвий идишлар, металлар, электр ва радио материаллари, радиолампалар, фотобуюмлари, укув дастурлари х,амда кулланма ва илмий ишларни нашр килиш учун ^озлар, таж-риба килинадиган х,айвонлар х,амда укув максадлари ва илмий-тадкикот ишлари учун мулжалланган бошка материаллар, шунингдек, протез учун ишлатиладиган кимматбах,о ва бошка товар-моддий захиралар х,исобга олинади.

Товар-моддий захиралар куйидаги х,о-латларда бюджет ташкилотига кирим ки-линади:

1. Етказиб бериш (олди-сотди) шартно-маси буйича харид килиш натижасида.

2. БеFараз келиб тушиш (х,адя шартно-маси буйича).

3. Узок муддатли активлар таркибидан утказиш.

4. Ортикча (х,исобга олинмаган) товар-моддий захираларни аникланиши натижа-сида.

5. Ташкилотнинг узида ишлаб чикари-лишининг натижасига кура.

6. Конунчиликда назарда тутилган бошка х,олларда.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 8

Товар-моддий захиралар бюджет таш-килотнинг бухгалтерия балансига таннархи буйича киритилади, у харид киймати (ет-казиб берувчига туланадиган суммалар) ва уларни харид килиш билан боFлик булган барча харажатларни уз ичига олади.

Товар-моддий захираларни харид килиш билан боFл и к булган ва уларнинг таннархига киритиладиган харажатларга куйидагилар киритилади:

1. Божхона божлари ва йиFимлари.

2. Товар-моддий захираларни харид килиш билан боFлик булган солик ва бош-ка мажбурий туловлар суммалари (агар улар копланмаса).

3. Товар-моддий захиралар улар оркали харид килинган таъминотчи ва воситачи ташкилотларга туланадиган воситачилик х,аки.

4. Товар-моддий захираларни сертифи-катлаш ва уларни товар-моддий захираларни харид килиш билан боFлик булган техник шартларга мувофик синаш буйича харажатлар.

5. Товар-моддий захираларни тайёр-лаш ва уларни жорий жойлашиш ёки фой-даланиш жойига етказиб бериш буйича транспорт-тайёрлов харажатлари. Улар тайёрлаш, юклаш-тушириш ишлари, то-вар-моддий захираларни барча турдаги транспорт билан уларни жорий жойлашиш ёки фойдаланиш жойига ташиш учун тарифларни тулаш буйича харажатлар, шу жумладан, товар-моддий захираларни та-шишда хатарларни суFурталаш буйича харажатлар.

6. Товар-моддий захираларни харид килиш билан бевосита боFлик булган бошка харажатлардан ташкил топади.

Харид килинган товар-моддий захира-ларга х,ак тулаш билан боFлик харажатлар (аккредитив очиш харажатлари, утказ-малар учун банк комиссияси, товар-мод-дий захираларни чет эл валютасига харид килиш чоFида валютани конвертациялаш буйича комиссия ва бошка банк хизмат-лари), товар-моддий захираларни харид килиш буйича шартномаларни тайёрлаш, руйхатдан утказиш ва ёпиш билан боFлик харажатлар х,амда активларни харид килиш билан бевосита боFлик булмаган бошка харажатлар товар-моддий захираларнинг

таннархига киритилмайди, балки улар со-дир булган х,исобот даврида х,акикий харажатлар сифатида акс эттирилади.

Товар-моддий захираларни харид килиш буйича харажатлар уларнинг юзага келишини тасдикловчи бошланFич х,исоб х,ужжатлари асосида белгиланади.

Транспорт-тайёрлов харажатларининг суммаси алох,ида йиFилади ва товар-моддий захираларнинг тегишли турлари (ушбу транспорт-тайёрлов харажатлари тегишли булган партиялари, гурух,лари) уртасида таксимланади.

Бюджет ташкилот томонидан беFараз олинган х,амда асосий воситалар ва бошка мол-мулкнинг чикиб кетиши на-тижасида олинган товар-моддий захираларнинг таннархи уларнинг бухгалтерия х,исобига кабул килиниш санасидаги жорий кийматидан келиб чиккан х,олда аникланади.

