Научная статья на тему 'Бюджет ташкилотларида пул маблағлари ҳисоби'

Бюджет ташкилотларида пул маблағлари ҳисоби Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1191
151
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Остонақулов М.

Ўзбекистон Республикасида бюджет ташкилотлари бухгалтерия ҳисобини амалга оширишда кенг миқёсда ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Жумладан – бюджет ташкилотларида пул маблағлари ҳисобини амалга оширишда қатор янгиликлар киритилиб, уларни таҳлили муҳим аҳамият касб этмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Бюджет ташкилотларида пул маблағлари ҳисоби»

проф. Остона^улов М.

Тошкент Давлат Ик,тисодиёт университети

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ПУЛ МАБЛАШРИ ХИСОБИ

Узбекистон Республикасида бюджет ташкилот-лари бухгалтерия цисобини амалга оширишда кенг мицёсда ислоцотлар амалга оширилмоцда. Жум-ладан - бюджет ташкилотларида пул маблатлари цисобини амалга оширишда цатор янгиликлар ки-ритилиб, уларни тацлили муцим ацамият касб этмоцда.

Узбекистон Республикаси Адлия ва-зирлигида 2010 йил 11 октябрда 2146-сон билан руйхатга олинган «Узбекистон Республикаси Давлат бюджети таснифи-ни куллаш буйича йурикнома»да берил-ган Узбекистон Республикаси давлат бюджети харажатларнинг (харажатлар гурух,и буйича) иктисодий таснифига мувофик давлат бюджетидан молиялаштириш харажатларнинг куйидаги гурух,лари буйича амалга оширилади:

I. Иш х,аки ва унга тенглаштирилган туловлар

II. Иш х,акига кушимчалар

III. Капитал куйилмалар

IV. Бошка харажатлар

Узбекистон Республикаси давлат бюджети харажатларининг (харажатлар гурух,и буйича) иктисодий таснифини I гуруци «Иш цаци ва унга тенглаштирилган туловлар» таркибига: асосий иш х,аки (41 11 100); Иш х,акига устама ва кушимча туловлар (41 11 200) ( умумтаълим, урта махсус, касб-х,унар таълими муассаса-ларининг урнак курсатган ходимлари-ни раFбатлантиришнинг директор фонди маблаFлари (41 11 210), тиббиёт ташкилот-лари ходимларига устама ва кушимчалар (41 11 220)); уй-жой-коммунал хизматлар буйича х,ар ойлик компенсация туловлари (42 99 100); нафакалар (47 11 100) ( ишсиз-лик буйича нафака (47 11 110), вактинча мех,натга кобилиятсизлик нафакаси (47 11 120), бола тугилгани учун нафака (47

11 130), дафн маросими учун нафака (47 11 140), х,омиладорлик ва тугиш буйича нафака (47 11 150), ногирон боласини тарбиялаётган ишловчи ота-онанинг би-рига (васийга, х,омийга) бола ун олти ёшга тулгунга кадар ойига кушимча бир дам олиш куни учун нафака (47 11 160), бо-лаликдан ногиронлар, пенсия тайинлаш учун зарур булган иш стажига эга булмаган карияларга ва мех,натга лаёкатсизларга нафака (47 11 170)); пенсиялар (47 11 400) ( муддатидан олдин тайинланган пенсиялар (47 11 410), ишламайдиган пенсио-нерларга пенсиялар (47 11 420), ишлов-чи пенсионерларга 50 фоиз микдорида пенсия тулови (47 11 430), ишловчи пен-сионерларга 100 фоиз микдорида пенсия тулови (47 11 440)); ишламайдиган она-ларга, шунингдек бюджет ташкилотларида ишлайдиган оналарга бола икки ёшга тулгунга кадар уни парваришлаш учун бе-риладиган ойлик нафака (47 21 100); воя-га етмаган 16 (18) ёшгача болалари булган оилаларга нафакалар (47 21 200); кам таъ-минланган оилаларга моддий ёрдам (47 21 300) ва стипендиялар (48 21 400) ки-ради.^

Узбекистон Республикаси давлат бюджети харажатларининг (харажатлар гурух,и буйича) иктисодий таснифини II гуруци «Иш цацига цушимчалар» таркибига ижтимоий эх,тиёжларга х,акикатда килинадиган ажратмалар/бадаллар (41 21 000) (ягона ижтимоий тулов (41 21 100);

V_/

ижтимоий эх,тиёжларга бошка ажрат-малар/бадаллар (41 21 200)) ва шартли х,исобланадиган ижтимоий эх,тиёжларга ажратмалар/бадаллар (41 22 000) киради.

