Научная статья на тему 'БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МУЛКИНИ ИЖАРАГА БЕРИШ ТАРТИБИ ҲАМДА УНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИНИНГ «УзАСБО» ДАСТУРИЙ МАЖМУАСИДА ЮРИТИЛИШИ'

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МУЛКИНИ ИЖАРАГА БЕРИШ ТАРТИБИ ҲАМДА УНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИНИНГ «УзАСБО» ДАСТУРИЙ МАЖМУАСИДА ЮРИТИЛИШИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1825
312
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бухгалтерия ҳисоби / баланс / бюджет ташкилоти / бюджетдан ташқари жамғарма / бюджет ташкилотини ривожлантириш жамғармаси / accaunting / balance / budget organization / out of public budget fund of the budget organization / development fund of budget organization / accauntant operations

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Қурбонов Ш. М.

Мақола бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамғармаси даромадларидан бири бўлган, бюджет ташкилоти балансида турган мол-мулкни ижарага бериш тартиби, ижара шартномасини тузишдаги камчиликларни бартараф этиш ҳамда бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботида тўғри акс эттиришни батафсил изоҳлаш ва бир хилда «УзАСБО» дастурий мажмуасида акс эттириш мақсадида ёзилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLIYMNET OF SOFTWARE «UZASBO» IN ACCAUNTING OF RENTING OPERATIONS OF BUDGET ORGANIZATIONS EQUITY

The article is devoted to the issues of one of the out of public budget fund of Budget organizations – extending to rent free of utilization fixed equity. There are discussed problems of elimination of failures in rent agreements, accaunting operations and implementation of accaunting Software product «UzASBO»

Текст научной работы на тему «БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МУЛКИНИ ИЖАРАГА БЕРИШ ТАРТИБИ ҲАМДА УНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИНИНГ «УзАСБО» ДАСТУРИЙ МАЖМУАСИДА ЮРИТИЛИШИ»

Курбонов Ш.М.,

Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги хузуридаги Укув Маркази укитувчиси

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МУЛКИНИ ИЖАРАГА БЕРИШ ТАРТИБИ ДОМДА УНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ЩОБИНИНГ «УзАСБО» ДАСТУРИЙ МАЖМУАСИДА ЮРИТИЛИШИ

ЦУРБОНОВ Ш.М. БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МУЛКИНИ ИЖАРАГА БЕРИШ ТАРТИБИ ЦАМДА УНИНГ БУХГАЛТЕРИЯ ЦИСОБИНИНГ «УЗАСБО» ДАСТУРИЙ МАЖМУАСИДА ЮРИТИЛИШИ

Мак,ола бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамFармаси даромадларидан бири булган, бюджет ташкилоти балансида турган мол-мулкни ижарага бериш тартиби, ижа-ра шартномасини тузишдаги камчиликларни бартараф этиш х,амда бухгалтерия х,исоби ва х,исоботида туFри акс эттиришни батафсил изох,лаш ва бир хилда «УзАСБО» дастурий маж-муасида акс эттириш максадида ёзилган.

Таянч иборалар: бухгалтерия х,исоби, баланс, бюджет ташкилоти, бюджетдан ташкари жамFарма, бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси.

БУРБОНОВ Ш.М. ПОРЯДОК ПРЕДОСТАВЛЕНИЯ ГОСУДАРСТВЕННОГО ИМУЩЕСТВА В АРЕНДУ БЮДЖЕТНЫМИ ОРГАНИЗАЦИЯМИ И ПРИМЕНЕНИЕ ПРОГРАММНОГО ПРОДУКТА «УЗАСБО» В ВЕДЕНИИ БУХГАЛТЕРСКОГО УЧЕТА

Статья посвящается одному из источников формирования внебюджетного фонда бюджетной организации - предоставления в аренду имущества бюджетной организации, устранению недостатков заключения договоров аренды, правильного ведения бухгалтерского учета этих операций и применения программного продукта бухгалтерского учета бюджетной организации - «УзАСБО».