Ортикча (х,исобга олинмаган) товар-моддий захираларни инвентарлаш натижа-сида аникланган активлар таннархи улар аникланган санадаги жорий кийматдан келиб чиккан х,олда белгиланади.

Битта умумий суммага харид килинган барча товар-моддий захиралардан х,ар бирининг таннархи ушбу суммани ало-х,ида товар-моддий захиранинг жорий кийматига мутаносиб равишда таксимлаш йули билан аникланади.

Бюджет ташкилотига тегишли булмаган, вактинчалик ташкилотда фойдаланишда булган шартнома асосида масъул саклашга олинган товар-моддий захиралар бухгалтерия х,исобида балансдан ташкари 02 «Масъул саклашга олинган товар-моддий кимматликлар» счётида шартномада курсатилган киймат буйича х,исобга олинади.

Товар-моддий захиралар чет эл ва-лютаси х,исобига сотиб олинишида со-тиб олинаётган материал захираларнинг киймати операция содир этилган санадаги Узбекистан Республикаси Марказий банки курси буйича чет эл валютасини сумга х,исоблаб утказиш йули билан аникланади.

Товар-моддий захиралар куйидаги х,о-латларда бюджет ташкилотнинг баланси-дан чикарилади:

1. Сотиш.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 8

2. БеFараз бериш.

3. Саклаш муддати тугагач яроксизлиги сабабли, жисмонан ва маънан эскирганли-ги натижасида тугатиш (йук килиш).

4. Камомад, йукотиш ёки шикастланиш (синиш, булиниш) аникланиши.

5. Бошка операциялар ва х,одисалар натижасида.

Материалларни бериш учун куйидаги асосий х,ужжатлар кулланилади:

434-сон шаклдаги юк хати;

299-шаклдаги озик-овкат мах,сулотлари-ни бериш учун меню талабнома;

397-сон шаклдаги берилган озука ва ем-хашак кайдномаси;

410-сон шаклдаги ташкилот эх,тиёжи учун берилган материаллар кайдномаси;

431-сон шаклдаги забор картаси материаллар ва ёнилFиларни кундалик бериш-да кулланилади.

Товар-моддий захиралар улар сотиб олинган бах,ода (етказиб бериш ва бошка кушимча харажатларни х,ам х,исобга олган х,олда) ёки улар х,ар хил нархларда сотиб олинган булса, уртача бах,ода х,исобдан учирилади. Материаллар ва озик-овкат мах,сулотлари белгиланган тартибда тас-дикланган меъёрлар доирасида ташкилот рах,бари (ёки унинг уринбосари) томо-нидан тасдикланган юкоридаги тегиш-ли х,ужжатларга мувофик х,исобдан чика-рилиши лозим.

060 «Курилиш материаллари» субсчё-тининг аналитик х,исоби материалларнинг номи, микдори ва киймати буйича 296-сон шаклдаги материал кимматликларнинг микдор-киймат х,исоби дафтари (карточка)си-да юритилади.

061 «Озик-овкат мах,сулотлари» субсчё-тининг аналитик х,исоби уларнинг номи, нави, микдори, киймати ва моддий жавоб-гар шахслар буйича М-44-сон шаклдаги материал захиралар буйича айланма кайд-номада юритилади. Айланма кайднома-ларга ёзувлар 300 ва 399-сон шаклдаги жамланма кайдномалар х,амда озик-овкат мах,сулотларининг кирими ва чикимига доир бошка х,ужжатлар асосида ёзилади. Хар ойда айланма кайдномалардаги ай-ланмалар ^исоблаб чикилади ва ой боши-га колдик чикарилади.

411-сон шаклда жамланма кайдномалардаги маълумотлардан ташкари, озик-овкат мах,сулотларининг бошка чиким ^ужжатлари (кам чиккан озик-овкат ма^-сулотлари, базага кайтариш ва бошкаларга тузилган далолатномалар) ёзилади.