Узбекистон Республикаси давлат бюджети харажатларининг иктисодий гурух,лари таснифини III гуруци «Капитал куйилмалар» таркибига: турар-жой бинолари (43 11 100), нотурар жой бинолари (43 11 200 ), умумий фойда-ланишдаги автомобиль йуллари (43 12 100 ) ва бошка иншоотларни (43 12 900) лойих,алаштириш билан боFлик харажат-лар, лойих,алаштириш ва кидирув ишлари харажатлари (43 12 110) ва асосий воси-таларни лойих,алаштириш буйича бошка харажатлар (43 19 000); тураржой бинолари (43 21 100), нотурар жой бинолари (43 21 200 ), умумий фойдаланишдаги автомобиль йуллари (43 22 100 ), бошка иншоотларни (43 22 900) куриш ва реконструкция килиш билан боFл и к харажатлар ва асосий воситаларни куриш ва реконструкция килиш билан боFл и к бошка харажатлар (43 29 900) киради.

Узбекистон Республикаси давлат бюджети харажатларининг иктисодий тасни-фида кузда тутилган харажатларнинг «Иш х,аки ва унга тенглаштирилган туловлар», «Иш х,акига кушимчалар» ва «Капитал куйилмалар» гурух,лари таркибига кирма-ганлари IV гуруц «Бошца харажатлар» таркибига киритилган.

«Бюджет ташкилотларида бухгалтерия х,исоби туFрисидаги йурикнома»га (Узбекистон Республикаси Адлия вазир-лигида 2010 йил 22 декабрда 2169-сон билан руйхатга олинган)1 мувофик бюджет ташкилотларида пул маблаFлари х,исобини олиб боришнинг янги тартиби белгиланди.

Харажатларни тулаш, жорий йилга тасдикланган бюджет курсаткичларига ва бюджет ижроси жараёнида руйхатга ва харажатлар сметасига киритилган узгартиришларни х,исобга олган х,олда бюджет ташкилотларининг харажат-лар сметаларига мувофик тузилган бюд-

1 «Бюджет ташкилотларида бухгалтерия х,исоби туFрисидаги йурикнома»- (Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2010 йил 22 декабрда 2169-сон билан руйхатга олинган) урнига матнда «Йурикнома-2169» ибораси ишлатилади

жет харажатларининг йиллик руйхати чораклар буйича таксимланишига би-ноан амалга оширилади. Республика ва мах,аллий бюджетлардан харажатларнинг I ва II гурух,лари буйича харажатларни тулаш х,ар ойда сметалар ва бюджет харажатларининг руйхати асоси-да, уларга киритилган узгартиришлар х,амда утган х,исобот даврида белгилан-ган бах,олаш курсаткичларининг бажари-лишини х,исобга олган х,олда амалга оширилади. Капитал куйилмаларни ва бошка харажатларни тулаш х,ар ойда бюджет-га маблаFларнинг келиб тушишига караб амалга оширилади.

Бюджет ташкилотларида ^азна иж-росига утилмаган айрим бюджет ташкилотларида) бюджетдан молиялаш-тириш максадига мувофик х,олда хиз-мат курсатувчи банкларда очил-ган талаб килиб олинга кадар депозит x1исобвараFидаги тасдикланган харажатлар сметасига асосан молиялаш-тириб берилган пул маблаFларининг х,аракати ва х,олати х,исобини олиб бориш учун 10-«Хисобвараклардаги бюджет маблаFлари» счётининг 100-«Ташкилот-ни саклаш учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти ва 101-«Бошка максадлар учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти тайинланган.