Ключевые слова: бухгалтерский учет, баланс, бюджетная организация, внебюджетный фонд бюджетной организации, фонд развития бюджетной организации, проводки.

QURBONOV SH.M. APPLIYMNET OF SOFTWARE «UZASBO» IN ACCAUNTING OF RENTING OPERATIONS OF BUDGET ORGANIZATIONS EQUITY.

The article is devoted to the issues of one of the out of public budget fund of Budget organizations - extending to rent free of utilization fixed equity. There are discussed problems of elimination of failures in rent agreements, accaunting operations and implementation of accaunting Software product «UzASBO»

Keywords: accaunting, balance, budget organization, out of public budget fund of the budget organization, development fund of budget organization, accauntant operations.

Бугунги кунда республикамизда бюджет уисобини ислоу уилиш уамда бюджет ташкилотлари бухгалтерия уисобини такомиллаштириш устувор вазифалардан бири уисобланади. Бу йуналишда бюджет ташкилотларида дав-лат мулкини ижарага бериш тартиби уамда унинг бухгалтерия уисобини «УзАСБО» дастурий мажмуасида юритили-ши баъзи уийинчиликлар тутдирмоуда ва бунга равшанлик киритиш куннинг долзарб масалаларидан булиб турибди.

Олий Мажлис Конунчилик палатаси томони-дан 2013 йил 28 ноябрь куни кабул килинган, 2013 йил 12 декабрда Сенат томонидан маъкулланган ва 2013 йил 26 декабрь куни Узбекистан Президенти Ислом Каримов томонидан тасдикланган «Узбекистан Республикасининг Бюджет кодекси»нинг 60-моддасида бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамFармаси даромадларини шакллантириш манбалари килиб куйидагилар белгиланган1:

Бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамFармаси даромадлари:

1) хисобот чорагининг сунгги иш куни охирида харажатлар сметаси буйича тежалган маблаFлар, капитал куйилмаларни молиялаш-тириш учун назарда тутилган маблаFлар бундан мустасно;

2) фаолият ихтисослиги буйича товарларни (ишларни, хизматларни) реализация килишдан олинган даромадлар;

3) бюджет ташкилоти балансида тур-ган мол-мулкни ижарага беришдан олинган маблаFларнинг бир кисми;

4) белгиланган тартибда бюджет ташкилотлари тасарруфида колдириладиган маблаFлар;

5) хомийликдан олинган маблаFлар хисобидан шакллантирилади.

Бюджет ташкилотининг ривожлантириш жамFармасига бюджет ташкилотларининг товар-ларни (ишларни, хизматларни) реализация килишдан олинган даромадлари товарларни (ишларни, хизматларни) реализация килишдан тушган тушумлар ва уларни ишлаб чикариш буйича харажатлар уртасидаги ижобий фарк сифатида аникланади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1999 йил 3 сентябрдаги «Бюджет ташкилотларини маблаF билан таъминлаш тарти-бини такомиллаштириш туFрисида»ги 414-сонли карорининг 3-бандига мувофик, юридик шахс

1 Узбекистон Республикасининг Бюджет кодекси.

макомига эга булган бюджет ташкилотларини маблаF билан таъминлаш манбаларидан бири -бюджет ташкилотлари томонидан вактинча фой-даланилмаётган биноларни ва давлатнинг бошка мол-мулкини бошка ташкилотларга ижарага беришдан шаклланади2. Шунга мувофик равиш-да бугунги кунда бюджет ташкилотларида фой-даланилмаётган давлат мулкини ижарага бериш тартиби ва унинг бухгалтерия хисобининг юри-тилиши алох,ида ахамиятга эга.