062 «Дори-дармонлар ва ярани боFлаш воситалари» субсчётида касалхоналар-даги, даволаш-профилактика, даволаш-ветеринария ва харажатлар сметалари-да ушбу максадлар учун маблаF ажратиш кузда тутилган ташкилотлардаги дори-дармонлар, компонентлар, бактерияли препаратлар, зардоблар, вакциналар, кон ва ярани боFлаш воситалари ва бошка дори-дармонлар х,исобга олинади. Бу суб-счётда уз дорихоналарига эга булган тиб-биёт ташкилотларидаги ёрдамчи ва дори-хона материаллари ^ам ^исобга олинади.

063-субсчёт «Инвентарь ва хужалик жих,озларининг ^исоби» моддий жавобгар шахслар томонидан буюмларнинг номи ва микдори буйича М-17-сон шаклдаги материалларнинг омбор х,исоби дафтарида юритилади. Бу буюмларни омбордан бериш 434-сон шаклдаги юк хати (талабнома) буйича амалга оширилади. 325-сон шаклдаги китобда синган идишларнинг х,исоби юритилади.

Халк таълими, соFликни саклаш ва бошка муассасалар омборидаги мавжуд ички кийимлар, курпа-тушаклар, кийим-кечак ва пойабзаллар алох,ида гурух,ларга ажратилиб х,исобга олинади.

063-субсчётнинг аналитик ^исоби пред-метларнинг номи, микдори, киймати ва моддий жавобгар шахслар буйича 296-сон шаклдаги материал кимматликларнинг микдор-киймат х,исоби дафтарида, бух-галтерияда М-44 шаклдаги айланма кайдномада юритилади.

065 «Машина ва асбоб-ускуналарнинг э^тиёт кисмлари» субсчётининг аналитик ^исоби э^тиёт кисмларнинг номи, тури, завод берган раками, микдори, киймати ва моддий жавобгар шахслар 296-сон шаклдаги материал кимматликларнинг микдор-киймат х,исоби дафтари (карточка-си)да юритилади.

Бунда эскирганларини алмаштириш учун омбордан берилган автомобиль шинала-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 8

ри ва покришкалари балансдан ташкари 12-счётда х,исобга олинади х,амда олувчи-нинг фамилияси, исми ва отасининг исми, мансаби, олинган куни ва завод раками курсатилади.

069 «Бошка товар-моддий захиралар» субсчётида ёш чорва молларининг аналитик х,исоби уларнинг тури ва ёш гурух,ига караб, бурдокига бокилаётган моллар-нинг аналитик х,исоби эса факат турлари-га караб чорва молларини х,исобга олиш дафтари (395-сон шакл)да олиб борилади.

Озик-овкат мах,сулотларидан ташкари бошка товар-моддий захиралар сарфига доир операциялар х,исоби 396-шаклдаги материаллар сарфига доир жамланма кайдномада (13-мемориал ордер) юритилади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бюджет ташкилотларида бюджет маблатлари цисобидан олинган товар моддий захираларнинг кирими ва чицими бухгалтерияда цуйидаги про-водкалар орцали акс эттирилади.

Товар-моддий захиралар киримининг проводкалари

Хужалик жараёнлари Дебет Кредит

Етказиб бериш (олди-сотди) шартномаси буйича харид килиш

Сотиб олинган товар-моддий захиралар киймати (сотиб олиш нархи, етказиб бериш ва бошка кушимча харажатлар) 091 159

Сотиб олинган товар-моддий захира х,акикий киймати буйича кирим килиниши 060069 091

Беfараз келиб тушиш (х,адя шартномаси буйича)

Жисмоний ва юридик шахслардан бетараз олинган ТМЗлар киймати (белгиланган тартибда аникланган бозор киймати, етказиб бериш ва бошка кушимча харажатлар) 091 262

Бетараз олинган ТМЗ х,акикий киймати буйича кирим килиниши 060069 091

Узок муддатли активлар таркибидан моддий кийматликларни ТМЗлар таркибига утказиш 060. 063. 064. 065 010-019

Асосий воситаларнинг тугатилиши муносабати билан кейинчалик фойдаланишга ярокли булган ТМЗларнинг кирим килиниши 06 060. 064. 065 231