Fазна ижросига утилмаган айрим таш-килотларнинг марказий аппарати-ни саклаш учун тасдикланган харажатлар сметасига мувофик сарфланадиган маблаFларнинг х,аракати х,исобини олиб бориш учун 100-«Ташкилотни саклаш учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти тайинланган.

Бюджет маблаFларини бош тасарруф килувчилар томонидан карамоFи-даги муассасаларга утказиш учун ва марказ-лаштирилган тадбир-ларга сарфлаш учун мулжалланган маблаFлар х,амда капитал куйилмалар ва бошка тадбирлар-ни маблаF билан таъминлаш учун (капитал куйилмаларнинг х,исоби харажатлар сметасининг ижроси билан яго-на балансда юритилган х,олларда) аж-ратилган маблаFлар х,аракати х,исобини олиб бориш учун 101-«Бошка максадлар учун молиялаштирилган бюджет

маблаFлари» субсчёти тайинланган. Бюджет маблаFларини иккинчи ва учинчи да-ража тасарруф килувчилар томонидан 101-«Бошка максадлар учун молиялашти-рилган бюджет маблаFлари» субсчётида улар ихтиёрига очилган ва муассасалар-ни саклаш учун хамда карамоFидаги муас-сасаларга утказиш учун молиялаштирил-ган маблаFлар цисобини олиб бориш учун кулланилади.

100-«Ташкилотни саклаш учун моли-ялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти ва 101-«Бошка максадлар учун мо-лиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчётининг дебетига молиялаштирилган маблаFлар суммалари ва касса харажат-ларини кайта тиклаш учун келиб тушган суммалар акс эттирилади. 100-«Ташкилот-ни саклаш учун молиялаштирил-ган бюджет маблаFлари» субсчёти ва 101-«Бошка максадлар учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчётининг кредитига эса, тегишли максадлар учун сарфланган бюджет маблаFлари ва кайтариб олинган маблаFлар суммалари кайд килинади.

Бюджет ташкилотларида тасдикланган харажатлар сметасига мувофик молия-лаштириб берилган маблаFлар суммалар-ни 100-«Ташкилотни саклаш учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти ва 101-«Бошка максадлар учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчётининг дебетида акс эттирилади. Бу операциялар буйича 232-«Бюджет-дан молиялаштириш» субсчёти кредит-ланади. Хизмат курсатувчи банкда очилган талаб килиб олингунга кадар депозит хисобваракларга касса харажатларини тиклаш учун тушган маблаFлар суммалари хам 100-«Ташкилотни саклаш учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти ва 101-«Бошка максадлар учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчётининг дебетида кайд килинади. Банк-дан олинган ёки хисобвараклардан тулов хужжатларига асосан туланган маблаFлар суммаси 100-«Ташкилотни саклаш учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти ва 101-«Бошка максадлар учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчётининг кредити акс эттирилади.

Бюджет ташкилотларида ^азна иж-росига утмаган бюджет ташкилотларида) хисобвараклардаги бюджет маблаFлари хисобига доир операциялар буйича тузи-ладиган бухгалтерия проводкалари:

Дебет Кредит

1 Бюджетдан молиялаштирилган маблаFлар суммаси 1001, 1012 2323

2 Бюджетдан молиялаштирил-ган маблаFлар белгилан-ган максадлар-га сарфланиши 114, 125, 156,167,178 ва бошка счётлар-нинг те-гишли суб-счётлари 100, 101

3 Бюджет ташкилоти-нинг талаб килиб ол-гунга кадар депозит хисобваракларига аввал утказилган (берилган) сумма-ларни к,айтиб ке-лиши 100, 101 11,12, 15,16,17 ва бошка счётлар-нинг те-гишли субсчёт-лари

Юк,ори ташкилот томонидан к,уйи ташкилотлар молиялаштирилганда

4 Юк,ори ташкилот-да молия-лаштириш суммасини акс этти-рилиши 232 101

Куйи ташкилотда молия-лаш--тириш суммасини акс этти-рилиши 100 232

Бюджет ташкилотларининг бюджет х,исобваракларидаги маблаFлари-нинг харакати буйича операциялар хисоби 2-Мемориал ордер «Бюджет маблаFларининг харакатига доир жамлан-ма кайднома»да (381-шакл) юритилади.