Бюджет ташкилотлари томонидан вактинча фойдаланилмаётган биноларни ва давлатнинг бошка мол-мулкларини ижарага бериш Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2009 йил 8 апрелдаги «Давлат мулкини ижарага бериш тартибини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 102-сонли карори х,амда шу карор иловаси «Давлат мулкини ижарага бериш тартиби туFрисида»ги Низом-га мувофик тартибга солинади. Ушбу карор асо-сида Узбекистон Республикаси Давлат ракобат кумитасининг КоракалпоFистон Республикаси Давлат ракобат кумитаси, Узбекистон Республикаси Давлат ракобат кумитасининг вилоятлар ва Тошкент шахридаги худудий бошкармалари хузуридаги Давлат мулкини ижарага бериш мар-казлари ташкил этилди хамда давлат мулкини ижарага бериш шу марказлар оркали амалга оширилмокда3.

Давлат мулки - давлат корхоналари ва бюджет ташкилотлари балансидаги мол-мулк, шунингдек, юридик шахсларнинг оммавий мулк-

2 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1999 йил 3 сентябрдаги «Бюджет ташкилотларини маблаF билан таъминлаш тартибини такомиллаштириш туFрисида»ги 414-сонли карори.

3 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2009 йил 8 апрелдаги «Давлат мулкини ижарага бериш тартибини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 102-сонли карори хамда шу карор иловаси «Давлат мулкини ижарага бериш тартиби туFрисида»ги Низом.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 7

ни бошкарувчи ёхуд ваколатли давлат орга-ни томонидан тасарруф этиш хукукисиз уларга берилган мол-мулки (давлат мулки объектлари-ни инвестиция мажбуриятлари ва бошка мажбу-риятлар билан сотиш холлари бундан мустасно).

Ижарага берувчи - K1оракалпоFистон Респуб-ликаси Давлат ракобат кумитаси, Узбекистон Республикаси Давлат ракобат кумитасининг вилоятлар ва Тошкент шахридаги худудий бошкармалари хузуридаги Давлат мулкини ижарага бериш марказлари.

Балансда сакловчи - ижарага берилаётган давлат мулки унинг балансида хисобга олинган юридик шахс (бюджет ташкилоти).

Ижарага олувчи - белгиланган шартларда ва тартибда давлат мулки буйича ижара шартнома-сини тузган юридик ёки жисмоний шахс.

Бюджет ташкилоти (балансда сакловчи) ижарага берилиши лозим булган давлат мулки хакидаги маълумотларни тайёрлаб, ижара мар-кази (ижарага берувчи)га такдим этади. Ижарага берувчи давлат мулкини ижарага бериш максадида:

■ ижарага берилаётган давлат мулкини хат-ловдан утказади;

■ ижара шартномаси лойихасини, давлат мулкини ижарага бериш шартларини, ижара объек-ти, шу жумладан, ундан фойдаланиш шартларини ва бошка зарур ахборотни тайёрлайди;

■ ижарага берилаётган давлат мулки руйхатини эълон килади;

■ давлат мулки ижарасига буюртманома-ларни кабул килади ва уларнинг руйхатдан утказилишини, махфийлигини ва сакланишини таъминлайди;

■ потенциал ижарага олувчиларнинг талаби буйича уларга ижарага берилаётган мол-мулк, унинг тавсифлари билан танишиш имкониятини беради;

■ ижарага берилаётган мол-мулкни тегиш-ли хизматлар билан таъминлаш буйича битим лойихасини ишлаб чикади, уни балансда сакловчи хамда коммунал хизматлар ва фойдаланиш хизматлари курсатувчилар билан келиша-ди (зарурият булса);

■ ижара туловидан тушган маблаFларни таксимлайди.

Ижара шартномаси ижарага берувчи, ижарага олувчи ва балансда сакловчи уртасида тузи-лади хамда ижара тулови маблаFлари (100%) куйидагича таксимланади:

а) ижара тулови маблаFларининг 50 фоизи -тегишли бюджет даромадига;

б) 10 фоизгача булган кисми - ижарага берув-чига (ижарага бериш марказлари);

в) колган 40 фоизи ёки ижарага берувчига йуналтирилганидан колгани - давлат мулкини балансида сакловчига, яъни (бюджет ташкилот-га) йуналтирилади.