Ортикча (х,исобга олинмаган) ТМЗларни аниклаш

Инвентаризация натижасида ортикча чиккан ТМЗларни аниклаш 060069 273

Ташкилотнинг узида тайёрланиши

Ташкилотнинг узида тайёрланган ТМЗларни х,акикий ишлаб чикариш харажатлари суммасига 091 060-069, 159,16 ва 17 счётларнинг тегишли субсчётлари

Ташкилотнинг узида тайёрланган ТМЗларнинг х,акикий бах,осида кирим килиниши 060069 091

Товар-моддий захиралар чикимининг проводкалари

Хужалик жараёнлари Дебет Кредит

Сотиш

Товар моддий захиралар сотилишини акс эттириш х,акикий киймати 201 200 060-069

Товар моддий захиралар сотиш киймати 159 201 200

Бир вактнинг узида 50 фоиз тегишли бюджет даромадларига х,исобланган сумма 201 200 160

Бир вактнинг узида ташкилотга тегишли 50 фоизи даромадга утказилганда 201 200 262

Пул маблаFлари келиб тушганда 112 15 9

50 фоиз бюджетга х,исобланган суммаларнинг утказиб берилиши 160 112

Товар-моддий захираларнинг сотилишидан курилган салбий молиявий натижа (зарар) 261 200

Беfараз бериш

Товар-моддий захираларни беFараз бериш 231 060-069

Сарфланиши, саклаш муддати тугагач яроксизлиги сабабли жисмонан ва маънан эскирганлиги натижасида тугатиш (йук килиш)

Сарфланиши, яроксиз хрлатга келиши сабабли товар-моддий захираларни хисобдан чикариш 231 060-069

Камомад, йукотиш ёки шикастланиш (синиш, булиниш аникланиши)

Инвентаризация натижасида камомад чиккан ТМЗларнинг чиким килиниши 231 060-069

Инвентаризация натижасида камомад чиккан бюджет маблаFлари х,исобидан сотиб олинган товар-моддий захиралар суммасига (агар моддий жавобгар шахсдан ундирилса) А) кам чиккан товар-моддий захираларнинг кийматини х,исобдан чиарилиши 231 060-069

Б) айбдор шахсдан ундириладиган сумманинг бюджет даромадларига хисобланиши 170 160

В) айбдор шахс томонидан камомад суммасининг туланиши 120. 112. 170

Г) маблаFларнинг бюджет даромадларига утказиб берилиши 160 120. 112.

Моддий жавобгар шахс камомад чикишида айбдор деб тан олинган х,олда (агар ТМЗ бюджетдан ташкари маблаFлар х,исобидан харид килинган булса): А) кам чиккан ТМЗларнинг кийматининг х,исобдан чиарилиши 170 060-069

Б) агарда, мазкур ТМЗ ларнинг колдик киймати моддий жавобгар шахс хисобига олиб борилган суммадан кам булса 170 262

В) агарда, мазкур ТМЗ ларнинг колдик киймати моддий жавобгар шахс хисобига олиб борилган суммадан куп булса 261 170

Тайёр махсулотлар хисобининг субсчё-тида тайёр махсулотлар хакикий ишлаб чикариш таннархи буйича хисобга олинади.

Сотиш учун тайёрланган тайёр махсу-лотлар, ёрдамчи к,ишлок, хужалик ва укув-тажриба хужаликларидан олинган мах-сулотлар, шунингдек ташкилотнинг уз эхтиёжлари учун мулжалланган махсулот-ларнинг кирим килиниши 050 «Тайёр махсулот» субсчётининг дебетида 090 «Товар (иш, хизмат)ларга харажатлар» субсчё-ти билан боFланган холда акс эттирилади.

Махсулотларни сотишда харидорлар (буюртмачилар)га ортиб жунатилган тайёр махсулотларнинг хакикий таннархи ушбу

харидор (буюртмачи)лар томонидан хисоб-китоб хужжатлари такдим этилганда 050 «Тайёр махсулот» субсчётининг кредити-дан 200 «Махсулот (иш, хизмат)лар реали-зацияси» субсчётининг дебетига хисобдан чикарилади.