1 100-«Ташкилотни саклаш учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти

2 101-« Бошка максадлар учун молиялаштирилган бюджет маблаFлари» субсчёти

3 232-«Бюджетдан молиялаштириш» субсчёти

4 11-«Х,исобвараклардаги бюджетдан ташкари маблаFлар» счёти

5 12-«Касса» счёти

6 15-«Турли дебитор ва кредиторлар билан хисоб-китоблар» счёти

7 16-«Бюджет ва бюджетдан ташкари жамFармалар билан хисоб-китоблар» счёти

8 17-«Ходимлар ва стипендия олувчилар билан хисоб-китоблар» счёти

V_/

Мазкур операциялар буйича аналитик хисоб харажатлар таснифининг хара-жатлар турларига булинган холда «Касса ва ^акикий харажатларни хисобга олиш дафтари»да (2-шакл) алохида холда юри-тилади.

11-«Хисобвараклардаги бюджетдан ташкари маблаfлар» счёти гурухига кир-ган субсчётларда бюджет ташкилотлари-нинг:

- туловларнинг махсус турларига доир хисоб-китоблардан тушган маблаFлари;

- укитишнинг тулов-контракт шаклидан тушган тушумлари;

- бюджет ташкилотини ривожлантириш фонди маблаFлари, шунингдек тиббиёт му-ассасаларининг моддий раFбатлантириш ва ривожлантириш фонди маблаFлари;

бошка бюджетдан ташкари маблаFлари;

- вактинча ихтиёрида буладиган маблаFлари;

- валюта x1исобвараFидаги маблаFлари;

- бюджет маблаFлари буйича юза-га келган олдинги йиллардаги дебитор-лик карзларининг жорий молиявий йилда тушган маблаFлари;

- Узбекистон Республикаси Молия ва-зирлиги х,узуридаги бюджетдан ташкари Пенсия фонди маблаFлари хисобидан бюджет ташкилотлари ходим-ларининг ижтимоий туловларини коплаш учун ке-либ тушган маблаFлари;

- бошка кирим килинган бюджетдан ташкари маблаFларнинг хисоби олиб бо-рилади.

Хисобвараклардаги бюджетдан

ташкари маблаFларнинг харакатига доир операцияларнинг хисоби 3-Мемориал ордер «Бюджетдан ташкари маблаFлар харакатига доир жамланма кайднома»да (381-шакл) юритилади. Агар бюджет таш-килотида бир неча хисобвараклар очил-ган холларда жамланма кайднома хар бир хисобварак буйича алохида юритилади. Бунда, мемориал ордерларга 3-а, 3-б, 3-в, 3-г ва х,. к. ракамлари берилади.

Операцияларнинг хажмига караб жамланма кайдномалар тузиш та-лаб килинмайдиган хамда банкларда ^азначиликда) бир неча хисобвараклари мавжуд булган ташкилотларда пул

маблаFлари харакатининг хисоби «Жо-рий хисоблар ва хисоб-китоблар дафтари(карточкаси)»да (292-шакл) хар бир субсчёт буйича алохида холда юритилади.

Касса харажатларининг аналитик хисоби «Касса ва хакикий харажатларни хисобга олиш дафтари»да (294-шакл) юритилади.

II-«Хисобвараклардаги бюджетдан ташкари маблаFлар» счёти куйи-даги субсчётларга булинади:

110-«Туловларнинг махсус турларига доир хисоб-китоб-лардан тушган маблаFлар» субсчёти;

III-«Таълим муассасаларида укитишнинг тулов-контракт шаклидан тушган тушумлар» субсчёти;

112-«Бюджет ташкилотини ривожлантириш фонди маблаF-лари» субсчёти;

113-«Бошка бюджетдан ташкари маблаFлар» субсчёти;

114-«Бюджет ташкилотининг вактинча ихтиёрида буладиган маблаFлар» субсчё-ти;

115-«Валюта хисобвараFи» субсчёти;

119-«Бошка хисобвараклардаги пул

маблаFлари» субсчёти.