Ижарага берувчи маблаFларни тегишли бюджет, ижарага берувчи ва балансда сакловчи уртасида хар кайси ижара шартномаси буйича алохида, ижарага берувчи (ижарага бериш марказлари) томонидан хизмат курсатувчи банкда очиладиган транзит хисоб ракамидан таксимлайди.

Мисол. Ижарага берувчи, ижарага олувчи ва балансда сакловчи уртасида ижара шартномаси тузилди хамда ижара тулови суммаси ойига 1000000 сумга келишилди. Ижара шартномаси 1 йил муддатга тузилди. Ижара шартномасига асосан 100% (1 000 000 сумни) суммани ижара-га берувчи (ижарага бериш маркази) хар ойга куйидаги тартибда таксимлайди.

1) тегишли бюджет даромадига 50 %и -500 000 сум;

2) ижарага берувчига (ижарага бериш мар-кази) 8%и - 80000 сум;

3) балансида сакловчига (бюджет ташкилоти) 42%и - 420000 сум.

Бюджет ташкилотлари «Бюджет ташкилотла-ри даромадлари ва харажатларининг бухгалтерия хисоби туFрисида»ги Низомга мувофик бухгалтерия хисобини юритадилар1.

Ушбу низомга кура:

тузилган ижара шартномасида белгиланган сумманинг хар ойга туFри келадиган улуши (бюджет ташкилотининг улушига 42%) суммаси бухгалтерия хисобида куйидагича акс эттирилади:

Дебет: 159 «Бошка дебитор ва кредиторлар билан хисоб-китоблар» субсчёти 420000 сум;

Кредит: 262 «Бюджет ташкилотини ривож-лантириш жамFармаси буйича даромадлар» субсчёти 420000 сум.

Тузилган ижара шартномаси буйича белгиланган санада ижара тулови келиб тушганда бухгалтерия хисобида куйидагича акс эттирилади:

1 Узбекистон Республикаси Молия вазирининг 2012 йил 5 октябрдаги «Бюджет ташкилотлари даромадлари ва харажатларининг бухгалтерия хисоби туFрисидаги низомни тасдиклаш хакида»ги 74-сонли буйруFи.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 7

Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамгармаси буйича пул маблаFлари уаракати тугрисида ЦИСОБОТ 2014 йил 1 июль уолатига

Ташкилот: шартли бюджет ташкилоти

Хисобот даври: йиллик, 1 апрель, 1 июль, 1 октябрь Бюджет тури: Республика Улчов бирлиги: минг сум

Курсаткичлар Сумма

1. Йил бошига пул маблаFи колдиFи -

2. Хисобот даврида тушган даромадлар - жами 2100

шу жумладан:

а) махсулотлар (ишлар, хизматлар) ишлаб чикариш ва сотишдан

б) вактинча фойдаланилмаётган биноларни ва давлатнинг бошк,а мулклари-ни ижарага беришдан (420000* 5 ойга)* 2100

в) юридик ва жисмоний шахслар томонидан бюджет ташкилотларига курсатиладиган хомийлик (беFараз) ёрдами хисобидан

г) хисобот чорагининг охирги иш кунида тежаб колинган бюджет маблаFлар

д) белгиланган тартибда бюджет ташкилотлари тасарруфида колдириладиган маблаFлар

3. Хисобот даврида амалга оширилган касса харажатлари - жами -

4. Хисобот даври охирига пул маблаги цолдиги

* Изох,: Туловлар 1 февралдан 30 июнгача амалга оширилган.

Харажатлар ёйилмаси

Харажатлар номи Тоифа Модда ва кичик модда Элемент Касса харажатлари - жами Харажат (261-субсчёт буйича)

А 1 2 3 4 5

Харажатларнинг хаммаси

Рах,бар __Бош хисобчи _

(имзо) (имзо)

М.У . ___________________20____йил

Дебет: 112 «Бюджет ташкилотини ривож-лантириш жамFармаси маблаFлари» субсчёти 420000 сум;

Кредит: 159 «Бошка дебитор ва кредиторлар билан х,исоб-китоблар» субсчёти 420000 сум.