Ташкилот узининг эхтиёжлари учун мулжалланган махсулотлари 050-субсчётнинг кредитига ва 06-счётнинг тегишли субсчёт-лари дебетига ёзилади.

Тайёр масулотларнинг аналитик хисоби 296-сон шаклдаги материал кимматлик-ларнинг микдор-киймат хисоби дафтарида юритилади.

Т.р. Хужалик жараёнларида амлага оширилган ишлар натижасининг проводкалари Дт Кт

1 Махсулот ишлаб чикариш жараёнида материаллар сарфланди 090 060-069

2 Махсулот ишлаб чикаришда банд булган ходимларга иш хаки хисобланди 090 173

3 Махсулот ишлаб чикаришда банд булган ходимларга хисобланган иш хакига нисбатан ягона ижтимоий тулов хисобланди 090 161

4 Бошка корхона ва ташкилотлар томонидан махсулотлар ишлаб чикаришда хизматлар курсатилганда 090 152

5 Ишлаб чикариш жараёни натижасида махсулот хисоб (режа) таннархида кабул килинганда 050 090

6 Хакикий таннарх буйича махсулот юклаб жунатилганда 200 050

7 Ишлаб чикарилган товарлар шартномада курсатилган сотиш киймати буйича сотилганда 152 200

8 Товалар сотилишидан юзага келган ижобий молиявий натижа 200 262

Хужалик жараёнлари Дебет Кредит

Етказиб бериш (олди-сотди) шартномаси буйича харид килиш

Сотиб олинган товар-моддий захиралар киймати (сотиб олиш нархи, етказиб бериш ва бошка кушимча харажатлар) 091 159

Бюджет ташкилотларида бюджетдан ташкари маблаFлар хисобидан олинган товар моддий захираларнинг кирими ва чикими бухгалтерияда куйидаги проводкалар оркали акс эттирилади.

Товар-моддий захираларнинг кирими

Сотиб олинган товар-моддий захира х,ак,ик,ий киймати буйича кирим килиниши 060-069 091

Беfараз келиб тушиш (х,адя шартномаси буйича)

Жисмоний ва юридик шахслардан беFараз олинган ТМЗлар киймати (белгиланган тартибда аникланган бозор киймати, етказиб бериш ва бошка кушимча харажатлар) 091 262

БеFараз олинган ТМЗ х,акикий киймати буйича кирим килиниши 060-069 091

Узок муддатли активлар таркибидан моддий кийматликларни ТМЗлар таркибига утказиш 060-069 010-019

Асосий воситаларнинг тугатилиши муносабати билан кейинчалик фойдаланишга ярокли булган ТМЗларнинг кирим килиниши 060. 064. 065 261

Ортикча (х,исобга олинмаган) ТМЗларни аниклаш

Инвентаризация натижасида ортикча чиккан ТМЗларни аниклаш 060-069 273

Ташкилотнинг узида тайёрланиши

Ташкилотнинг узида тайёрланган ТМЗларни х,акикий ишлаб чикариш харажатлари суммасига 091 060-069, 159, 16 ва 17 счётларнинг тегишли субсчётлари

Ташкилотни узида тайёрланган ТМЗларнинг х,акикий бах,осида кирим килиниши 060-069 091

Товар-моддий захираларнинг чикими

Хужалик жараёнлари Дебет Кредит

Сотиш

Товар моддий захиралар сотилишининг акс эттириш х,акикий киймати 200 060-069

Товар моддий захиралар сотиш киймати 159 200

Бир вактнинг узида 50 фоиз тегишли бюджет даромадларига х,исобланган сумма 200 160

Бир вактнинг узида ташкилотга тегишли 50 фоизи даромадга утказилганда 200 272

Пул маблаFлари келиб тушганда 113 159

50 фоиз бюджетга х,исобланган суммаларнинг утказиб берилиши 160 113

Товар-моддий захираларнинг сотилишидан курилган салбий молиявий натижа (зарар) 271 200

Беfараз бериш

Товар-моддий захираларни беFараз бериш 261 060-069

Сарфланиши, саклаш муддати тугагач яроксизлиги сабабли жисмонан ва маънан эскирганлиги натижасида тугатиш (йук килиш)