Бюджет ташкилотларининг

хисобваракларига кирим килинган таъ-лим муассасаларидаги болаларнинг ота-оналари томонидан туланадиган бадал-лари хамда овкатланганлиги учун хо-димлардан тушган маблаFлари хисоби 110-«Туловларнинг мах-сус турларига доир хисоб-китоблардан тушган маблаFлар» субсчётида олиб бори-лади. Бу субсчётнинг дебети-да тегиш-ли Fазначилик органида очилган шахсий хисоб-варакларга кирим килинган таъ-лим муассасаларидаги болалар-нинг ота-оналари томонидан туланадиган бадал-лардан хамда овкатланганлиги учун хо-димлардан тушган маблаFлари акс этти-рилади. 110-«Туловларнинг махсус турларига доир хисоб-китоблардан тушган маблаFлар» субсчёти-нинг кредитида эса, келиб тушган маблаFларнинг сарфланиши акс эттирилади.

Бюджет ташкилотларида таълим муассасаларидаги болаларнинг ота-она-лари томонидан туланадиган бадаллари

хамда овкатланган-лиги учун ходимлар туловларига доир операциялар буйича тузиладиган бухгалтерия проводкалари:

Дебет Кредит

12 Аккредитивга куйилган маблаFлар-нинг фойдала-нилмаган кисми кайтариб олинди 110 130

110-«Туловларнинг махсус турла-рига доир хисоб-китоблардан тушган маблаFлар» субсчёти буйича синтетик хисоб 3-Мемориал ордер «Бюджетдан ташкари маблаFлар харакатига доир жам-ланма кайднома»да (381-шакл), касса ха-ражатларининг аналитик хисоби эса «Касса ва хакикий харажатларни хисобга олиш дафтари» да (294-шакл) юритилади п.

Дебет Кредит

1 Бадаллар ва туловлар хисобланди 1561 2422

2 Хисобланган бадаллар ва туловлар накд пулсиз хисоб-китоб-лар йули билан туланди 1103 156

3 Хисобланган бадаллар ва туловлар бюджет ташкило-ти кассасига туланди 1204 ёки 1725 156

4 Бюджет ташкилоти кассасига бадал-лар ва туловлар сифатида кабул килиниб олинган накд пул банкка топширилди 110 120 ёки 172

5 Турли ташкилотларга ма-териаллар ва озик-овкат махсулотлари учун ота-оналардан ва ходимлардан келиб тушган маблаFлар хисобидан утказиб берил-ди 1506 110

6 Мазкур хисобваракнинг вактинча буш турган маблаFлари депозитга куйилди 1407 110

7 Депозитга куйилган маблаFлар буйича фоиз куринишидаги даро-мад--лар келиб тушди 110 1598

8 Депозитга куйилган вактинча буш турган маблаFлар кайтарилди 110 140

9 Пул эквивалентлари сотиб олиш учун тегишли ташкилотларга маб-лаF--лар утказилди 150 110

10 Инкассатордан накд пул маблаF-ларини банк кабул килиб олди 110 1319

11 Аккредитив куйилди 13010 110

1 156-«Туловларнинг махсус турларига доир хисоб-китоблар» субсчёти

2 242-«Таълим муассасаларида хисобланган ота-оналарнинг маблаFлари» субсчёти

3 110-«Туловларнинг махсус турларига доир хисоб-китоблардан тушган маблаFлар» субсчёти

4 120-«Миллий валютадаги накд пул маблаFлари» субсчёти

5 172-«Х,исобдор шахслар билан хисоб-китоблар» субсчёти

6 150-«Мол етказиб берувчилар ва пудратчилар билан хисоб-китоблар» субсчёти

7 140-«Депозитга куйилган пул маблаFлари» субсчёти

8 159-«Бошка дебитор ва кредиторлар билан хисоб-китоблар» субсчёти

9 131-«Йулдаги пул маблаFлари» субсчёти

10 130-« Аккредитивлар» субсчёти

11 Маколанинг давоми кейинги сонларда чоп этилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.