«УзАСБО» дастурий мажмуасида ижара шарт-номаси «Справочники» булимининг «Справочники пользователя» кисмига кириб, «Договора» бандини танлаб, шу жойдан шартнома реквизит-лари киритилади.

Тузилган ижара шартномасида белгиланган сумманинг х,ар ойга туFри келадиган х,исобланган кисми «УзАСБО» дастурий мажмуасининг «Документы» булимидан «Прочие начисление» кисмини танлаб, ундан «Начисление платных услуг»ни танлаб, уша жойдан киритилади.

Ижара шартномаси буйича белгиланган сана-да ижара тулови келиб тушганда «УзАСБО» дастурий мажмуасининг «Документы» булимидан «Платежные документы» банди танланиб, ундан «Поступление денежных средств» танланиб, шу жойдан киритилади.

Юкоридаги ижара шартномаси асоси-да тушган маблаFлар «Бюджет кодекси»нинг 81-моддасига х,амда Вазирлар Мах,камасининг 1999 йил 3 сентябрдаги «Бюджет ташкилотла-рини маблаF билан таъминлаш тартибини тако-миллаштириш туFрисида»ги 414-сонли карорига мувофик куйидагиларга сарфланади:

1) вактинча мех,натга кобилиятсизлик нафа-каларини ва мавжуд кредиторлик карзларини тулаш;

2) бюджет ташкилотининг моддий-техника базасини мустах,камлаш тадбирлари;

3) бюджет ташкилоти ходимларини моддий раFбатлантириш тадбирлари учун фойдаланила-ди.

Бюджет ташкилотида вактинча мех,натга кобилиятсизлик буйича туланмаган нафакалар ва муддати утган кредиторлик карз мавжуд булган такдирда, Бюджет ташкилотининг ривожланти-риш жамFармаси маблаFлари биринчи навбатда ушбу карзларни тулаш учун сарфланади.

Ижара шартномаси асосида тушган пул маблаFлари ва бу буйича килинган харажат-лар «Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси буйича пул маблаFлари х,аракати туFрисида»ги х,исоботда акс эттирилади.

Бугунги кунда юкорида айтиб утилган тартиб-да «УзАСБО» дастурий мажмуасига маълумот-лар киритилса, «Бюджет ташкилотини ривожлантириш жамFармаси буйича пул маблаFлари х,аракати туFрисида»ги х,исоботни «УзАСБО» дастурий мажмуаси шакллантириб бермокда.

Ижара туловининг уз вактида ва тулик туши-шини назорат килиш ижарага берувчи (ижарага бериш марказлари) томонидан амалга ошири-лади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикасининг Бюджет кодекси.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 1999 йил 3 сентябрдаги «Бюджет ташкилотларини маблаF билан таъминлаш тартибини такомиллаштириш туFрисида»ги 414-сонли карори.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2009 йил 8 апрелдаги «Давлат мулкини ижарага бериш тартибини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 102-сонли карори х,амда шу карор иловаси «Давлат мулкини ижарага бериш тартиби туFрисида»ги Низом.

4. «Бюджет ташкилотларида бухгалтерия х,исоби туFрисида»ги Йурикнома. // Узбекистон Республикаси Молия вазирининг 2010 йил 17 декабридаги «Бюджет ташкилотларида бухгалтерия х,исоби туFрисидаги йурикномани тасдиклаш ^акида»ги 105-сонли буйруFига (Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2010 йил 22 декабрда 2169-ракам билан руйхатга олинган) илова.

5. Узбекистон Республикаси Молия вазирининг 2012 йил 5 октябрдаги «Бюджет ташкилотлари даромадлари ва харажатларининг бухгалтерия х,исоби туFрисидаги низомни тасдиклаш х,акида»ги 74-сонли буйруFи.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.