Сарфланиши, яроксиз холатга келиши сабабли товар-моддий захираларни хисобдан чикариш 261 060-069

Камомад, йукотиш ёки шикастланиш (синиш, булиниш аникланиши)

Инвентаризация натижасида камомад чиккан ТМЗларнинг чиким килиниши 271 060-069

Инвентаризация натижасида камомад чиккан бюджетдан ташкари маблатлари хисобидан сотиб олинган товар-моддий захиралар суммасига (агар моддий жавобгар шахсдан ундирилса): А) кам чиккан товар-моддий захиралар кийматининг хисобдан чикарилиши 271 060-069

Б) айбдор шахсдан ундириладиган сумманинг бюджет даромадларига хисобланиши 170 160

В) айбдор шахс томонидан камомад суммасининг туланиши 120. 113 170

Г) маблатларнинг бюджет даромадларига утказиб берилиши 160 120. 113

Моддий жавобгар шахс камомад чикишида айбдор деб тан олинган холда (агар ТМЗ бюджетдан ташкари маблатлар хисобидан харид килинган булса): А) кам чиккан ТМЗлар кийматининг хисобдан чиарилиши 170 060-069

Б) агарда мазкур ТМЗларнинг колдик киймати моддий жавобгар шахс хисобига олиб борилган суммадан кам булса 170 272

В) агарда мазкур ТМЗларнинг колдик киймати моддий жавобгар шахс хисобига олиб борилган суммадан куп булса 271 170

Бюджет ташкилотларида «Бошка товар-моддий захиралар»нинг кирим килинишида кушимча харажатларнинг товар-моддий за-хиралар бахосига кушилиши уларнинг аналитик хисобини юритишда ходимларнинг хисобда адашиш холлари учраб туради. Шу сабабли товар-моддий захираларнинг кирим килинишида кушимча харажатлар-ни туFридан-туFри харажатга чикарилиши оркали бундай хатоларнинг олдини олиш мумкин. Фойдаланишдаги товар моддий захираларни балансдан ташкари 10 счёт-да эмас, балки баланснинг узида алохида счётда хисобга олиш оркали товар-моддий

захираларнинг назоратини кучайтириш мумкин.

Бундан ташкари, бюджет ташкилотларда бухгалтерия хисобини юритишдаги муам-молардан бири асосий воситалар ва товар моддий захираларни аник ажратиш имкон-ларининг чекланганлигидир. Агарда товар моддий захиралар буйича кушимча суб-счётлар кушиб уларни кенгайтириш, асосий воситалар билан товар моддий бойликлар-нинг аник ажратилиши имконини кенгай-тирган ва бюджет ташкилотлари томони-дан мазкур активлар хисобини юритишда кулайликлар яратиб берган булар эди.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2010 йил 17 декабрдаги 105-сонли буйруFи билан тасдикланган ва Адлия вазирлигида 2010 йил 22 декабрда 2169-тартиб ракам билан руйхатдан утказилган «Бюджет ташкилотларида бухгалтерия х,исоби туFрисида»ги Йурикнома.

2. Узбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2006 йил 15 июндаги 52-сонли буйруFи билан тасдикланган ва Адлия вазирлигида 2006 йил 17 июлда 1595-тартиб ракам билан руйхатдан утказилган «Узбекистон Республикаси Бухгалтерия х,исоби миллий стандарти (4-сон БХМС) «Товар-моддий захиралар».

3. Узбекистон Республикаси Молия вазирининг 2011 йил 27 августда 57-сонли буйруFи билан тасдикланган, Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 2270-тартиб ракам билан 2011 йил 27 сентябрда руйхатдан утказилган «Узбекистон Республикаси Давлат бюджетидан маблаF билан таъминланадиган ташкилотларнинг даврий молиявий х,исоботларини тузиш, тасдиклаш х,амда такдим килиш буйича» коидалар.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4. Остонакулов М. Бюджет ташкилотларида бухгалтерия х,исоби. / Укув кулланма. - Т.: «Иктисод-молия» нашриёти, 2011.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.